۸۵٬۸۱۰
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'حرفه ای' به 'حرفه‌ای'
جز (جایگزینی متن - 'ریاست جمهوری' به 'ریاست‌جمهوری') |
جز (جایگزینی متن - 'حرفه ای' به 'حرفه‌ای') |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
این دو واقعه یا به بیان دیگر نفوذ اقوام یاد شده در خاک این مناطق تاثیر بسزایی بر ایلیریان گذاشت بطوریکه بسیاری از عادات و مهارت‌های آنان را فراگرفتند (از جمله کوزه گری، رقص کولو، ابزار آلات مختلف، ایجاد قبرستان جهت دفن اموات و غیره). | این دو واقعه یا به بیان دیگر نفوذ اقوام یاد شده در خاک این مناطق تاثیر بسزایی بر ایلیریان گذاشت بطوریکه بسیاری از عادات و مهارت‌های آنان را فراگرفتند (از جمله کوزه گری، رقص کولو، ابزار آلات مختلف، ایجاد قبرستان جهت دفن اموات و غیره). | ||
ورود رومیان به شبه جزیره بالکان به اواخر قرن سوم قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. آنان با تجهیزات و سازماندهی قوی خویش | ورود رومیان به شبه جزیره بالکان به اواخر قرن سوم قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. آنان با تجهیزات و سازماندهی قوی خویش جنگهای طویل المدت و فرسایشی در مناطق مختلف بالکان آغاز کردند. این جنگها تا اوایل قرن بعد یا به عبارت دیگر بمدت 9 سال ادامه یافت. | ||
قابل ذکر است که رومیان تاثیر محسوسی بر زندگی مردم بالکان داشتند از جمله فعالیت‌های آنان می‌توان به احداث | قابل ذکر است که رومیان تاثیر محسوسی بر زندگی مردم بالکان داشتند از جمله فعالیت‌های آنان می‌توان به احداث راهها، قلعه‌ها، معادن و شهرکها اشاره نمود. علیرغم این فعالیت‌ها در حیات مذهبی مناطق یادشده تغییر زیادی ایجاد نگردید و ایلیریان همچنان به پایبندی به مذهب و فرهنگ کهن خویش ادامه دادند. ساکنین بوسنی باستان، یا به عبارت دیگر بوسنی که جزئی از ایالت رومی دالماتسیا محسوب میشد، با مسیحیت بسیار زود آشنا گردیدند. به موجب منابع موجود دفاتر اسقفهای کاتولیک از قرن اول پس از میلاد مسیح در سرمسکا میترویتسا، اوسیِک، و سولون وجود داشته‌اند. اولین اخبار موثق مربوط به سازماندهی کلیساها در این مناطق به قرن ششم بازمی‌گردد اولین شورای کلیسایی در سالهای 530 و 533 میلادی برگزار شده که اسقف آندریه بعنوان اسقف بوسنی در آن حضور داشته است. | ||
برای اولین بار در اسناد دولتی کنستانتین هفتم امپراطور روم، از بوسنی یاد شده است ( | برای اولین بار در اسناد دولتی کنستانتین هفتم امپراطور روم، از بوسنی یاد شده است (سالهای 913-959). کهن‌ترین اثر ادبی بوسنیایی – هومی (کتیبه هومی) نیز مربوط به همین مقطع است. ایجاد و سازماندهی دستگاه دولتی بوسنی اواسط قرن یازدهم صورت پذیرفت. این سیستم شامل چند منطقه واقع در بین دو رود درینا و ورباس بوده و “بان بوسنی” در صدر آن قرار داشته است.<ref>[http://icro.ir/index.aspx?pageid=32738&p=133&showitem=7473 برگرفته از سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]</ref> | ||
== قرون وسطی == | == قرون وسطی == | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
ترکهای عثمانی در سال 1463 میلادی به بوسنی و هرزگوین دست یافته و آن را فتح نمودند اینسال را می‌توان تاریخ رسمی خاتمه بوسنی قرون وسطایی و آغاز بوسنی سنجاک قلمداد نمود. در این مقطع روند پذیرش دین اسلام توسط مردم بوسنی شدت یافت و در سال 1470 نیز بوسنی سنجاک رسماً تاسیس یافت. | ترکهای عثمانی در سال 1463 میلادی به بوسنی و هرزگوین دست یافته و آن را فتح نمودند اینسال را می‌توان تاریخ رسمی خاتمه بوسنی قرون وسطایی و آغاز بوسنی سنجاک قلمداد نمود. در این مقطع روند پذیرش دین اسلام توسط مردم بوسنی شدت یافت و در سال 1470 نیز بوسنی سنجاک رسماً تاسیس یافت. | ||
از سال 1492 در پی رانده شدن یهودیان از اسپانیا، پیروان این دین مهاجرت خود به بوسنی را آغاز نمودند. تقویت و توسعه حکومت عثمانی در مناطق مختلف بوسنی به تشکیل ایالت بوسنی در سال 1850 انجامید. این ایالت شامل 7 سنجاک بود: سنجاک بوسنی، هرزگوین، کلیس، لیس، پاکراک، پوژسکا و ازورنیک. امپراطوری عثمانی در دوران باثبات حکومت خویش بر بوسنی دستگاه دولتی را تقویت نمود و سیستم و سازماندهی اداری، نظم حقوقی، سیستم مالیاتی را در کشور برقرار نمود. همچنین در این مقطع وضعیت کشاورزی بوسنی نیز بهبود یافت. قابل ذکر است که تعداد زیادی از سربازان از مناطق مختلف بوسنی نیز جهت شرکت در | از سال 1492 در پی رانده شدن یهودیان از اسپانیا، پیروان این دین مهاجرت خود به بوسنی را آغاز نمودند. تقویت و توسعه حکومت عثمانی در مناطق مختلف بوسنی به تشکیل ایالت بوسنی در سال 1850 انجامید. این ایالت شامل 7 سنجاک بود: سنجاک بوسنی، هرزگوین، کلیس، لیس، پاکراک، پوژسکا و ازورنیک. امپراطوری عثمانی در دوران باثبات حکومت خویش بر بوسنی دستگاه دولتی را تقویت نمود و سیستم و سازماندهی اداری، نظم حقوقی، سیستم مالیاتی را در کشور برقرار نمود. همچنین در این مقطع وضعیت کشاورزی بوسنی نیز بهبود یافت. قابل ذکر است که تعداد زیادی از سربازان از مناطق مختلف بوسنی نیز جهت شرکت در جنگها و نبردهای مختلف و مقابله با ارتش اتریش-مجار و ونیز راهی جبهه‌های جنگ میشدند. پس از شکست عثمانیان در جنگ وین (سال 1699) ایالت بوسنی مناطق اسلاوونی و سنجاک لیک و بخش‌هایی از کلیس و سنجاک هرزگوین را از دست داد. | ||
بزرگ‌ترین مقاومت در مقابله با لشکر اتریشیان در سال 1737 در منطه بانیالوکا رخ داد که به شکست اتریش انجامید. | بزرگ‌ترین مقاومت در مقابله با لشکر اتریشیان در سال 1737 در منطه بانیالوکا رخ داد که به شکست اتریش انجامید. | ||
لغو یانیچارها (در سال 1826) و اعلام “خط شریف” (فرمانیه سلطان) که اصلاحاتی در آن تبیین شده بود نیز تضعیف هر چه بیشتر حکومت عثمانیان که بطبع تضعیف بوسنی و هرزگوین را نیز در پی داشت، را مانع نشد. نارضایتی و سرکوب مردم و افزایش هر چه بیشتر مالیات‌ها میل و تلاش هر چه بیشتر مردم جهت استقلال را تقویت نمود. یکی از این | لغو یانیچارها (در سال 1826) و اعلام “خط شریف” (فرمانیه سلطان) که اصلاحاتی در آن تبیین شده بود نیز تضعیف هر چه بیشتر حکومت عثمانیان که بطبع تضعیف بوسنی و هرزگوین را نیز در پی داشت، را مانع نشد. نارضایتی و سرکوب مردم و افزایش هر چه بیشتر مالیات‌ها میل و تلاش هر چه بیشتر مردم جهت استقلال را تقویت نمود. یکی از این جنبشها بر علیه اصلاحات دولت وقت در سال 1831 تا 1832 به رهبری حسین کاپیتان گراداچواتس رخ داد. | ||
== مقطع امپراطوری اتریش-مجار == | == مقطع امپراطوری اتریش-مجار == | ||
