۸۵٬۸۳۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:سامرا.jpg|بندانگشتی|سامرا]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:سامرا.jpg|بندانگشتی|سامرا]]</div> | ||
'''سامِرا'''، (به عربی: سامَرّاء)، (دگرگونشده ی: سُرَّ مَن رَأیٰ؛ به معنای: شاد شد هر که آن را دید) شهری در میانهٔ [[عراق]]، در استان صلاحالدین؛ در کرانهٔ [[دجله]]، ۱۲۵ کیلومتری شمال [[بغداد]] جای گرفتهاست. در سال ۸۳۶ میلادی به دستور خلیفهٔ عباسی [[معتصم بالله]] بنیان نهاده شد تا بهجای بغداد پایتخت شود. | '''سامِرا'''، (به عربی: سامَرّاء)، (دگرگونشده ی: سُرَّ مَن رَأیٰ؛ به معنای: شاد شد هر که آن را دید) شهری در میانهٔ [[عراق]]، در استان صلاحالدین؛ در کرانهٔ [[دجله]]، ۱۲۵ کیلومتری شمال [[بغداد]] جای گرفتهاست. در سال ۸۳۶ میلادی به دستور خلیفهٔ عباسی [[معتصم عباسی|معتصم بالله]] بنیان نهاده شد تا بهجای بغداد پایتخت شود. | ||
سامرا، از شهرهای زیارتی | سامرا، از شهرهای زیارتی شیعیان در عراق که حرم عسکریین ([[علی بن محمد (هادی)|امام هادی(علیه السلام)]] و [[حسن بن علی (عسکری)|امام عسکری(علیه السلام)]]) در آن قرار دارد. سامرا در بین تکریت و [[بغداد]] واقع است. شهرت این شهر به دلیل وجود بارگاه امامین عسکریین و محل تولد [[حجت بن حسن (مهدی)|امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه)]] است. سامرا در سال ۲۲۱ق مرکز خلافت معتصم [[عباسیان|عباسی]] شد. | ||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
معتصم بالله [[عباسیان|خلیفه عباسی]] (خلافت از ۲۱۸ قمری) دستور ساختن شهر را داد و پس از اتمام به آنجا نقل مکان کرد. بدین ترتیب پایتخت خلافت از شهر بغداد به سامرا منتقل شد. این شهر به نام سازنده آن عسکر المعتصم نیز نامیده میشد. لقب عسکری حسن عسکری امام یازدهم شیعه برگرفته از این نام است. | معتصم بالله [[عباسیان|خلیفه عباسی]] (خلافت از ۲۱۸ قمری) دستور ساختن شهر را داد و پس از اتمام به آنجا نقل مکان کرد. بدین ترتیب پایتخت خلافت از شهر بغداد به سامرا منتقل شد. این شهر به نام سازنده آن عسکر المعتصم نیز نامیده میشد. لقب عسکری حسن عسکری امام یازدهم شیعه برگرفته از این نام است. | ||
[[بابک خرمدین]]، رهبر جنبش سرخ جامگان برضد | [[بابک خرمدین]]، رهبر جنبش سرخ جامگان برضد اعراب پس از حمله [[مسلمانان]] به [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]]، در ۱۸ [[دی]] سال ۲۳۶ به دستور معتصم بالله کشته شد. ابتدا دست و پای وی را بهتدریج قطع کردند. سپس جنازهاش را در شهر سامرا بر سر دار کشیدند<ref>«روزی که بابک خرمدین کشته شد». تاریخ ایرانیان در این روز. ۱ فروردین ۱۳۸. دریافتشده در دی ۱۳۸۶</ref>. | ||
تا سال ۲۵۶ ه. هشت خلیفه از این شهر حکمرانی و خلافت نمودند. در این سال المعتمد علی اللَّه عباسی بار دیگر به بغداد بازگشت و آنجا را پایتخت خلافت قرار داد. سامرا طی مدت سه دهه پایتختی، توسعه فراوانی یافت و تعداد زیادی از کاخها و تفریحگاهها و مساجد در این شهر ساخته شد<ref>قمی، محمدرضا: اماکن زیارتی و سیاحتی عراق. ویراستار علی ورسهای: [تهران]: نشر مشعر، ۱۳۷۹. ص: ۷۰</ref>. سامرا در سال ۲۲۷ هجری، که معتصم مرد، به قدری آباد بود که در شکوه و