۸۵٬۹۶۳
ویرایش
جریانات و نهادهای مذهبی جمهوری آذربایجان (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۵۴
، ۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۱بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
بعد از | بعد از فروپاشی شوروی و پیدایش خلأ ایدئولوژیكی، جمهوری آذربایجان مذهب را به آغوش خود كشید و سنت های اسلامی را كه به مدت طولانی فراموش شده بود، در خود مشاهده كرد؛ اما با روی كار آمدن حیدر علی اوف و محدودیت و ممنوعیت فعالیت مبلغان مذهبی، پرسش هایی ایجاد شد كه تحت مبارزه با مبلغان مذهبی ، نقش اسلام و به ویژه شیعه در آینده این جمهوری چیست ؟ آیا اسلام همچون دوره شوروی در حاشیه قرار خواهد گرفت یا خیر؟ هزاران مبلغ از كشورهای عربی و اسلامی به این جمهوری استقلال یافته آمدند تا به این مسلمانان كه از مذهب و آموزه های دینی شان به مدت طولانی فاصله داشتند، كمک نمایند تا با تعالیم اسلامی آشنا شوند و عامل به آنها باشند. | ||
در برآورد کارشناسانه از فضای عمومی جریانهای اسلام گرا در جامعه آذربایجان سه طیف بین مسلمانان این جمهوری دیده می‌شود. طیفی از آنها نتیجۀ سیاست یکسان سازی دوران حاکمیت روس‌ها، به دین بی اعتنا هستند.(حدود ۲۰ درصد) طیف بزرگی از آنها دین اسلام را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویتی خود پذیرفته‌اند و سعی دارند جلوه‌هایی از آیین‌های اسلامی را در مناسبات اجتماعی و فرهنگی خود به نمایش بگذارند. این طیف، اسلام را در چارچوب مسائل اجتماعی ـ فرهنگی می‌پذیرند و علاقه ای به سیاسی شدن نشان نمی‌دهند.(حدود ۶۵ درصد). | در برآورد کارشناسانه از فضای عمومی جریانهای اسلام گرا در جامعه آذربایجان سه طیف بین مسلمانان این جمهوری دیده می‌شود. طیفی از آنها نتیجۀ سیاست یکسان سازی دوران حاکمیت روس‌ها، به دین بی اعتنا هستند.(حدود ۲۰ درصد) طیف بزرگی از آنها دین اسلام را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویتی خود پذیرفته‌اند و سعی دارند جلوه‌هایی از آیین‌های اسلامی را در مناسبات اجتماعی و فرهنگی خود به نمایش بگذارند. این طیف، اسلام را در چارچوب مسائل اجتماعی ـ فرهنگی می‌پذیرند و علاقه ای به سیاسی شدن نشان نمی‌دهند.(حدود ۶۵ درصد). | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==جریانهای اسلام گرای شیعی== | ==جریانهای اسلام گرای شیعی== | ||
===حزب اسلام === | ===حزب اسلام=== | ||
این حزب در سال ۱۹۹۲ مجوز فعالیت گرفت،اما دولت در سال ۱۹۹۶ مجوز آن را لغو کرد. با اینکه حزب اسلام اجازه قانونی برای فعالیت‌های انتخاباتی ندارد، همواره در عرصه عمومی جامعه فعال بوده است. | این حزب در سال ۱۹۹۲ مجوز فعالیت گرفت،اما دولت در سال ۱۹۹۶ مجوز آن را لغو کرد. با اینکه حزب اسلام اجازه قانونی برای فعالیت‌های انتخاباتی ندارد، همواره در عرصه عمومی جامعه فعال بوده است. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
سلفی‌ها علاوه بر اینکه با شیعیان مشکل عقیدتی جدی دارند، با پیوند دادن ایدئولوژی خود به جهاد جهانی اسلام، در جمهوری آذربایجان هم مرتکب عملیات تروریستی شدند و هم در جذب جوانان آذری برای اعزام به افغانستان، عراق و چچن نقش جدی داشتند. | سلفی‌ها علاوه بر اینکه با شیعیان مشکل عقیدتی جدی دارند، با پیوند دادن ایدئولوژی خود به جهاد جهانی اسلام، در جمهوری آذربایجان هم مرتکب عملیات تروریستی شدند و هم در جذب جوانان آذری برای اعزام به افغانستان، عراق و چچن نقش جدی داشتند. | ||
از | از اوایل دوره استقلال جمهوری آذربایجان جریان وهابی که خود را سلفی می خواند، بطور مصنوعی و با هزینه هایی که از طرف عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی و نیز مصر و احیانا برخی دیگر از کشورهای عربی انجام می شود، در این کشور شکل گرفته است. مشخصا عربستان سعودی در پوشش امضای توافق نامه همکاری در زمینه دینی با دولت جمهوری آذربایجان و نیز جلب همکاری اداره مسلمانان قفقاز توانسته است به حمایت از وهابی ها در جمهوری آذربایجان پوشش قانونی بدهد. | ||
