۸۵٬۸۱۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo"> | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:Jeld26.jpg|بندانگشتی|فصلنامه اندیشه تقریب شماره 26]] | [[پرونده:Jeld26.jpg|بندانگشتی|فصلنامه اندیشه تقریب شماره 26]] | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۶: | ||
</div> | </div> | ||
'''بحرین (سرزمین مروارید)''' عنوان مقاله‌‌ای است از بخش سرزمین‌های جهان اسلام در [[اندیشه تقریب (فصلنامه)|فصلنامه اندیشه تقریب]] که به قلم [[عزّالدین رضانژاد امیردهی]] و به اهتمام [[مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] تدوین و منتشر شده است. این مقاله در سال هفتم، شماره بیست و ششم، فصل بهار، 1390 منتشر شده است.</div> | '''بحرین (سرزمین مروارید)''' عنوان مقاله‌‌ای است از بخش سرزمین‌های جهان اسلام در [[اندیشه تقریب (فصلنامه)|فصلنامه اندیشه تقریب]] که به قلم [[عزّالدین رضانژاد امیردهی]] و به اهتمام [[مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] تدوین و منتشر شده است. این مقاله در سال هفتم، شماره بیست و ششم، فصل بهار، 1390 منتشر شده است.</div> | ||
=چکیده= | |||
== چکیده == | |||
کشور کوچک بحرین تاریخ دیرینه‌ای دارد. موقعیت جغرافیایی، وسعت و محدودۀ آن، نام جغرافیایی و نام‌های دیگر آن در طول تاریخ، جغرافیای طبیعی، شهرها، بنادر و جزایر مهم، پیشینۀ تاریخی تشکیل جمعیت، اقوام و نژادها و روابط آنها، و زبان و خط و تاریخچه بحرین از زمان پذیرش اسلام تا استقلال این کشور، از جمله عناوین و مباحثی است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است. بحث مهم دیگر، اهمیت استراتژیک بحرین در منطقه و ورود استعمارگران، به ویژه انگلیس و آمریکا، به آن کشور و اشغال این سرزمین و بالاخره ایجاد پایگاه نظامی در آن می‌باشد. بحرین خاستگاه مبارزات و جنبش‌هایی بوده که در بخش دیگری از مقاله به آن پرداخته می‌شود.<br> | کشور کوچک بحرین تاریخ دیرینه‌ای دارد. موقعیت جغرافیایی، وسعت و محدودۀ آن، نام جغرافیایی و نام‌های دیگر آن در طول تاریخ، جغرافیای طبیعی، شهرها، بنادر و جزایر مهم، پیشینۀ تاریخی تشکیل جمعیت، اقوام و نژادها و روابط آنها، و زبان و خط و تاریخچه بحرین از زمان پذیرش اسلام تا استقلال این کشور، از جمله عناوین و مباحثی است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است. بحث مهم دیگر، اهمیت استراتژیک بحرین در منطقه و ورود استعمارگران، به ویژه انگلیس و آمریکا، به آن کشور و اشغال این سرزمین و بالاخره ایجاد پایگاه نظامی در آن می‌باشد. بحرین خاستگاه مبارزات و جنبش‌هایی بوده که در بخش دیگری از مقاله به آن پرداخته می‌شود.<br> | ||
واژگان کلیدی: بحرین، خلیج فارس، سرزمین مروارید، اهمیت استراتژیک بحرین، پایگاه نظامی آمریکا.<br> | واژگان کلیدی: بحرین، خلیج فارس، سرزمین مروارید، اهمیت استراتژیک بحرین، پایگاه نظامی آمریکا.<br> | ||
== مقدمه == | |||
=مقدمه= | |||
کشور کوچک بحرین تاریخ دیرینه‌ای دارد. زندگی در این منطقه با وجود مشکلات مختلف، از گذشته‌های دور مورد توجه بوده است. پس از ظهور اسلام، ساکنان بحرین با سرعتی قابل تحسین، دین اسلام را انتخاب کردند. آن‌چه که در پی می‌آید، مجموعه‌‌ای از اطلاعات گذشته و دورۀ معاصر را به اختصار گزارش می‌کند.<br> | کشور کوچک بحرین تاریخ دیرینه‌ای دارد. زندگی در این منطقه با وجود مشکلات مختلف، از گذشته‌های دور مورد توجه بوده است. پس از ظهور اسلام، ساکنان بحرین با سرعتی قابل تحسین، دین اسلام را انتخاب کردند. آن‌چه که در پی می‌آید، مجموعه‌‌ای از اطلاعات گذشته و دورۀ معاصر را به اختصار گزارش می‌کند.<br> | ||
=موقعیت جغرافیایی= | == موقعیت جغرافیایی == | ||
==الف) بحرین در خلیج فارس== | === الف) بحرین در خلیج فارس === | ||
خلیج فارس از نظر زمین‌شناسی در نتیجۀ انفعالات اواخر دوران سوم زمین‌شناسی که سبب پیدایش سلسله جبال زاگرس و رشته‌های جنوبی ایران گردید، به وجود آمده، و قبل از این دوره به صورت زبانۀ باریکی بوده است. در همین دوران بر اثر پیدایش جبال زاگرس در غرب فلات ایران و فرو رفتگی جنوب فلات ایران، آب اقیانوس هند از طریق خلیج عمان به طرف غرب آمده و خلیج فارس را ایجاد کرده است.<br> | خلیج فارس از نظر زمین‌شناسی در نتیجۀ انفعالات اواخر دوران سوم زمین‌شناسی که سبب پیدایش سلسله جبال زاگرس و رشته‌های جنوبی ایران گردید، به وجود آمده، و قبل از این دوره به صورت زبانۀ باریکی بوده است. در همین دوران بر اثر پیدایش جبال زاگرس در غرب فلات ایران و فرو رفتگی جنوب فلات ایران، آب اقیانوس هند از طریق خلیج عمان به طرف غرب آمده و خلیج فارس را ایجاد کرده است.<br> | ||
در نتیجۀ ایجاد چین‌خوردگی و به وجود آمدن طاقدیس‌ها و ناودیس‌ها و رسوبات و مواد آلی ته دریا و بسیاری عوامل دیگر، ذخایر بزرگی از نفت در کف خلیج فارس و حواشی و جزایر آن از جمله جزایر بحرین به وجود آمده است.<br> | در نتیجۀ ایجاد چین‌خوردگی و به وجود آمدن طاقدیس‌ها و ناودیس‌ها و رسوبات و مواد آلی ته دریا و بسیاری عوامل دیگر، ذخایر بزرگی از نفت در کف خلیج فارس و حواشی و جزایر آن از جمله جزایر بحرین به وجود آمده است.<br> | ||
به‌طور کلی جزایر بحرین از نظر ساختمانی دنبالۀ فلات ایران بوده که از زیر آبهای خلیج فارس نمایان شده است. به این ترتیب، بحرین به صورت مجمع‌الجزایری در نیمکره شمالی و شرقی، در جنوب غربی قاره آسیا و جنوب خلیج فارس واقع شده است و در سمت راست آن در فاصله 27 کیلومتری، کشور امیرنشین قطر و در سمت مغرب آن در فاصلۀ 24 کیلومتری، عربستان سعودی و در شمال آن با فاصلۀ نسبتاً دوری، ایران قرار دارد. نزدیک‌ترین شهر ایران به بحرین بندر بوشهر است که تا لنگرگاه بحرین 361 کیلومتر فاصله دارد.<br> | به‌طور کلی جزایر بحرین از نظر ساختمانی دنبالۀ فلات ایران بوده که از زیر آبهای خلیج فارس نمایان شده است. به این ترتیب، بحرین به صورت مجمع‌الجزایری در نیمکره شمالی و شرقی، در جنوب غربی قاره آسیا و جنوب خلیج فارس واقع شده است و در سمت راست آن در فاصله 27 کیلومتری، کشور امیرنشین قطر و در سمت مغرب آن در فاصلۀ 24 کیلومتری، عربستان سعودی و در شمال آن با فاصلۀ نسبتاً دوری، ایران قرار دارد. نزدیک‌ترین شهر ایران به بحرین بندر بوشهر است که تا لنگرگاه بحرین 361 کیلومتر فاصله دارد.<br> | ||
