زیارت: تفاوت میان نسخه‌ها

"زیارت عملی عبادی به معنای حضور در پیشگاه پیشوایان دینی یا نزد قبور آنان یا دیدار از مکانی مقدس یا محترم برای اظهار ارادت و احترام و کسب فیض معنوی است. زیارت از اعمال پسندیده اسلام بوده و در طول تاریخ، [[مسلمانان]] به آن عنایت و اهتمام داشته‌اند. این عمل عبادی، نزد [[شیعیان]] جایگاهی ویژه و اثرات معنوی و ثواب بسیاری دارد. به دلیل جایگاه مهم زیارت در فرهنگ شیعه، این عمل، از ویژگی‌ها و نمادهای شیعیان به شمار می‌رود.

=تعریف زیارت=

زیارت در لغت به معنای میل و قصد (آهنگ) چیزی یا کسی را کردن است و در عرف، زیارتِ کسی، عبارت است از آمدن نزد او به قصد تکریم و تعظیم و انس گرفتن با وی. <ref>المصباح المنیر، واژه «زور»</ref> <ref>مجمع البحرین ج۲، ص۳۰۵    </ref>

زیارت اهل قبور، اعم از معصومین علیهم السّلام و غیر آنان با حضور در محل دفن آنان به قصد گرامیداشت ایشان و سلام دادن بر آنان تحقق می‏یابد. <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۲۳    </ref> <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۵۳    </ref> <ref>جواهر الکلام ج۳۵، ص۴۳۰    </ref> علاوه بر آن به زیارت معصومان علیهم السّلام از راه دور و نیز زیارت [[امام زمان]] عجل اللّه‏ تعالی فرجه با توجه کردن و سلام دادن به ایشان زیارت اطلاق شده است. به زیارت کننده «زائر»، به زیارت شونده «مَزور» و به زیارت و نیز مکان و محل دفن مزور «مزار» گویند؛ چنان که به کلماتی که معصومان علیهم السّلام بدانها زیارت می‏شوند، همچون زیارت جامعه کبیره و عاشورا، «زیارت» اطلاق می‏شود.

=کاربرد زیارت در فقه=

از احکام و آداب زیارت در بابهای [[طهارت]] و [[حج]] و به مناسبت در باب نذر سخن گفته‏اند. برخی نیز برای آن با عنوان مزار پس از حج و عمره بابی مستقل منعقد کرده و از احکام و آداب آن به تفصیل در این باب سخن گفته‏ اند؛ <ref>تحریر الأحکام ج۲، ص۱۰۹    </ref> <ref>تحریر الأحکام ج۲، ص۱۱۷    </ref> <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۵    </ref> چنان که برخی با عنوان یاد شده کتابی مستقل نوشته ‏اند، مانند مزار ابن قولویه، معروف به کامل الزیارات؛ مزار مفید؛ مزار ابن مشهدی و مزار شهید.

=زیارت معصومان علیهم السّلام=

==زیارت رسول اکرم==

زیارت [[رسول اکرم]] صلّی اللّه‏ علیه و آله، بویژه برای حج گزار مستحب مؤکد است و چنانچه زیارت آن حضرت از سوی همگان ترک شود، بر حاکم اسلامی [[واجب]] است مردم را به زیارت وادارد؛ <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۲۰    </ref> <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۵۱ ۵۲    </ref> از این رو، برخی، زیارت آن حضرت را در هر سال [[واجب|واجب کفایی]] دانسته‏ اند. <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۳۲    </ref>

 

