۸۵٬۸۱۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'علیه السلام' به 'علیه‌السلام') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جَهَنَّم''' معروفترین نام جایگاه مجازات مجرمان در قیامت است. دار مکافات و کیفر بدکاران در آخرت و وعده‌گاه [[کفار]] و منافقان و ستمگران است که در آن عذاب قهر الهی را بچشند. | '''جَهَنَّم''' معروفترین نام جایگاه مجازات مجرمان در قیامت است. دار مکافات و کیفر بدکاران در آخرت و وعده‌گاه [[کفار]] و منافقان و ستمگران است که در آن عذاب قهر الهی را بچشند. | ||
= | == واژه‌شناسی «جهنّم» == | ||
واژه‌شناسان درباره ریشه واژه «جهنّم» اختلاف نظر دارند. | واژه‌شناسان درباره ریشه واژه «جهنّم» اختلاف نظر دارند. برخی براین باورند که این واژه عبرانی است و اصل آن «کِهِنّام» بوده و با تعریب «جهنّم» شده است.<ref>ر. ک: تاج العروس: ج ۱۶ ص ۱۲۶ و لسان العرب: ج ۱۲ ص ۱۱۲ و النهایة: ج ۱ ص ۳۲۳ و الإتقان فی علوم القرآن: ج ۱ ص ۳۹۸ و تفسیر الآلوسی: ج ۲ ص ۹۶.</ref> برخی ریشه عبرانی آن را «جهینوم» یا «جحینوم» دانسته‌اند که محلّی در چهار کیلومتری قدس بوده و زباله‌های شهر و لاشه‌های حیوانات را در آنجا می‌ریختند و می‌سوزاندند.<ref> المفصّل فی تاریخ العرب: ج ۶ ص ۶۷۹</ref>. برخی این کلمه را فارسی معرّب می‌دانند.<ref> ر. ک: الصحاح: ج ۵ ص ۱۸۹۲ (مادّه «جهنّم»).</ref> به تونل زیر حمّام که حرارت در آن می‌دمند تا زمین حمّام را گرم کند نیز جهنّم می‌گویند.<ref> ر. ک: لغت نامه دهخدا: ج ۵ ص ۶۹۶۶ (واژه «جهنّم»).</ref> شاید به دلیل مشکوک بودن عربیت این واژه، ابن فارس آن را در مقاییس اللغة نیاورده<ref> لسان العرب: ج ۱۲ ص ۱۱۲ (ماده «جهنم»)</ref>. اما ابن‌منظور در وجه تسمیه آن می‌گوید: الجهنام: القعر البعید، و بئر جهنّم و جهنام، بکسر الجیم و الهاء: بعیدة القعر، و به سمّیت جهنّم لبعد قعرها. ۴ جهنام: عمق زیاد. چاه جَهْنَم و جِهْنام، چاهی که ژرف باشد. جهنّم را به خاطر عمقش به این نام نامیده‌اند. | ||
=جهنم در قرآن= | == جهنم در قرآن == | ||
کلمه جهنم 77 بار در آیات مختلف تکرار شده است. مانند: | کلمه جهنم 77 بار در آیات مختلف تکرار شده است. مانند: | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
«وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ». (سوره حجر:43) | «وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ». (سوره حجر:43) | ||
=برخی از اوصاف جهنم در آیات قرآن= | == برخی از اوصاف جهنم در آیات قرآن == | ||
جهنم جای همه شرور و کثافات و زشتی‌ها است: «لِیَمِیزَ اللّهُ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ وَیَجْعَلَ الْخَبِیثَ بَعْضَهُ | جهنم جای همه شرور و کثافات و زشتی‌ها است: «لِیَمِیزَ اللّهُ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ وَیَجْعَلَ الْخَبِیثَ بَعْضَهُ عَلَیَ بَعْضٍ فَیَرْکُمَهُ جَمِیعاً فَیَجْعَلَهُ فِی جَهَنَّمَ<ref> سوره انفال/آیه39</ref>؛ تا خداوند جدا سازد پلید را از پاکیزه و پلیدها را بر هم نهد و همه را انباشته و در جهنم قرار دهد.» | ||