==ب) وسعت و محدودۀ جغرافیایی== | === ب) وسعت و محدودۀ جغرافیایی === | ||
مجمع‌الجزایر بحرین با وسعت 26/695 کیلومتر مربع از 35 جزیرۀ بزرگ و کوچک تشکیل شده که بین 5/25 درجه و 5/26 درجۀ عرض شمالی و 50 درجه و 52 درجۀ طول شرقی واقع شده است.<br> | مجمع‌الجزایر بحرین با وسعت 26/695 کیلومتر مربع از 35 جزیرۀ بزرگ و کوچک تشکیل شده که بین 5/25 درجه و 5/26 درجۀ عرض شمالی و 50 درجه و 52 درجۀ طول شرقی واقع شده است.<br> | ||
تفاوتی که در برخی منابع در مورد مساحت و تعداد جزایر بحرین مشاهده می‌شود به علت وجود برخی جزایر مرجانی و غیرمسکونی است که هنگام جزر آب کاملاً نمایان بوده و هنگام مد در آب غوطه‌ور است.<br> | تفاوتی که در برخی منابع در مورد مساحت و تعداد جزایر بحرین مشاهده می‌شود به علت وجود برخی جزایر مرجانی و غیرمسکونی است که هنگام جزر آب کاملاً نمایان بوده و هنگام مد در آب غوطه‌ور است.<br> | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۹: | ||
از لحاظ وسعت، بحرین 112 برابر از ابوظبی، 17 برابر از قطر و 7 برابر از دوبی کوچک‌تر است. بحرین عمدتاً سرزمینی بیابانی و شوره‌زار است و بیشتر هموار و خالی از کوهستان می‌باشد.<br> | از لحاظ وسعت، بحرین 112 برابر از ابوظبی، 17 برابر از قطر و 7 برابر از دوبی کوچک‌تر است. بحرین عمدتاً سرزمینی بیابانی و شوره‌زار است و بیشتر هموار و خالی از کوهستان می‌باشد.<br> | ||
==ج) نام جغرافیایی بحرین== | === ج) نام جغرافیایی بحرین === | ||
بحرین در دوره‌های مختلف، به محدوده‌های مختلف جغرافیایی اطلاق می‌شده است. نام جغرافیایی بحرین تا قرن ششم هجری به ناحیه‌ای اطلاق می‌گردید که از طرف جنوب بصره تا حدود عمان کشیده می‌شد. ناحیۀ هجر (Hejar) در دوره ساسانی اهمیت فراوان داشت. تا زمان استیلای قرامطه (از فرقه آشوبگر و تندرو اسماعیلیه) در اوایل قرن چهارم هجری، شهر هجر، مرکز اصلی سرزمین بحرین بود ولی از دورۀ ابوطاهر حسن بن سعید گناوه‌ای، پیشوای قرمطیان خلیج فارس، نام الحساء جای‌گزین نام هجر شد.<br> | بحرین در دوره‌های مختلف، به محدوده‌های مختلف جغرافیایی اطلاق می‌شده است. نام جغرافیایی بحرین تا قرن ششم هجری به ناحیه‌ای اطلاق می‌گردید که از طرف جنوب بصره تا حدود عمان کشیده می‌شد. ناحیۀ هجر (Hejar) در دوره ساسانی اهمیت فراوان داشت. تا زمان استیلای قرامطه (از فرقه آشوبگر و تندرو اسماعیلیه) در اوایل قرن چهارم هجری، شهر هجر، مرکز اصلی سرزمین بحرین بود ولی از دورۀ ابوطاهر حسن بن سعید گناوه‌ای، پیشوای قرمطیان خلیج فارس، نام الحساء جای‌گزین نام هجر شد.<br> | ||
بحرین که نام آن تا قرن ششم هجری در کتاب‌های تاریخ و جغرافیای فارسی و عربی آورده شده است، عبارت از دو ولایت «بنیاد اردشیر» و «هجر» بود و مجمع‌الجزایر امروزی نام دیگری داشت. بنابر حوادث مربوط به بحرین و وقایع صدر اسلام که در کتاب‌های قدیم ذکر شده است، بحرین غالباً به آن قسمت از قلمرو باستان ایران ارتباط داشته که دو مرزبانی «هجر» و «بنیاد اردشیر» را تشکیل می‌داده است.<br> | بحرین که نام آن تا قرن ششم هجری در کتاب‌های تاریخ و جغرافیای فارسی و عربی آورده شده است، عبارت از دو ولایت «بنیاد اردشیر» و «هجر» بود و مجمع‌الجزایر امروزی نام دیگری داشت. بنابر حوادث مربوط به بحرین و وقایع صدر اسلام که در کتاب‌های قدیم ذکر شده است، بحرین غالباً به آن قسمت از قلمرو باستان ایران ارتباط داشته که دو مرزبانی «هجر» و «بنیاد اردشیر» را تشکیل می‌داده است.<br> | ||
==د) نام‌های بحرین== | === د) نام‌های بحرین === | ||
با توجه به پیشینۀ تاریخی سرزمین بحرین، نام‌های مختلفی برای آن ثبت شده است. بحرین در داستان‌های سومری‌ها که به این جزیره رفت و آمد داشتند به نام «سرزمین زندگی» ـ به دلیل وجود آب و زراعت ـ معروف بوده است.<br> | با توجه به پیشینۀ تاریخی سرزمین بحرین، نام‌های مختلفی برای آن ثبت شده است. بحرین در داستان‌های سومری‌ها که به این جزیره رفت و آمد داشتند به نام «سرزمین زندگی» ـ به دلیل وجود آب و زراعت ـ معروف بوده است.<br> | ||
هم‌چنین اسامی مختلفی از جمله «عروس خلیج فارس»، «مروارید خلیج فارس» و «بارانداز خلیج فارس» بر این جزیره اطلاق می‌شده است و نیز این سرزمین نزد اقوام باستان به «دلمون باتیلوس و یاتیرس» موسوم بوده است. <ref>سیف افجه‌ای، 1381، ص2.</ref> <br> | هم‌چنین اسامی مختلفی از جمله «عروس خلیج فارس»، «مروارید خلیج فارس» و «بارانداز خلیج فارس» بر این جزیره اطلاق می‌شده است و نیز این سرزمین نزد اقوام باستان به «دلمون باتیلوس و یاتیرس» موسوم بوده است. <ref>سیف افجه‌ای، 1381، ص2.</ref> <br> | ||
در وجه تسمیۀ بحرین، نظرات گوناگونی عنوان شده است؛ برخی وجه تسمیۀ آن را مربوط به واقع شدن این ناحیه در میانۀ دو رود «محلّم» و «عین الجریب» در شمال و جنوب دانسته‌اند که البته امروزه از آنها اثری نیست. بعضی دیگر وجه تسمیۀ بحرین را وضع طبیعی و بارندگی دانسته‌اند و معتقدند این سرزمین حد فاصل دریای شور خلیج فارس و آب شیرین بارانی است که در برخی نواحی این کشور جمع می‌شود. عده‌ای دیگر گفته‌اند حدود جنوبی این سرزمین تا سواحل دریای عمان و حضرموت امتداد داشته و این زبانۀ خاکی که میان دو دریای خلیج فارس و دریای عمان قرار داشته، به دو دریا منسوب می‌باشد و از این رو، به بحران یا بحرین موسوم شده است. هم‌چنین برخی دیگر از محققان گفته‌اند «بحران» (اصل بحرین) مثنّای بحر نیست، بلکه اسم منسوب به بحر است؛ از این رو، «ان» پسوند نسبت است نه تثنیه که در زبان‌های فارسی، عربی و سریانی رواج دارد. بنابراین، لفظ بحران به معنای بحری و دریایی است و وجود مناطقی به نام عبادان، قبان، داران و نظایر آن که در این ناحیه بوده و معنای نسبت را افاده می‌کنند، این استنباط را تأیید می‌نماید. <ref>بحرانی، 