در کنگره برلین که در سال 1878 میلادی برگزار گردید اداره و سرپرستی بوسنی و هرزگوین به امپراطوری اتریش- مجار واگذار گردید و “سنجاک نووی پازار” همچنان در حیطه حکومت امپراطوری عثمانی قرار گرفت. ارتش بوسنی که عمدتا از بوشنیاکها تشکیل شده و در مناطقی نیز از حمایت صرب‌ها و کروات‌ها برخوردار بود و همچنین یهودیان نیز حمایت مالی خود را از آن دریغ نداشتند مقاومت زیادی بر علیه نیروهای اشغالگر اتریشی نشان داد جنگ بوسنی با امپراطوری اتریش-مجار از 29 جولای تا 20 اکتبر ادامه یافت و نهایتا با پیروزی اتریشیان باتمام رسید و حکومت 40 ساله امپراطوری اتریش –مجار بر بوسنی را در پی آورد بطوریکه بوسنی به بخشی از حکومت پادشاهی اتریش تبدیل شد. فاتحین در بوسنی با سیستم مالیاتی، نظم اداری و دستگاه دولتی عثمانیها و همچنین اصلاحات ارضی آنان مواجه شده و اقداماتی جهت کنترل و ایفای قدرت بر جوامع مذهبی بوسنی و هرزگوین بعمل آوردند. در پی این امر جوامع مذهبی توانستند در چارچوب حکومت امپراطوری اتریش به استقلال مذهبی دست یابند. | در کنگره برلین که در سال 1878 میلادی برگزار گردید اداره و سرپرستی بوسنی و هرزگوین به امپراطوری اتریش- مجار واگذار گردید و “سنجاک نووی پازار” همچنان در حیطه حکومت امپراطوری عثمانی قرار گرفت. ارتش بوسنی که عمدتا از بوشنیاکها تشکیل شده و در مناطقی نیز از حمایت صرب‌ها و کروات‌ها برخوردار بود و همچنین یهودیان نیز حمایت مالی خود را از آن دریغ نداشتند مقاومت زیادی بر علیه نیروهای اشغالگر اتریشی نشان داد جنگ بوسنی با امپراطوری اتریش-مجار از 29 جولای تا 20 اکتبر ادامه یافت و نهایتا با پیروزی اتریشیان باتمام رسید و حکومت 40 ساله امپراطوری اتریش –مجار بر بوسنی را در پی آورد بطوریکه بوسنی به بخشی از حکومت پادشاهی اتریش تبدیل شد. فاتحین در بوسنی با سیستم مالیاتی، نظم اداری و دستگاه دولتی عثمانیها و همچنین اصلاحات ارضی آنان مواجه شده و اقداماتی جهت کنترل و ایفای قدرت بر جوامع مذهبی بوسنی و هرزگوین بعمل آوردند. در پی این امر جوامع مذهبی توانستند در چارچوب حکومت امپراطوری اتریش به استقلال مذهبی دست یابند. | ||
در مقطع امپراطوری اتریش-مجار در بوسنی 4 بار آمار نفوس انجام گرفت. در فاصله بین اولین و آخرین آمارگیری جمعیت کشور از 1158164 به 1808044 تن افزایش یافت. بدین ترتیب شاخص رشد جمعیت بطور سالیانه بالغ بر 06/2 درصد بوده است. هدف اصلی حکومت اتریش مجار از بدو ورود به بوسنی انضمام این کشور به قلمرو خود و اجرای | در مقطع امپراطوری اتریش-مجار در بوسنی 4 بار آمار نفوس انجام گرفت. در فاصله بین اولین و آخرین آمارگیری جمعیت کشور از 1158164 به 1808044 تن افزایش یافت. بدین ترتیب شاخص رشد جمعیت بطور سالیانه بالغ بر 06/2 درصد بوده است. هدف اصلی حکومت اتریش مجار از بدو ورود به بوسنی انضمام این کشور به قلمرو خود و اجرای طرحها و نقشه‌های این امپراطوری در مورد بوسنی و منطقه بالکان است که نهایتا در سال 1908 اجرا گردید. | ||
== شاهنشاهی صرب‌ها، کروات‌ها و اسلوونیها == | == شاهنشاهی صرب‌ها، کروات‌ها و اسلوونیها == | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
بعدها، در پی امضاء توافقنامه تسوتکوویچ-ماچاک در سال 1939 و با ایجاد بانووینه کرواسی، بوسنی و هرزگوین تقسیم گردید. | بعدها، در پی امضاء توافقنامه تسوتکوویچ-ماچاک در سال 1939 و با ایجاد بانووینه کرواسی، بوسنی و هرزگوین تقسیم گردید. | ||
بوسنی و هرزگوین بمدت کوتاهی در بدو آغاز جنگ جهانی دوم به ساختار دولت مستقل جدیدالاحداث کرواسی پیوست تا اینکه در اجلاس شورای | بوسنی و هرزگوین بمدت کوتاهی در بدو آغاز جنگ جهانی دوم به ساختار دولت مستقل جدیدالاحداث کرواسی پیوست تا اینکه در اجلاس شورای آزادیبخش مردمی ضد فاشیستی بوسنی و هرزگوین در مرکونیچ گراد مورخ 25 و 26 سال 1943 بعنوان یکی از فدراسیونهای متساوی الحقوق جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی معرفی گردید. | ||
== جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی == | == جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی == | ||
پس از خاتمه جنگ جهانی دوم در تاریخ 25 الی 28 آوریل سال 1945 در سومین اجلاس شورای | پس از خاتمه جنگ جهانی دوم در تاریخ 25 الی 28 آوریل سال 1945 در سومین اجلاس شورای آزادیبخش مردمی ضد فاشیستی بوسنی، مجلس ملی بوسنی و دولت مردمی فدراسیون بوسنی و هرزگوین تشکیل گردید. بوسنی و هرزگوین بعنوان یک واحد فدرال متساوی الحقوق در ساختار یوگسلاوی بیش از هر چیز به تساوی حقوق کلیه اقوام و اقلیت‌های ملی بذل توجه می‌نمود. آرمان “برابری و برادری” بعلت بافت چندقومی مشهود بوسنی با توجه کامل اجرا و اعمال می‌گردید. اعلان و اجرای اصل برابری به آحاد مردم امکان تحصیلات و حفظ سنن و فرهنگ خاص هر قوم را داد. | ||
== تجاوز به بوسنی و هرزگوین و مبارزات | == تجاوز به بوسنی و هرزگوین و مبارزات استقلال‌طلبانه == | ||
فروپاشی جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی و سلسله فعالیت‌های مربوط به تجزیه اجزاء آن و ایجاد کشورهای جدید موجب شد که 29 فوریه و اول مارس سال 1992 همه پرسی مربوط به استقلال بوسنی و هرزگوین برگزار و بیش از 65 درصد از افراد واجد شرایط موافقت خود با استقلال کشور بوسنی در چارچوب مرزهای تاریخی تایید شده آن را اعلام نمایند. بوسنی و هرزگوین پس از برگزاری موفقیت‌آمیز همه پرسی در تاریخ 7 آوریل سال 1992 در سطح جهانی بعنوان یک کشور مستقل برسمیت شناخته شد. صرب‌های بوسنی با همیاری صربستان و مونته نگرو عدم موافقت و نارضایتی خود از ایجاد کشور مستقل و غیروابسته بوسنی و هرزگوین را به عرصه ظهور رسانیدند. هدف و تلاش اصلی آنان ایجاد کشوری بود که کلیه صرب‌ها بتوانند در آن زندگی کنند. | فروپاشی جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی و سلسله فعالیت‌های مربوط به تجزیه اجزاء آن و ایجاد کشورهای جدید موجب شد که 29 فوریه و اول مارس سال 1992 همه پرسی مربوط به استقلال بوسنی و هرزگوین برگزار و بیش از 65 درصد از افراد واجد شرایط موافقت خود با استقلال کشور بوسنی در چارچوب مرزهای تاریخی تایید شده آن را اعلام نمایند. بوسنی و هرزگوین پس از برگزاری موفقیت‌آمیز همه پرسی در تاریخ 7 آوریل سال 1992 در سطح جهانی بعنوان یک کشور مستقل برسمیت شناخته شد. صرب‌های بوسنی با همیاری صربستان و مونته نگرو عدم موافقت و نارضایتی خود از ایجاد کشور مستقل و غیروابسته بوسنی و هرزگوین را به عرصه ظهور رسانیدند. هدف و تلاش اصلی آنان ایجاد کشوری بود که کلیه صرب‌ها بتوانند در آن زندگی کنند. | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
کاملا آشکار بود که حزب دمکرات صرب بلافاصله پس از خاتمه اولین انتخابات چندحزبی پارلمانی در کشور اختلالات و سنگ اندازیهای خود در فعالیت‌های کلیه ارگانهای منتخب مردمی را آغاز خواهد کرد. بزودی مشخص گردید که این حزب بعنوان یکی از احزاب حاضر در درون دولت، سیاست دفاع از منافع ملی بوسنی و هرزگوین را تعقیب نکرده بلکه هدف اساسی و اصلی آن تخریب حاکمیت قانونی و دولتی بوسنی بود. | کاملا آشکار بود که حزب دمکرات صرب بلافاصله پس از خاتمه اولین انتخابات چندحزبی پارلمانی در کشور اختلالات و سنگ اندازیهای خود در فعالیت‌های کلیه ارگانهای منتخب مردمی را آغاز خواهد کرد. بزودی مشخص گردید که این حزب بعنوان یکی از احزاب حاضر در درون دولت، سیاست دفاع از منافع ملی بوسنی و هرزگوین را تعقیب نکرده بلکه هدف اساسی و اصلی آن تخریب حاکمیت قانونی و دولتی بوسنی بود. | ||
