حماد بن عیسی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر =  

| محل تولد = کوفه

}}

== نسب و خاندان==

احتمالاً تولد وی بین سال‌های 110 تا 120 ه.ق بوده و لقب وی ابومحمد و پدرش: عیسی بن عبیده جهنی است. جد حماد، [[عبیـده جهنـی]]، از اصـحاب پیامبر بوده که حماد و  پدرش از او نقل حدیث کرده‌اند<ref>(ابن ابـی اثیـر، ج3 ، ص356)</ref>.  

== حماد بن عیسی از نگاه رجالیون ==

* نجاشی، رجالی معروف سده پنجم، درباره او می‌نویسد: وکان ثقة فی حدیثه صدوقا.

* حسن بن علی بن داوود در کتاب «مختصر» که به شرح حال رجال اختصاص دارد به شرح حال او پرداخته است.  

* دارقطنی او را ضعیف می‌شمارد؛ ولی خودش به احادیث او استدلال می‌کند.

* محدّث قمی می‌نویسد: حمّاد بن عیسی از اصحاب اجماع است و زمان چهار امام معصوم (علیهم‌السلام) را درک کرده… و در حدیث، محتاط بوده….

* طوسی ضمن ثقه خواندن وی، به کتابهـای او اشـاره کرده و (؛ نجاشی، وی را ثقه و صدوق خوانده است<ref>نجاشی، ص 143و 142.</ref>.  

* رجال متأخر نیز وی را توثیق قرار نموده‌اند؛ [[علامه حلی]] همان عبارات نجاشـی را در توثیق حماد بیان کرده است. ابن داود حلـی، شوشـتری، مامقانی، خویی و سایر رجـالیون شـیعه نیـز وی را توثیـق نموده‌اند اما برخی اهل‌سنت حماد را تضعیف کرده‌اند<ref>مهدی اکبر نژاد و روح الله زاهری؛ بازپژوهشی در تضعیف حماد بن عیسی از سوی اهل‌سنت؛ دوفصلنامه حدیث‌پژوهی، دوره: 14، شماره: 2.</ref>.

=== قدح حماد توسط اهل‌سنت ===

بسیاری از بزرگان اهل‌سنت احادیث حماد بن عیسی را ضعیف می‌شمارند، نخستین کسی که حماد را جرح نمـوده، ابـو داود است ایـن در حالی است که استادش (یحیی بن معین)، از حماد تمجید و وی را شیخ صالح دانسـته اسـت. ابو داود در مورد حماد گفتـه که ضـعیف  راوی احادیث منـاکیر است،  حال باید تأمل نمود که احادیث منـاکیر چه بوده است؟  

حماد اهل دقت و احتیاط در نقل حدیث بوده است، به همین سبب با اینکه از امام صادق (علیه‌السلام) هفتاد حدیث شنیده بوده، برای اطمینان، به روایت بیست حدیث بسنده کرده است<ref>علامه‌ حلّی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ص۱۲۴.</ref>.

فقط شیخ طوسی ایشان را از افرادی دانسته که در فتنه واقفیه لغزیدند و با دیدن معجزات حضرت رضا از عقیده واقفی برگشتند و به امامت وی گردن نهادند<ref>شیخ طوسی، کتاب‌ الغیبة، ص۷۱.</ref>.   

در منابع حدیثی از حماد افزون بر ۱۵۰۰ حدیث نقل شده است؛ ولی آیت‌الله خویی، ۱۰۳۶ روایت او را برشمرده است<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۱۶</ref> که ظاهراً بخشی از روایات مشترک بین او  حماد بن عثمان  است.

محتوای بیش‌تر روایات حماد احکام است و  روایاتی نیز درباره امامت و اخلاق دارد<ref>محمد بن علی اردبیلی، جامع‌ الرواة، ج۱، ص۲۷۳ـ۲۷۶.</ref>.

== مشایخ و راویان ==

=== مشایخ حمّاد بن عیسى ===  

# [[ابان بن تغلب]]؛

# اسحاق بن عمّار بن حیّان صیرفى کوفى؛

# سماعه؛

# عبدالمؤمن؛

=== راویان از حمّاد ===

شاگردان حمّاد افرادى هستند که روایاتى را از او نقل کرده‌اند. یادآور شویم این بدان معنا نیست که آنان در جلسه درس او شرکت مى کرده‌اند، بلکه به صرف نقل روایت، شاگردى مصداق پیدا مى کند:

# حسن بن على بن فضّال؛

# فضل بن شاذان نیشابورى؛

# یعقوب بن یزید بن حمّاد انبارى؛

# یعلى بن حمّاد (پدر حمّاد بن یعلى بن حمّاد)<ref>شمارى از اسامى فوق از کتاب معجم رجال الحدیث؛ ج ۶ ؛ ص ۲۳۱ استفاده شده است.</ref>.

== آثار ==  

نام شریف این راوی بزرگوار، در اسناد 1306 روایت وارد شده است و روایاتی که به مباشرت از امام(علیه‌السلام) از او در کتب اربعه ثبت شده است، براساس نقل «مفتاح الکتب الأربعة»، 49 حدیث است.

== دعای امام کاظم(علیه‌السلام) در حق حماد ==

حماد بن عیسی روزی از امام کاظم (علیه‌السلام) درخواست کرد که دعا کند حق تعالى او را روزى فرماید خانه و زوجه و اولاد و خادم و حج در هر سال.

وقتی حماد می‌خواست حج پنجاه و یکم را انجام دهد همین که به وادى قناة رسید خواست غسل احرام کند به آب سیل غرق شد و غریق جحفه شد و قبرش در سیاله نزدیک مدینه منوره است<ref>اختیار معرفة الرجال، ج ۲، ص ۶۰۵؛ الاختصاص، ص ۲۰۱.حماد در سال ق209 در نود و چند سالگی درگذشت، شوشتری، بی تـا ص662 .</ref>.

== منابع ==

* ناصر باقری بیدهندی، اصحاب اجماع، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۹.

* ابن‌داوود حلّى، كتاب‌الرجال، تهران 1383ش؛

* حسن‌بن يوسف علامه حلّى، خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال، چاپ جواد قيومى اصفهانى، (قم) 1417؛

[[رده:عالمان]]

[[رده:عالمان شیعه]]