1381، ص20ـ21. </ref><br> | در وجه تسمیۀ بحرین، نظرات گوناگونی عنوان شده است؛ برخی وجه تسمیۀ آن را مربوط به واقع شدن این ناحیه در میانۀ دو رود «محلّم» و «عین الجریب» در شمال و جنوب دانسته‌اند که البته امروزه از آنها اثری نیست. بعضی دیگر وجه تسمیۀ بحرین را وضع طبیعی و بارندگی دانسته‌اند و معتقدند این سرزمین حد فاصل دریای شور خلیج فارس و آب شیرین بارانی است که در برخی نواحی این کشور جمع می‌شود. عده‌ای دیگر گفته‌اند حدود جنوبی این سرزمین تا سواحل دریای عمان و حضرموت امتداد داشته و این زبانۀ خاکی که میان دو دریای خلیج فارس و دریای عمان قرار داشته، به دو دریا منسوب می‌باشد و از این رو، به بحران یا بحرین موسوم شده است. هم‌چنین برخی دیگر از محققان گفته‌اند «بحران» (اصل بحرین) مثنّای بحر نیست، بلکه اسم منسوب به بحر است؛ از این رو، «ان» پسوند نسبت است نه تثنیه که در زبان‌های فارسی، عربی و سریانی رواج دارد. بنابراین، لفظ بحران به معنای بحری و دریایی است و وجود مناطقی به نام عبادان، قبان، داران و نظایر آن که در این ناحیه بوده و معنای نسبت را افاده می‌کنند، این استنباط را تأیید می‌نماید. <ref>بحرانی، 1381، ص20ـ21. </ref><br> | ||
==هـ) جغرافیای طبیعی== | === هـ) جغرافیای طبیعی === | ||
بحرین از نظر طبیعی به سه بخش متمایز تقسیم می‌شود:<br> | بحرین از نظر طبیعی به سه بخش متمایز تقسیم می‌شود:<br> | ||
| خط ۷۱: | خط ۶۹: | ||
به طور کلی از لحاظ طبیعی می‌توان گفت: 2% کل این سرزمین، حاصل‌خیز، 2% دارای محصولات دائمی، 6% علفزار و مرتع و 90% مابقی آن را خاک تشکیل می‌دهد. مساحت کشت آبی بحرین، ده کیلومتر مربع می‌باشد.<br> | به طور کلی از لحاظ طبیعی می‌توان گفت: 2% کل این سرزمین، حاصل‌خیز، 2% دارای محصولات دائمی، 6% علفزار و مرتع و 90% مابقی آن را خاک تشکیل می‌دهد. مساحت کشت آبی بحرین، ده کیلومتر مربع می‌باشد.<br> | ||
=جزایر مهم= | == جزایر مهم == | ||
مهم‌ترین جزایر بحرین عبارت است از: محرق، ستره، بنی‌صالح، جده، ام‌نعسان، حوار، و ام‌سوبان. در شمال شرقی جزیرۀ اصلی بحرین، جزیرۀ محرق واقع شده که توسط پلی به طول 5/1 مایل به هم متصل می‌باشد. طول این جزیره چهار مایل و پهنای آن یک مایل است و دومین جزیره از لحاظ امنیت محسوب می‌شود. هم‌چنین جزیره بحرین با پل دیگری به جزیرۀ ستره مرتبط است. این جزیره به طول سه مایل و عرض یک مایل می‌باشد و در شرق جزیرۀ بحرین واقع شده و مرکز نخلستان‌های این کشور است. بنی‌صالح نیز در شرق بحرین می‌باشد و به وسیله راهی فرعی به پل ارتباط منامه ـ ستره متصل است و مرکز صادرات نفت آن محسوب می‌شود. مساحت این جزیره 74/0 کیلومتر مربع برآورده شده است. جزیره جده با طول یک و پهنای نیم مایل خالی از سکنه بوده و جزیره ام‌نعسان با طول سه و پهنای دو مایل، هر دو در غرب بحرین قرار دارد. ام نعسان از نظر وسعت دومین جزیره پس از جزیره بحرین محسوب می‌شود.<br> | مهم‌ترین جزایر بحرین عبارت است از: محرق، ستره، بنی‌صالح، جده، ام‌نعسان، حوار، و ام‌سوبان. در شمال شرقی جزیرۀ اصلی بحرین، جزیرۀ محرق واقع شده که توسط پلی به طول 5/1 مایل به هم متصل می‌باشد. طول این جزیره چهار مایل و پهنای آن یک مایل است و دومین جزیره از لحاظ امنیت محسوب می‌شود. هم‌چنین جزیره بحرین با پل دیگری به جزیرۀ ستره مرتبط است. این جزیره به طول سه مایل و عرض یک مایل می‌باشد و در شرق جزیرۀ بحرین واقع شده و مرکز نخلستان‌های این کشور است. بنی‌صالح نیز در شرق بحرین می‌باشد و به وسیله راهی فرعی به پل ارتباط منامه ـ ستره متصل است و مرکز صادرات نفت آن محسوب می‌شود. مساحت این جزیره 74/0 کیلومتر مربع برآورده شده است. جزیره جده با طول یک و پهنای نیم مایل خالی از سکنه بوده و جزیره ام‌نعسان با طول سه و پهنای دو مایل، هر دو در غرب بحرین قرار دارد. ام نعسان از نظر وسعت دومین جزیره پس از جزیره بحرین محسوب می‌شود.<br> | ||
حوار، خود مجمع‌الجزایری است متشکل از شانزده جزیره بزرگ و کوچک که در جنوب شرقی و نزدیک به کرانه‌های غربی قطر قرار دارد. بزرگ‌ترین این جزایر حوار می‌باشد که نزدیک قطر واقع شده و دو جزیره کوچک آن به نام‌های دیبال و جراده معروف بوده و برخی از جزایر آن نیز غیرمسکونی است. سطح جزیره از سنگ‌های مرجانی پوشیده شده و مساحت این مجمع‌الجزایر 29/19 مایل مربع است. فاصله این جزایر از آبهای بحرین حدود بیست مایل و از آبهای قطر فقط یک مایل است. دورترین این جزایر از سواحل قطر سه مایل فاصله دارد. به نظر کارشناسان نفتی، در این جزایر منابع نفت موجود است که نوع آن جزء مرغوب‌ترین نفت جهان محسوب می‌شود. برخی از جزایر شانزده‌گانه حوار، فقط هنگام جزر آب کاملاً نمایان است و بسیاری از آنها به هنگام مد کاملاً در آب غوطه‌ور می‌شوند. <ref>سیف‌افجه‌ای، پیشین، ص6ـ7. </ref> <br> | حوار، خود مجمع‌الجزایری است متشکل از شانزده جزیره بزرگ و کوچک که در جنوب شرقی و نزدیک به کرانه‌های غربی قطر قرار دارد. بزرگ‌ترین این جزایر حوار می‌باشد که نزدیک قطر واقع شده و دو جزیره کوچک آن به نام‌های دیبال و جراده معروف بوده و برخی از جزایر آن نیز غیرمسکونی است. سطح جزیره از سنگ‌های مرجانی پوشیده شده و مساحت این مجمع‌الجزایر 29/19 مایل مربع است. فاصله این جزایر از آبهای بحرین حدود بیست مایل و از آبهای قطر فقط یک مایل است. دورترین این جزایر از سواحل قطر سه مایل فاصله دارد. به نظر کارشناسان نفتی، در این جزایر منابع نفت موجود است که نوع آن جزء مرغوب‌ترین نفت جهان محسوب می‌شود. برخی از جزایر شانزده‌گانه حوار، فقط هنگام جزر آب کاملاً نمایان است و بسیاری از آنها به هنگام مد کاملاً در آب غوطه‌ور می‌شوند. <ref>سیف‌افجه‌ای، پیشین، ص6ـ7. </ref> <br> | ||
=بنادر مهم= | == بنادر مهم == | ||