اما، | اما، حتی قبل از ایجاد این پوشش ظاهرا قانونی، شمار زیادی از فرزندان خانواده هایی (که در خلأ ناشی از فروپاشی شوروی برای احیای ریشه های دینی خود تلاش می کردند) در اوایل استقلال جمهوری آذربایجان توسط دانشگاه بین المللی اسلامی مدینه، یعنی مرکز اصلی تربیت طلاب و مبلغان وهابی جذب و تربیت شدند که اکنون در عرصه تبلیغات مذهبی در جمهوری آذربایجان فعالند و از چهره های شاخص آن ها، قامت سلیمانوف، علیخان موسی اف، ویسل عروج اف، سهراب شیخعلی اف، ثامن محمدوف و سایرین می باشند که در عرصه اینترنت و فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در تبلیغ آموزه های وهابی تحت نام سلفیت مشغول می باشند. | ||
در مورد تعداد | در مورد تعداد جمعیت وهابی ها یا سلفی های شکل گرفته در جمهوری آذربایجان آمار دقیقی در دست نیست. اما، رسانه های جمهوری آذربایجان از وجود 15 هزار نفر تا 65 هزار نفر در این کشور مطالبی را طی سال های گذشته منتشر کرده اند. مشاهدات میدانی تجمعات وهابی ها یا سلفی در مسجد ابوبکر باکو و نیز تجمعاتی که وهابی ها در سال های اخیر در روزهای جمعه در روستای قاراچوخور در حومه باکو دارند، و نیز با لحاظ کردن جمعیت های وهابی در مناطق سنی نشین جمهوری آذربایجان ( که جذب این جریان و تشکیلات شده است) می توان گفت که متاسفانه جمعیت چندده هزار نفری از وهابی ها در جمهوری آذربایجان شکل گرفته و به وضعیت خطرناکی رسیده است. | ||
آگاهان | آگاهان مطبوعاتی و فعالان رسانه ای و سیاسی در باکو معتقدند،وهابی ها در جمهوری آذربایجان به خاطر حمایتهایی که از طرف عربستان سعودی از این جریان صورت می گیرد و همکاری و همراهی که دولت جمهوری آذربایجان در صدور مجوزهای فعالیت های اقتصادی و تجاری در این کشور دارد، از امکانات مالی موثری برخوردار شده اند. در واقع به علت زیر زمینی عمل کردن وهابی ها، کسب اطلاع دقیق و آماری از وضعیت مالی وهابی ها در جمهوری آذربایجان تقریبا غیرممکن است و حاکمیت این کشور نیز به خاطر روابط بسیار نزدیک و صمیمانه ای که با عربستان سعودی برقرار کرده است، تمایلی به افشا و اعلام شرایط و امکانات فراهم شده برای وهابی ها در جمهوری آذربایجان ندارد. | ||
اما، مشاهدات | اما، مشاهدات میدانی در بازارهای جمهوری آذربایجان و مشاهده مغازه دارانی که با ریش های انبوه و شلوارهای کوتاه در غرفه های بازارهای مهم جمهوری آذربایجان مشغول فعالیت هستند، می توان دریافت که طبقه وهابی شکل داده شده توسط عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان از توان مالی قابل ملاحظه ای برخوردار شده است. وهابی ها در زمینه فعالیت اقتصادی در جمهوری آذربایجان بطور شبکه ای عمل می کنند و هر وهابی با کالاها و پولهایی که از شیوخ عربی دریافت می کند، موظف است که برای بستگان و آشنایان خود شغل ایجاد کند و تنها طبقه ای که در جمهوری آذربایجان که از اکثریت مردمش از معضل بیکاری رنج می برد، با مشکل بیکاری مواجه نیست، وهابی ها می باشند! | ||
با توجه به تمکن | با توجه به تمکن مالی وهابی ها، نفوذ این جریان در ارکان اجتماع در حال افزایش می باشد و توانسته است در میان مقامات عالی رتبه دولتی، نمایندگان مجلس و به خصوص فعالان رسانه ای در جمهوری آذربایجان عضوگیری کند و با آن که این اعضا دارای ظاهر وهابی نیستند، اما از منافع و خواسته های مراکز وهابی بخصوص عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان حمایت و حراست می کنند. در میان مقامات دولتی، کمال الدین حیدروف، وزیر حالت های فوق العاده جمهوری آذربایجان، روابط کاملا ویژه و آشکاری با شیوخ اماراتی دارد که گرچه شاید نتوان آنها را به لحاظ مذهبی وهابی تلقی کرد، اما به لحاظ سیاسی کاملا در چارچوب رژیم وهابی عربستان سعودی جای دارند و نفوذ و تاثیری که بر جمهوری آذربایجان نیز می گذارند در همین راستا قابل تامل است. | ||
