حسینعلی منتظری: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شخصیت
{{جعبه اطلاعات شخصیت
| عنوان = آیت‌الله منتظری
| عنوان =  
| تصویر = حسینعلی منتظری.jpg
| تصویر = حسینعلی منتظری.jpg
| نام = حسینعلی منتظری
| نام =  
| نام‌های دیگر =  
| نام‌های دیگر = آیت‌الله منتظری
| سال تولد = ۱۳۰۱ ش
| سال تولد = ۱۳۰۱ ش
| تاریخ تولد =  
| تاریخ تولد =  
خط ۲۹: خط ۲۹:


== اساتید ==
== اساتید ==
آیت‌الله منتظری در سال‌های تحصیل‌ خود به‌ محضر عالمان‌ بسیاری راه‌ یافت‌. او که‌ بسیاری از دروس‌ مقدمات‌ را نزد پدر خویش‌ فراگرفته‌ بود، در حوزه‌ علمیه‌ اصفهان‌ از محضر استادانی چون‌ مرحوم‌ حجه‌الاسلام‌ سید محمد هاشمی قهدریجانی و مرحوم‌ آیت‌الله حاج‌ شیخ‌ محمد عالم‌ نجف‌‌آبادی بهره‌ برد. او در درس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ سال‌ها شاگرد [[سید حسین بروجردی|آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره‌)]] بود و از مبرزترین‌ شاگردان‌ وی به‌ شمار می‌رفت‌. همچنین‌ وی سال‌ها در دروس‌ [[فقه‌]] و [[اصول‌]] و [[حکمت‌]] امام‌ خمینی(ره‌) شرکت‌ می‌کرد و از آن‌ بهره‌های بسیار می‌برد.
آیت‌الله منتظری در سال‌های تحصیل‌ خود به‌ محضر عالمان‌ بسیاری راه‌ یافت‌. او که‌ بسیاری از دروس‌ مقدمات‌ را نزد پدر خویش‌ فراگرفته‌ بود، در حوزه‌ علمیه‌ اصفهان‌ از محضر استادانی چون‌ مرحوم‌ حجه‌الاسلام‌ سید محمد هاشمی قهدریجانی و مرحوم‌ آیت‌الله حاج‌ شیخ‌ محمد عالم‌ نجف‌‌آبادی بهره‌ برد. او در درس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ سال‌ها شاگرد [[سید حسین بروجردی|آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره‌)]] بود و از مبرزترین‌ شاگردان‌ وی به‌ شمار می‌رفت‌. هم‌چنین‌ وی سال‌ها در دروس‌ [[فقه|فقه‌]] و [[اصول فقه|اصول‌]] و [[حکمت‌]] امام‌ خمینی(ره‌) شرکت‌ می‌کرد و از آن‌ بهره‌های بسیار می‌برد.


آیت‌الله منتظری در دوران‌ تحصیل‌ خود با فرزانگان‌ بسیاری رابطه‌ دوستی داشت‌ که‌ از جمله‌ آنان‌، [[شهید مرتضی مطهری|شهید مرتضی مطهری(ره‌)]] و مرحوم‌ آیت‌الله [[عبدالرحیم‌ ربانی شیرازی]] بودند.
آیت‌الله منتظری در دوران‌ تحصیل‌ خود با فرزانگان‌ بسیاری رابطه‌ دوستی داشت‌ که‌ از جمله‌ آنان‌، [[شهید مرتضی مطهری|شهید مرتضی مطهری(ره‌)]] و مرحوم‌ آیت‌الله [[عبدالرحیم‌ ربانی شیرازی]] بودند.
خط ۳۷: خط ۳۷:


== آثار و تالیفات ==
== آثار و تالیفات ==
{{فهرست ستونی|3}}
# نهآیه الاصول‌ (تقریر درس‌ اصول‌ مرحوم‌ آیت‌الله‌العظمی بروجردی)؛
# نهآیه الاصول‌ (تقریر درس‌ اصول‌ مرحوم‌ آیت‌الله‌العظمی بروجردی)؛
# البدر الزاهر فی صلاه‌ الجمعه‌ و المسافر (تقریر درس‌ فقه‌ مرحوم‌ آیت‌الله‌العظمی بروجردی)؛
# البدر الزاهر فی صلاه‌ الجمعه‌ و المسافر (تقریر درس‌ فقه‌ مرحوم‌ آیت‌الله‌العظمی بروجردی)؛
خط ۶۴: خط ۶۵:
# موعود ادیان‌ که‌ در پاسخ‌ به‌ شبهات‌ مخالفین‌ وجود بقیه‌الله‌ الاعظم‌ [[حجت بن حسن (مهدی)|امام‌ زمان‌(عج‌)]] نگاشته‌ شده‌ است‌؛
# موعود ادیان‌ که‌ در پاسخ‌ به‌ شبهات‌ مخالفین‌ وجود بقیه‌الله‌ الاعظم‌ [[حجت بن حسن (مهدی)|امام‌ زمان‌(عج‌)]] نگاشته‌ شده‌ است‌؛
# الافق‌ و الآفاق‌ فی مسأله‌ الهلال‌.
# الافق‌ و الآفاق‌ فی مسأله‌ الهلال‌.
{{پایان}}


== فعالیت‌های سیاسی ==
== فعالیت‌های سیاسی ==
آیت‌الله منتظری در طول‌ سال‌های مبارزه‌ امام‌(ره‌) و مردم‌ ایران‌ بر ضد رژیم‌ پهلوی، تلاش‌ بسیاری را به‌ انجام‌ رسانده‌ است‌. او پس‌ از درگذشت‌ آیت‌الله [[‏‏سید محسن حکیم]] (ره‌) طی نامه‌ای با آیت‌الله ربانی شیرازی، امام‌ خمینی(ره‌) را به‌ عنوان‌ مرجع‌ بزرگ‌ جهان‌ [[تشیع|تشیع‌]] به‌ مردم‌ ایران‌ و [[شیعیان|شیعیان‌]] دیگر نقاط‌ جهان‌ معرفی کرده‌ است‌. در پی قیام‌ 15 خرداد 1342 و نیز پس‌ از آن‌ دستگیری امام‌(ره‌)، آیت‌الله منتظری طی سخنرانی‌ها و جلسات‌ متعدد مردم‌ نجف‌‌آباد را به‌ اعتراض‌ و تظاهرات‌ واداشت‌ که‌ در نتیجه‌، بازار نجف‌‌آباد یک‌ هفته‌ تعطیل‌ شد.
آیت‌الله منتظری در طول‌ سال‌های مبارزه‌ امام‌(ره‌) و مردم‌ ایران‌ بر ضد رژیم‌ پهلوی، تلاش‌ بسیاری را به‌ انجام‌ رسانده‌ است‌. او پس‌ از درگذشت‌ آیت‌الله [[‏‏سید محسن حکیم]] (ره‌) طی نامه‌ای با آیت‌الله ربانی شیرازی، امام‌ خمینی(ره‌) را به‌ عنوان‌ مرجع‌ بزرگ‌ جهان‌ [[مذهب شیعه|تشیع‌]] به‌ مردم‌ ایران‌ و [[مذهب شیعه|شیعیان‌]] دیگر نقاط‌ جهان‌ معرفی کرده‌ است‌. در پی [[قیام ۱۵ خرداد|قیام‌ 15 خرداد]] 1342 و نیز پس‌ از آن‌ دستگیری امام‌(ره‌)، آیت‌الله منتظری طی سخنرانی‌ها و جلسات‌ متعدد مردم‌ نجف‌‌آباد را به‌ اعتراض‌ و تظاهرات‌ واداشت‌ که‌ در نتیجه‌، بازار نجف‌‌آباد یک‌ هفته‌ تعطیل‌ شد.