بدین ترتیب صرب‌های بوسنی به رهبری رادووان کاراجیچ فعالیت‌های خود در راستای تخریب داخلی بافت و ترکیب دولتی بوسنی و هرزگوین را با حمایت کامل و کمک صرب‌های صربستان و مونته نگرو آغاز نمودند. احزاب سیاسی صربستان نیز به حمایت از حزب دمکرات صرب بر خاستند (از جمله جنبش بازسازی صرب، حزب رادیاکل صرب، گروه‌های | بدین ترتیب صرب‌های بوسنی به رهبری رادووان کاراجیچ فعالیت‌های خود در راستای تخریب داخلی بافت و ترکیب دولتی بوسنی و هرزگوین را با حمایت کامل و کمک صرب‌های صربستان و مونته نگرو آغاز نمودند. احزاب سیاسی صربستان نیز به حمایت از حزب دمکرات صرب بر خاستند (از جمله جنبش بازسازی صرب، حزب رادیاکل صرب، گروه‌های سلطنت‌طلب، قومیت گرایان به سرپرستی ششلی و یوویچیچ، چتنیکها، ببرهای آرکان و بسیاری از شبه نظامیان). علیرغم اینکه صرب‌ها در بدو امر سعی در معرفی این فعالیت‌ها بعنوان مبارزه ای سیاسی جهت حفظ منافع قومی خویش داشتند بزودی محرز گردید که تدارکات زیادی جهت اعمال تجاوز بر علیه بوسنی و هرزگوین دیده و مقدمات امر را فراهم ساخته‌اند. | ||
همزمان با استقلال کرواسی، اسلوونی و مقدونیه فرآیند تجزیه یوگسلاوی نیز آغاز گردید. اسلوبودان میلوشویچ و بوریسلاو یوویچ بر استفاده از قوای نظامی و اعلام وضعیت جنگی اصرار ورزیدند و این امر بر وخامت و پیچیدگی اوضاع در جامعه چند قومی بوسنی و هرزگوین افزود. علیرغم تلاش جامعه بین‌الملل در یافتن راه حلی مسالمت‌آمیز جهت حل بحران یوگسلاوی بخوبی مشهود بود که رئسای جمهوری جمهوریهای یوگسلاوی سابق یعنی: میلوشویچ، عزت بگوویچ، کوچان، گلیگورو و بولاتوویچ و اعضای شورای ریاست‌جمهوری جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی موفق به حصول حداقل توافق نظر جهت حل این بحران نیستند. تجاوز به بوسنی و هرزگوین به کشتار بوشنیاکها منجر گردید. شرارت‌ها، تجاوزهای قساوت منشانه و غیرقابل تصوری توسط صرب‌های بوسنی، صربستان و مونته نگرو به وقوع پیوست. غیرنظامیان و مردم عادی در شهرهای سربرنیتسا، پریه دور، فوچا، بیلینه، راونو، موستار، ویشه گراد، روگاتیتسا، ژپا، برچکو، کوزاراتس، زورنیک، ویتز، ستولاتس، دوبوی، بانیالوکا و… بیشترین جنایات را متحمل شدند. | همزمان با استقلال کرواسی، اسلوونی و مقدونیه فرآیند تجزیه یوگسلاوی نیز آغاز گردید. اسلوبودان میلوشویچ و بوریسلاو یوویچ بر استفاده از قوای نظامی و اعلام وضعیت جنگی اصرار ورزیدند و این امر بر وخامت و پیچیدگی اوضاع در جامعه چند قومی بوسنی و هرزگوین افزود. علیرغم تلاش جامعه بین‌الملل در یافتن راه حلی مسالمت‌آمیز جهت حل بحران یوگسلاوی بخوبی مشهود بود که رئسای جمهوری جمهوریهای یوگسلاوی سابق یعنی: میلوشویچ، عزت بگوویچ، کوچان، گلیگورو و بولاتوویچ و اعضای شورای ریاست‌جمهوری جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی موفق به حصول حداقل توافق نظر جهت حل این بحران نیستند. تجاوز به بوسنی و هرزگوین به کشتار بوشنیاکها منجر گردید. شرارت‌ها، تجاوزهای قساوت منشانه و غیرقابل تصوری توسط صرب‌های بوسنی، صربستان و مونته نگرو به وقوع پیوست. غیرنظامیان و مردم عادی در شهرهای سربرنیتسا، پریه دور، فوچا، بیلینه، راونو، موستار، ویشه گراد، روگاتیتسا، ژپا، برچکو، کوزاراتس، زورنیک، ویتز، ستولاتس، دوبوی، بانیالوکا و… بیشترین جنایات را متحمل شدند. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
== مناطق کوهستانی == | == مناطق کوهستانی == | ||
بخش اعظم بوسنی و هرزگوین را سرزمینهای کوهستانی تشکیل می‌دهد و بخش‌های مسطح و صاف تنها در سواحل رودخانه‌ها (در شمال در سمت راست ساحل رود ساوا در منطقه بوسانسکا پوساوینا) قرار دارند. پهناورترین بخش‌های مسطح سرزمین بوسنی در سواحل رودهای درینا و بوسنی (منطقه سمبریا) واقع شده‌اند. بخش‌های مسطح مناطق جنوب نیز شامل 40 الی 60 کیلومتر است که بتدریج بر مساحت آن افزوده و نهایتا به مناطق کوهستانی می‌پیوندد. دیگر بخش‌های این سرزمین شامل سلسله | بخش اعظم بوسنی و هرزگوین را سرزمینهای کوهستانی تشکیل می‌دهد و بخش‌های مسطح و صاف تنها در سواحل رودخانه‌ها (در شمال در سمت راست ساحل رود ساوا در منطقه بوسانسکا پوساوینا) قرار دارند. پهناورترین بخش‌های مسطح سرزمین بوسنی در سواحل رودهای درینا و بوسنی (منطقه سمبریا) واقع شده‌اند. بخش‌های مسطح مناطق جنوب نیز شامل 40 الی 60 کیلومتر است که بتدریج بر مساحت آن افزوده و نهایتا به مناطق کوهستانی می‌پیوندد. دیگر بخش‌های این سرزمین شامل سلسله کوههایی است که از شمال غربی به جنوب شرقی گسترده‌اند. بخش‌های مرکزی نیز شامل سرزمینهای صخره ای است که در فواصل مابین آنان دشت‌های وسیع سواحل رودهایی که به سوی شمال در جریانند، واقع شده‌اند (سارایوو-زنیتسا-توزلا). مناطق جنوب غربی بوسنی نیز شامل سرزمینهای صخره ای است. دشت‌های کوپرس (1150-1120 کیلومتر مربع)، گلاموچ (882-950 کیلومتر مربع)، دووانسکو (860-990 متر؛ 150 کیلومتر مربع)، لیوانسکو (700-740 متر؛ 380 کیلومتر مربع) و غیره نیز در این منطقه قرار دارند. شرق بوسنی منطقه‌ای تپه ای و کم جمعیت است که بخش اعظم آن را مناطق صخره ای، کوههای جنگلی و دامنه‌های عمیق تشکیل می‌دهد. | ||
== آب و هوا == | == آب و هوا == | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
== منابع طبیعی == | == منابع طبیعی == | ||
بوسنی و هرزگوین دارای منابع غنی ذغال سنگ، آهن، بوکسیت، قلع، روی، سنگ نمک و مقادیری پیروفیلیت، باریت، آزبست، کائولین و گچ می‌باشد. این کشور همچنین واجد منابعی که بعنوان مصالح ساختمانی از آنها استفاده می‌شود نیز می‌باشد (از جمله: سنگهای تزئینی، آهک، خاک رس، شن ریز و درشت و دولومیت). جنگلهای وسیع این کشور و رودخانه‌های عریض آن (رود نرتوا، بوسنی، راما، ورباس، اونا، تربیشنیتسا) نیز از منابع طبیعی بوسنی محسوب شده و پتانسیل بسیار عظیمی در راستای تولید برق و راه‌اندازی توربینهای آبی محسوب می‌شوند ( | بوسنی و هرزگوین دارای منابع غنی ذغال سنگ، آهن، بوکسیت، قلع، روی، سنگ نمک و مقادیری پیروفیلیت، باریت، آزبست، کائولین و گچ می‌باشد. این کشور همچنین واجد منابعی که بعنوان مصالح ساختمانی از آنها استفاده می‌شود نیز می‌باشد (از جمله: سنگهای تزئینی، آهک، خاک رس، شن ریز و درشت و دولومیت). جنگلهای وسیع این کشور و رودخانه‌های عریض آن (رود نرتوا، بوسنی، راما، ورباس، اونا، تربیشنیتسا) نیز از منابع طبیعی بوسنی محسوب شده و پتانسیل بسیار عظیمی در راستای تولید برق و راه‌اندازی توربینهای آبی محسوب می‌شوند (علی‌الخصوص رود درینا). بوسنی همچنین واجد دریاچه‌های طبیعی نیز می‌باشد و دریاچه‌های مصنوعی نیز در پی سدبندی رودهای درینا، ورباس، راما، تربیشنیتسا و نرتوا ایجاد گردیده است. دریاچه مصنوعی مودراتس واقع در حوالی توزلا و چند دریاچه دیگر نیز جهت تولید آب صنعتی ایجاد شده است. | ||