بنادر مهم بحرین عبارت است از: [[منامه]]، محرق، ستره، مصفا و سلمان. برای بارگیری محصولات نفتی، خطوط لوله‌های نفتی از ستره به اسکله‌ای در فاصلۀ سه مایلی جزیره، مرتبط می‌شود. از این رو بندر ستره مرکز صادرات نفت بحرین محسوب می‌شود. مهم‌ترین و مجهزترین بندر بحرین، بندر سلمان است که ساخت آن در سال 1962 پایان یافت. بندر سلمان دارای تأسیسات و باراندازهای بسیار جدید و مجهز است و برای لنگر گرفتن انواع کشتی‌ها آمادگی دارد. از آن‌جا که صدور مجدد کالا برای بازرگانی و اقتصاد بحرین اهمیت زیادی دارد، در بندر سلمان انبارهای بزرگ و وسیعی ایجاد کرده‌اند که از هر نظر برای نگه‌داری کالاهای ترانزیتی مناسب و آماده است. <ref>پیشین، ص7ـ8.</ref> <br> | بنادر مهم بحرین عبارت است از: [[منامه]]، محرق، ستره، مصفا و سلمان. برای بارگیری محصولات نفتی، خطوط لوله‌های نفتی از ستره به اسکله‌ای در فاصلۀ سه مایلی جزیره، مرتبط می‌شود. از این رو بندر ستره مرکز صادرات نفت بحرین محسوب می‌شود. مهم‌ترین و مجهزترین بندر بحرین، بندر سلمان است که ساخت آن در سال 1962 پایان یافت. بندر سلمان دارای تأسیسات و باراندازهای بسیار جدید و مجهز است و برای لنگر گرفتن انواع کشتی‌ها آمادگی دارد. از آن‌جا که صدور مجدد کالا برای بازرگانی و اقتصاد بحرین اهمیت زیادی دارد، در بندر سلمان انبارهای بزرگ و وسیعی ایجاد کرده‌اند که از هر نظر برای نگه‌داری کالاهای ترانزیتی مناسب و آماده است. <ref>پیشین، ص7ـ8.</ref> <br> | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۴: | ||
'''1. منامه'''<br> | '''1. منامه'''<br> | ||
منامه بزرگ‌ترین شهر بحرین و پایتخت آن است. این شهر با داشتن 5/1 مایل خط ساحلی، یکی از شهرهای بین‌المللی محسوب می‌شود، زیرا به طرز عجیبی تحت تأثیر تکنولوژی غرب قرار دارد. این شهر به علاوه حومه آن تقریباً 5% کل مساحت مجمع‌الجزایر بحرین را تشکیل می‌دهد. چاه‌های نفت و پالایشگاه و قسمتی از سرزمین‌های حاصل‌خیز کشاورزی در این شهر قرار دارد. در مرکز منامه، توسعه شهری به روشنی دیده می‌شود که شامل بانک‌ها، هتل‌ها، دفاتر کار و بزرگراه‌هاست. منامه مانند هر پایتخت دیگری، درگیر مسائلی مانند ازدیاد ترافیک و افزایش وسعت شهری است و محل سکنای خارجیان و جایگاه اکثر بازرگانان می‌باشد. ایرانیان و بحرینی‌های شیعه در این شهر بسیارند. منامه توسط پلی به محرق متصل است.<br> | منامه بزرگ‌ترین شهر بحرین و پایتخت آن است. این شهر با داشتن 5/1 مایل خط ساحلی، یکی از شهرهای بین‌المللی محسوب می‌شود، زیرا به طرز عجیبی تحت تأثیر تکنولوژی غرب قرار دارد. این شهر به علاوه حومه آن تقریباً 5% کل مساحت مجمع‌الجزایر بحرین را تشکیل می‌دهد. چاه‌های نفت و پالایشگاه و قسمتی از سرزمین‌های حاصل‌خیز کشاورزی در این شهر قرار دارد. در مرکز منامه، توسعه شهری به روشنی دیده می‌شود که شامل بانک‌ها، هتل‌ها، دفاتر کار و بزرگراه‌هاست. منامه مانند هر پایتخت دیگری، درگیر مسائلی مانند ازدیاد ترافیک و افزایش وسعت شهری است و محل سکنای خارجیان و جایگاه اکثر بازرگانان می‌باشد. ایرانیان و بحرینی‌های شیعه در این شهر بسیارند. منامه توسط پلی به محرق متصل است.<br> | ||
در جنوب منامه، جزیره‌ای لم‌یزرع همراه با وزش بادهای سرد وجود دارد و زیبایی منطقه‌ای عاری از زندگی در بلندی‌های مشرف به دریا به چشم می‌خورد. در فصل بهار و در پی بارندگی در زمستان، پوششی سبز‌رنگ در این بیابان ظاهر می‌شود که سپس جای خود را به تابستانی خشک و سخت می‌دهد.<br> | در جنوب منامه، جزیره‌ای لم‌یزرع همراه با وزش بادهای سرد وجود دارد و زیبایی منطقه‌ای عاری از زندگی در بلندی‌های مشرف به دریا به چشم می‌خورد. در فصل بهار و در پی بارندگی در زمستان، پوششی سبز‌رنگ در این بیابان ظاهر می‌شود که سپس جای خود را به تابستانی خشک و سخت می‌دهد.<br> | ||
'''2. محرق'''<br> | '''2. محرق'''<br> | ||
شهر محرق واقع در جزیره محرق، دومین شهر معروف بحرین است و بیشتر سکنه آن اعراب سنی مذهب می‌باشند که خصوصیات عربی خود را کاملاً حفظ کرده‌اند. یکی از مدرن‌ترین فرودگاه‌های بین‌المللی در خاورمیانه و هم‌چنین ترمینال توقف کشتی‌های بزرگ به نام «الحوض الجاف» در این شهر قرار دارد.<br> | شهر محرق واقع در جزیره محرق، دومین شهر معروف بحرین است و بیشتر سکنه آن اعراب سنی مذهب می‌باشند که خصوصیات عربی خود را کاملاً حفظ کرده‌اند. یکی از مدرن‌ترین فرودگاه‌های بین‌المللی در خاورمیانه و هم‌چنین ترمینال توقف کشتی‌های بزرگ به نام «الحوض الجاف» در این شهر قرار دارد.<br> | ||
'''3. جده'''<br> | '''3. جده'''<br> | ||
جده، سومین شهر مهم بحرین است که در جنوب شرقی جزیره محرق واقع شده است.<br> | جده، سومین شهر مهم بحرین است که در جنوب شرقی جزیره محرق واقع شده است.<br> | ||
'''4. سایر شهرها'''<br> | '''4. سایر شهرها'''<br> | ||
الرفاع چهارمین شهر می‌باشد که از دو قسمت شرقی و غربی تشکیل شده است که قسمت غربی آن محل سکنا و زندگی شیوخ و خاندان حکومتی است. بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت بحرین، مخازن نفت و هم‌چنین کارخانه‌های تولید برق و دستگاه‌های آب شیرین‌کن در شهر ستره واقع شده است که به وسیله پلی به کرانه‌های شرقی جزیره بحرین مرتبط می‌شود. این بندر مرکز بارگیری محصولات نفتی است و سراسر آن پوشیده از نخلستان است. بنی‌صالح مرکز صادرات نفت بحرین است و العوالی مرکز عملیات شرکت نفت می‌باشد. <ref>پیشین، ص8ـ9. </ref><br> | الرفاع چهارمین شهر می‌باشد که از دو قسمت شرقی و غربی تشکیل شده است که قسمت غربی آن محل سکنا و زندگی شیوخ و خاندان حکومتی است. بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت بحرین، مخازن نفت و هم‌چنین کارخانه‌های تولید برق و دستگاه‌های آب شیرین‌کن در شهر ستره واقع شده است که به وسیله پلی به کرانه‌های شرقی جزیره بحرین مرتبط می‌شود. این بندر مرکز بارگیری محصولات نفتی است و سراسر آن پوشیده از نخلستان است. بنی‌صالح مرکز صادرات نفت بحرین است و العوالی مرکز عملیات شرکت نفت می‌باشد. <ref>پیشین، ص8ـ9. </ref><br> | ||
=پیشینۀ تاریخی تشکیل جمعیت= | == پیشینۀ تاریخی تشکیل جمعیت == | ||
