۸۵٬۸۱۰
ویرایش
دیوان نقابت و نقش شیعیان در پاسداری از نسل نبوی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۱۱
، ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'ه‌ی' به 'ه'
جز (جایگزینی متن - 'قرن ها' به 'قرن‌ها') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ی' به 'ه') |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
کلمه نقیب را علمای لغت به معنای کسی که به احوال خود، خویشان، وابستگان و اخبار روزگارش چه علنی و آشکارا و چه مخفی و پنهانی مطلع باشد ودر این راه بررسی و کنکاش نموده و دقیق و ریزبین باشد. - <ref>ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقاییس اللغة،ج 5،ص266و265و فراهیدی ، خلیل بن احمد،العین،ج 5،ص180و179و فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، قاموس المحیط، ج3،ص106و ابن منظور، محمد بن مکرم،لسان العرب،ج1، صفحه770و765وج14ص252و زبیدی حسینی ،مرتضی محمد،تاج العروس، ج1، ص293و292</ref> همگی در معنای نقیب. معرفی نموده‌اند. مفسرانی نیز از جمله زمخشری می گوید: نقیب کسی است که از احوال قومش آگاه است و در آن تفتیش می‌کند تا بیشتر بداند. <ref>زمخشری،محمود بن عمر،الکشّاف عن حقائق التنزیل،ج1،ص 65.</ref> | کلمه نقیب را علمای لغت به معنای کسی که به احوال خود، خویشان، وابستگان و اخبار روزگارش چه علنی و آشکارا و چه مخفی و پنهانی مطلع باشد ودر این راه بررسی و کنکاش نموده و دقیق و ریزبین باشد. - <ref>ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقاییس اللغة،ج 5،ص266و265و فراهیدی ، خلیل بن احمد،العین،ج 5،ص180و179و فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، قاموس المحیط، ج3،ص106و ابن منظور، محمد بن مکرم،لسان العرب،ج1، صفحه770و765وج14ص252و زبیدی حسینی ،مرتضی محمد،تاج العروس، ج1، ص293و292</ref> همگی در معنای نقیب. معرفی نموده‌اند. مفسرانی نیز از جمله زمخشری می گوید: نقیب کسی است که از احوال قومش آگاه است و در آن تفتیش می‌کند تا بیشتر بداند. <ref>زمخشری،محمود بن عمر،الکشّاف عن حقائق التنزیل،ج1،ص 65.</ref> | ||
اما پدیده دیوان نقابت، در اواسط قرن سوم هجری که با آغاز دوران غیبت صغری مصادف است ایجاد می‌شود و هدف عمده از تشکیل آن پیراستن و جلوگیری از هر گونه آلودگی، انحراف و مشکلی در خاندان رسالت(ص) به دلیل ضرورت حفظ عظمت و شان این دودمان مقدس بوده است. زیرا در اوایل خلافت بنی‌العباس در اعقاب و بطون سلسله سادات کثرتی پدید آمد و خود بنی العباس هم که هاشمی نژاد بودند انگیزه مناسبی برای حفظ و حمایت انساب سادات داشتند. از اینجا ضرورت ایجاد دستگاه نقابت پیدا شد تا منسوبین به بنی هاشم همگی از روی شجره‌نامه ها شناسایی شوند و با مشخص شدن ذوی القربی، بتوانند به درستی به حقوق خود نائل آیند و اجر رسالت به ایشان عاید شود.و به سرعت تمامی نقاط جهان اسلام را در نوردید و خود عاملی در جهت تعمیق و گسترش علم انساب شد. | اما پدیده دیوان نقابت، در اواسط قرن سوم هجری که با آغاز دوران غیبت صغری مصادف است ایجاد می‌شود و هدف عمده از تشکیل آن پیراستن و جلوگیری از هر گونه آلودگی، انحراف و مشکلی در خاندان رسالت(ص) به دلیل ضرورت حفظ عظمت و شان این دودمان مقدس بوده است. زیرا در اوایل خلافت بنی‌العباس در اعقاب و بطون سلسله سادات کثرتی پدید آمد و خود بنی العباس هم که هاشمی نژاد بودند انگیزه مناسبی برای حفظ و حمایت انساب سادات داشتند. از اینجا ضرورت ایجاد دستگاه نقابت پیدا شد تا منسوبین به بنی هاشم همگی از روی شجره‌نامه ها شناسایی شوند و با مشخص شدن ذوی القربی، بتوانند به درستی به حقوق خود نائل آیند و اجر رسالت به ایشان عاید شود.و به سرعت تمامی نقاط جهان اسلام را در نوردید و خود عاملی در جهت تعمیق و گسترش علم انساب شد. | ||