=جمعیت= | =جمعیت= | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۷: | ||
در بوسنی و هرزگوین سه قوم پرجمعیت زندگی می‌کنند: بوشنیاکها (48 درصد)، صرب‌ها (1/37 درصد) و کروات‌ها (3/14 درصد). 5 درصد باقیمانده را نیز اقلیت‌های قومی و مذهبی تشکیل میدهند. | در بوسنی و هرزگوین سه قوم پرجمعیت زندگی می‌کنند: بوشنیاکها (48 درصد)، صرب‌ها (1/37 درصد) و کروات‌ها (3/14 درصد). 5 درصد باقیمانده را نیز اقلیت‌های قومی و مذهبی تشکیل میدهند. | ||
جمعیت بوسنی به موجب آمار نفوس سال 1991 بالغ بر 4364574 تن و پراکندگی جمعیت بالغ بر 85 تن در هر کیلومتر مربع بوده است. تعداد خانواده‌ها بالغ بر 1203441، تعداد شهرکها و محلات بالغ بر 5884 و تعداد مناطق بالغ بر 109 منطقه بوده است. در مناطقی که از حیث مساحت متوسط تلقی | جمعیت بوسنی به موجب آمار نفوس سال 1991 بالغ بر 4364574 تن و پراکندگی جمعیت بالغ بر 85 تن در هر کیلومتر مربع بوده است. تعداد خانواده‌ها بالغ بر 1203441، تعداد شهرکها و محلات بالغ بر 5884 و تعداد مناطق بالغ بر 109 منطقه بوده است. در مناطقی که از حیث مساحت متوسط تلقی میشدند (با مساحت نسبی بالغ بر 469 کیلومتر مربع) بطور تقریبی 40000 تن، یا به عبارتی 11000 خانوار 6/3 عضوه زندگی می‌کرده است. | ||
به موجب آمار فوق مسلمانان 5/43 درصد، صرب‌ها 2/31 درصد، کروات‌ها 4/17 درصد، یوگسلاوها 6/5 درصد، مونته نگروییها 2/0 درصد، مقدونیه ایها 1/0 درصد، آلبانیاییها 1/0 درصد و دیگر اقلیت‌ها 2/0 درصد از جمعیت را تشکیل می‌داده‌اند. | به موجب آمار فوق مسلمانان 5/43 درصد، صرب‌ها 2/31 درصد، کروات‌ها 4/17 درصد، یوگسلاوها 6/5 درصد، مونته نگروییها 2/0 درصد، مقدونیه ایها 1/0 درصد، آلبانیاییها 1/0 درصد و دیگر اقلیت‌ها 2/0 درصد از جمعیت را تشکیل می‌داده‌اند. | ||
| خط ۱۹۷: | خط ۱۹۷: | ||
== سیستم بانکی == | == سیستم بانکی == | ||
بانک مرکزی بوسنی و هرزگوین در پی تصویب قانون مربوطه در مجلس کشوری در تاریخ 20 ژوئن 1997 تاسیس و فعالیت رسمی خود را از 11 اوت همان سال آغاز نمود. اهداف و وظایف اصلی این بانک به موجب قانون مربوطه و توافق نامه صلح دیتون حفظ و حراست از ارز رسمی کشور و توازن آن با ارز وابسته به آن یعنی یوروست (هر مارک =51129/. یورو) یا به بیان بهتر ارائه ارز داخلی بوسنی با پشتوانه کامل و ارزش ثابت (هر مارک =51129/. یورو) است. بانک مرکزی سیاست پولی بوسنی و هرزگوین را تعریف و کنترل نموده و ذخیره‌های ارزی دولتی حاصله از عرضه ارز داخلی را اداره می‌نماید. این بانک همچنین به حفظ و اداره سیستم پولی و پرداختی کشور یاری رسانیده و سازماندهی لازم بین آژانس بانکداری کشوری و سیستم بانکی موجودیت‌ها را انجام می‌دهد. آژانس مزبور وظایف مربوط به صدور مجوز فعالیت بانکها و کنترل فعالیت‌های آنها را | بانک مرکزی بوسنی و هرزگوین در پی تصویب قانون مربوطه در مجلس کشوری در تاریخ 20 ژوئن 1997 تاسیس و فعالیت رسمی خود را از 11 اوت همان سال آغاز نمود. اهداف و وظایف اصلی این بانک به موجب قانون مربوطه و توافق نامه صلح دیتون حفظ و حراست از ارز رسمی کشور و توازن آن با ارز وابسته به آن یعنی یوروست (هر مارک =51129/. یورو) یا به بیان بهتر ارائه ارز داخلی بوسنی با پشتوانه کامل و ارزش ثابت (هر مارک =51129/. یورو) است. بانک مرکزی سیاست پولی بوسنی و هرزگوین را تعریف و کنترل نموده و ذخیره‌های ارزی دولتی حاصله از عرضه ارز داخلی را اداره می‌نماید. این بانک همچنین به حفظ و اداره سیستم پولی و پرداختی کشور یاری رسانیده و سازماندهی لازم بین آژانس بانکداری کشوری و سیستم بانکی موجودیت‌ها را انجام می‌دهد. آژانس مزبور وظایف مربوط به صدور مجوز فعالیت بانکها و کنترل فعالیت‌های آنها را عهده‌دار می‌باشد. | ||
انتصاب رئیس این بانک به موجب قانون مربوطه توسط صندوق بین‌المللی پول انجام گرفته است. رئیس بالاترین مقام اجرایی بانک مرکزی است. اولین اسکناس‌های مارک تثبیت شده بوسنی و هرزگوین در تاریخ 22 ژوئن سال 1998 چاپ و عرضه شده است. | انتصاب رئیس این بانک به موجب قانون مربوطه توسط صندوق بین‌المللی پول انجام گرفته است. رئیس بالاترین مقام اجرایی بانک مرکزی است. اولین اسکناس‌های مارک تثبیت شده بوسنی و هرزگوین در تاریخ 22 ژوئن سال 1998 چاپ و عرضه شده است. | ||
| خط ۲۳۳: | خط ۲۳۳: | ||
بوسنی و هرزگوین واجد جایگاه مهمی در سیستم حمل و نقل و ترابری بالکان و شرق اروپا می‌باشد. تاسیسات جاده ای بوسنی و هرزگوین اغلب در محور مرکزی متمرکز شده‌اند: شمال-جنوب در حاشیه رودهای بوسنی و نرتوا و غرب به شرق به موزارات رود ساوا. بخش اعظم منابع طبیعی و اقتصادی کشور نیز در همین نواحی موجود می‌باشند. | بوسنی و هرزگوین واجد جایگاه مهمی در سیستم حمل و نقل و ترابری بالکان و شرق اروپا می‌باشد. تاسیسات جاده ای بوسنی و هرزگوین اغلب در محور مرکزی متمرکز شده‌اند: شمال-جنوب در حاشیه رودهای بوسنی و نرتوا و غرب به شرق به موزارات رود ساوا. بخش اعظم منابع طبیعی و اقتصادی کشور نیز در همین نواحی موجود می‌باشند. | ||
راه آهن بوسنی و هرزگوین توسط دو شرکت اداره می‌شود: شرکت دولتی راه آهن فدراسیون که دفتر مرکزی آن در سارایوو است و راه آهن جمهوری صربسکا که دفتر مرکزی آن در بانیالوکا می‌باشد. طول کل خطوط راه آهن کشور بالغ بر 1031 کیلو متر می‌باشد (بجز خطوط صنعتی که از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد). حمل و نقل 90 درصد از بار و مسافر در بوسنی بطور جاده ای انجام می‌پذیرد. حمل و نقل جاده ای در بوسنی و هرزگوین تقریبا بطور کامل خصوصی بوده و طول جاده‌های کشور بالغ بر 22500 کیلومتر می‌باشد. بخشی از اماکن و تاسیسات جاده ای که در طول جنگ متحمل خسارات فوق‌العاده‌ای شده‌اند احیا و بازسازی شده‌اند. بوسنی و هرزگوین | راه آهن بوسنی و هرزگوین توسط دو شرکت اداره می‌شود: شرکت دولتی راه آهن فدراسیون که دفتر مرکزی آن در سارایوو است و راه آهن جمهوری صربسکا که دفتر مرکزی آن در بانیالوکا می‌باشد. طول کل خطوط راه آهن کشور بالغ بر 1031 کیلو متر می‌باشد (بجز خطوط صنعتی که از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد). حمل و نقل 90 درصد از بار و مسافر در بوسنی بطور جاده ای انجام می‌پذیرد. حمل و نقل جاده ای در بوسنی و هرزگوین تقریبا بطور کامل خصوصی بوده و طول جاده‌های کشور بالغ بر 22500 کیلومتر می‌باشد. بخشی از اماکن و تاسیسات جاده ای که در طول جنگ متحمل خسارات فوق‌العاده‌ای شده‌اند احیا و بازسازی شده‌اند. بوسنی و هرزگوین تلاشهای زیادی در راستای الحاق به سیستم حمل و نقل بین‌المللی و اروپایی بعمل می‌آورد اولین گام در این راستا تاسیس کریدور وی سی است که از محور میانی کشور عبور کرده و از سمت شمال به جنوب به جاده‌های کرواسی و مجارستان خواهد پیوست. بوسنی و هرزگوین دارای 400 مرز ورودی جاده ای است که نهادهای کشوری در راستای طبقه بندی، تجهیز و کنترل آنها تلاشهای زیادی انجام داده‌اند. | ||
