خلق افعال عباد: تفاوت میان نسخه‌ها

خلق افعال عباد (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۸

۴۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ آوریل ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

Salehi.m

confirmed

۵٬۷۴۷

ویرایش

@@ خط ۳۷: / خط ۳۷: @@
 === دفاع از عدل الهی و نشانه‌های واضح امر بین الامرین ===
-ابن تیمیه برای اثبات افعال اختیاری و جزای عمل مربوط به آن به صراحت از [[عدل الهی]] دفاع می‌کند. بنابراین، انسان را مسئول افعال خویش می داند و  می‌نویسد:«ان قول القایل ان الله اعدل من ان یظلم عبده و یواخذه بما لم یفعل فنحن نقول بموجبه فان الله لم یظلم عبده و لم یواخذه الا بما فعله العبد باختیاره و قوته لا بفعل غیره من المخلوقین و اما کون الرب خالق کل شی فذلک لا یمنع کون العبد هو الملوم علی ذلک کما ان غیره من المخلوقین یلومه علی ظلمه و عدوانه مع اقراره بان الله خالق افعال العباد» <ref>ابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 149</ref> ما نیز بر مبنای این سخن(عقیده) که خداوند عادل‌تر از آن است که به بنده‌اش ظلم کند و او را به دلیل فعلی که انجام نداده است مواخذه نماید، می‌گوییم خداوند ظالم نیست که بدون جهت بنده‌اش را مواخذه کند، مگر آن که عبد فعل را با قدرت و اختیارش انجام داده باشد. علاوه، خالقیت مطلق الهی دلیل نمی‌شود که بنده بر آن‌چه(به خطا) انجام می‌دهد سرزنش نشود، همچنان که دیگر مخلوقات نیز به دلیل ظلم و دشمنی‌شان ملامت می‌شوند، با این‌که اقرار دارند که خداوند خالق افعال‌عباد است.
+ابن تیمیه برای اثبات افعال اختیاری و جزای عمل مربوط به آن به صراحت از [[عدل الهی]] دفاع می‌کند. بنابراین، انسان را مسئول افعال خویش می‌داند و  می‌نویسد:«ان قول القایل ان الله اعدل من ان یظلم عبده و یواخذه بما لم یفعل فنحن نقول بموجبه فان الله لم یظلم عبده و لم یواخذه الا بما فعله العبد باختیاره و قوته لا بفعل غیره من المخلوقین و اما کون الرب خالق کل شی فذلک لا یمنع کون العبد هو الملوم علی ذلک کما ان غیره من المخلوقین یلومه علی ظلمه و عدوانه مع اقراره بان الله خالق افعال العباد» <ref>ابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 149</ref> ما نیز بر مبنای این سخن(عقیده) که خداوند عادل‌تر از آن است که به بنده‌اش ظلم کند و او را به دلیل فعلی که انجام نداده است مواخذه نماید، می‌گوییم خداوند ظالم نیست که بدون جهت بنده‌اش را مواخذه کند، مگر آن که عبد فعل را با قدرت و اختیارش انجام داده باشد. علاوه، خالقیت مطلق الهی دلیل نمی‌شود که بنده بر آن‌چه(به خطا) انجام می‌دهد سرزنش نشود، همچنان که دیگر مخلوقات نیز به دلیل ظلم و دشمنی‌شان ملامت می‌شوند، با این‌که اقرار دارند که خداوند خالق افعال‌عباد است.
-باید گفت در بیان فوق، نشانه‌های واضح امر بین الامرین دیده می‌شود آن جا که می‌گوید اولا خدا عادل است و بر مبنای عدلش حکم می‌کند، پس جزای عمل نتیجه  پذیرش افعال اختیاری بنده است. ثانیا معتقد است خالقیت مطلق الهی موجب نمی‌شود که بندگان نسبت به افعال شان هیچ مسئولیتی نداشته باشند، پس اگر خطایی انجام دادند باید منتظر ملامت و جزا باشند، چون آنها فاعل واقعی افعال شان هستند و این به معنای پذیرش دو فاعل بر یک فعل است که می‌تواند در فهم امر بین الامرین موثر باشد، زیرا در این فراز خدا و انسان هر دو در فاعلیت فعل به عنوان خالق و فاعل، شریک‌اند به این معنا که خدا خالق فعل و انسان فاعل آن است و جمع میان این دو فقط با قبول و فهم نظریه امر بین الامرین امکان‌پذیر است.