جلال کاخها و زیبایی ابنیه با بغداد رقابت میکرد. شکوه و جلال سامرا تا زمانی پایید که خلفای عباسی آنجا را مقر خلافت خود قرار داده بودند. پس از بازگشت آنان به بغداد شکوه و جلال و عظمت سامرا به پایان رسید و آن کاخها یکی پس از دیگری رو به ویرانی نهاد<ref>لسترینج، گای (۱۳۹۳). جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی. تهران: علمی و فرهنگی. صص. ۶۰ و ۶۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۱۰۵-۸</ref>. | تا سال ۲۵۶ ه. هشت خلیفه از این شهر حکمرانی و خلافت نمودند. در این سال المعتمد علی اللَّه عباسی بار دیگر به بغداد بازگشت و آنجا را پایتخت خلافت قرار داد. سامرا طی مدت سه دهه پایتختی، توسعه فراوانی یافت و تعداد زیادی از کاخها و تفریحگاهها و مساجد در این شهر ساخته شد<ref>قمی، محمدرضا: اماکن زیارتی و سیاحتی عراق. ویراستار علی ورسهای: [تهران]: نشر مشعر، ۱۳۷۹. ص: ۷۰</ref>. سامرا در سال ۲۲۷ هجری، که معتصم مرد، به قدری آباد بود که در شکوه و جلال کاخها و زیبایی ابنیه با بغداد رقابت میکرد. شکوه و جلال سامرا تا زمانی پایید که خلفای عباسی آنجا را مقر خلافت خود قرار داده بودند. پس از بازگشت آنان به بغداد شکوه و جلال و عظمت سامرا به پایان رسید و آن کاخها یکی پس از دیگری رو به ویرانی نهاد<ref>لسترینج، گای (۱۳۹۳). جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی. تهران: علمی و فرهنگی. صص. ۶۰ و ۶۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۱۰۵-۸</ref>. | ||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
===حرم عسکریین === | ===حرم عسکریین === | ||
مدفن | مدفن امام هادی(علیه السلام) و امام عسکری(علیه السلام) مهمترین مکان زیارتی شهر سامرا است. | ||
=== تخریب حرم عسکریین === | === تخریب حرم عسکریین === | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
=== سرداب مقدس === | === سرداب مقدس === | ||
سرداب غیبت، زیرزمین خانه مسکونی [[ | سرداب غیبت، زیرزمین خانه مسکونی [[حسن بن علی (عسکری) |امام حسن عسکری (علیه السلام)]] بوده که هماکنون در شمال غربی حرم عسکریین در شهر سامرا قرار دارد. گویند این مکان محل زندگی و عبادت [[علی بن محمد (هادی)|امام هادی(علیه السلام)]] و امام حسن عسکری (علیه السلام) در روزهای گرم تابستان بوده است. بنابر گزارشهایی، امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) نیز بارها در زمان حیات پدر و پس از آن در این مکان دیده شده است. | ||
=== مدفونان === | === مدفونان === | ||
# [[ | # [[علی بن محمد (هادی)|امام هادی (علیه السلام)]]، امام دهم شیعیان؛ | ||
# [[حسن بن علی (عسکری)|امام حسن عسکری (علیه السلام)]]، امام یازدهم شیعیان؛ | |||
# [[ | |||
# [[نرجس خاتون]] مادر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) که قبرش داخل ضریح و پشت سر امامین عسکریین قرار دارد؛ | # [[نرجس خاتون]] مادر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) که قبرش داخل ضریح و پشت سر امامین عسکریین قرار دارد؛ | ||
# [[حکیمه خاتون]] دختر [[محمد بن علی (جواد) | |||
# [[حکیمه خاتون]] دختر [[ | |امام جواد (علیه السلام)]] و عمه امام عسکری که در پایین پای امامین عسکریین