بت‌ها و معبودان باطل نیز در جهنم می‌روند: «إِنَّکُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَارِدُونَ؛ (سوره انبیاء/آیه 98) شما و آنچه را که غیر خدا | بت‌ها و معبودان باطل نیز در جهنم می‌روند: «إِنَّکُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَارِدُونَ؛ (سوره انبیاء/آیه 98) شما و آنچه را که غیر خدا می‌پرستید هیزم دوزخید شما در آن وارد می‌شوید.» | ||
دوزخ همواره کافران را دربر گرفته است: | دوزخ همواره کافران را دربر گرفته است: «وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالْکَافِرِینَ»؛ (سوره عنکبوت/آیه 54) دوزخ دربر گرفته است کافران را. | ||
آنچه در این آیه ظهور دارد آن است که اکنون هم جهنم بر کفار احاطه دارد و با توجه به این معنا اگر آنها ادراک حرارت آن نمی‌کنند. | آنچه در این آیه ظهور دارد آن است که اکنون هم جهنم بر کفار احاطه دارد و با توجه به این معنا اگر آنها ادراک حرارت آن نمی‌کنند. | ||
در عالم دیگر که حجاب از اطراف برداشته می‌شود، متوجه آن شده خود را در آتش | در عالم دیگر که حجاب از اطراف برداشته می‌شود، متوجه آن شده خود را در آتش می‌بینند. چنانکه فرمود: «فبصرک الیوم حدید؛ امروز چشم تو تیزبین شده است.» | ||
رئیس جهنم مالک است و زیردستانی دارد که نگهبانان دوزخند. «وَنَادَوْا یَا مَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ...؛(سوره زخرف/آیه 77) دوزخیان گفتند: ای مالک پروردگار تو بر ما حکم کند و جان ما بستاند و مالک در جواب گوید شما جاوید زنده مانید.» «وَقَالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ...؛ (سوره غافر/آیه 49) آنها که در دوزخند با خازنان گفتند: از پروردگارتان بخواهید یک روز عذاب ما را سبک کند». اینها فرشتگانی هستند که | رئیس جهنم مالک است و زیردستانی دارد که نگهبانان دوزخند. «وَنَادَوْا یَا مَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ... ؛(سوره زخرف/آیه 77) دوزخیان گفتند: ای مالک پروردگار تو بر ما حکم کند و جان ما بستاند و مالک در جواب گوید شما جاوید زنده مانید.» «وَقَالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ... ؛ (سوره غافر/آیه 49) آنها که در دوزخند با خازنان گفتند: از پروردگارتان بخواهید یک روز عذاب ما را سبک کند». اینها فرشتگانی هستند که نمی‌گذارند دوزخیان از جهنم بیرون آیند و فضای وجود را آلوده و پلید کنند چنانکه در دنیا می‌کردند. | ||
همه مردم وارد جهنم می‌شوند اما نیکان زود بیرون | همه مردم وارد جهنم می‌شوند اما نیکان زود بیرون می‌آیند و بدکاران می‌مانند: «وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَیٰ رَبِّکَ حَتْمًا مَقْضِیًّا * ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِینَ فِیهَا جِثِیًّا؛ (سوره مریم/آیه 71) و هیچ یک از شما (نوع بشر) باقی نماند جز آنکه به دوزخ وارد شود؛ این حکم حتمی پروردگار توست. آنگاه نجات می دهیم پرهیزکاران را و می‌گذاریم ستمگران را در آنجا به زانو درآمده.» | ||
از این آیه بر می‌آید که همه مردم وارد جهنم می‌شوند نیکان زود بیرون | از این آیه بر می‌آید که همه مردم وارد جهنم می‌شوند نیکان زود بیرون می‌آیند و بدکاران می‌مانند. | ||
علامه شعرانی در توضیح این آیه | علامه شعرانی در توضیح این آیه می‌گوید: مثل جهنم مثل دنیا است اما دنیائی که نیکی‌ها را از آن جدا کرده باشند و همچنان که همه مردم به دنیا آمدند اما ستمگران در دنیا فرورفتند و پرهیزکاران رستند همچنین در آخرت این حال را مجسم بینند که در جهنم درآیند بعضی بیرون شوند و بعضی بمانند.<ref>شعرانی، نثر طوبی، ج1، ص148</ref> | ||
