۸۵٬۸۳۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'نامه ها' به 'نامه‌ها'
جز (جایگزینی متن - '=پانویس=↵↵[[رده:' به '== پانویس == {{پانویس}} [[رده:') |
جز (جایگزینی متن - 'نامه ها' به 'نامه‌ها') |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''زندگی‌نامه مشایخ و اولیاء صوفیه''' از گونه‌های مورد علاقۀ نویسندگان صوفی است. این | '''زندگی‌نامه مشایخ و اولیاء صوفیه''' از گونه‌های مورد علاقۀ نویسندگان صوفی است. این زندگی‌نامه‌ها برای پارسایان و مشایخ بزرگ [[صوفیه]] و اهل عرفان نوشته شده است. زندگی‌نامه‌نویسی در تصوف از سدۀ ۴ق آغاز گردید. زمانی که نویسندگان صوفی حس تاریخی نسبت به مذهب خود پیدا کرده بودند و حتی نسبت به گذشته احساس حسرت می‌کردند و عظمت مذهب خود و معنویت آن را در وجود اولیایی می‌دیدند که به گذشته تعلق داشتند. | ||
=نویسندگان مشهور= | =نویسندگان مشهور= | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
=آثار مستقل= | =آثار مستقل= | ||
==طبقات الصوفیه== | == طبقات الصوفیه == | ||
نخستین کتاب مستقلی که دربارۀ مشایخ صوفیه و اهل عرفان تألیف شده، کتاب طبقات الصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری است. | نخستین کتاب مستقلی که دربارۀ مشایخ صوفیه و اهل عرفان تألیف شده، کتاب طبقات الصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری است. | ||
از انصاری چندین رسالۀ فارسی دیگر نیز در دست است که اصالت همۀ آنها (به استثنای صد میدان) مردود است و در سده‌های بعد به نام او ساخته شده‌اند. | از انصاری چندین رسالۀ فارسی دیگر نیز در دست است که اصالت همۀ آنها (به استثنای صد میدان) مردود است و در سده‌های بعد به نام او ساخته شده‌اند. | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
کتاب انصاری همانند کتاب سلف او سلمی، بیشتر جنبۀ تاریخی دارد. این جنبۀ تاریخی را در آثار دیگری که در سدۀ ۵ق نوشته شده است، چه به عربی مانند حلیة الاولیاء ابونُعَیْم اصفهانی و رسالۀ قشیری، و چه به فارسی مانند کشف المحجوب، می‌توان ملاحظه کرد. | کتاب انصاری همانند کتاب سلف او سلمی، بیشتر جنبۀ تاریخی دارد. این جنبۀ تاریخی را در آثار دیگری که در سدۀ ۵ق نوشته شده است، چه به عربی مانند حلیة الاولیاء ابونُعَیْم اصفهانی و رسالۀ قشیری، و چه به فارسی مانند کشف المحجوب، می‌توان ملاحظه کرد. | ||
==تذکرة الاولیاء== | == تذکرة الاولیاء == | ||
اما یک قرن و نیم بعد، وقتی فرید‌الدین عطار کتاب معروف تذکرة الاولیاء را می‌نوشت، به نکات دیگری به‌جز جنبه‌های تاریخی توجه داشت. | اما یک قرن و نیم بعد، وقتی فرید‌الدین عطار کتاب معروف تذکرة الاولیاء را می‌نوشت، به نکات دیگری به‌جز جنبه‌های تاریخی توجه داشت. | ||
تذکرة الاولیاء که شامل احوال، اقوال و کرامات نزدیک به یک صد تن از پارسایان و مشایخ صوفیه است، بیشتر جنبۀ تعلیمی‌دارد و برای ترغیب و تشویق سالکان به ادامۀ راه باطن نوشته شده، و از این‌رو مؤلف کوشیده است تا با نقل سخنان مشایخ و عقاید و کرامات و فضائل اخلاقی ایشان الگوهایی در اختیار سالکان قرار دهد. | تذکرة الاولیاء که شامل احوال، اقوال و کرامات نزدیک به یک صد تن از پارسایان و مشایخ صوفیه است، بیشتر جنبۀ تعلیمی‌دارد و برای ترغیب و تشویق سالکان به ادامۀ راه باطن نوشته شده، و از این‌رو مؤلف کوشیده است تا با نقل سخنان مشایخ و عقاید و کرامات و فضائل اخلاقی ایشان الگوهایی در اختیار سالکان قرار دهد. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
نوشتن این نوع کتاب‌ها در سدۀ ۴ق به زبان عربی آغاز شد. | نوشتن این نوع کتاب‌ها در سدۀ ۴ق به زبان عربی آغاز شد. | ||
==مشایخ فارس== | == مشایخ فارس == | ||
نویسندگان شیرازی دو کتاب مهم از این نوع دربارۀ دو تن از مشایخ معروف سدۀ ۴ق فارس نوشتند که یکی دربارۀ ابن خفیف شیرازی (د ۳۷۱ق) به قلم مرید او ابوالحسن دیلمی، و دیگری دربارۀ ابواسحاق کازرونی با عنوان فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیه است. | نویسندگان شیرازی دو کتاب مهم از این نوع دربارۀ دو تن از مشایخ معروف سدۀ ۴ق فارس نوشتند که یکی دربارۀ ابن خفیف شیرازی (د ۳۷۱ق) به قلم مرید او ابوالحسن دیلمی، و دیگری دربارۀ ابواسحاق کازرونی با عنوان فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیه است. | ||
