ثابت‌ها و متغیرهای جامعه و دولت مصر (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

برای یافتن مجاری شناخت مصر، باید ثابت‌ها و متغیرهای آن، شناسـایی شود و بر مبنای تحلیل و وضعیت این شکافها و قدرت هر یک از کارگزاران و تعاملات آنهـا با یکدیگر می‌توان به ترسیم چشم‌اندازی از آینده تحولات سیاسی مصر دست یافت.

موقعیت استراتژیک مصر به عنوان یک عنصر ثابت در مصر، دارای پیامدهایی اسـت کـه بخـشی از متغیـرات آن کـشور را رقم زده است. به عبارت دیگر، بیشتر عوامل تغییر در گذشـته، از خـارج وارد مـصر شـده اسـت. مهاجمان خارجی از آن سوی مرز می‌آمدند هر کدام بخشی از فرهنگ خود را بـه صـورت گذاشتند. آداب و رسوم در دره نیل، میراث غنی مصر و پیچیـدگی فرهنـگ آن نیز تا حدودی به همین امر مرتبط است. مصر در طول دو هزار سال، سه بار زبان و سه بار دین خود را تغییر داده است: ادیـان فرعـونی، مـسیحی و اسـلامی <ref>(هیکـل، 1363، ص 118)</ref> بعد از فتح اسلامی نیز با سلطه فاطمیون شـیعی در 909م، مـذهب شـیعه در آن جـا ترویج یافت، تا اینکه بعد از سیطره صلاح الدین ایوبی شافعی مـذهب و تـسلط امپراتـوری عثمانی، مذهب اهل سنت، غالب شد. هنوز هم علائمی از دوران فاطمیون و مذهب شیعه در فرهنگ جاری مصر مشهود است. <ref>(کدیور، 1373،ص 47)</ref> آثار سیطره سلسله‌های گوناگون بر فرهنگ مصر را به طور مثال در جشن‌های ویژه مـاه مبـارک رمـضان مـصریان می‌توان یافت. این جشن‌ها ترکیبی و پیچیده و چند رگه است. رگه‌هایی از آن به دوره‌های مختلف فرعونی، قبطی و اسلامی رجعت دارد و میراث آن دوره است. رگـه‌های اسـلامی آن نیز خود به قسمت‌های مختلف تقسیم می‌شـود. بخـشی از آن بـه ابتکـارات فاطمیـان، برمی‌گردد و بخشی بازمانده عثمانی و سایر ملل برمی‌گردد. <ref>(سایت تقریب نیوز، 26/ 6 /1386 کـد خبـر T/V13932-85(</ref>

با ورود ناپلئون به مصر در سال 1798م، اولین برخورد فراگیر «تمدن جدید غرب» با جهان اسلام، در سرزمین مصر صورت گرفت. بعدها نیـز در 1882م بـه اشـغال انگلـستان درآمد و در 1914م تحت الحمایه آن کشور قرار گرفته است. بنابراین «میراث استعماری» نیز هنوز در زوایای نظام سیاسی مصر مشهود است. مرزهای مصنوعی، ایجاد یک طبقـه نخبـه دولتی، قانون اساسی چند حزبی و نهادهای لیبرال دموکرات ضعیف بدون پـشتوانه و نظـام سکولاری که مذهب را از سیاست جدا می‌دانـد. <ref>(تامـسون، 1385، ص 59 ،149)</ref> حتـی در قانون اساسی ماده 76 به تبعیت از ساختار اسـتعمار انگلـستان، از تعبیـر «مجلـس عـوام» استفاده می‌شود <ref>(قانون اساسی مصر، 1381)</ref> جهان اسـلام از طریـق مـصر بـه سـرعت در جریان تحولات جدید غرب بعد از رنسانس قرار گرفـت و از آن زمـان تـا کنـون، چـالش تمدن غرب و اسلام در اشکال گوناگون میان «اسلامگرایان و دولتهای سکولار» و تعـابیر سیاسی و غیرسیاسی از دین ادامه یافته است. <ref>(عنایت، 1363)</ref> صحنه سیاسی مـصر شـاهد چالش چهار جریانی است که به ترتیب در مصر مطرح شده‌اند: جریان غرب گرایی، جریان اسلامگرایی، جریان ناسیونالیسم غربی و جریان ناسیونالیسم مصری.

3. متغیر برون مرزی، شناخت تحولات مصر، اسرائیل و مسئله فلسطین اسـت کـه ایـن مسئله در طول پنج دهه، به صورتی تمام عیار در شکل دادن به سیاست داخلـی و خـارجی مصر نقش داشته است. در واقع، فهم رفتار سیاسی مصریان جـز از راه چـالش و تهدیـد اسرائیل میسر نیست. فعال شدن و افزایش در جه رادیکالی یـا افـول فعالیتهـای گـروه‌های اسلامی، به نحوه رابطه نخبگان سیاسی مصر با مسئله اسـرائیل پیونـد می‌خـورد. یکـی از دلایل فعالیت‌های اسلام‌گرایان در دوره ده ساله اول ریاست جمهوری مبـارک، تعلـل وی در اجرای مواد کمپ دیوید و عادی سازی روابط بود. آینده‌نگری در خصوص تحولات مـصر نیز در گرو تعامل چندجانبه مذاکرات اعراب - اسرائیل و آمریکاست. نمی‌توان چشم‌اندازی از آینده مصر تصویر کرد، بدون آنکه قبلاً وضعیت سناریوهای مختلف و ضـریب احتمـال وقوع هر یک بررسی و سپس آینده مصر از دریچه هر یک از آنها ملاحظه شده باشد. از ایـن‌رو، اسرائیل و مقوله امنیت، مجرای فهم رفتار سیاسی در جامعه مصر است <ref>(هیکـل، 1363، ص 122)</ref> شکست در مذاکرات صلح، مانند پیشرفت مذاکرات صلح، منجر به فعـال شـدن اسلامگرایان خواهد شد؛ زیرا هر درجه نزدیکی به اسرائیل، به منزله همـان میـزان دوری از ساخت جامعه مصر خواهد بود. <ref>(عبدالناصر، 1994)</ref> اسلامگرایان مشروعیت مذهبی دولـت مصر را به دلیل مذاکره صلح با اسرائیل به طور جدی زیر سـؤال بردنـد. <ref>(کپـل، 1366 ،ص 132)</ref> شکست مصر در جنگ 1967 از اسرائیل نیز در خیزش دوبـاره جنـبش‌ها و افکـار اسلامگرایی نقش تعیین کننده‌ای داشته است. <ref>(تریپ و اوون، 1989، ص90)</ref>

[[رده:مقالات]]