در | در جمهوری آذربایجان و در شمال این کشور به خاطر اینکه جمعیت اهل تسنن در برخی از مناطق این منطقه بیش از شیعیان است، به طور ویژه مورد طمع جریان وهابی می باشد. طی سال های گذشته، بارها وزارت کشور و وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان از حملات گروه وهابی «برادران جنگل» به اماکن عمومی و سرقت از فروشگاه ها و مراکز تبدیل ارز که ظاهرا وهابی ها سرقت از آن ها را حلال می شمرند در این منطقه خبر داده و دستگیری برخی از اعضای سازمان «برادران جنگل» در شمال جمهوری آذربایجان را اعلام کرده اند. | ||
علاوه بر شمال | علاوه بر شمال جمهوری آذربایجان که به لحاظ همجواری با داغستان روسیه نیز منطقه جالبی برای فعالیت جریان های خطرناک وهابی می باشد، منطقه سومقائییت و نیز باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان از مناطق اصلی فعالیت جریانهای وهابی در این کشور می باشد. با آن که جریان وهابی در جمهوری آذربایجان به میزان زیادی زیرزمینی عمل کرده است و از شیوه های منافقانه ای برای پنهان کردن مخاطرات خود برای جمهوری آذربایجان استفاده می کنند، اما شروع جنگ وهابی ها علیه سوریه و عراق، عامل مهمی برای آشکار شدن چهره این جریان در جمهوری آذربایجان بوده است. گفته می شود حدود چهارصد الی هزار نفر از وهابی های جمهوری آذربایجان به سوریه اعزام شده اند که به علت پرتعداد بودن وهابی های اعزامی از جمهوری آذربایجان به سوریه، «جمعیت آذری» وهابی ها در سوریه تشکیل شده است.<ref>https://qafqaz.ir/fa/</ref> | ||
مردم منطقه شمال | مردم منطقه شمال آذربایجان، سنی مذهب هستند كه در واقع دروازه ورود سلفی ها به این كشور محسوب می شود.سلفی ها گروهی هستند كه با یک طرح و برنامه در داخل این كشور حضور و فعالیت می نمایند. اندیشه های سلفی به طور چشمگیر در میان نسل جوان آذربایجان گسترش می یابد. در باكو، پایتخت سكولار آذربایجان، تعداد سلفی ها پانزده هزار نفر برآورد شده است. | ||
روزنامه نگاران، حكومت و | روزنامه نگاران، حكومت و روحانیت شیعی سعی كرده اند تا ذهن مردم را در خصوص افكار سلفی ها روشن نمایند و آنها را به عنوان افرادی منحرف از اسلام معرفی نمایند. بسیاری از آذری ها به سلفی ها نگاهی موهن دارند و آنها را به عنوان وهابی یا افراد ریشدار سیاه (Garasakkalilar) معرفی می كنند. | ||
سلفی ها در تبلیغات شان حكومت را در اكثر ناكامی ها، از جمله انحطاط اخلاقی جامعه، مقصر می دانند. حكومت آذربایجان فعالیت آنها را محدود و یا در صورت لزوم منع می كند. | |||
مخالفت با | مخالفت با تبلیغ سلفی ها، هم از جانب رهبران مذهبی شیعی و سنی و هم از جانب حكومت است؛ و با توجه به سابقه و قدمت مذاهب شیعی و سنی، سلفی ها نتوانستند جایگاه مردمی به دست بیاورند. سلفی ها با تخریب مكان های مذهبی شیعی، احساس ناخوشایندی در مورد خود ایجاد كردند و این می تواند به درگیری میان شیعیان و سنیان بومی آذربایجان منجر شود. | ||
مهم‌ترین عامل در تسریع و قدرتمند شدن گروه های سلفی در آذربایجان، نفوذ کشورهای عربی به حوزه دینی آذربایجان و حمایت از سلفی گری است. آنها علاوه بر کادرسازی بین سنی مذهب‌ها، از نظر مالی هم سلفی‌ها را تقویت کردند؛ به گونه ای که در سال ۲۰۰۳، سلفی‌های آذربایجان ۶۵ مسجد در اختیار داشتند که مسلماً در سال ۲۰۱۱ بر این تعداد افزوده شده است. | مهم‌ترین عامل در تسریع و قدرتمند شدن گروه های سلفی در آذربایجان، نفوذ کشورهای عربی به حوزه دینی آذربایجان و حمایت از سلفی گری است. آنها علاوه بر کادرسازی بین سنی مذهب‌ها، از نظر مالی هم سلفی‌ها را تقویت کردند؛ به گونه ای که در سال ۲۰۰۳، سلفی‌های آذربایجان ۶۵ مسجد در اختیار داشتند که مسلماً در سال ۲۰۱۱ بر این تعداد افزوده شده است. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