حفاری‌های باستان‌شناسان و آثار کشف شده، معرف وجود تمدنی بسیار قدیمی در خلیج فارس به خصوص در برخی از جزایر آن، از جمله بحرین است که قدمت آن به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد. <ref>علی‌خان سدیدالسلطنه، 1370، ص481.</ref> <br> | حفاری‌های باستان‌شناسان و آثار کشف شده، معرف وجود تمدنی بسیار قدیمی در خلیج فارس به خصوص در برخی از جزایر آن، از جمله بحرین است که قدمت آن به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد. <ref>علی‌خان سدیدالسلطنه، 1370، ص481.</ref> <br> | ||
می‌توان چنین استنباط کرد که بحرین در فراز و نشیب تاریخی خلیج فارس بدان اندازه اهمیت داشته که توجه و علاقۀ کلیۀ قدرت‌های دریایی قدیم را که زمانی نسبت به این دریا سیادت نسبی و یا مطلق داشته‌اند، جلب کرده است.<br> | می‌توان چنین استنباط کرد که بحرین در فراز و نشیب تاریخی خلیج فارس بدان اندازه اهمیت داشته که توجه و علاقۀ کلیۀ قدرت‌های دریایی قدیم را که زمانی نسبت به این دریا سیادت نسبی و یا مطلق داشته‌اند، جلب کرده است.<br> | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۲: | ||
7ـ دسته‌های کوچک و پراکنده‌ای از ادیان مختلف مسیحیت، یهودیت و هندویسم که از قرن‌ها پیش در بحرین سکنا گزیده‌اند. <ref>بحرانی، پیشین، ص19ـ20. </ref><br> | 7ـ دسته‌های کوچک و پراکنده‌ای از ادیان مختلف مسیحیت، یهودیت و هندویسم که از قرن‌ها پیش در بحرین سکنا گزیده‌اند. <ref>بحرانی، پیشین، ص19ـ20. </ref><br> | ||
=اقوام و نژادها و روابط آنها= | == اقوام و نژادها و روابط آنها == | ||
چنان‌که پیش از این اشاره شد، اقوام مختلفی در بحرین سکونت داشتند. در دوران‌های قبل از تاریخ میلادی، قبایل عربی که از نژاد سامی بودند در جزایر بحرین سکونت یافتند. این جزایر در قرن سوم قبل از میلاد به نام «اوال» که وجه تسمیۀ آن به «بت اوال»، بت مورد پرستش قبیلۀ بنی وائل، بازمی‌گردد، معروف بوده است. قبل از فتوحات اسلامی، بیشتر ساکنان مناطق بحرین از قبایل عدنان، قحطان، ربیع، وائل و عبدقیس بودند که حاکمیت این کشور را به عهده داشتند. از طرفی، برخی از تاریخ‌نویسان، فینقی‌ها را نخستین ساکنان جزایر بحرین می‌دانند. <ref>سیف افجه‌ای، پیشین، ص17. </ref>هندی‌ها که از قدیم با بحرین در داد و ستد بودند و عمدتاً هندو هستند.<br> | چنان‌که پیش از این اشاره شد، اقوام مختلفی در بحرین سکونت داشتند. در دوران‌های قبل از تاریخ میلادی، قبایل عربی که از نژاد سامی بودند در جزایر بحرین سکونت یافتند. این جزایر در قرن سوم قبل از میلاد به نام «اوال» که وجه تسمیۀ آن به «بت اوال»، بت مورد پرستش قبیلۀ بنی وائل، بازمی‌گردد، معروف بوده است. قبل از فتوحات اسلامی، بیشتر ساکنان مناطق بحرین از قبایل عدنان، قحطان، ربیع، وائل و عبدقیس بودند که حاکمیت این کشور را به عهده داشتند. از طرفی، برخی از تاریخ‌نویسان، فینقی‌ها را نخستین ساکنان جزایر بحرین می‌دانند. <ref>سیف افجه‌ای، پیشین، ص17. </ref>هندی‌ها که از قدیم با بحرین در داد و ستد بودند و عمدتاً هندو هستند.<br> | ||
از آن‌جا که بحرین در گذشته جزء خاک ایران بوده، هر دو نژاد ایرانی و عرب در این سرزمین، زندگی می‌کردند و هر دو نژاد مسلمان می‌باشند. ریشه سایر نژادهایی که در این کشور به سر می‌برند مربوط به آسیای جنوبی، از جمله پاکستانی، هندی و عمانی، مربوط می‌شود.<br> | از آن‌جا که بحرین در گذشته جزء خاک ایران بوده، هر دو نژاد ایرانی و عرب در این سرزمین، زندگی می‌کردند و هر دو نژاد مسلمان می‌باشند. ریشه سایر نژادهایی که در این کشور به سر می‌برند مربوط به آسیای جنوبی، از جمله پاکستانی، هندی و عمانی، مربوط می‌شود.<br> | ||
=زبان و خط= | == زبان و خط == | ||
زبان رسمی کشور بحرین عربی است و در کلیۀ مکاتبات رسمی کشور از خط عربی استفاده می‌شود. پس از زبان عربی، زبان انگلیسی درجۀ اول اهمیت را دارد و در تجارت از آن استفاده می‌شود، سپس زبان فارسی در درجۀ دوم اهمیت است و در مکالمات روزمره به کار برده می‌شود. البته در این کشور، به زبان‌های اردو و هندی نیز، به دلیل وجود مهاجران، تکلم می‌شود.<br> | زبان رسمی کشور بحرین عربی است و در کلیۀ مکاتبات رسمی کشور از خط عربی استفاده می‌شود. پس از زبان عربی، زبان انگلیسی درجۀ اول اهمیت را دارد و در تجارت از آن استفاده می‌شود، سپس زبان فارسی در درجۀ دوم اهمیت است و در مکالمات روزمره به کار برده می‌شود. البته در این کشور، به زبان‌های اردو و هندی نیز، به دلیل وجود مهاجران، تکلم می‌شود.<br> | ||
=بحرین از پذیرش اسلام تا استقلال= | == بحرین از پذیرش اسلام تا استقلال == | ||
پس از مرور اجمالی پیشینۀ تاریخی تشکیل جمعیت در بحرین، اینک وضعیت حکومت و فراز و نشیب‌های آن در اداره جمعیت، از زمان ظهور اسلام تا زمان استقلال این کشور، به اختصار گزارش می‌شود تا در مباحث پیش‌رو ویژگی‌های استراتژیک کشور بحرین و چگونگی سلطه‌طلبی‌های حاکمان و استعمارگران نسبت به این منطقه و نیز موقعیت کنونی آن بیشتر تبیین گردد و از این رهگذر ریشه‌ها و جریان‌های به وجود آمده در انقلاب مردمی و دخالت بیگانگان در سرکوبی مخالفان رژیم آل خلیفه به خوبی آشکار گردید. گزارش نویسنده محترم کتاب «جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی بحرین» این مقصود را کفایت خواهد کرد.<br> | پس از مرور اجمالی پیشینۀ تاریخی تشکیل جمعیت در بحرین، اینک وضعیت حکومت و فراز و نشیب‌های آن در اداره جمعیت، از زمان ظهور اسلام تا زمان استقلال این کشور، به اختصار گزارش می‌شود تا در مباحث پیش‌رو ویژگی‌های استراتژیک کشور بحرین و چگونگی سلطه‌طلبی‌های حاکمان و استعمارگران نسبت به این منطقه و نیز موقعیت کنونی آن بیشتر تبیین گردد و از این رهگذر ریشه‌ها و جریان‌های به وجود آمده در انقلاب مردمی و دخالت بیگانگان در سرکوبی مخالفان رژیم آل خلیفه به خوبی آشکار گردید. گزارش نویسنده محترم کتاب «جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی بحرین» این مقصود را کفایت خواهد کرد.<br> | ||
در این کتاب آمده است:<br> | در این کتاب آمده است:<br> | ||