حمل و نقل هوایی اغلب در خطوط بین‌المللی انجام گرفته و در حال حاضر 8 شرکت هواپیمایی از جمله دو شرکت دولتی در کشور فعالیت دارند. بخش اعظم حمل و نقل هوایی بار و مسافر در بوسنی توسط شرکت‌های خارجی، انجام می‌پذیرد و ارتباط هوایی بوسنی با اقصی نقاط جهان، خطوط چارتر و حمل و نقل هوایی بار را می‌توان رضایت بخش تلقی نمود. | حمل و نقل هوایی اغلب در خطوط بین‌المللی انجام گرفته و در حال حاضر 8 شرکت هواپیمایی از جمله دو شرکت دولتی در کشور فعالیت دارند. بخش اعظم حمل و نقل هوایی بار و مسافر در بوسنی توسط شرکت‌های خارجی، انجام می‌پذیرد و ارتباط هوایی بوسنی با اقصی نقاط جهان، خطوط چارتر و حمل و نقل هوایی بار را می‌توان رضایت بخش تلقی نمود. | ||
| خط ۲۳۹: | خط ۲۳۹: | ||
حمل و نقل دریایی کالا از بوسنی به خارج و بالعکس از طریق بندر پلوچه واقع درکرواسی انجام می‌پذیرد. ظرفیت این بندر بالغ بر 5 میلیون تن در سال می‌باشد. در زمینه حمل و نقل رودخانه‌ای نیز ظرفیت بندر برچکو در حد وسیع قابل افزایش می‌باشد. پایانه‌های برچکو و پلوچه و ساحل ساوا نیز از ارتباط نسبتا خوبی با شبکه‌های جاده ای، آبی و ریلی کشور و خارج از کشور دارند. | حمل و نقل دریایی کالا از بوسنی به خارج و بالعکس از طریق بندر پلوچه واقع درکرواسی انجام می‌پذیرد. ظرفیت این بندر بالغ بر 5 میلیون تن در سال می‌باشد. در زمینه حمل و نقل رودخانه‌ای نیز ظرفیت بندر برچکو در حد وسیع قابل افزایش می‌باشد. پایانه‌های برچکو و پلوچه و ساحل ساوا نیز از ارتباط نسبتا خوبی با شبکه‌های جاده ای، آبی و ریلی کشور و خارج از کشور دارند. | ||
شبکه پست، تلگراف و | شبکه پست، تلگراف و علی‌الخصوص مخابرات در بوسنی و هرزگوین از توسعه خوبی برخوردار می‌باشد در طول سالهای اخیر تاسیسات زیادی در این راستا بازسازی، تجهیز و مدرن سازی شده و سیستمهای قوی دیجیتالی تلفنی و تلفن همراه (مطابق با استاندارد جی اس ام) نصب شده است همچنین فن آوری آی اس دی ان نیز به کشور وارد شده و سیستم رومینگ تلفن همراه نیز برقرار شده است. | ||
در بوسنی و هرزگوین در حال حاضر دو شرکت مخابرات وجود دارد: مخابرات فدراسیون و جمهوری صربسکا. تنظیم روابط در بخش مخابرات بعهده آژانس ارتباطات (CRA) می‌باشد. اخیرا بسط و گستردگی زیادی در شبکه تلفن همراه و اینترنت ایجاد شده و تعداد مشترکین اینترنت تا سال 2002 بالغ بر 45000 می‌باشد. | در بوسنی و هرزگوین در حال حاضر دو شرکت مخابرات وجود دارد: مخابرات فدراسیون و جمهوری صربسکا. تنظیم روابط در بخش مخابرات بعهده آژانس ارتباطات (CRA) می‌باشد. اخیرا بسط و گستردگی زیادی در شبکه تلفن همراه و اینترنت ایجاد شده و تعداد مشترکین اینترنت تا سال 2002 بالغ بر 45000 می‌باشد. | ||
| خط ۲۴۵: | خط ۲۴۵: | ||
'''توریسم''' | '''توریسم''' | ||
بوسنی و هرزگوین به واسطه موقعیت جغرافیایی، زیباییهای مسحور کننده طبیعی، شرایط مناسب آب و هوایی و میراث فرهنگی و تاریخی از جاذبه‌های توریستی زیادی برخوردار بوده و دارای ظرفیت‌های طبیعی خوبی جهت توسعه اشکال مختلف توریسم می‌باشد. ظرفیت‌های توریستی در مناطق کوهستانی شامل: | بوسنی و هرزگوین به واسطه موقعیت جغرافیایی، زیباییهای مسحور کننده طبیعی، شرایط مناسب آب و هوایی و میراث فرهنگی و تاریخی از جاذبه‌های توریستی زیادی برخوردار بوده و دارای ظرفیت‌های طبیعی خوبی جهت توسعه اشکال مختلف توریسم می‌باشد. ظرفیت‌های توریستی در مناطق کوهستانی شامل: کوههای بلاشنیتسا، یاهورینا، ایگمن و تربویچ (که به کوههای المپیک معروفند) و کوههای ولاسیچ در حوالی تراونیک است که از امکانات وسیعی در راستای توسعه توریسم زمستانه و تفریح و ورزش برخوردار است. | ||
چشمه‌های درمان بخش آب معدنی ایلیجا واقع در سارایوو، کیسلیاک، فوینیتسا، تسلیچ، توزلا، اولوو، ویشه گراد و سربرنیتسا به منزله منابع غنی آب گرم معدنی می‌باشند که از دیرباز جهت معالجه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. | چشمه‌های درمان بخش آب معدنی ایلیجا واقع در سارایوو، کیسلیاک، فوینیتسا، تسلیچ، توزلا، اولوو، ویشه گراد و سربرنیتسا به منزله منابع غنی آب گرم معدنی می‌باشند که از دیرباز جهت معالجه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. | ||
| خط ۳۰۷: | خط ۳۰۷: | ||
'''''اختیارات موجودیت‌ها''''' | '''''اختیارات موجودیت‌ها''''' | ||
به موجب توافقنامه صلح دیتون دو موجودیت بوسنی و هرزگوین دارای اختیارات ذیل می‌باشند: 1-موجودیت‌ها حق دارند با احترام به اصل تمامیت ارضی و حاکمیت بوسنی و هرزگوین روابط موازی با کشورهای همسایه برقرار نمایند. 2-هر موجودیت به منظور ایجاد امکان اجرای تعهدات بین‌المللی دولت کشوری به آن کمک می‌نماید ضمن اینکه تعهدات مالی که یک موجودیت بدون موافقیت موجودیت دیگر و قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی بوسنی و هرزگوین ایجاد نماید بعنوان تعهدات مالی همان موجودیت تلقی شده و می‌بایست به تنهایی آن را | به موجب توافقنامه صلح دیتون دو موجودیت بوسنی و هرزگوین دارای اختیارات ذیل می‌باشند: 1-موجودیت‌ها حق دارند با احترام به اصل تمامیت ارضی و حاکمیت بوسنی و هرزگوین روابط موازی با کشورهای همسایه برقرار نمایند. 2-هر موجودیت به منظور ایجاد امکان اجرای تعهدات بین‌المللی دولت کشوری به آن کمک می‌نماید ضمن اینکه تعهدات مالی که یک موجودیت بدون موافقیت موجودیت دیگر و قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی بوسنی و هرزگوین ایجاد نماید بعنوان تعهدات مالی همان موجودیت تلقی شده و می‌بایست به تنهایی آن را عهده‌دار شود باستثناء مواردی که تعهد مزبور شرط عضویت بوسنی در یک سازمان یا نهاد بین‌المللی باشد. 3-موجودیت‌ها در حیطه اختیارات خود کلیه شرایط لازم جهت حفاظت حقوقی و امنیتی اشخاص، حفظ و نگهداری ارگانهای مدنی مسئول اجرای قوانین و مقررات که فعالیت خود را بر حسب مقررات و معیارهای جاری بین‌المللی بانجام می‌رسانند را فراهم می‌سازند. 4-هر موجودیت می‌تواند با موافقت مجلس توافقنامه‌هایی را با نهادها و کشورهای خارجی منعقد نماید. مجلس می‌تواند از حیث قانونی تعیین نماید که برای چه قراردادهایی نیاز به موافقت مجلسی نیست. | ||
مجلس فدراسیون و جمهوری صربسکا در سال 2002 اصلاحاتی بر قانون اساسی به تصویب رساندند که ضامن تساوی هر سه قومیت در کلیه نقاط کشور می‌باشد. | مجلس فدراسیون و جمهوری صربسکا در سال 2002 اصلاحاتی بر قانون اساسی به تصویب رساندند که ضامن تساوی هر سه قومیت در کلیه نقاط کشور می‌باشد. | ||
| خط ۳۱۵: | خط ۳۱۵: | ||
=دولت جمهوری صربسکا= | =دولت جمهوری صربسکا= | ||