از | از سده چهارم به بعد که شیعه حیاتش را بدون حضور امام آغاز کرد، علی‌رغم اصرار قاطع بر اصل حق انحصاری و الهی حاکمیت معصوم از سوی خداوند و نامشروع شمردن حاکمیت‌های غیر معصوم، علمای شیعه در ادامه خط اعتدالی و مبارزات فرهنگی سیاسی دوره حضور امام حرکت کردند. فقیهان این دوره حکومت‌های این برهه ی تاریخی را نمونه حکومت ظلم می‌دانستند و برای آنها هیچ گونه ولایت مشروعی قائل نبودند؛ لیکن از آن‌جا که دغدغه و هدف اصلی فقیهان در این دوره چگونگی نگهداری شیعه و پاسداری از مرزهای عقیدتی و فکری آنان بود، پرسش‌هایی را به میان آوردند و به تلاش برخاستند تا پاسخ‌های آنها را به‌درستی دریابند. پرسش‌های مطرح از این قبیل بود: پذیرش ولایت حاکمان ظالم، داد و ستد با آنها، استفاده از دارایی‌هایی که حاکمان در اختیار دارند و این‌که آیا می‌توان با فرمانروای ظالم همکاری کرد؟ | ||
شیخ مفید که از برجسته‌ترین متکلمان و فقیهان شیعه می‌باشد، در شرایطی همراهی با حکومت ظالم را به شرط اجرای احکام خداوند که موجب اطاعت خداوند شود، جایز می‌شمارد. شاگرد او سید مرتضی همکاری با سلطان جائر را برای مصلحت و نفع مسلمانان جایز می‌شمارد و در | شیخ مفید که از برجسته‌ترین متکلمان و فقیهان شیعه می‌باشد، در شرایطی همراهی با حکومت ظالم را به شرط اجرای احکام خداوند که موجب اطاعت خداوند شود، جایز می‌شمارد. شاگرد او سید مرتضی همکاری با سلطان جائر را برای مصلحت و نفع مسلمانان جایز می‌شمارد و در رساله کوتاه و مهم با نام فی‌العمل مع‌السلطان کارکردن برای سلطان ظالم را با شرایطی از جمله امر به معروف و نهی از منکر و اقامه حق و دفع باطل، جایز و گاه واجب می‌شمارد. توجیه وی برای چنین کاری این است که در ظاهر این ولایت از جانب ظالم ولی در واقع و باطن از جانب امامان معصوم(ع) است. وی در درون حکومت عباسیان نقابت طلاب، امیری حجاج، و ولایت مظالم و... را می‌پذیرد و برادرش شریف رضی نیز همان مناصب را در دوران خلافت القادر بالله عهده‌دار بود. | ||
فقیهان بعد از شیخ مفید و سید مرتضی در چگونگی برخورد با دولت‌های ستمگر، دیدگاه‌هایی نزدیک به دیدگاه آن دو دارند. شیخ طوسی و ابن ادریس نیز پذیرش ولایت از سوی حکمروایان ستم را برای | فقیهان بعد از شیخ مفید و سید مرتضی در چگونگی برخورد با دولت‌های ستمگر، دیدگاه‌هایی نزدیک به دیدگاه آن دو دارند. شیخ طوسی و ابن ادریس نیز پذیرش ولایت از سوی حکمروایان ستم را برای اقامه حق و از بین بردن باطل و انجام وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و... مستحب می‌دانند. البته از این نکته نباید غافل شد که این مباحث در زمانه‌ای مطرح شده است که خلافت عامه با عباسیان بوده است و شیعیان در شرایط خاصی به سر می‌برده‌اند و تلاش علمای شیعه در این زمان برای حفظ تشیع و بسط احکام شرعی از آبشخور اصلی آن یعنی اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم‌السلام) و نیز هدایت خلق بوده است و در این چارچوب است که حکم به جواز همکاری با سلطان جائر را صادر می‌نمایند.بشارت، مهدی،تشیع و ادوار اندیشه سیاسی در باب فراز و فرودهای اندیشه سیاسی شیعه از پیدایش تا حال ،<ref>مجله سوره (۵۶-۵۷) شماره ششم، بهمن و اسفند 1390.</ref> | ||