هنگامی که‌ آیت‌الله منتظری در زندان‌ قزل‌ قلعه‌ محبوس‌ بود، طی نامه‌ای به‌ علمای بلاد گوناگون‌ اسلامی، آنان‌ را از آخرین‌ اخبار درباره‌ [[نهضت‌ اسلامی]] و نیز وضعیت‌ امام‌(ره‌) و خیانت‌های رژیم‌ شاه‌ آگاه‌ کرد. او در سال‌ 1345 ـ با اینکه‌ از سفر به‌ خارج‌ از ایران‌ منع‌ شده‌ بود ـ به‌ [[نجف|نجف‌]] رفت‌ و آخرین‌ اخبار اوضاع‌ ایران‌ را به‌ اطلاع‌ امام‌ (ره‌) رساند و سپس‌ به‌ ایران‌ بازگشت‌. همچنین‌ در آذر 1357 در حالی که‌ امام‌(ره‌) در پاریس‌ بود، او نیز به‌ فرانسه‌ رفت‌ و آخرین‌ اخبار را به‌ اطلاع‌ امام‌(ره‌) رسانید. از جمله‌ فعالیت‌های مهم‌ او در آن‌ سال‌ها، برپایی [[نماز جمعه‌]] در نجف‌‌آباد و طبس‌ بود که‌ در آن‌ سال‌ها، اقدام‌ بسیار مهم‌ و موثری به‌ شمار می‌آمد. او هم‌چنین‌ در سفر [[حج‌]] با مردمان‌ [[جمهوری اسلامی ایران|ایران‌]] و دیگر کشورها ارتباط‌ برقرار کرد و آنان‌ را نسبت‌ به‌ تحولات و دگرگونی‌ها و نیز مبانی انقلاب‌ اسلامی آگاه‌ می‌کرد.
هنگامی که‌ آیت‌الله منتظری در زندان‌ قزل‌ قلعه‌ محبوس‌ بود، طی نامه‌ای به‌ علمای بلاد گوناگون‌ اسلامی، آنان‌ را از آخرین‌ اخبار درباره‌ [[نهضت‌ اسلامی]] و نیز وضعیت‌ امام‌(ره‌) و خیانت‌های رژیم‌ شاه‌ آگاه‌ کرد. او در سال‌ 1345 ـ با اینکه‌ از سفر به‌ خارج‌ از ایران‌ منع‌ شده‌ بود ـ به‌ [[نجف|نجف‌]] رفت‌ و آخرین‌ اخبار اوضاع‌ ایران‌ را به‌ اطلاع‌ امام‌ (ره‌) رساند و سپس‌ به‌ ایران‌ بازگشت‌. همچنین‌ در آذر 1357 در حالی که‌ امام‌(ره‌) در پاریس‌ بود، او نیز به‌ [[فرانسه|فرانسه‌]] رفت‌ و آخرین‌ اخبار را به‌ اطلاع‌ امام‌(ره‌) رسانید. از جمله‌ فعالیت‌های مهم‌ او در آن‌ سال‌ها، برپایی [[نماز جمعه‌]] در نجف‌‌آباد و طبس‌ بود که‌ در آن‌ سال‌ها، اقدام‌ بسیار مهم‌ و موثری به‌ شمار می‌آمد. او هم‌چنین‌ در سفر [[حج‌]] با مردمان‌ [[جمهوری اسلامی ایران|ایران‌]] و دیگر کشورها ارتباط‌ برقرار کرد و آنان‌ را نسبت‌ به‌ تحولات و دگرگونی‌ها و نیز مبانی انقلاب‌ اسلامی آگاه‌ می‌کرد.


آیت‌الله منتظری در طول‌ مبارزات‌ علیه‌ حکومت‌ طاغوت‌، از سال‌ 1340 تا 1357 بارها و بارها به‌ زندان‌ رفت‌ یا [[تبعید]] شد و بسیاری از آنها، با شکنجه‌های فراوان‌ همراه‌ بود. ازجمله‌ تبعیدهای ایشان‌ می‌توان‌ تبعید به‌ مسجد سلیمان‌، نجف‌‌آباد، طبس‌ و سقّز اشاره‌ کرد.
آیت‌الله منتظری در طول‌ مبارزات‌ علیه‌ حکومت‌ طاغوت‌، از سال‌ 1340 تا 1357 بارها و بارها به‌ زندان‌ رفت‌ یا [[تبعید]] شد و بسیاری از آنها، با شکنجه‌های فراوان‌ همراه‌ بود. ازجمله‌ تبعیدهای ایشان‌ می‌توان‌ تبعید به‌ مسجد سلیمان‌، نجف‌‌آباد، طبس‌ و سقّز اشاره‌ کرد.