دولت جمهوری صربسکا بزرگ‌ترین مرجع اجرایی این موجودیت محسوب می‌شود. حیطه اختیارات، سازماندهی، عملکرد و نحوه تصمیم‌گیری در داخل دولت مطابق با قانون اساسی و قوانین و ضوابط جمهوری صربسکا تعیین شده است. دولت جمهوری صربسکا شامل رئیس‌جمهور، معاونین رئیس‌جمهور و 16 وزارتخانه می‌باشد. وزرای کابینه دولت توسط مجلس جمهوری صربسکا انتخاب می‌شوند. دبیرخانه دولت شامل 4 واحد می‌باشد: دفتر رئیس‌جمهور، بخش روابط عمومی، بخش فعالیت‌های عملیاتی- | دولت جمهوری صربسکا بزرگ‌ترین مرجع اجرایی این موجودیت محسوب می‌شود. حیطه اختیارات، سازماندهی، عملکرد و نحوه تصمیم‌گیری در داخل دولت مطابق با قانون اساسی و قوانین و ضوابط جمهوری صربسکا تعیین شده است. دولت جمهوری صربسکا شامل رئیس‌جمهور، معاونین رئیس‌جمهور و 16 وزارتخانه می‌باشد. وزرای کابینه دولت توسط مجلس جمهوری صربسکا انتخاب می‌شوند. دبیرخانه دولت شامل 4 واحد می‌باشد: دفتر رئیس‌جمهور، بخش روابط عمومی، بخش فعالیت‌های عملیاتی-حرفه‌ای و اداری و فنی، و بخش امور عمومی. وزرای دولت جمهوری صربسکا مستقیما فعالیت وزارتخانه مربوط به خود را اداره می‌نمایند. وزارتخانه‌ها نهادهای اداری هستند که فعالیت‌های اداری و دیگر فعالیت‌های مربوطه را بانجام رسانده و مستقیما تحت اداره دولت قرار داشته و تابع سازمان یا ارگان دیگری نیستند. | ||
مجلس جمهوری صربسکا دارای 83 نماینده بوده و فعالیت‌های مربوط به قانون گزاری را بانجام میرساند. توزیع کرسیهای مجلسی احزاب سیاسی جمهوری صربسکا به موجب آخرین انتخابات بشرح ذیل است: حزب دمکرات صرب 26 کرسی، اتحادیه سوسیال دمکرات‌های مستقل 19 کرسی، حزب توسعه دمکراتیک 9 کرسی، حزب اقدام دمکراتیک 6 کرسی، حزب رادیکال صرب 4 کرسی، حزب سوسیالیست جمهوری صربسکا 3 کرسی، | مجلس جمهوری صربسکا دارای 83 نماینده بوده و فعالیت‌های مربوط به قانون گزاری را بانجام میرساند. توزیع کرسیهای مجلسی احزاب سیاسی جمهوری صربسکا به موجب آخرین انتخابات بشرح ذیل است: حزب دمکرات صرب 26 کرسی، اتحادیه سوسیال دمکرات‌های مستقل 19 کرسی، حزب توسعه دمکراتیک 9 کرسی، حزب اقدام دمکراتیک 6 کرسی، حزب رادیکال صرب 4 کرسی، حزب سوسیالیست جمهوری صربسکا 3 کرسی، | ||
| خط ۳۲۴: | خط ۳۲۴: | ||
=منطقه برچکو= | =منطقه برچکو= | ||
برچکو در شمال شرقی بوسنی و هرزگوین و در مسیر خطوط بین‌المللی آبی رود ساوا واقع شده است. این منطقه در واقع به منزله تقاطع | برچکو در شمال شرقی بوسنی و هرزگوین و در مسیر خطوط بین‌المللی آبی رود ساوا واقع شده است. این منطقه در واقع به منزله تقاطع راههای خاکی و آبی ارتباط دهنده بوسنی با غرب اروپا، کشورهای حوزه رود دانوب و دریای سیاه می‌باشد. قبل از تجاوز به بوسنی و هرزگوین برچکو مرکز مهم اقتصادی و فرهنگی و بزرگ‌ترین بندر رودخانه‌ای بوسنی و هرزگوین محسوب میشد بطوریکه بیش از 40 درصد از حمل و نقل داخلی و 60 درصد از کل حمل و نقل کالا، مایعات و مواد خام از طریق این بندر انجام می‌گرفت. برچکو در حال حاضر پل بین شرق و غرب جمهوری صربسکا و فدراسیون با کشورهای غرب اروپا محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت استراتژیک این منطقه برای فدراسیون وجمهوری صربسکا کمیسیون بین‌المللی تعیین‌کننده موقعیت برچکو در تاریخ 9 مارس 1999 برچکو را بعنوان منطقه معرفی نمود. منطقه برچکو واجد سیستم اداری و دولتی دمکراتیک و چندقومی مختص به خویش است. قبل از جنگ در این منطقه حدود 88000 تن زندگی می‌کردند که از این تعداد 44 درصد بوشنیاک، 25 درصد کروات، 21 درصد صرب و 10 درصد باقیمانده نیز از اقلیت‌های قومی و مذهبی بودند. پس از خاتمه تجاوز جمعیت این منطقه به حدود 90000 تن رسیده که تعداد زیادی از آنان را جنگزدگان و آوارگان تشکیل میدهند و بیش از 10000 تن از ساکنین قبل از جنگ این منطقه هنوز در انتظار بازگشت به موطن خویش می‌باشند. | ||
احزاب سیاسی، گروه‌ها و سران آنها: در بوسنی و هرزگوین تعداد زیادی حزب سیاسی به شرح ذیل وجود دارد که در انتخابات قبل نیز شرکت داشته‌اند: حزب بوسنی به رهبری میرنس آیانوویچ، حزب وطن پرستان بوسنی به رهبری صفر خلیلوویچ، حزب دمکراتیک شهروندان بوسنی و هرزگوین به رهبری ابراهیم اسپاهیچ، اتحاددیه دمکرات مسیحی کروات‌ها به رهبری آنته پاشالیچ، اتحادیه دمکراتیک کروات‌های بوسنی و هرزگوین به رهبری باریشا چولاک، حزب حقوقیان کروات به رهبری زدراوکو هرستیچ، حزب روستاییان کروات به رهبری ایلیا سیمیچ، حزب مردمی دمکراتیک به رهبری دراگان کوستیچ، حزب دمکرات بازنشستگان به رهبری آلویز کنزوویچ، حزب دمکرات جمهوری صربسکا به رهبری دراگومیر دومیچ، اتحادیه دمکراتیک مردمی به رهبری فکرت عبدیچ، حزب دمکراتیک سوسیالیست‌ها به رهبری نبویشا رادمانوویچ، حزب لیبرال دمکرات به رهبری راسم کادیچ، حزب ابتکار عمل جدید کروات‌ها به رهبری کرشیمیر زوباک، حزب برای بوسنی به رهبری صفت خلیلوویچ، حزب اقدام دمکراتیک به رهبری سلیمان تیهیچ، حزب توسعه دمکراتیک به رهبری ملادن ایوانیچ، حزب سوسیال دمکرات‌های مستقل به رهبری میلوراد دودیک، حزب بازنشسگان فدراسیون به رهبری حسین ویکوویچ، حزب بازنشستگان جمهوری صربسکا به رهبری استویان بوگوساویچ، حزب مردمی با کار برای بهروزی به رهبری ملادن ایوانکوویچ، حزب جمهوری خواه بوسنی و هرزگوین به رهبری استپان کلوایچ، حزب دمکرات صرب به رهبری درگان کالینیچ، اتحاد مردمی صرب به رهبری برانیسلاو ایلیچ، حزب سوسیال دمکرات بوسنی و هرزگوین به رهبری زلاتکو لاگومجیا، حزب سوسیالیست جمهوری صربسکا به رهبری ژیوکو رادیشیچ. | احزاب سیاسی، گروه‌ها و سران آنها: در بوسنی و هرزگوین تعداد زیادی حزب سیاسی به شرح ذیل وجود دارد که در انتخابات قبل نیز شرکت داشته‌اند: حزب بوسنی به رهبری میرنس آیانوویچ، حزب وطن پرستان بوسنی به رهبری صفر خلیلوویچ، حزب دمکراتیک شهروندان بوسنی و هرزگوین به رهبری ابراهیم اسپاهیچ، اتحاددیه دمکرات مسیحی کروات‌ها به رهبری آنته پاشالیچ، اتحادیه دمکراتیک کروات‌های بوسنی و هرزگوین به رهبری باریشا چولاک، حزب حقوقیان کروات به رهبری زدراوکو هرستیچ، حزب روستاییان کروات به رهبری ایلیا سیمیچ، حزب مردمی دمکراتیک به رهبری دراگان کوستیچ، حزب دمکرات بازنشستگان به رهبری آلویز کنزوویچ، حزب دمکرات جمهوری صربسکا به رهبری دراگومیر دومیچ، اتحادیه دمکراتیک مردمی به رهبری فکرت عبدیچ، حزب دمکراتیک سوسیالیست‌ها به رهبری نبویشا رادمانوویچ، حزب لیبرال دمکرات به رهبری راسم کادیچ، حزب ابتکار عمل جدید کروات‌ها به رهبری کرشیمیر زوباک، حزب برای بوسنی به رهبری صفت خلیلوویچ، حزب اقدام دمکراتیک به رهبری سلیمان تیهیچ، حزب توسعه دمکراتیک به رهبری ملادن ایوانیچ، حزب سوسیال دمکرات‌های مستقل به رهبری میلوراد دودیک، حزب بازنشسگان فدراسیون به رهبری حسین ویکوویچ، حزب بازنشستگان جمهوری صربسکا به رهبری استویان بوگوساویچ، حزب مردمی با کار برای بهروزی به رهبری ملادن ایوانکوویچ، حزب جمهوری خواه بوسنی و هرزگوین به رهبری استپان کلوایچ، حزب دمکرات صرب به رهبری درگان کالینیچ، اتحاد مردمی صرب به رهبری برانیسلاو ایلیچ، حزب سوسیال دمکرات بوسنی و هرزگوین به رهبری زلاتکو لاگومجیا، حزب سوسیالیست جمهوری صربسکا به رهبری ژیوکو رادیشیچ. | ||
| خط ۳۴۶: | خط ۳۴۶: | ||
=== دفتر نماینده عالی جامعه بین‌الملل === | === دفتر نماینده عالی جامعه بین‌الملل === | ||