+باید گفت در جملات فوق، نشانه‌های واضح امر بین الامرین دیده می‌شود آن جا که می‌گوید اولا خدا عادل است و بر مبنای عدلش حکم می‌کند، پس جزای عمل نتیجه  پذیرش افعال اختیاری بنده است. ثانیا معتقد است خالقیت مطلق الهی موجب نمی‌شود که بندگان نسبت به افعال شان هیچ مسئولیتی نداشته باشند، پس اگر خطایی انجام دادند باید منتظر ملامت و جزا باشند، چون آن‌ها فاعل واقعی افعال‌شان هستند و این به معنای پذیرش دو فاعل بر یک فعل است که می‌تواند در فهم امر بین الامرین موثر باشد، زیرا در این فراز خداوند و انسان هر دو در فاعلیت فعل به عنوان خالق و فاعل، شریک‌اند و خدا خالق فعل و انسان فاعل آن است و جمع میان این دو فقط با قبول و فهم نظریه امر بین الامرین امکان‌پذیر است.
 === ادعای بزرگ ابن تیمه ===
-ابن تیمیه در جایی دیگر ادعای بزرگی را مطرح می‌کند مبنی بر این که همه امت‌ها به وجود قدر و نیز وجود ثواب و عقاب ناشی از افعال اختیاری بشر اقرار دارند. می‌نویسد:«و جماهیر الامم مقرّة با القدر و ان الله خالق کل شی و هم مع هذا یذمّون الظالمین و یعاقبونهم لدفع ظلمهم و عدوانهم»<ref>ابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 150</ref>یعنی همه امت‌ها به قدر اقرار دارند و خدا را خالق همه اشیاء می‌دانند، با این‌حال ظالمین به دلیل ظلم و دشمنی شان مذمت و عقاب می‌شوند. این بیان نیز به نوعی تکرار مطالب سابق و تایید امر بین الامرین و  ردّ جبر یا اختیار محض است. وی در پاسخ به ادعای امامیه که می‌گویند اهل‌سنت مطابق با مبانی اعتقادی‌اشان که قایل به قدر و نیز [[توحید افعالی]] هستند، و بر این مبنا هیچ‌گونه مسئولیتی را متوجه انسان در باره افعالش نمی‌دانند بلکه خداوند را فاعل معاصی و قبایح می‌دانند؛ پاسخ می‌دهد که در واقع این گونه نیست، بلکه اهل‌سنت و جماعت نیز در تفاسیری که از خود ارایه کردند، همچون امامیه مسیر میان جبر و اختیار را انتخاب کردند و مبنای اعتقادی‌اشان چیزی جز آن‌چه به آن معتقدند نیست. می‌نویسد:«نقله عن الاکثر ان العبد لا تاثیر له فی الکفر و المعاصی نقل باطل، بل جمهور اهل السنة المثبتة للقدر من جمیع الطوایف یقولون ان العبد فاعل لفعله حقیقة و ان له قدرة حقیقیة و استطاعة حقیقیة و هم لا ینکرون تاثیر الاسباب الطبیعیة بل یقرّون بما دل علیه الشرع و العقل من ان الله یخلق السحاب با الریاح و ینزل الماء باالسحاب و ینبت النبات با الماء و لا یقولون ان القوی و الطبایع الموجوة فی المخلوقات لا تاثیر لها بل یقرّون ان لها تاثیرا لفظا و معنا» <refابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 12</ref>یعنی استناد [[رافضیه]](امامیه) به اکثر اهل‌سنت مبنی بر این‌که عبد هیچ‌گونه مسئولیتی در باره افعالش در کفر و معاصی ندارد، استنادی باطل است، بلکه جمهور اهل‌سنت آن‌ها که مثبت قدر از تمامی طوایف هستند، معتقدند که عبد به طور واقعی فاعل فعل خویش بوده و نیز دارای قدرت و استطاعت حقیقی  می‌باشد. علاوه، این طوایف منکر اسباب و علل طبیعی (در ایجاد حوادث) نیستند، زیرا به آن‌چه شرع و عقل می‌گوید اقرار دارند که خدای متعال ابر را توسط باد خلق می‌کند و آب(باران) را توسط ابر از آسمان نازل می‌کند و گیاه را توسط باران می‌رویاند و نمی‌گویند که این قوا و طبایعی که در مخلوقات وجود دارد، هیچ تاثیری در طبیعت ندارد، بلکه اقرار دارند که آن‌ها نیز دارای تاثیر‌ند.