=گونه‌های عذاب در جهنم= | == گونه‌های عذاب در جهنم == | ||
آتش: مهم‌ترین عذابی که جهنم بدان شناخته شده است، آتش سوزانی است که موجب شده است در بسیاری از موارد [[قرآن]] کریم به جای افتادن در جهنم، از افتادن در آتش سخن گوید؛ اما قرآن اصرار دارد با به کار گرفتن صفاتی خاصی برای این آتش، مانند «آتش سوزان»<ref>حامیه: غاشیه، آیه ۴؛ قارعه، آیه ۸</ref> یا «آتش سرپوشیده»<ref> مؤصده:بلد، آیه ۲۰</ref> برکننده پوست،<ref>مدثر، آیه ۲۹؛ معارج آیه ۱۵-۱۶</ref> و اینکه چیزی را باقی نمی‌گذارد<ref>مدثر، آیه ۲۸،</ref> ویژه بودن آن را نشان دهد. این آتش که به عنوان «نار الله» شناخته شده<ref>همزه، آیه ۶</ref> و ستون‌های برافروخته دارد<ref>همزه، آیه ۹؛ مرسلات، آیه ۳۲-۳۳</ref> برخلاف آتش‌های زمینی، از قلب‌ها آغاز می‌شود و شعله‌وری آن از درون به بیرون است.<ref> همزه، آیه ۷</ref> هیزم‌های آتش جهنم نیز دور از انتظار است؛ انسان‌ها خود هیزم آتش‌اند<ref>آل عمران، آیه ۱۰: انبیاء، آیه ۹۸</ref> و در برخی آیات سخن از آتشی است که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست.<ref>بقره، آیه ۲۴؛ تحریم، آیه ۶</ref> | آتش: مهم‌ترین عذابی که جهنم بدان شناخته شده است، آتش سوزانی است که موجب شده است در بسیاری از موارد [[قرآن]] کریم به جای افتادن در جهنم، از افتادن در آتش سخن گوید؛ اما قرآن اصرار دارد با به کار گرفتن صفاتی خاصی برای این آتش، مانند «آتش سوزان»<ref>حامیه: غاشیه، آیه ۴؛ قارعه، آیه ۸</ref> یا «آتش سرپوشیده»<ref> مؤصده:بلد، آیه ۲۰</ref> برکننده پوست،<ref>مدثر، آیه ۲۹؛ معارج آیه ۱۵-۱۶</ref> و اینکه چیزی را باقی نمی‌گذارد<ref>مدثر، آیه ۲۸،</ref> ویژه بودن آن را نشان دهد. این آتش که به عنوان «نار الله» شناخته شده<ref>همزه، آیه ۶</ref> و ستون‌های برافروخته دارد<ref>همزه، آیه ۹؛ مرسلات، آیه ۳۲-۳۳</ref> برخلاف آتش‌های زمینی، از قلب‌ها آغاز می‌شود و شعله‌وری آن از درون به بیرون است.<ref> همزه، آیه ۷</ref> هیزم‌های آتش جهنم نیز دور از انتظار است؛ انسان‌ها خود هیزم آتش‌اند<ref>آل عمران، آیه ۱۰: انبیاء، آیه ۹۸</ref> و در برخی آیات سخن از آتشی است که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست.<ref>بقره، آیه ۲۴؛ تحریم، آیه ۶</ref> | ||
عذاب‌های وابسته به آتش: برخی عذاب‌های یادشده در جهنم در حاشیه آتش‌اند، مانند سَموم که باد سوزان جهنم است<ref>طور، آیه ۲۷؛ واقعه آیه ۴۲؛ نیز ابن رجب، التخویف من النار، ۱۳۹۹ق، ص۸۲</ref> و حَمیم که آبی سوزان است<ref>دخان، آیه ۴۳</ref> که هم به دوزخیان نوشانده می‌شود<ref> انعام، آیه ۷۰</ref> و هم برای گونه‌های دیگر عذاب کاربرد دارد.<ref> | عذاب‌های وابسته به آتش: برخی عذاب‌های یادشده در جهنم در حاشیه آتش‌اند، مانند سَموم که باد سوزان جهنم است<ref>طور، آیه ۲۷؛ واقعه آیه ۴۲؛ نیز ابن رجب، التخویف من النار، ۱۳۹۹ق، ص۸۲</ref> و حَمیم که آبی سوزان است<ref>دخان، آیه ۴۳</ref> که هم به دوزخیان نوشانده می‌شود<ref> انعام، آیه ۷۰</ref> و هم برای گونه‌های دیگر عذاب کاربرد دارد.<ref>حج، آیه ۱۹، ۲۰؛ دخان، آیه ۴۸</ref> | ||