<ref>رشد هويت اسلامي ـ شيعي در جمهوري آذربايجان، محسن خليجي و ابراهيم مجيدي، فصلنامه شيعه شناسي شماره 27</ref> | <ref>رشد هويت اسلامي ـ شيعي در جمهوري آذربايجان، محسن خليجي و ابراهيم مجيدي، فصلنامه شيعه شناسي شماره 27</ref> | ||
=== مسجد ابوبکر=== | ===مسجد ابوبکر=== | ||
یكی از بزرگ ترین مسجدهای سلفی در این كشور، مسجد ابوبكر است. این مسجد در سال 1997 توسط شاخه آذری «احیای اجتماع كویتی میراث اسلامی»ساخته شد. این مسجد یكی از موفق ترین مساجد در آذربایجان است. مساجد در جامعه آذربایجان نقش مهمی در جذب مسلمانان دارند؛ از این رو دو مذهب شیعی و سنی در رقابت با یكدیگر سعی می كنند اداره ی مساجد را به كنترل خود درآورده ، مردم را برای آمدن به مسجد تشویق نمایند. | |||
بر اساس آمار در | بر اساس آمار در حالی كه مساجد سنی و شیعی در روزهای جمعه قادرند سیصد نفر را تقریباً جذب كنند، مسجد ابوبكر پنج تا هفت هزار نفر را جذب می كند. امام جماعت مسجد ابوبكر، قامت سلیمانف (Gammaet Suleymanov) است كه تحصیل كرده ی دانشگاه اسلامی مدینه، یكی از مراكز مهم آموزشی سلفی گری است. | ||
مسجد ابوبکر و شخص قامت سلیمان اف که از طرف عربستان و سایر کشورهای عربی حمایت می‌شوند، در رقابت جدی با جریانهای اسلامی شیعه، به خصوص مسجد جمعه و شخص ایلقار ابراهیم هستند. | مسجد ابوبکر و شخص قامت سلیمان اف که از طرف عربستان و سایر کشورهای عربی حمایت می‌شوند، در رقابت جدی با جریانهای اسلامی شیعه، به خصوص مسجد جمعه و شخص ایلقار ابراهیم هستند. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
<ref>برگرفته از:سید احمد نکویی و میر هادی موسوی، جنبش گولن و عملکرد آن در جمهوری آذربایجان،فصلنامهآسیای مرکزی و قفقاز، شماره 88 زمستان 1393</ref> | <ref>برگرفته از:سید احمد نکویی و میر هادی موسوی، جنبش گولن و عملکرد آن در جمهوری آذربایجان،فصلنامهآسیای مرکزی و قفقاز، شماره 88 زمستان 1393</ref> | ||
= نهادهای مذهبی دولتی= | =نهادهای مذهبی دولتی= | ||
==اداره روحانیت مسلمان قفقاز== | ==اداره روحانیت مسلمان قفقاز== | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۳۳: | ||
این کمیته در ابتدای کار به فاصله اندکی، حدود ۲۰۰۰ مسجد، کلیسا و مؤسسه سازمان دینی را ثبت کرد. هم چنین ابتدای سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۳۴۱ سازمان دینی به وسیله کمیته مذکور ثبت شد که ۲۹ گروه از آنها گرایش غیر اسلامی داشتند. کمیته دولتی رسیدگی به امور مؤسسات و سازمان‌های دینی در زمینه کنترل چاپ و نشر متون دینی و تعقیب ورود و توزیع متون دینی اختیاراتی گسترده دارد | این کمیته در ابتدای کار به فاصله اندکی، حدود ۲۰۰۰ مسجد، کلیسا و مؤسسه سازمان دینی را ثبت کرد. هم چنین ابتدای سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۳۴۱ سازمان دینی به وسیله کمیته مذکور ثبت شد که ۲۹ گروه از آنها گرایش غیر اسلامی داشتند. کمیته دولتی رسیدگی به امور مؤسسات و سازمان‌های دینی در زمینه کنترل چاپ و نشر متون دینی و تعقیب ورود و توزیع متون دینی اختیاراتی گسترده دارد | ||
==وزارت امنیت ملی == | ==وزارت امنیت ملی== | ||
این وزارتخانه نظارت مساجد، سازمان‌های دینی و خانه های تیمی گروه های اسلامی زیر زمینی را بر عهده دارد. | این وزارتخانه نظارت مساجد، سازمان‌های دینی و خانه های تیمی گروه های اسلامی زیر زمینی را بر عهده دارد. | ||
<ref>http://qafqaz.ir/fa</ref> | <ref>http://qafqaz.ir/fa</ref> | ||
<references /> | |||
[[رده: آذربایجان]] | |||
[[رده: جریانات مذهبی]] | |||