+ابن تیمیه در جایی دیگر ادعای بزرگی را مطرح می‌کند مبنی بر این که همه امت‌ها به وجود قدر و نیز وجود ثواب و عقاب ناشی از افعال اختیاری بشر اقرار دارند. می‌نویسد:«و جماهیر الامم مقرّة با القدر و ان الله خالق کل شی و هم مع هذا یذمّون الظالمین و یعاقبونهم لدفع ظلمهم و عدوانهم»<ref>ابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 150</ref>یعنی همه امت‌ها به قدر اقرار دارند و خدا را خالق همه اشیاء می‌دانند، با این‌حال ظالمین به دلیل ظلم و دشمنی شان مذمت و عقاب می‌شوند. این بیان نیز به نوعی تکرار مطالب سابق و تایید امر بین الامرین و ردّ جبر یا اختیار محض است. وی در پاسخ به ادعای امامیه که می‌گویند اهل‌سنت مطابق با مبانی اعتقادی‌اشان که قایل به قدر و نیز [[توحید افعالی]] هستند، و بر این مبنا هیچ‌گونه مسئولیتی را متوجه انسان در باره افعالش نمی‌دانند بلکه خداوند را فاعل معاصی و قبایح می‌دانند؛ پاسخ می‌دهد که در واقع این‌گونه نیست، بلکه اهل‌سنت و جماعت نیز در تفاسیری که از خود ارایه کردند، همچون امامیه مسیر میان جبر و اختیار را انتخاب کردند و مبنای اعتقادی‌اشان چیزی جز آن‌چه به آن معتقدند نیست. می‌نویسد:«نقله عن الاکثر ان العبد لا تاثیر له فی الکفر و المعاصی نقل باطل، بل جمهور اهل السنة المثبتة للقدر من جمیع الطوایف یقولون ان العبد فاعل لفعله حقیقة و ان له قدرة حقیقیة و استطاعة حقیقیة و هم لا ینکرون تاثیر الاسباب الطبیعیة بل یقرّون بما دل علیه الشرع و العقل من ان الله یخلق السحاب با الریاح و ینزل الماء باالسحاب و ینبت النبات با الماء و لا یقولون ان القوی و الطبایع الموجوة فی المخلوقات لا تاثیر لها بل یقرّون ان لها تاثیرا لفظا و معنا» <refابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 12</ref>یعنی استناد [[رافضیه]](امامیه) به اکثر اهل‌سنت مبنی بر این‌که عبد هیچ‌گونه مسئولیتی در باره افعالش در کفر و معاصی ندارد، استنادی باطل است، بلکه جمهور اهل‌سنت آن‌ها که مثبت قدر از تمامی طوایف هستند، معتقدند که عبد به طور واقعی فاعل فعل خویش بوده و نیز دارای قدرت و استطاعت حقیقی  می‌باشد. علاوه، این طوایف منکر اسباب و علل طبیعی (در ایجاد حوادث) نیستند، زیرا به آن‌چه شرع و عقل می‌گوید اقرار دارند که خدای متعال ابر را توسط باد خلق می‌کند و آب(باران) را توسط ابر از آسمان نازل می‌کند و گیاه را توسط باران می‌رویاند و نمی‌گویند که این قوا و طبایعی که در مخلوقات وجود دارد، هیچ تاثیری در طبیعت ندارد، بلکه اقرار دارند که آن‌ها نیز دارای تاثیر‌ند.
 واما در تایید مطالب پیشگفته به قسمت کوتاهی از کلمات ابن تیمیه اشاره می‌شود:«و اهل السنه یقولون .... ان العبد فاعل و الله خلقه فاعلا و العبد مریدا مختار و الله جعله مریدا مختارا» <ref>ابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 236</ref> یعنی اهل‌سنت معتقدند که عبد فاعل(واقعی) است و خداوند وی را به صورت فاعل خلق کرده و مرید و مختار است، زیرا خداوند او را مرید و مختار آفریده است. ابن تیمیه در ادامه این جملات، به آیات فراوانی که ناظر به ادعای فوق است اشاره می‌کند و می‌نویسد:«فدلیلهم اقتضی مشیة العبد و انه فاعل با الاختیار و هذا الدلیل اقتضی ان هذه المشیة و الاختیار حصلت بمشیة الرب فکلا الامرین حق» <ref>ابن تیمیه احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه، عربستان، نشر جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، سال 1406 هجری قمری، ج 3، ص 237</ref> پس اعتقاد اهل‌سنت بر اقضای مشیت برای عبد است تا فاعل‌مختار باشد که البته این مشیت به مشیت پروردگار گره خورده است و حال آن‌که هر دو مشیت، حق است.