ظهور اسلام وضعیتی جدید برای این سرزمین ایجاد کرد. با پیدایش خلافت امویان و عباسیان، بحرین کم‌کم به مرکز توجه جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی مخالف چیرگی خلافت بر ملت‌های گوناگون منطقه تبدیل شد. خوارج نخستین شورشیانی بودند که از امیران دیلمی (معزالدوله و عضدالدولۀ دیلمی) شکست خوردند و بحرین مجدداً مدتی ضمیمۀ قلمرو دیلمیان شد. زنگیان و قرمطیان، دیگر شورشیان سرزمین بحرین بودند.<br> | ظهور اسلام وضعیتی جدید برای این سرزمین ایجاد کرد. با پیدایش خلافت امویان و عباسیان، بحرین کم‌کم به مرکز توجه جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی مخالف چیرگی خلافت بر ملت‌های گوناگون منطقه تبدیل شد. خوارج نخستین شورشیانی بودند که از امیران دیلمی (معزالدوله و عضدالدولۀ دیلمی) شکست خوردند و بحرین مجدداً مدتی ضمیمۀ قلمرو دیلمیان شد. زنگیان و قرمطیان، دیگر شورشیان سرزمین بحرین بودند.<br> | ||
طی دوره‌ای که قرمطیان بر سرزمین بحرین مسلط شدند، حکمرانی خود را تا حجاز گسترش دادند. به دنبال افول ستارۀ اقبال قرمطیان، «عیونیان» بر بحرین چیره شدند. عبدالله عیونی، قدرتی به هم زد و افرادی را به گرد خود جمع کرد و به کمک پادشاهان سلجوقی بر قرمطیان چیره شد و نخستین دولت محلی بحرین را در سال 467 هجری قمری (1074م) برپا کرد. دولت عیونیان تا سال 636 هجری قمری (1238م) دوام یافت و در آن سال، جای خود را به حکومت محلی دیگری داد که به دست بنی‌عقیل بن عامر تشکیل شده و «عصافیر» (آل عصفور) نام گرفته بود. حکومت بنی‌عصفور 150 سال طول کشید و دایرۀ اقتدارش از بحرین دریایی و کرانه‌ای گذشت و تا نجد را در بر گرفت. پس از آن، بحرین تحت حکومت هرمزان قرار گرفت و تا سال 1521 میلادی به دست حاکمان محلی جبور اداره می‌شد. در آن سال، نیروهای کشور پرتغال آن حکومت را سرنگون کردند. حملۀ پرتغالی‌ها به بحرین، نخستین حمله و سلطۀ اروپایی‌ها بر سرزمین‌های شرق اسلامی محسوب می‌شود. از این زمان به بعد، نیروهای اروپایی به بهانه‌های مختلف، از جمله مبارزه با دزدان دریایی، تجارت، مبارزه با برده‌فروشی و . به سرزمین‌های اسلامی مجاور خلیج فارس هجوم آوردند. سال 1602 میلادی، نیروهای ایرانی در دورۀ صفویه (شاه عباس اول)، پرتغالی‌ها را در بنادر و جزایر تنگۀ هرمز شکست دادند و آنان را از بحرین بیرون راندند. <ref>حسن عبدالله، «البحرین و الاحتلال البرتغالی». </ref> در این مدت، بحرین را شیوخ قبایل بنی‌حواله ـ واقع در شمال باختری شبه جزیرۀ قطر ـ که تابع ایران بودند، اداره می‌کردند. <ref>مجتهدزاده، ص15. </ref> | طی دوره‌ای که قرمطیان بر سرزمین بحرین مسلط شدند، حکمرانی خود را تا حجاز گسترش دادند. به دنبال افول ستارۀ اقبال قرمطیان، «عیونیان» بر بحرین چیره شدند. عبدالله عیونی، قدرتی به هم زد و افرادی را به گرد خود جمع کرد و به کمک پادشاهان سلجوقی بر قرمطیان چیره شد و نخستین دولت محلی بحرین را در سال 467 هجری قمری (1074م) برپا کرد. دولت عیونیان تا سال 636 هجری قمری (1238م) دوام یافت و در آن سال، جای خود را به حکومت محلی دیگری داد که به دست بنی‌عقیل بن عامر تشکیل شده و «عصافیر» (آل عصفور) نام گرفته بود. حکومت بنی‌عصفور 150 سال طول کشید و دایرۀ اقتدارش از بحرین دریایی و کرانه‌ای گذشت و تا نجد را در بر گرفت. پس از آن، بحرین تحت حکومت هرمزان قرار گرفت و تا سال 1521 میلادی به دست حاکمان محلی جبور اداره می‌شد. در آن سال، نیروهای کشور پرتغال آن حکومت را سرنگون کردند. حملۀ پرتغالی‌ها به بحرین، نخستین حمله و سلطۀ اروپایی‌ها بر سرزمین‌های شرق اسلامی محسوب می‌شود. از این زمان به بعد، نیروهای اروپایی به بهانه‌های مختلف، از جمله مبارزه با دزدان دریایی، تجارت، مبارزه با برده‌فروشی و. به سرزمین‌های اسلامی مجاور خلیج فارس هجوم آوردند. سال 1602 میلادی، نیروهای ایرانی در دورۀ صفویه (شاه عباس اول)، پرتغالی‌ها را در بنادر و جزایر تنگۀ هرمز شکست دادند و آنان را از بحرین بیرون راندند. <ref>حسن عبدالله، «البحرین و الاحتلال البرتغالی». </ref> در این مدت، بحرین را شیوخ قبایل بنی‌حواله ـ واقع در شمال باختری شبه جزیرۀ قطر ـ که تابع ایران بودند، اداره می‌کردند. <ref>مجتهدزاده، ص15. </ref> | ||
اواخر دورۀ صفویه، حکام بحرینی گرایش‌های خودمختاری داشتند که نادرشاه افشار در سال 1737 میلادی به شدت آنان را سرکوب کرد.<br> | اواخر دورۀ صفویه، حکام بحرینی گرایش‌های خودمختاری داشتند که نادرشاه افشار در سال 1737 میلادی به شدت آنان را سرکوب کرد.<br> | ||
نختسین گروه از کسانی که بعداً آل‌خلیفه، آل‌صباح و آل‌جلاهمه نام گرفتند، در سال 1710 میلادی از بیابان‌های نجد مهاجرت کردند و در کویت کنونی فرود آمدند. آل‌خلیفه در سال 1765 به یاری آل‌جلاهمه، وارد شهر زباره در نزدیکی بحرین شدند و دیری نگذشت که با استفاده از ثروت و قدرتی که داشتند، به فکر فرمانروایی افتادند. از این رو، طی جنگی که با حاکم محلی بحرین «شیخ نصرخان» کردند، بر بحرین سلطه یافتند. بدین ترتیب، بحرین در سال 1783 میلادی، هنگام اقتدار کریمخان زند در فارس به دست آل‌خلیفه افتاد و حکومت مستقیم ایران بر این جزایر، یک بار دیگر متوقف شد. نخستین حاکم بحرین از آل‌خلیفه، احمد بن خلیفه بود که شهر زباره را مرکز فرمانروایی خود قرار داد. پس از احمد بن خلیفه، پسرش سلمان فرمانروایی را به کمک برادرش عبدالله به عهده گرفت (1796. از این زمان بود که حکومتی با دو مرکزیت در بحرین فراهم آمد و نزاع و درگیری‌های درونی میان خانوادۀ حاکم شروع شد که تاکنون نیز ادامه داشته است. حسن عبدالله، «آل خلیفه و الصراع علی السلطه». <br> | نختسین گروه از کسانی که بعداً آل‌خلیفه، آل‌صباح و آل‌جلاهمه نام گرفتند، در سال 1710 میلادی از بیابان‌های نجد مهاجرت کردند و در کویت کنونی فرود آمدند. آل‌خلیفه در سال 1765 به یاری آل‌جلاهمه، وارد شهر زباره در نزدیکی بحرین شدند و دیری نگذشت که با استفاده از ثروت و قدرتی که داشتند، به فکر فرمانروایی افتادند. از این رو، طی جنگی که با حاکم محلی بحرین «شیخ نصرخان» کردند، بر بحرین سلطه یافتند. بدین ترتیب، بحرین در سال 1783 میلادی، هنگام اقتدار کریمخان زند در فارس به دست آل‌خلیفه افتاد و حکومت مستقیم ایران بر این جزایر، یک بار دیگر متوقف شد. نخستین حاکم بحرین از آل‌خلیفه، احمد بن خلیفه بود که شهر زباره را مرکز فرمانروایی خود قرار داد. پس از احمد بن خلیفه، پسرش سلمان فرمانروایی را به کمک برادرش عبدالله به عهده گرفت (1796. از این زمان بود که حکومتی با دو مرکزیت در بحرین فراهم آمد و نزاع و درگیری‌های درونی میان خانوادۀ حاکم شروع شد که تاکنون نیز ادامه داشته است. حسن عبدالله، «آل خلیفه و الصراع علی السلطه». <br> | ||