غذا و نوشیدنی: درباره غذا و نوشیدنی جهنم مضامینی در قرآن و روایات هست. برخلاف خورد و آشام [[بهشت]] -که با عباراتی آشنا به نعمت‌های زمینی بیان شده- در وصف جهنم سخن از نوشیدنی‌ها و خوردنی‌هایی با | غذا و نوشیدنی: درباره غذا و نوشیدنی جهنم مضامینی در قرآن و روایات هست. برخلاف خورد و آشام [[بهشت]] -که با عباراتی آشنا به نعمت‌های زمینی بیان شده- در وصف جهنم سخن از نوشیدنی‌ها و خوردنی‌هایی با نامهای ناآشناست؛ خوردنی‌هایی مانند زقوم<ref> صافات، آیه ۶۲؛ دخان، آیه ۴۳؛ واقعه، ص۵۲</ref> غسلین،<ref>حاقه، آیه ۳۶</ref> و طعام ضریع<ref>غاشیه، آیه ۷</ref> و نوشیدنی‌هایی مانند غساق<ref>ص، آیه ۵۷؛ نبأ، آیه ۲۵</ref> صدید.<ref>ابراهیم، آیه ۱۶</ref> و شرب الهیم<ref>واقعه آیه ۵۵</ref> که توضیح ماهیت آنها برای مفسران مشکل بوده است. ویژگی کلی آنها این است که گرسنگی و تشنگی را رفع نمی‌کنند،<ref>غاشیه، آیه ۷؛ صافات، آیه ۶۶-۶۷؛ نبأ، آیه ۲۴</ref> گلوگیرند<ref>مزمل، آیه ۱۳</ref> و امعاء خورنده را می‌جوشانند<ref>دخان، آیه ۴۵</ref> و پاره پاره می‌کنند<ref> محمد، آیه ۱۵؛ بقره، آیه ۱۷۴</ref> پوشاک آنان نیز از جنس آتش؛<ref>حج، آیه ۱۹</ref> یا مواد سوزاننده‌ای چون قطران<ref>ابراهیم، آیه ۵۰</ref> و حمیم<ref>صافات، آیه ۶۷</ref> گفته شده است. | ||
دیگر عذاب‌ها: در وصف دیگر عذاب‌ها در قرآن کریم از غل و زنجیر<ref>حاقه، آیه ۳۰؛ غافر، آیه ۷۱</ref> مقامع آتشین،<ref>حج، آیه ۲۱</ref> تازیانه‌های عذاب،<ref> فجر، آیه ۱۳</ref> صداهای ناهنجار جهنم<ref> هود، آیه ۱۰۶؛ انبیاء، آیه ۱۰۰</ref> ضیق مکان و احساس فشار<ref>فرقان، آیه ۱۲؛ مطففین آیه ۷-۸ نیز ابن مبارک، الزهد، آیه ۸۶</ref> سایه‌هایی که به جای آرامیدن از آتش خود آتشین‌ترند.<ref>زمر، آیه ۱۶؛ واقعه، آیه ۴۳؛ مرسلات، آیه ۳۰-۳۱</ref> و عذاب‌هایی فراتر که به وضوح از | دیگر عذاب‌ها: در وصف دیگر عذاب‌ها در قرآن کریم از غل و زنجیر<ref>حاقه، آیه ۳۰؛ غافر، آیه ۷۱</ref> مقامع آتشین،<ref>حج، آیه ۲۱</ref> تازیانه‌های عذاب،<ref> فجر، آیه ۱۳</ref> صداهای ناهنجار جهنم<ref> هود، آیه ۱۰۶؛ انبیاء، آیه ۱۰۰</ref> ضیق مکان و احساس فشار<ref>فرقان، آیه ۱۲؛ مطففین آیه ۷-۸ نیز ابن مبارک، الزهد، آیه ۸۶</ref> سایه‌هایی که به جای آرامیدن از آتش خود آتشین‌ترند.<ref>زمر، آیه ۱۶؛ واقعه، آیه ۴۳؛ مرسلات، آیه ۳۰-۳۱</ref> و عذاب‌هایی فراتر که به وضوح از آنها یاد نشده<ref>ص، آیه ۵۸</ref> بیان گردیده است.<ref> مقاله "جهنم" در دائره المعارف بزرگ اسلامی</ref> | ||
= | == نامهای دیگر جهنم در قرآن == | ||
در قرآن | در قرآن نامهایی برای جهنم گفته شده است از جمله: سَقَر، سَعیر، جحیم، حُطَمة، هاوِیه، لظی، أثام، سجّین. | ||
=جهنم در روایات= | == جهنم در روایات == | ||
جهنم دارای هفت در است که هر گروه از آنها را | جهنم دارای هفت در است که هر گروه از آنها را دربی خاص باشد. از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت شده که فرمود: دوزخ را هفت در باشد و آن طبقاتی است، هر طبقه بر زیر طبقه دیگر و حضرت یک دست خویش بر دست دیگر خود نهاد و فرمود: این چنین و فرمود: خداوند طبقات بهشت را در کنار هم قرار داد ولی طبقات دوزخ را برخی بر روی برخی دیگر که زیرین همه «جهنم» و بالای آن لظّی و فوق آن حُطَمه و فوق آن سَقَر و فوق آن جحیم و فوق آن سعیر و فوق سعیر، هاویه است.<ref>مجمع البیان</ref> | ||