@@ خط ۵۰: / خط ۵۰: @@
 === اعتراف به عقیده وسط(امر بین الامرین) میان جبر و اختیار ===
-سخن دیگر ابن تیمیه در تشبیه اهل سنت به [[فرقه ناجیه]] است. امتی که میان سایر امم هستند و در مواجهه با افعال الهی میان جبر و اختیار قرار دارند. این ادعا ثابت می‌کند که آنها به غیر از راهی میان دو راه -که در نگاه ما امر بین الامرین است- معتقد نیستند. می‌نویسد:«فَإِنَّ الْفِرقْةَ النَّاجِیَةَ أَهْلَ السُّنَّةِ ... هُمُ الْوَسَطُ فِی فِرَقِ الأُمَّةِ؛ ... فَهُمْ وَسَطٌ فِی بَابِ صِفَاتِ اللهِ سبحَانَهُ وَتَعَالَی بین اهل التعطیل الجهیمه و بین اهل التمثیل المشبهه و هم وسط فی باب افعال الله بین القدریه و الجبریه» <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 112 و113</ref> یعنی فرقه ناجیه اهل سنت میان سایر فرقه‌های امت‌ها قرار دارند. عقیده آنها درباره صفات خدای سبحان، میان اهل تعطیل [[جهمیه]] و اهل تمثیل [[مشبهه]] قرار دارد. علاوه، اهل سنت درباره افعال الهی بین قدریه و جبریه قرار دارند.
+سخن دیگر ابن تیمیه در تشبیه اهل‌سنت به [[فرقه ناجیه]] است. امتی که میان سایر امم هستند و در مواجهه با افعال‌الهی میان جبر و اختیار قرار دارند. این ادعا ثابت می‌کند که آن‌ها به غیر از راهی میان دو راه -که در نگاه ما امر بین الامرین است- معتقد نیستند. می‌نویسد:«فَإِنَّ الْفِرقْةَ النَّاجِیَةَ أَهْلَ السُّنَّةِ ... هُمُ الْوَسَطُ فِی فِرَقِ الأُمَّةِ؛ ... فَهُمْ وَسَطٌ فِی بَابِ صِفَاتِ اللهِ سبحَانَهُ وَتَعَالَی بین اهل التعطیل الجهیمه و بین اهل التمثیل المشبهه و هم وسط فی باب افعال الله بین القدریه و الجبریه» <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 112 و113</ref> یعنی فرقه ناجیه اهل سنت میان سایر فرقه‌های امت‌ها قرار دارند. عقیده آنها درباره صفات خدای سبحان، میان اهل تعطیل [[جهمیه]] و اهل تمثیل [[مشبهه]] قرار دارد. علاوه، اهل‌سنت درباره افعال‌الهی بین قدریه و جبریه قرار دارند.
-ملاحظه می‌کنیم که این مطالب کاملا به معتقدات امامیه شباهت دارد خصوصا آن جا که می‌نویسد:«و هم وسط فی باب افعال الله بین القدریه و الجبریه» <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 112 و113</ref>از چنین تصریحی بر می‌آید اهل سنتی که ابن تیمیه عقاید شان را باز گو می‌کند و مهم‌تر آنها را فرقه ناجیه می‌خواند، همانند امامیه عقیده ای وسط داشتند و در تفسیر جبر و اختیار، امر راه وسط یعنی امر بین الامرین را انتخاب کردند. وی در ادامه بیان می‌کند که عباد بر مبنای اختیار، افعال شان را انجام می‌دهند و از این رو، حقیقتا فاعل فعل خویش هستند همان گونه که خدای متعال نیز خالق افعال خویش است. عبد هم مومن است هم کافر، هم فاجر است هم [[نماز]] خوان و [[روزه]] دار. بندگان قادر اند که افعال را با اراده خویش انجام دهند، حال آن که خدا خالق قدرت و اراده آنها است. می‌نویسد:«و العباد فاعلون حقیقه و الله خالق افعالهم و العبد هو المومن و الکافر و البر و الفاجر و المصلی و الصائم و للعباد قدره علی اعمالهم و لهم اراده و الله خالقهم و خالق قدرتهم و ارادتهم» <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 123</ref>
-در ادامه به فرقه‌هایی کنایه یا تعریض می‌زند که قایل به جبر هستند و انسان را مسلوب الاختیار می‌دانند. <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 123.</ref>با توجه به جملات ابن‌ تیمیه که خود را سخنگوی اهل سنت می‌داند، نشانه‌های واضح عدم اعتقاد به جبر و اختیار دیده می‌شود. بنابراین، نمی‌توان از صراحت این گونه جملات چشم‌پوشی کرد که می‌تواند تداعی کننده اعتقاد امامیه و کسانی که در این مسیر قرار دارند، باشد. این نوع تعابیر کاملا با تفاسیر [[شیعه]] از جبر و اختیار شباهت دارد، جایی که می‌نویسد: «و هم وسط فی باب افعال الله بین القدریه و الجبریه.» وسط میان قدر و جبر یعنی امر بین الامرین. یا می‌نویسد «و العباد فاعلون حقیقه و الله خالق افعالهم»این گونه بیانات ناظر به این معنا است همان طور که انسان فاعل حقیقی فعل خویش است، در همان حال خداوند نیز خالق افعال وی است. یا می‌نویسد: «و للعباد قدره علی اعمالهم و لهم اراده و الله خالقهم و خالق قدرتهم و ارادتهم.» آیا می‌توان جملاتی از این صریح تر در تفسیر جبر و اختیار که همان تفسیر راهگشای اولیای دین یعنی نظریه امر بین الامرین می‌باشد، یافت!