| خط ۱۴۳: | خط ۱۳۷: | ||
سرانجام، ایران و بریتانیا توافق کردند که به جای رفراندوم، از سازمان ملل متحد خواسته شود که از راه یک نظرخواهی عمومی در بحرین، سرنوشت سیاسی آن سرزمین را تعیین کند. «اوتانت»، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، در پاسخ به نامه‌های ایران و انگلیس، در ماه مارس 1970 آمادگی خود را برای اجرای این مأموریت اعلام کرد و «گیچاردی»، مدیر دفتر سازمان ملل متحد در ژنو را مأمور این کار کرد. وی کار نظرخواهی را از روز 30 مارس 1970 آغاز کرد. این مأموریت بیش از دو هفته ادامه یپافت و در این مدت، گیچاردی با سران گروه‌ها و طبقات گوناگون مردم بحرین به گفت‌وگو نشست. نظرخواهی عمومی با سه پیشنهاد صورت گرفت: استقلال، انضمام به ایران و تحت‌الحمایگی بریتانیا. سرانجام گیچاردی گزارش شمارۀ 9772 را تسلیم دبیرکل سازمان ملل متحد کرد. بند 57 این گزارش بیان می‌دارد که: «نتیجۀ بررسی‌ها مرا قانع کرده است که اکثریت قاطع مردم بحرین، خواهان آن‌اند که سرزمین آنان رسماً به عنوان کشوری مستقل با حاکمیتی کامل و با آزادی تعیین روابط با ملل دیگر شناخته شود». <ref>مجتهدزاده، ص17. </ref><br> | سرانجام، ایران و بریتانیا توافق کردند که به جای رفراندوم، از سازمان ملل متحد خواسته شود که از راه یک نظرخواهی عمومی در بحرین، سرنوشت سیاسی آن سرزمین را تعیین کند. «اوتانت»، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، در پاسخ به نامه‌های ایران و انگلیس، در ماه مارس 1970 آمادگی خود را برای اجرای این مأموریت اعلام کرد و «گیچاردی»، مدیر دفتر سازمان ملل متحد در ژنو را مأمور این کار کرد. وی کار نظرخواهی را از روز 30 مارس 1970 آغاز کرد. این مأموریت بیش از دو هفته ادامه یپافت و در این مدت، گیچاردی با سران گروه‌ها و طبقات گوناگون مردم بحرین به گفت‌وگو نشست. نظرخواهی عمومی با سه پیشنهاد صورت گرفت: استقلال، انضمام به ایران و تحت‌الحمایگی بریتانیا. سرانجام گیچاردی گزارش شمارۀ 9772 را تسلیم دبیرکل سازمان ملل متحد کرد. بند 57 این گزارش بیان می‌دارد که: «نتیجۀ بررسی‌ها مرا قانع کرده است که اکثریت قاطع مردم بحرین، خواهان آن‌اند که سرزمین آنان رسماً به عنوان کشوری مستقل با حاکمیتی کامل و با آزادی تعیین روابط با ملل دیگر شناخته شود». <ref>مجتهدزاده، ص17. </ref><br> | ||
این اقدام، هم در جهان و هم در داخل ایران و بحرین، با مخالفت‌های زیادی روبه‌رو شد. قطع فرایند حاکمیت و مالکیت ایران بر بحرین، برای مردم و به‌خصوص ملی‌گرایان ایران سخت بود. در بحرین نیز چون از همۀ مردم و همۀ طبقات و اصناف نظرخواهی عمومی نشده بود، مردم از این اقدام ناراحت و با نتیجۀ آن مخالف بودند. از سوی دیگر، تصمیم و اقدام «اوتانت» برای نظرخواهی و فرستادن گیچاردی به این مأموریت، در چارچوب قواعد و قوانین سازمان ملل و با آگاهی دیگر اعضای این سازمان صورت نگرفته بود. <br>کشورهای روسیه و فرانسه، این اقدام را محکوم کردند. اما پس از زد و بندهای پشت پرده و تصمیم قاطع سازمان ملل، بریتانیا و ایران برای خاتمۀ قضیۀ بحرین، مخالفت‌های جزئی برخی از کشورها نیز پایان پذیرفت و قرار شد گزارش گیچاردی به شورای امنیت سازمان ملل متحد، مطرح شود. از این رو، در جلسۀ روز 11 ماه مه 1970 شورا این گزارش ارائه گردید. به دنبال تصویب این گزارش، شورای امنیت قطع‌نامۀ 278 مورخ 11 ماه مه 1970 را که خواستۀ مردم بحرین را تأیید می‌کرد، صادر کرد. قطع‌نامۀ شورای امنیت، به دولت‌های ایران و بریتانیا ابلاغ شد و دولت ایران نتیجۀ این کار و قطع‌نامۀ شورای امنیت سازمان ملل متحد را به مجلسین سنا و شورا گزارش داد. گزارش دولت در روز 14 ماه مه به تصویب مجلس شورا و در روز 18 ماه مه به تصویب مجلس سنا رسید و پیام‌های تبریک از گوشه و کنار جهان، به تهران سرازیر شد!. <ref>بحرانی، پیشین، ص22ـ29. </ref><br> | این اقدام، هم در جهان و هم در داخل ایران و بحرین، با مخالفت‌های زیادی روبه‌رو شد. قطع فرایند حاکمیت و مالکیت ایران بر بحرین، برای مردم و به‌خصوص ملی‌گرایان ایران سخت بود. در بحرین نیز چون از همۀ مردم و همۀ طبقات و اصناف نظرخواهی عمومی نشده بود، مردم از این اقدام ناراحت و با نتیجۀ آن مخالف بودند. از سوی دیگر، تصمیم و اقدام «اوتانت» برای نظرخواهی و فرستادن گیچاردی به این مأموریت، در چارچوب قواعد و قوانین سازمان ملل و با آگاهی دیگر اعضای این سازمان صورت نگرفته بود. <br>کشورهای روسیه و فرانسه، این اقدام را محکوم کردند. اما پس از زد و بندهای پشت پرده و تصمیم قاطع سازمان ملل، بریتانیا و ایران برای خاتمۀ قضیۀ بحرین، مخالفت‌های جزئی برخی از کشورها نیز پایان پذیرفت و قرار شد گزارش گیچاردی به شورای امنیت سازمان ملل متحد، مطرح شود. از این رو، در جلسۀ روز 11 ماه مه 1970 شورا این گزارش ارائه گردید. به دنبال تصویب این گزارش، شورای امنیت قطع‌نامۀ 278 مورخ 11 ماه مه 1970 را که خواستۀ مردم بحرین را تأیید می‌کرد، صادر کرد. قطع‌نامۀ شورای امنیت، به دولت‌های ایران و بریتانیا ابلاغ شد و دولت ایران نتیجۀ این کار و قطع‌نامۀ شورای امنیت سازمان ملل متحد را به مجلسین سنا و شورا گزارش داد. گزارش دولت در روز 14 ماه مه به تصویب مجلس شورا و در روز 18 ماه مه به تصویب مجلس سنا رسید و پیام‌های تبریک از گوشه و کنار جهان، به تهران سرازیر شد!. <ref>بحرانی، پیشین، ص22ـ29. </ref><br> | ||
=اهمیت استراتژیک بحرین در منطقه= | |||
== اهمیت استراتژیک بحرین در منطقه == | |||