نماینده عالی جامعه بین‌الملل و وظایف و اختیارات او در ضمیمه 10 توافقنامه صلح دیتون تعریف شده است. حیطه فعالیت‌ها و اختیارات نماینده عالی در بوسنی و هرزگوین به شرح ذیل می‌باشد: نظارت بر اجرای توافقنامه صلح، حمایت از همکاری مستقل با احزاب سیاسی و قوه مجریه در راستای اجرای توافقنامه صلح دیتون، معرفی و اجرای کامل کلیه ابعاد مدنی توافقنامه، هماهنگی فعالیت‌های سازمان‌های غیرنظامی و آژانسها در بوسنی و هرزگوین به منظور تضمین اجرای موثر ابعاد مدنی توافقنامه دیتون، تسهیل در امر تصویب هر گونه تصمیم به منظور حل مشکلات مربوط به اجرای قوانین، مشارکت در | نماینده عالی جامعه بین‌الملل و وظایف و اختیارات او در ضمیمه 10 توافقنامه صلح دیتون تعریف شده است. حیطه فعالیت‌ها و اختیارات نماینده عالی در بوسنی و هرزگوین به شرح ذیل می‌باشد: نظارت بر اجرای توافقنامه صلح، حمایت از همکاری مستقل با احزاب سیاسی و قوه مجریه در راستای اجرای توافقنامه صلح دیتون، معرفی و اجرای کامل کلیه ابعاد مدنی توافقنامه، هماهنگی فعالیت‌های سازمان‌های غیرنظامی و آژانسها در بوسنی و هرزگوین به منظور تضمین اجرای موثر ابعاد مدنی توافقنامه دیتون، تسهیل در امر تصویب هر گونه تصمیم به منظور حل مشکلات مربوط به اجرای قوانین، مشارکت در کنفرانسهای کمک رسانی، ارائه گزارشات مقطعی به سازمان ملل، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا، فدراسیون روسیه و دیگر دول راغب، احزاب سیاسی و سازمان‌ها. | ||
=== دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا === | === دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا === | ||
| خط ۴۳۳: | خط ۴۳۳: | ||
'''''قلعه‌ها و برج ساعت''''' | '''''قلعه‌ها و برج ساعت''''' | ||
ترکها در قلعه‌های خود استحکامات کم ارتفاعی جهت استقرار توپها بنا می‌کردند در کل مناطق بوسنی و هزرگوین شهرهای زیادی با قلعه و استحکامات ایجاد گردید و سبکهای جدیدی در احداث در قلعه‌ها، پنجره‌ها، طاقچه‌های موجود در دیوارها و زره‌های رزمی ایجاد گردید بطوریکه جزئیات مربوط به تزئین آنها تا حد زیادی حذف و منحصرا به نقش دفاعی دژها و قلعه‌ها اهمیت داده | ترکها در قلعه‌های خود استحکامات کم ارتفاعی جهت استقرار توپها بنا می‌کردند در کل مناطق بوسنی و هزرگوین شهرهای زیادی با قلعه و استحکامات ایجاد گردید و سبکهای جدیدی در احداث در قلعه‌ها، پنجره‌ها، طاقچه‌های موجود در دیوارها و زره‌های رزمی ایجاد گردید بطوریکه جزئیات مربوط به تزئین آنها تا حد زیادی حذف و منحصرا به نقش دفاعی دژها و قلعه‌ها اهمیت داده میشد. | ||
نمای قلعه‌ها بعلت احداث مساجد با مناره‌های باریک و برجهای ساعت تغییر یافت. برج ساعت بنایی بود که محور اصلی نمای شهرهای کوچک و بزرگ تبدیل شد. زیباترین برج ساعت در سارایوو و بانیالوکا احداث شده است. | نمای قلعه‌ها بعلت احداث مساجد با مناره‌های باریک و برجهای ساعت تغییر یافت. برج ساعت بنایی بود که محور اصلی نمای شهرهای کوچک و بزرگ تبدیل شد. زیباترین برج ساعت در سارایوو و بانیالوکا احداث شده است. | ||
| خط ۴۳۹: | خط ۴۳۹: | ||
'''''پلها''''' | '''''پلها''''' | ||
پلهای ساخته شده در عهد کلاسیک (قرن شانزدهم) دارای ارزش تاریخی و زیبایی منحصربه فردی می‌باشد. در ساخت پلها همواره گرایشی نسبت به | پلهای ساخته شده در عهد کلاسیک (قرن شانزدهم) دارای ارزش تاریخی و زیبایی منحصربه فردی می‌باشد. در ساخت پلها همواره گرایشی نسبت به طرحهای آزاد و رویایی وجود داشته است. برخی از پلها دارای یک قوس (پل موستار) و برخی دیگر دارای چند قوس بود (پل ویشه گراد). می‌توان گفت که در ساخت پلها قاعده خاصی وجود نداشته و معمار آزادانه ایده‌های خود را در احداث آنها بکار بسته است. مهمترین و معروفترین پلها شامل: پل رودخانه درینا در ویشه گراد، پل رودخانه نرتوا در موستار، پل کوزیا چوپریا بر رودخانه میلیاتسکای سارایوو، پل ژپا، پلهای رودخانه میلیاتسکای سارایوو، پل ارسلان آگیچ در تربینیه و پلهای زیاد دیگری که نشان‌دهنده تنوع طرحهای معماران در چارچوب سبکی پخته و جدی می‌باشد. | ||
== کلیسای کاتولیک == | == کلیسای کاتولیک == | ||
| خط ۴۴۶: | خط ۴۴۶: | ||
پس از ورود کشیشان فرانیویی به بوسنی در سال 1291 مبلغین مذهبی کاتولیک موفق به گردآوردن کاتولیکهای بوسنی و جلب نظر دولتمردان و حاکمان شده و در نهایت توانستند تعداد زیادی از بوسنیاییها را غسل تعمید دهند. | پس از ورود کشیشان فرانیویی به بوسنی در سال 1291 مبلغین مذهبی کاتولیک موفق به گردآوردن کاتولیکهای بوسنی و جلب نظر دولتمردان و حاکمان شده و در نهایت توانستند تعداد زیادی از بوسنیاییها را غسل تعمید دهند. | ||
کشیشهای فرانیویی به سرپرستی فرا آنجل زویزدیچ توانستند در زمان حکومت عثمانیان برای کاتولیکهای بوسنی امتیازاتی که در عهدنامه سلطان عثمانی تضمین شده بود، کسب نمایند. عهدنامه سلطان در واقع سند اصلی تعیین‌کننده روابط کلیسای کاتولیک بوسنی و دولت ترکیه محسوب | کشیشهای فرانیویی به سرپرستی فرا آنجل زویزدیچ توانستند در زمان حکومت عثمانیان برای کاتولیکهای بوسنی امتیازاتی که در عهدنامه سلطان عثمانی تضمین شده بود، کسب نمایند. عهدنامه سلطان در واقع سند اصلی تعیین‌کننده روابط کلیسای کاتولیک بوسنی و دولت ترکیه محسوب میشد. واتیکان در سال 1735 فرستاده خود را برای بوسنی منصوب نمود. موقعیت کاتولیکهای بوسنی و هرزگوین در زمان حکومت عثمانیان بسیار مناسب و مطلوب بود. | ||
پاپ لئون سیزدهم در سال 1881 با توجه به شرایط جدید سیاسی، سلسله مراتب کلیسای کاتولیک بوسنی را اعلام نمود و در سارایوو نیز دفتر سراسقفی، و در دو شهر موستار و بانیالوکا نیز دفتر اسقف منطقه برقرار و تاسیس گردید. اولین اسقف اعظم بوسنی دکتر یوسیپ استادلراستاد دانشگاه زاگرب بود که پایه‌های توسعه جدید کلیسای کاتولیک را گذاشت. بدین ترتیب کلیسای کاتولیک بوسنی به چهار منطقه اسقفی تقسیم گردید: تربینیه-مرکانسکا که توسط اسقف موستار سرپرستی | پاپ لئون سیزدهم در سال 1881 با توجه به شرایط جدید سیاسی، سلسله مراتب کلیسای کاتولیک بوسنی را اعلام نمود و در سارایوو نیز دفتر سراسقفی، و در دو شهر موستار و بانیالوکا نیز دفتر اسقف منطقه برقرار و تاسیس گردید. اولین اسقف اعظم بوسنی دکتر یوسیپ استادلراستاد دانشگاه زاگرب بود که پایه‌های توسعه جدید کلیسای کاتولیک را گذاشت. بدین ترتیب کلیسای کاتولیک بوسنی به چهار منطقه اسقفی تقسیم گردید: تربینیه-مرکانسکا که توسط اسقف موستار سرپرستی میشد، موستار-دووانی، بانیالوکا و ورخ بوسنی. سراسقفی 22401 گره کیلومتری را تحت پوشش قرار می‌داد. قبل از جنگ در منطقه اسقف اعظم بوسنی 528هزار کاتولیک زندگی می‌کردند و تعداد کشیشها 240 تن بود بسیاری از کشیشان کاتولیک در مناطق محل اقامت کروات‌ها در خارج از کشور فعالیت داشتند. در شهر سارایوو دو مدرسه مذهبی کاتولیکها وجود داشت یکی برای دختران راهبه (که ظرفیت آن 65 الی 75 تن بود) و مدرسه دیگر نیز برای کودکان عادی بود که ظرفیت 192 تن را داشت. دانشکده کاتولیک جهت کشیشهای فرانیویی نیز وجود داشت که ظرفیت 75 الی 80 تن را داشت. فرانیوییها در ویسوکو نیز دبیرستانی داشتند در منطقه سراسقفی 335 راهبه نیز وجود داشت که در 24 صومعه مستقر بودند. در مقطع جنگ یعنی سالهای 1992 تا 1995 در منطقه سراسقفی بوسنی از مجموع 528 هزار کاتولیک تنها 200 هزار تن باقی ماندند و در طول جنگ نیز 3 کشیش و یک راهبه کاتولیک جان خود را از دست دادند. تعداد قطعی کاتولیکهای کشته یا مفقود شده در طول جنگ مشخص نیست. عزیمت پاپ ژان پل دوم به سارایوو در تاریخ 12 و 13 آوریل 1997 و بانیالوکا در سال 2003 به کاتولیکهای بوسنی و هرزگوین دلگرمی زیادی داد. | ||