==زیارت دیگر انبیای الهی و معصومین==

زیارت دیگر انبیای الهی، همچون حضرت هود و صالح و نیز آدم و نوح، دفن شده در جوار مرقد امیر مؤمنان [[علی]] علیه السّلام، <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۸۴    </ref> <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۹۷    </ref> <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۳    </ref> همچنین زیارت ائمه علیهم السّلام بویژه پس از گزاردن حج <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۲۰    </ref> و نیز حضرت زهرا سلام اللّه‏ علیها در روضه <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۸۵    </ref> (محدوده بین قبر شریف رسول خدا صلّی اللّه‏ علیه و آله و منبر آن حضرت) مستحب مؤکد و در روایات بر آن تأکید شده است. در این میان زیارت سالار شهیدان، حضرت ابا عبداللّه‏، حسین بن علی علیه السّلام از جایگاه و اهمیت ویژه‏ای برخوردار و بر آن تأکید مضاعف شده است؛ به گونه‏ای که زیارت آن حضرت در بسیاری از اوقات، اعم از شب و روز، همچون شب و روز عرفه، شب های [[قدر]]، شب [[عید فطر]] و [[عید قربان|قربان]]، روز اول و نیمه رجب، نیمه شعبان و شب و روز جمعه مستحب مؤکد است؛ چنان که زیارت آن گرامی در شب و روز عاشورا و نیز روز اربعین استحباب دارد. <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۴۰۹    </ref> <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۴۵۹ ۴۷۹    </ref> <ref>منتهی المطلب ج۱۳، ص۲۹۲ ـ ۲۹۵</ref> <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۹۵ ۹۷    </ref> زیارت امام زمان علیه السّلام در هر زمان و مکان بویژه در سامرا و سرداب مقدس، [[مستحب]] است. <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۶    </ref> برخی زیارت ائمّه معصوم علیهم السّلام را واجب کفایی دانسته‏ اند. <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۴۴۳    </ref>

 

آداب زیارت معصومان علیهم السّلام که رعایت آنها در همه مشاهد مشرفه مستحب است عبارتند از: [[غسل]] زیارت قبل از تشرف به حرم؛ خواندن [[دعا]]ی مأثور هنگام غسل؛ طهارت از حدث اکبر (جنابت، حیض و نفاس) و اصغر؛ پوشیدن لباس پاک و پاکیزه و سفید و نو؛ کوتاه برداشتن گامها هنگام حرکت به سمت روضه مقدس و با آرامی و وقار حرکت کردن؛ پا برهنه بودن هنگام تشرف به روضه منوّر؛ خوش بو کردن خود در غیر زیارت [[امام حسین]] علیه السّلام؛ توجه و حضور قلب داشتن در وقت رفتن به حرم مطهّر؛ توقف در آستانه حرم شریف و اذن دخول خواستن( اذن دخول)با کلمات مأثور یا با سلام کردن؛ بوسیدن آستانه مبارک؛ [[سجده]] کردن برای خدا به شکرانه توفیق زیارت؛ بوسه زدن بر زمین رو به روی امام علیه السّلام؛ داخل شدن به حرم با پای راست و خارج شدن از آن با پای چپ؛ نزدیک شدن به ضریح از پیش روی ـ جز در حرم عسکریین علیهم السّلام ـ به گونه‏ای که بتواند خود را به آن بچسباند؛ بوسیدن قبر مطهّر و گذاشتن و مالیدن طرف راست صورت بر آن؛ پشت به قبله و رو به قبر ایستادن هنگام زیارت؛ ایستاده بودن هنگام زیارت، مگر آنکه عذری داشته باشد؛ به زیر افکندن سر و به بالا و چپ و راست التفات نکردن هنگام تشرف به حرم و زیارت کردن؛ گفتن تکبیر به تعدادی که وارد شده پیش از خواندن زیارت؛ خواندن زیارت مأثور و وارد شده؛ رفتن نزد سر مبارک و رو به قبله ایستادن و دعا کردن؛ خواندن نماز زیارت پس از اتمام زیارت نزد سر امام علیه السّلام و در زیارت پیامبر صلّی اللّه‏ علیه و آله در روضه مطهّر؛ دعا کردن پس از نماز زیارت و افضل دعای مأثور است؛ خواستن حاجت برای خود و برادران دینی؛ زیارت کردن به نیابت از خویشان و دوستان؛ تلاوت [[قرآن]] کنار قبر مطهّر و هدیه کردن ثواب آن به امام علیه السّلام؛ اجتناب از سخنان ناشایسته و بیهوده و لغو؛ بلند نکردن صدا در محضر پیامبر صلّی اللّه‏ علیه و آله و امام علیه السّلام؛ شتاب کردن در خروج پس از اتمام زیارت و بیهوده ننشستن در حرم؛ به عقب گام نهادن هنگام خروج از روضه مقدس؛ تصمیم بر بازگشت برای زیارت؛ وداع کردن با قبر مطهر با کلمات مأثور. <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۲۳ ۲۵    </ref> <ref>بحار الأنوار ج۱۰۰، ص۱۳۴ ـ ۱۳۷</ref> <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۱ ۱۰۲    </ref>