بحرین از سال‌های دور، اهمیت استراتژیکی زیادی داشته است. آبهای این کشور از قدیم محل تردد کشتی‌های خارجی، به دلیل ثروت سرشار آن به خصوص در صید مروارید، بوده است. چنان‌که اشاره شد، در اوج رقابت کشورهای اروپایی بر سر مستعمرات بحرین، این کشور صحنه جنگ و ستیز بین انگلیسی‌ها از یک سو و پرتغالی‌ها، که این جزایر را در اوایل قرن شانزدهم به اشغال خود درآوردند، از سوی دیگر بوده است.<br> | بحرین از سال‌های دور، اهمیت استراتژیکی زیادی داشته است. آبهای این کشور از قدیم محل تردد کشتی‌های خارجی، به دلیل ثروت سرشار آن به خصوص در صید مروارید، بوده است. چنان‌که اشاره شد، در اوج رقابت کشورهای اروپایی بر سر مستعمرات بحرین، این کشور صحنه جنگ و ستیز بین انگلیسی‌ها از یک سو و پرتغالی‌ها، که این جزایر را در اوایل قرن شانزدهم به اشغال خود درآوردند، از سوی دیگر بوده است.<br> | ||
پس از این‌که شبه قارۀ هند یکی از مستعمرات مهم امپراطوری بریتانیا گردید، موقعیت بحرین به عنوان راه ارتباطی بین اروپا و خاور دور اهمیت ویژه‌ای یافت و از نظر تجاری به دلیل موقعیت مناسب آن بر سر راه تجارت بین‌النهرین و هندوستان، به عنوان مرکز تجارتی ایفای نقش می‌نمود. کشور بحرین به دلایل زیر در گذشته، دارای اهمیت بوده است: | پس از این‌که شبه قارۀ هند یکی از مستعمرات مهم امپراطوری بریتانیا گردید، موقعیت بحرین به عنوان راه ارتباطی بین اروپا و خاور دور اهمیت ویژه‌ای یافت و از نظر تجاری به دلیل موقعیت مناسب آن بر سر راه تجارت بین‌النهرین و هندوستان، به عنوان مرکز تجارتی ایفای نقش می‌نمود. کشور بحرین به دلایل زیر در گذشته، دارای اهمیت بوده است: | ||
*ـ موقعیت این کشور به عنوان یکی از راه‌های مهم ارتباطی بین اروپا و هند به ویژه در دوران استعمار انگلستان بر شبه قارۀ هند؛ | * ـ موقعیت این کشور به عنوان یکی از راه‌های مهم ارتباطی بین اروپا و هند به ویژه در دوران استعمار انگلستان بر شبه قارۀ هند؛ | ||
*ـ بحرین در سال 1935، یعنی قبل از جنگ جهانی دوم و قبل از استقلال آن، به عنوان کشوری که در آن پایگاه‌های نظامی وجود داشته، اهمیت ویژه‌ای داشته است؛ | * ـ بحرین در سال 1935، یعنی قبل از جنگ جهانی دوم و قبل از استقلال آن، به عنوان کشوری که در آن پایگاه‌های نظامی وجود داشته، اهمیت ویژه‌ای داشته است؛ | ||
*ـ اهمیت بحرین به عنوان مرکز سرمایه‌گذاری‌های خارجی در منطقه تا دورۀ بعد از استقلال این کشور؛ | * ـ اهمیت بحرین به عنوان مرکز سرمایه‌گذاری‌های خارجی در منطقه تا دورۀ بعد از استقلال این کشور؛ | ||
*ـ اهمیت بحرین به عنوان یک مرکز تجاری، راه ارتباطی بین خاور دور و شبه قارۀ هند و بین کشورهای خاورمیانه. | * ـ اهمیت بحرین به عنوان یک مرکز تجاری، راه ارتباطی بین خاور دور و شبه قارۀ هند و بین کشورهای خاورمیانه. | ||
موقعیت استراتژیک این مجمع‌الجزایر با ایجاد ارتباط زمینی با خاک عربستان سعودی از طریق احداث پلی به طول 25 کیلومتر که در سال 1986 میلادی افتتاح شد و هزینۀ آن را عربستان سعودی تأمین کرد، تقویت شده است و از این رهگذر، بحرین برای اولین‌بار در تاریخ خود، موفق به داشتن مرز زمینی شد. احداث این پل و ایجاد چنین ارتباطی، نقش مؤثری در زمینه‌های مختلف به ویژه از نظر سیاسی، امنیتی و اقتصادی داشته است و به دلیل اهمیت فوق‌العادۀ نظامی ـ سیاسی آن در دفاع از حریم دو کشور، می‌توان از آن به عنوان یک نقطۀ سوق‌الجیشی مهم نام برد. <ref>سیف افجه‌ای، پیشین، ص219ـ20.</ref> <br> | موقعیت استراتژیک این مجمع‌الجزایر با ایجاد ارتباط زمینی با خاک عربستان سعودی از طریق احداث پلی به طول 25 کیلومتر که در سال 1986 میلادی افتتاح شد و هزینۀ آن را عربستان سعودی تأمین کرد، تقویت شده است و از این رهگذر، بحرین برای اولین‌بار در تاریخ خود، موفق به داشتن مرز زمینی شد. احداث این پل و ایجاد چنین ارتباطی، نقش مؤثری در زمینه‌های مختلف به ویژه از نظر سیاسی، امنیتی و اقتصادی داشته است و به دلیل اهمیت فوق‌العادۀ نظامی ـ سیاسی آن در دفاع از حریم دو کشور، می‌توان از آن به عنوان یک نقطۀ سوق‌الجیشی مهم نام برد. <ref>سیف افجه‌ای، پیشین، ص219ـ20.</ref> <br> | ||
البته نباید نقش تعیین‌کنندۀ هر یک از عوامل جغرافیایی و منابع طبیعی را در اهمیت بخشیدن استراتژیکی به بحرین نادیده گرفته شود. | البته نباید نقش تعیین‌کنندۀ هر یک از عوامل جغرافیایی و منابع طبیعی را در اهمیت بخشیدن استراتژیکی به بحرین نادیده گرفته شود. | ||
| خط ۱۷۳: | خط ۱۶۸: | ||
ادامه مطالب دربارۀ بحرین و نیز جریان خیزش اسلامی را در شماه بعدی پی می‌گیریم.<br> | ادامه مطالب دربارۀ بحرین و نیز جریان خیزش اسلامی را در شماه بعدی پی می‌گیریم.<br> | ||
= | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
# بحرانی، مرتضی، جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی بحرین، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، تهران، چاپ اول، 1381. | |||
# بینا، علی اکبر، تاریخ دو هزار و پانصد سالۀ خلیج فارس، وزارت امور خارجه، تهران، 1369. | |||
# حسن عبدالله، «البحرین و الاحتلال البرتغالی (1602ـ1921م)، آوریل 1999http/www.vob/org/files/truths/…/bortogal.htm | |||
# ـــــــــــ، آل خلیفه و الصراع علی السلطه (مه 1999) http/www.vob/org/power.htm | |||
# سیف افجه‌ای، معصومه، بحرین، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، (ویرایش 2)، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، چاپ دوم، 1381. | |||
# شوادران، بنجامین، خاورمیانه، نفت و قدرت‌های بزرگ، ترجمه عبدالحسین شریفیان، فرانکلین، تهران، 1354. | |||
# علی خان سدیدالسلطه، محمد، تاریخ مسقط، عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران، تصحیح احمد اقتداری، دنیای کتاب، تهران، 1370. | |||
# سایت الامه:http://www.aloma.info/view.php?page=conect | |||
[[رده: | [[رده:مقاله‌ها]] | ||
[[رده: فصلنامه اندیشه تقریب]] | [[رده:فصلنامه اندیشه تقریب]] | ||
[[رده: منشورات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] | [[رده:منشورات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] | ||
[[رده: بحرین]] | [[رده:بحرین]] | ||