== کلیسای ارتدوکس == | == کلیسای ارتدوکس == | ||
| خط ۴۷۲: | خط ۴۷۲: | ||
جامعه یهودیان یکی از کم جمعیت‌ترین جوامع مذهبی در بوسنی و هرزگوین محسوب می‌شود. در حال حاضر در بوسنی و هرزگوین 1000 یهودی زندگی می‌کنند که بخش اعظم آنها یعنی قریب به 700 تن در منطقه سارایوو زندگی می‌کنند. تعداد کمی یهودی نیز در موستار، زنیتسا و توزلا (فدراسیون) و بانیالوکا و دوبوی (جمهوری صربسکا) زندگی می‌کنند. جامعه یهودیان بوسنی و هرزگوین همگرایی بسیار خوبی با جامعه بوسنی ایجاد نموده ولی در آن حل نشده است. قابل ذکر است که از سال 1995 به بعد هیچ یهودی سارایوو را ترک نکرده و 300 تن از آنان نیز به این شهر بازگشته‌اند. | جامعه یهودیان یکی از کم جمعیت‌ترین جوامع مذهبی در بوسنی و هرزگوین محسوب می‌شود. در حال حاضر در بوسنی و هرزگوین 1000 یهودی زندگی می‌کنند که بخش اعظم آنها یعنی قریب به 700 تن در منطقه سارایوو زندگی می‌کنند. تعداد کمی یهودی نیز در موستار، زنیتسا و توزلا (فدراسیون) و بانیالوکا و دوبوی (جمهوری صربسکا) زندگی می‌کنند. جامعه یهودیان بوسنی و هرزگوین همگرایی بسیار خوبی با جامعه بوسنی ایجاد نموده ولی در آن حل نشده است. قابل ذکر است که از سال 1995 به بعد هیچ یهودی سارایوو را ترک نکرده و 300 تن از آنان نیز به این شهر بازگشته‌اند. | ||
یهودیان در طول 500 سال اقامت خود در بوسنی تاثیر عمیقی بر تاریخ و فرهنگ، توسعه اقتصادی و ابعاد مختلف حیات اجتماعی داشته‌اند. مهمترین میراث فرهنگی یهودیان بوسنی بطور حتم کتاب “هاگادا” است که نمونه نادری از خطاطی و تذهیب و دقت تحریری می‌باشد. این کتاب دارای قدمتی بالغ بر 700 سال بوده که به طریقی اسرار‌آمیز به بوسنی آورده شده و کلیه | یهودیان در طول 500 سال اقامت خود در بوسنی تاثیر عمیقی بر تاریخ و فرهنگ، توسعه اقتصادی و ابعاد مختلف حیات اجتماعی داشته‌اند. مهمترین میراث فرهنگی یهودیان بوسنی بطور حتم کتاب “هاگادا” است که نمونه نادری از خطاطی و تذهیب و دقت تحریری می‌باشد. این کتاب دارای قدمتی بالغ بر 700 سال بوده که به طریقی اسرار‌آمیز به بوسنی آورده شده و کلیه جنگها و مصائب سالهای قبل به آن آسیبی نرسانیده است. دومین میراث فرهنگی مهم یهودیان “قبرستان یهودیان سارایوو” است که در منطقه کواچیچی سارایوو واقع شده و قدمتی 400 ساله دارد شایان ذکر است که این قبرستان یکی از قدیمی‌ترین و دست نخورده‌ترین قبرستانهای یهودیان در اروپا می‌باشد. | ||
=سیستم آموزش و پرورش= | =سیستم آموزش و پرورش= | ||
آموزش و پرورش در بوسنی و هرزگوین در حیطه اختیار دولت موجودیت‌ها و کانتونها قرار دارد. سیستم آموزشی تقریبا به همان شکل سابق باقی مانده و جدیدا اصلاحاتی در راستای بکارگیری سبک و استاندارد جدید اروپایی در مدارس و سیستم آموزشی بعمل آمده است. در طول جنگ در فدراسیون تعداد زیادی از مدارس دستخوش تخریب شده ولی به یمن | آموزش و پرورش در بوسنی و هرزگوین در حیطه اختیار دولت موجودیت‌ها و کانتونها قرار دارد. سیستم آموزشی تقریبا به همان شکل سابق باقی مانده و جدیدا اصلاحاتی در راستای بکارگیری سبک و استاندارد جدید اروپایی در مدارس و سیستم آموزشی بعمل آمده است. در طول جنگ در فدراسیون تعداد زیادی از مدارس دستخوش تخریب شده ولی به یمن تلاشها و کمکهای مالی بلاعوض جامعه بین‌الملل تقریبا کلیه مدارس تخریب شده | ||
== بازسازی و احیا شده سیستم آموزش و پرورش == | == بازسازی و احیا شده سیستم آموزش و پرورش == | ||
آموزش و پرورش در بوسنی و هرزگوین در حیطه اختیار دولت موجودیت‌ها و کانتونها قرار دارد. سیستم آموزشی تقریبا به همان شکل سابق باقی مانده و جدیدا اصلاحاتی در راستای بکارگیری سبک و استاندارد جدید اروپایی در مدارس و سیستم آموزشی بعمل آمده است. در طول جنگ در فدراسیون تعداد زیادی از مدارس دستخوش تخریب شده ولی به یمن | آموزش و پرورش در بوسنی و هرزگوین در حیطه اختیار دولت موجودیت‌ها و کانتونها قرار دارد. سیستم آموزشی تقریبا به همان شکل سابق باقی مانده و جدیدا اصلاحاتی در راستای بکارگیری سبک و استاندارد جدید اروپایی در مدارس و سیستم آموزشی بعمل آمده است. در طول جنگ در فدراسیون تعداد زیادی از مدارس دستخوش تخریب شده ولی به یمن تلاشها و کمکهای مالی بلاعوض جامعه بین‌الملل تقریبا کلیه مدارس تخریب شده بازسازی و احیا شده‌اند. در حال حاضر توافق نظر در خصوص سیستم واحد و متحدالشکل آموزشی در مدارس و حذف کلیه اشکال تبعیض در بین دانش‌آموزان و دانشجویان در جریان است. | ||
== سیستم آموزشی فدراسیون بوسنی و هرزگوین == | == سیستم آموزشی فدراسیون بوسنی و هرزگوین == | ||
| خط ۵۰۶: | خط ۵۰۶: | ||
== سیستم درمانی جمهوری صربسکا == | == سیستم درمانی جمهوری صربسکا == | ||
در جمهوری صربسکا سیستم بهداشتی و درمانی شکلی مرکزی دارد و وزارت مربوطه نیز در بانیالوکا مستقر و مسئولیت کامل کنترل و نظارت و برنامه‌ریزی و سازماندهی و مدیریت بخش درمانی و بهداشتی این موجودیت را | در جمهوری صربسکا سیستم بهداشتی و درمانی شکلی مرکزی دارد و وزارت مربوطه نیز در بانیالوکا مستقر و مسئولیت کامل کنترل و نظارت و برنامه‌ریزی و سازماندهی و مدیریت بخش درمانی و بهداشتی این موجودیت را عهده‌دار می‌باشد. | ||
پس از خاتمه جنگ تعداد تخت‌های بیمارستانها در جمهوری صربسکا بالغ بر 7500 بوده است. شایان ذکر است که دولت این موجودیت از هر گونه تلاش جهت بهبود و احیای خسارات ببار آمده امتناع ورزیده بطوریکه تعداد تخت‌های بیمارستانها از 6/4 تخت در ازای هر 1000 شهروند به 6/3 تخت در ازای هر 1000 شهروند کاهش یافته است. تعداد بیمارستانهای عمومی در جمهوری صربسکا 9 بیمارستان بوده که در شهرهای پریه دور، بوسانسکا گرادیشکا، دوبوی، بیلینا، زورنیک، تربینیه و نوسینیه واقع شده‌اند. قابل ذکر است که در بیمارستانهای عمومی خدمات کلی پزشکی به شهروندان ارائه می‌شود. | پس از خاتمه جنگ تعداد تخت‌های بیمارستانها در جمهوری صربسکا بالغ بر 7500 بوده است. شایان ذکر است که دولت این موجودیت از هر گونه تلاش جهت بهبود و احیای خسارات ببار آمده امتناع ورزیده بطوریکه تعداد تخت‌های بیمارستانها از 6/4 تخت در ازای هر 1000 شهروند به 6/3 تخت در ازای هر 1000 شهروند کاهش یافته است. تعداد بیمارستانهای عمومی در جمهوری صربسکا 9 بیمارستان بوده که در شهرهای پریه دور، بوسانسکا گرادیشکا، دوبوی، بیلینا، زورنیک، تربینیه و نوسینیه واقع شده‌اند. قابل ذکر است که در بیمارستانهای عمومی خدمات کلی پزشکی به شهروندان ارائه می‌شود. | ||