در | در نامهای که آن حضرت به محمد بن ابی بکر برای مردم مصر نوشت چنین آمده: پس بترسید از آتشی که ژرفای آن زیاد، و حرارتش شدید، و عذابش نو به نو وارد می‌شود، در جایگاهی که رحمت در آن وجود ندارد، و سخن کسی را نمی‌شنوند، و گشایشی برای نا راحتی‌ها در آن نیست.<ref> نهج‌البلاغه، نامه 27</ref> | ||
از امام صادق علیه‌السلام نقل است که فرمود: این آتش شما یک هفتادم آتش جهنم است و اگر چنین | از امام صادق علیه‌السلام نقل است که فرمود: این آتش شما یک هفتادم آتش جهنم است و اگر چنین نمی‌بود امکان بهره‌برداری از آن نبود و چون روز قیامت فرارسد حرارت همین آتش نیز بر آن افزوده شود که در آن هنگام جهنم چنان صیحه بکشد که هر ملک مقرب و هر پیامبر مرسل از هول آن صیحه به زانو درآید.<ref>بحارالانوار، ج8، ص286</ref> | ||
در بسیاری از روایات چیزهای بد و منکر را از آن دوزخ شمردند مثلا تب از لهیب دوزخ است و شهوت یا حسد از آتش دوزخ است. | در بسیاری از روایات چیزهای بد و منکر را از آن دوزخ شمردند مثلا تب از لهیب دوزخ است و شهوت یا حسد از آتش دوزخ است. | ||
=اعتقاد اهل کتاب در مورد جهنم= | == اعتقاد اهل کتاب در مورد جهنم == | ||
کلمه جهنم اصلا عبری است اما به معنی که مسلمانان می‌گویند، بنی اسرائیل معتقد نبودند. بعضی طوائف یهود به آخرت ایمان داشتند و بعضی نداشتند و در نواحی بیت‌المقدس جائی بود که | کلمه جهنم اصلا عبری است اما به معنی که مسلمانان می‌گویند، بنی اسرائیل معتقد نبودند. بعضی طوائف یهود به آخرت ایمان داشتند و بعضی نداشتند و در نواحی بیت‌المقدس جائی بود که استخوانهای قربانی و چیزهای دیگر سوخته میشد آنجا را وادی جهنم می‌گفتند اما مسیحیان همانند مسلمانان به جهنم معتقدند و آن را جای گناهکاران و عذاب و شکنجه الهی می‌دانند.<ref> شعرانی، نثر طوبی، ج1، ص148</ref> | ||
=منابع= | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف». | سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف». | ||
کاظم احمدزاده، جهنم، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 18 دی ماه 1392. | کاظم احمدزاده، جهنم، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 18 دی ماه 1392. | ||
نثر طوبی، علامه شعرانی، ج1، واژه "جهنم". | نثر طوبی، علامه شعرانی، ج1، واژه "جهنم". | ||
محمد محمدی ری شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، ج2، قم:دارالحدیث، چاپ اول، 1389 ش، ص47، در دسترس درپایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، بازیابی: 16 اردیبهشت 1393. | محمد محمدی ری شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، ج2، قم:دارالحدیث، چاپ اول، 1389 ش، ص47، در دسترس درپایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، بازیابی: 16 اردیبهشت 1393. | ||
مقاله جهنم، دائره المعارف بزرگ اسلامی | مقاله جهنم، دائره المعارف بزرگ اسلامی | ||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات دینی]] | |||
[[رده: مفاهیم | |||
[[رده: | |||