=زیارت از راه دور=

زیارت پیامبر صلّی اللّه‏ علیه و آله و امامان علیهم السّلام و نیز حضرت زهرا سلام اللّه‏ علیها از راه دور نیز مستحب است، چنان که پس از زیارت امام حسین علیه السّلام، زیارت جناب علی اکبر و حضرت عباس علیهما السّلام و دیگر شهدای کربلا نیز از راه دور استحباب دارد. در زیارت از راه دور نیز غسل زیارت کردن و پوشیدن لباس پاک و پاکیزه و نیز زیارت کردن در زیر آسمان، مانند پشت بام یا بیابان، به زیارت مأثور و خواندن نماز زیارت قبل از آن استحباب دارد، هرچند خواندن نماز پس از زیارت نیز جایز است. <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۰    </ref>

=نذر زیارت=

از موارد انعقاد نذر، نذر زیارت معصومان علیهم السّلام و صالحان و بزرگان دین است. چنانچه نذر، مطلق زیارت ـ بدون تقیید به دور و نزدیک ـ باشد، بنابر تصریح برخی منصرف به زیارت از نزدیک خواهد بود، و اگر اطلاق، نسبت به زمان باشد وقت آن موسّع است و هر زمان بخواهد می‏تواند زیارت کند و در صورت مقید بودن به زمانی خاص واجب است در همان زمان صورت گیرد و اخلال عمدی به آن موجب ثبوت کفاره است؛ لیکن در اینکه قضا نیز واجب است یا نه، اختلاف می‏باشد. در صورت اخلال غیر عمدی تنها قضای زیارت واجب است.

اگر نذر مقید به زیارت امامی خاص باشد، زیارت امامی دیگر مجزی نخواهد بود.

==ملاک تحقق نذر زیارت==

در تحقق نذر زیارت، صرف حضور نذر کننده نزد مزور کفایت می‏کند؛ هرچند به تصریح برخی، سلام دادن نیز واجب است، لیکن دعا و نماز زیارت واجب نیست. <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۵۳    </ref> <ref>جواهرالکلام ج۳۵، ص۴۲۹ ۴۳۰    </ref> <ref>وسیلة النجاة، ص۵۸۲</ref>

=زیارت قبور بزرگان دین، شهدا و امام زادگان=

زیارت قبور یاران برگزیده پیامبر صلّی اللّه‏ علیه و آله و امامان علیهم السّلام همچون جناب سلمان در مدائن، ابوذر در ربذه؛ شهدا همچون عمار در صفین، جعفر بن ابی طالب و دیگر شهدای مدفون در موته؛ <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۳    </ref> بویژه حمزة بن عبد المطلب در احد، <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۵۲    </ref> نیز جد، عمو و همسر رسول خدا صلّی اللّه‏ علیه و آله؛ جناب عبد المطلب، ابوطالب و حضرت خدیجه در ق برستان حجون <ref>مستند الشیعة ج۱۳، ص۹۶ ۹۷    </ref>؛ امام زادگان عظیم الشّأن، مانند حضرت معصومه در قم، حضرت عبدالعظیم حسنی در ری، <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۵۷۵ ۵۷۶    </ref> <ref>جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۳    </ref> همچنین نایبان خاص امام زمان علیه السّلام در عصر غیبت صغری در بغداد <ref>بحار الأنوار ج۱۰۲ ، ص۲۹۲</ref> و دیگر بزرگان و عالمان دینی، مستحب مؤکد است.

=زیارت قبور مؤمنان=

=زیارت مؤمنان=

زیارت مؤمنان مستحب مؤکد و دارای فضیلت بسیار است. در روایتی از امام صادق علیه السّلام آمده است: «کسی که برادر دینی خود را زیارت کند، خداوند به او می‏فرماید من را زیارت کردی و پاداش تو بر من است و من برای تو به کمتر از بهشت رضایت نمی‏دهم». <ref>الکافی (کلینی) ج۲، ص۱۷۶    </ref> در حدیثی دیگر از امام کاظم علیه السّلام آمده است: «کسی که توفیق زیارت ما را نمی‏یابد اگر صالحان از برادران ایمانی را زیارت کند، ثواب زیارت ما برای او نوشته می‏شود». <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۵۸۵    </ref>

استقبال مزور از زائر، مصافحه و معانقه و بوسیدن پیشانی یکدیگر، و به زحمت و تکلّف نینداختن مزور از آداب زیارت مؤمن است. <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۸    </ref>

از موارد استثنای کراهت سفر در ماه رمضان، مسافرت کردن جهت زیارت مؤمن است. <ref>کشف الغطاء ج۴، ص۶۲</ref>کشف الغطاء ج۴، ص۶۲