+ملاحظه می‌کنیم که این مطالب کاملا به معتقدات امامیه شباهت دارد خصوصا آن جا که می‌نویسد:«و هم وسط فی باب افعال الله بین القدریه و الجبریه» <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 112 و113</ref>از چنین تصریحی بر می‌آید اهل سنتی که ابن تیمیه عقاید‌شان را باز‌گو می‌کند و مهم‌تر آن‌ها را فرقه ناجیه می‌خواند، همانند امامیه عقیده‌ای وسط داشتند و در تفسیر جبر و اختیار، راه وسط یعنی امر بین الامرین را انتخاب کردند. وی در ادامه بیان می‌کند که عباد بر مبنای اختیارشان، افعال را انجام می‌دهند و از این رو، حقیقتا فاعل فعل خویش هستند همان‌گونه که خدای متعال نیز خالق افعال خویش است. عبد هم مومن است هم کافر، هم فاجر است هم [[نماز]] خوان و [[روزه]] دار. بندگان قادرند که افعال را با اراده خویش انجام دهند، حال آن‌که خداوند خالق قدرت و اراده آن‌ها است. می‌نویسد:«و العباد فاعلون حقیقه و الله خالق افعالهم و العبد هو المومن و الکافر و البر و الفاجر و المصلی و الصائم و للعباد قدره علی اعمالهم و لهم اراده و الله خالقهم و خالق قدرتهم و ارادتهم» <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 123</ref>
+ابن تیمیه در ادامه به فرقه‌هایی کنایه می‌زند که قایل به جبر هستند و انسان را مسلوب الاختیار می‌دانند. <ref>ابن تیمیه، العقیده الواسطیه، عربستان سعودی، نشر موسسه الدرر السنیه، سال 1433 هجری قمری، ص 123.</ref>با توجه به جملات ابن‌ تیمیه که خود را سخنگوی اهل سنت می‌داند، نشانه‌های واضح عدم اعتقاد به جبر و اختیار دیده می‌شود. بنابراین، نمی‌توان از صراحت این گونه جملات چشم‌پوشی کرد که می‌تواند تداعی کننده اعتقاد امامیه و کسانی که در این مسیر قرار دارند، باشد. این نوع تعابیر کاملا با تفاسیر [[شیعه]] از جبر و اختیار شباهت دارد، جایی که می‌نویسد: «و هم وسط فی باب افعال الله بین القدریه و الجبریه.» وسط میان قدر و جبر یعنی امر بین الامرین. یا می‌نویسد «و العباد فاعلون حقیقه و الله خالق افعالهم»این گونه بیانات ناظر به این معنا است همان‌طور که انسان فاعل حقیقی فعل خویش است، در همان‌حال خداوند نیز خالق افعال انسان نیز هست. یا می‌نویسد: «و للعباد قدره علی اعمالهم و لهم اراده و الله خالقهم و خالق قدرتهم و ارادتهم.» آیا می‌توان جملاتی از این صریح‌تر در تفسیر جبر و اختیار و شباهت آن با تفسیر امامیه در ارائه نظریه امر بین الامرین می‌باشد، به دست آورد.!
 == تفسیر ابن قیم جوزیه از خلق افعال عباد ==