آیت‌الله منتظری پس‌ از انقلاب‌ اسلامی نیز خدمات‌ بسیاری را به‌ انجام‌ رساند که‌ از جمله‌ آنان‌ عضو شورای انقلاب‌ پیشنهاد [[هفته وحدت|هفته‌ وحدت‌]]، کوشش‌ در امر وحدت‌ حوزه‌ و دانشگاه‌، ریاست‌ مجلس‌ خبرگان‌ قانون‌ اساسی، امامت‌ جمعه‌ تهران‌، مسؤولیت‌ انتصاب‌ قضات‌ در قوه‌ قضائیه‌، انتصاب‌ ائمه‌ جمعه‌ و نماینده‌ در دانشگاه‌ها، عفو زندانیان‌ و قائم‌ مقامی رهبری را می‌توان‌ نام‌ برد. او در پیش‌ از انقلاب‌ از مؤسسین‌ [[جامعه‌ مدرسین‌]] و امضای ایشان‌ در زیر بسیاری از اعلامیه‌های آن‌ مرکز به‌ چشم‌ می‌خورد.
آیت‌الله منتظری پس‌ از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب‌ اسلامی]] نیز خدمات‌ بسیاری را به‌ انجام‌ رساند که‌ از جمله‌ آنان‌ عضو شورای انقلاب‌ پیشنهاد [[هفته وحدت|هفته‌ وحدت‌]]، کوشش‌ در امر وحدت‌ حوزه‌ و دانشگاه‌، ریاست‌ مجلس‌ خبرگان‌ قانون‌ اساسی، امامت‌ جمعه‌ تهران‌، مسؤولیت‌ انتصاب‌ قضات‌ در قوه‌ قضائیه‌، انتصاب‌ ائمه‌ جمعه‌ و نماینده‌ در دانشگاه‌ها، عفو زندانیان‌ و قائم‌ مقامی رهبری را می‌توان‌ نام‌ برد. او در پیش‌ از انقلاب‌ از مؤسسین‌ [[جامعه‌ مدرسین‌]] و امضای ایشان‌ در زیر بسیاری از اعلامیه‌های آن‌ مرکز به‌ چشم‌ می‌خورد.


== فرآیند برکناری آیت‌الله منتظری از قائم مقامی ‌رهبری ==
== فرآیند برکناری آیت‌الله منتظری از قائم مقامی ‌رهبری ==
خط ۹۶: خط ۹۸:
این افراد حوالی ساعت 9 شب به جماران رفتند. با وجود اینکه امام در این ساعت از شب معمولاً ملاقاتی را نمی‌پذیرفت اما با صحبت‌های حاج سیداحمد خمینی امکان دیدار و گفتگو فراهم شد. در فاصله رفت و آمد احمدآقا برای راضی‌کردن امام، آقای هاشمی متن نامه‌ امام خطاب به آیت‌الله منتظری را برای حاضران قرائت کرد.
این افراد حوالی ساعت 9 شب به جماران رفتند. با وجود اینکه امام در این ساعت از شب معمولاً ملاقاتی را نمی‌پذیرفت اما با صحبت‌های حاج سیداحمد خمینی امکان دیدار و گفتگو فراهم شد. در فاصله رفت و آمد احمدآقا برای راضی‌کردن امام، آقای هاشمی متن نامه‌ امام خطاب به آیت‌الله منتظری را برای حاضران قرائت کرد.