اصل عربی هر دو کتاب از میان رفته، و فقط ترجمۀ فارسی آنها که در سده‌های بعد صورت گرفته، به جا مانده و به چاپ رسیده است. | اصل عربی هر دو کتاب از میان رفته، و فقط ترجمۀ فارسی آنها که در سده‌های بعد صورت گرفته، به جا مانده و به چاپ رسیده است. | ||
==ابوسعید ابوالخیر== | == ابوسعید ابوالخیر == | ||
نخستین شیخی که زندگی‌نامه و سخنان او به فارسی نوشته شد، ابوسعید ابوالخیر (د ۴۴۰ق) بود که حدود یک قرن پس از درگذشت او، نوادگانش دو اثر دربارۀ وی، یکی به قلم جمال‌الدین ابوروح (د ۵۴۱ق) با نام حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر و دیگری به قلم محمد بن منور با نام اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر پدید آوردند. | نخستین شیخی که زندگی‌نامه و سخنان او به فارسی نوشته شد، ابوسعید ابوالخیر (د ۴۴۰ق) بود که حدود یک قرن پس از درگذشت او، نوادگانش دو اثر دربارۀ وی، یکی به قلم جمال‌الدین ابوروح (د ۵۴۱ق) با نام حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر و دیگری به قلم محمد بن منور با نام اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر پدید آوردند. | ||
اثر دوم که به‌طور خلاصه اسرار التوحید نامیده شده، و به مراتب جامع‌تر و پرحجم‌تر از اولی است، یکی از شیواترین آثار منثور به زبان فارسی به شمار می‌رود. | اثر دوم که به‌طور خلاصه اسرار التوحید نامیده شده، و به مراتب جامع‌تر و پرحجم‌تر از اولی است، یکی از شیواترین آثار منثور به زبان فارسی به شمار می‌رود. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
معمولاً آن‌چه از یک شیخ یا دربارۀ یک شیخ می‌گویند، با زندگی او پایان نمی‌پذیرد. | معمولاً آن‌چه از یک شیخ یا دربارۀ یک شیخ می‌گویند، با زندگی او پایان نمی‌پذیرد. | ||
==آثار دیگر== | == آثار دیگر == | ||
زندگی‌نامه‌های مشایخ مانند بعضی از مینیاتورهای ایرانی است که در گوشه‌ای از کادر آن درختی با شاخ و برگ‌هایش محدودیت کادر را به هم می‌زند و سر از کادر بیرون می‌آورد. | زندگی‌نامه‌های مشایخ مانند بعضی از مینیاتورهای ایرانی است که در گوشه‌ای از کادر آن درختی با شاخ و برگ‌هایش محدودیت کادر را به هم می‌زند و سر از کادر بیرون می‌آورد. | ||
حوادث مربوط به یک شیخ هم در محدودۀ عمر او محصور نمی‌ماند، بلکه پس از مرگ هم در رؤیاهای مریدان و اصحاب ادامه می‌یابد. | حوادث مربوط به یک شیخ هم در محدودۀ عمر او محصور نمی‌ماند، بلکه پس از مرگ هم در رؤیاهای مریدان و اصحاب ادامه می‌یابد. | ||
پس از اسرار التوحید چندین زندگی‌نامۀ دیگر دربارۀ مشایخ صوفیه مانند مقامات ژنده پیل دربارۀ احمد جام، روزبهان‌نامه دربارۀ روزبهان بقلی شیرازی، مناقب اوحدالدین کرمانی، صفوة الصفا دربارۀ صفی‌الدین اسحاق اردبیلی، مفتاح الهدایة و مصباح العنایة دربارۀ امین محمد بلیانی (د ۷۴۵ق)، و تاریخ رجال...، دربارۀ شاه نعمت‌الله ولی نوشته شده است. | پس از اسرار التوحید چندین زندگی‌نامۀ دیگر دربارۀ مشایخ صوفیه مانند مقامات ژنده پیل دربارۀ احمد جام، روزبهان‌نامه دربارۀ روزبهان بقلی شیرازی، مناقب اوحدالدین کرمانی، صفوة الصفا دربارۀ صفی‌الدین اسحاق اردبیلی، مفتاح الهدایة و مصباح العنایة دربارۀ امین محمد بلیانی (د ۷۴۵ق)، و تاریخ رجال... ، دربارۀ شاه نعمت‌الله ولی نوشته شده است. | ||
مشایخی که برای آنان زندگی‌نامه نوشته‌اند، معمولاً مشایخی با مریدان و بازماندگان بسیار بوده‌اند که پس از مرگ نوعی کیش دربارۀ هر یک پدید آمده است. | مشایخی که برای آنان زندگی‌نامه نوشته‌اند، معمولاً مشایخی با مریدان و بازماندگان بسیار بوده‌اند که پس از مرگ نوعی کیش دربارۀ هر یک پدید آمده است. | ||
این زندگی‌نامه‌ها، به‌طور کلی، نه تنها ما را با شخصیت شیخ و تعالیم او آشنا می‌سازد، بلکه جریان‌های مذهبی و تاریخی را که در زمان‌ها و مکان‌های مختلف وجود داشته است، بازگو می‌کند. | این زندگی‌نامه‌ها، به‌طور کلی، نه تنها ما را با شخصیت شیخ و تعالیم او آشنا می‌سازد، بلکه جریان‌های مذهبی و تاریخی را که در زمان‌ها و مکان‌های مختلف وجود داشته است، بازگو می‌کند. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: تصوف]] | [[رده:تصوف]] | ||
[[رده: صوفیه]] | [[رده:صوفیه]] | ||