مشروح این جلسه و دیدار را آیت‌الله امینی به این صورت روایت کرده است: «در حدود ساعت 9/30 بود که خدمت امام مشرف شدیم. در ابتدا آقای هاشمی سخن را آغاز کرد، با لحن ملتمسانه گفت: «ما همیشه به هنگام بروز مشکلات و معضلات خدمتِ شما شرفیاب می‌شدیم و در حل آن از جناب‌عالی کمک می‌گرفتیم. اکنون در رابطه با نامه‌ای که برای آقای منتظری نوشته‌اید و امکان دارد برای نظام مشکلاتی به وجود بیاورد، شرفیاب شده‌ایم. تقاضای ما این است که در پخش آن عجله نکنید، شاید در آینده راه‌حل بهتری پیدا شود. در تشکیل مجلس خبرگان هم تعجیل نفرمایید، اجازه بدهید اطراف و جوانب کار را خوب بررسی کنیم و خدمت شما عرضه بداریم آنگاه هرچه بفرمایید عمل می‌کنیم».
مشروح این جلسه و دیدار را آیت‌الله امینی به این صورت روایت کرده است: «در حدود ساعت 9/30 بود که خدمت امام مشرف شدیم. در ابتدا آقای هاشمی سخن را آغاز کرد، با لحن ملتمسانه گفت: «ما همیشه به هنگام بروز مشکلات و معضلات خدمت شما شرفیاب می‌شدیم و در حل آن از جناب‌عالی کمک می‌گرفتیم. اکنون در رابطه با نامه‌ای که برای آقای منتظری نوشته‌اید و امکان دارد برای نظام مشکلاتی به وجود بیاورد، شرفیاب شده‌ایم. تقاضای ما این است که در پخش آن عجله نکنید، شاید در آینده راه‌حل بهتری پیدا شود. در تشکیل مجلس خبرگان هم تعجیل نفرمایید، اجازه بدهید اطراف و جوانب کار را خوب بررسی کنیم و خدمت شما عرضه بداریم آنگاه هرچه بفرمایید عمل می‌کنیم».


آیت‌الله امینی ادامه می‌دهد: «بعد از آن آقای خامنه‌ای (مقام معظم رهبری)، سپس آقای مشکینی درباره‌ همین مطلب سخنانی را عرضه داشتند. امام که آثار اندوه بر چهره ربانی‌اش آشکار بود فرمود: «من در اطراف و جوانب این کار خوب فکر کرده‌ام و تصمیم گرفته‌ام. دیگر حرف ندارد. من از اول با انتخاب ایشان مخالف بودم، ولی نخواستم در کار خبرگان دخالت کنم. من گفته بودم نامه را در اخبار بخوانند ولی در این‌باره کوتاهی شد. اگر اصرار کنید می‌گویم همین حالا بخوانند. من گفته‌ام عکس او را از ادارات پایین بیاورند. تشکیل مجلس خبرگان هم ضرورتی ندارد من خودم او را خلع می‌کنم. چون اگر خبرگان او را عزل کنند معنایش این است که انتخاب سابق آنها کار درستی بوده در‌صورتی‌که من از اول مخالف این کار بودم». آنگاه به آقایان خامنه‌ای و هاشمی فرمود: «شما هم لازم نیست نامه را برای ایشان به قم ببرید، آن را به‌وسیله‌ شخص دیگری می‌فرستم. شما هم دیگر برای دیدار ایشان به قم رفت و آمد نکنید».
آیت‌الله امینی ادامه می‌دهد: «بعد از آن آقای خامنه‌ای ([[سید علی حسینی خامنه‌ای|مقام معظم رهبری]])، سپس آقای مشکینی درباره‌ همین مطلب سخنانی را عرضه داشتند. امام که آثار اندوه بر چهره ربانی‌اش آشکار بود فرمود: «من در اطراف و جوانب این کار خوب فکر کرده‌ام و تصمیم گرفته‌ام. دیگر حرف ندارد. من از اول با انتخاب ایشان مخالف بودم، ولی نخواستم در کار خبرگان دخالت کنم. من گفته بودم نامه را در اخبار بخوانند ولی در این‌باره کوتاهی شد. اگر اصرار کنید می‌گویم همین حالا بخوانند. من گفته‌ام عکس او را از ادارات پایین بیاورند. تشکیل مجلس خبرگان هم ضرورتی ندارد من خودم او را خلع می‌کنم. چون اگر خبرگان او را عزل کنند معنایش این است که انتخاب سابق آنها کار درستی بوده در‌صورتی‌که من از اول مخالف این کار بودم». آنگاه به آقایان خامنه‌ای و هاشمی فرمود: «شما هم لازم نیست نامه را برای ایشان به قم ببرید، آن را به‌وسیله‌ شخص دیگری می‌فرستم. شما هم دیگر برای دیدار ایشان به قم رفت و آمد نکنید».


در همین جلسه آقای هاشمی از امام درخواست کرد: «لحن نامه طوری باشد که به جنبه‌ حوزوی آقای منتظری لطمه‌ای وارد نشود». امام در جواب سخنان تندی فرمود که با توجه به برخی مصالح و ملاحظات از ذکر آنها معذورم. بدین‌صورت جلسه با یأس و نگرانی پایان یافت.»
در همین جلسه آقای هاشمی از امام درخواست کرد: «لحن نامه طوری باشد که به جنبه‌ حوزوی آقای منتظری لطمه‌ای وارد نشود». امام در جواب سخنان تندی فرمود که با توجه به برخی مصالح و ملاحظات از ذکر آنها معذورم. بدین‌صورت جلسه با یأس و نگرانی پایان یافت.»


به این ترتیب متن نامه امام، رسانه‌ای نشد اما خبر این تصمیم به گوش نخبگان سیاسی و حوزوی کشور رسید. بعضی از علما با مراجعه به هیئت رئیسه‌ خبرگان سعی داشتند که این نامه همچنان مخفی بماند. به این ترتیب تلاش شخصیت‌های سیاسی کشور برای برملانشدن متن نامه امام موفقیت‌آمیز بود. در این روند نقش شیخ عبدالله نوری نماینده‌ امام در سپاه پاسداران و از شخصیت‌های شاخص جناح چپ قابل توجه است. او با سفر به قم، آیت‌الله منتظری را پس از ساعت‌ها بحث و مشاوره راضی کرد که نامه‌ای ملایم و متواضعانه خطاب به امام بنویسد. همین امر سبب شد که امام نیز با صدور پیامی ملایم‌تر از نامه‌ ششم فروردین، پاسخ او را بدهد که همین دو نامه در معرض اطلاع افکار عمومی قرار گرفت و در رسانه‌ها مطرح شد. با این وجود، تصمیم امام مبنی بر برکناری آیت‌الله منتظری پابرجا ماند.
به این ترتیب متن نامه امام، رسانه‌ای نشد اما خبر این تصمیم به گوش نخبگان سیاسی و حوزوی کشور رسید. بعضی از علما با مراجعه به هیئت رئیسه‌ خبرگان سعی داشتند که این نامه همچنان مخفی بماند. به این ترتیب تلاش شخصیت‌های سیاسی کشور برای برملانشدن متن نامه امام موفقیت‌آمیز بود. در این روند نقش شیخ عبدالله نوری نماینده‌ امام در سپاه پاسداران و از شخصیت‌های شاخص جناح چپ قابل توجه است. او با سفر به قم، آیت‌الله منتظری را پس از ساعت‌ها بحث و مشاوره راضی کرد که نامه‌ای ملایم و متواضعانه خطاب به امام بنویسد. همین امر سبب شد که امام نیز با صدور پیامی ملایم‌تر از نامه‌ ششم فروردین، پاسخ او را بدهد که همین دو نامه در معرض اطلاع افکار عمومی قرار گرفت و در رسانه‌ها مطرح شد. با این وجود، تصمیم امام مبنی بر برکناری آیت‌الله منتظری پابرجا ماند.
== جستارهای وابسته ==
* [[قم]]
* [[حوزه علمیه قم|حوزه‌ علمیه‌ قم‌]]
* [[سید احمد خمینی]]
* [[قیام ۱۵ خرداد]]


== منابع ==
== منابع ==
# [https://www.irdc.ir/fa/news/6760/%D9%81%D8%B1%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85%DB%8C-%E2%80%8C%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C به نقل از پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی]
* [https://www.irdc.ir/fa/news/6760/%D9%81%D8%B1%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85%DB%8C-%E2%80%8C%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C به نقل از پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی www.irdc.ir]
# [https://www.jameehmodarresin.org/azae-jameeh/azae-sabeq/155-montazeri/3788-2014-05-28-06-50-43.html برگرفته از سایت زندگی‌نامه حضرت آیت‌الله حسینعلی منتظری - جامعه مدرسین حوزه ...]
* [https://www.jameehmodarresin.org/azae-jameeh/azae-sabeq/155-montazeri/3788-2014-05-28-06-50-43.html برگرفته از سایت زندگی‌نامه حضرت آیت‌الله حسینعلی منتظری - جامعه مدرسین حوزه ... www.jameehmodarresin.org]


{{علمای اسلام}}


[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان]]
confirmed، مدیران
۶٬۴۶۳

ویرایش