مدفون است؛ | ||
# حسین بن علی الهادی فرزند امام هادی (علیه السلام) و برادر امام عسکری(علیه السلام)؛ | # حسین بن علی الهادی فرزند امام هادی (علیه السلام) و برادر امام عسکری(علیه السلام)؛ | ||
# سمانه یا [[سمانه مغربیه]] ملقب به «ام الفضل» مادر امام هادی (علیه السلام) که در کنار فرزندش دفن شد؛ | # سمانه یا [[سمانه مغربیه]] ملقب به «ام الفضل» مادر امام هادی (علیه السلام) که در کنار فرزندش دفن شد؛ | ||
# سوسن مادر امام عسکری (علیه السلام)؛ | # سوسن مادر امام عسکری (علیه السلام)؛ | ||
# [[ابراهیم نخعی|ابرهیم اشتر نخعی]] فرزند [[مالک اشتر]] در منطقه دُجَیل در نزدیکی سامرا؛ | |||
# [[ابرهیم اشتر نخعی]] فرزند [[مالک اشتر]] در منطقه دُجَیل در نزدیکی سامرا؛ | |||
# جمیل بن دراج از محدثان [[مذهب شیعه|شیعه]]، در منطقه دُجَیل در روستای طارمیه؛ | # جمیل بن دراج از محدثان [[مذهب شیعه|شیعه]]، در منطقه دُجَیل در روستای طارمیه؛ | ||
# ابوهاشم جعفری از محدثان و راویان شیعه؛ قبر او داخل ضریح عسکریین است؛ | # ابوهاشم جعفری از محدثان و راویان شیعه؛ قبر او داخل ضریح عسکریین است؛ | ||
# ابن سکیت ابویوسف یعقوب بن اسحاق اهوازی؛ | # ابن سکیت ابویوسف یعقوب بن اسحاق اهوازی؛ | ||
# [[نجاشی]] دانشمند رجالی شیعه؛ نجاشی در سال ٣٧٢ متولّد و در سال ۴۵٠ در مطیرآباد وفات یافته است، مطیرآباد یا «میطره» روستایی در نواحی سامرا است<ref>صحتی سردرودی، گزیده سیمای سامرا سینای سه موسی، ص ۱۱۶</ref>؛ | # [[نجاشی]] دانشمند رجالی شیعه؛ نجاشی در سال ٣٧٢ متولّد و در سال ۴۵٠ در مطیرآباد وفات یافته است، مطیرآباد یا «میطره» روستایی در نواحی سامرا است<ref>صحتی سردرودی، گزیده سیمای سامرا سینای سه موسی، ص ۱۱۶</ref>؛ | ||
# [[رضا همدانی|آقا رضا همدانی]] از مراجع تقلید قرن سیزدهم<ref>عتبات عالیات عراق</ref>؛ | |||
# [[ | |||
# زید بن موسی بن جعفر (علیه السلام) معروف به زید النار<ref>ابنبابویه، ص ۴۹۴</ref>؛ | # زید بن موسی بن جعفر (علیه السلام) معروف به زید النار<ref>ابنبابویه، ص ۴۹۴</ref>؛ | ||
# محمد بن علی الهادی معروف به امامزاده سید محمد، مدفون در شهر بلد در ۴۵ کیلومتری شهر سامراء<ref>احسان مقدس، ص۳۱۲</ref>> | # محمد بن علی الهادی معروف به امامزاده سید محمد، مدفون در شهر بلد در ۴۵ کیلومتری شهر سامراء<ref>احسان مقدس، ص۳۱۲</ref>> | ||
=== مسجد جامع === | === مسجد جامع === | ||
خط ۷۲: | خط ۵۸: | ||
=== قصر المعشوق و قصر الجص === | === قصر المعشوق و قصر الجص === | ||
سمت غربی رود دجله، نزدیک جاده این شهر به موصل، بقایای دو کاخ دیگر از کاخهای | سمت غربی رود دجله، نزدیک جاده این شهر به موصل، بقایای دو کاخ دیگر از کاخهای [[عباسیان]]، به نامهای قصر المعشوق و قصر الجص، باقی مانده است. | ||
قصر المعشوق که به قصر العاشق نیز شناخته میشود، حدود ۱۲۵ کیلومتر با بغداد فاصله دارد و از کاخهای مهم دوره عباسی در سامرا، به شمار میآید، این کاخ را معتمد | قصر المعشوق که به قصر العاشق نیز شناخته میشود، حدود ۱۲۵ کیلومتر با بغداد فاصله دارد و از کاخهای مهم دوره عباسی در سامرا، به شمار میآید، این کاخ را [[معتمد عباسی]]، در سال ۲۷۵ ه. ق، پیش از انتقال به بغداد ساخته است. | ||
قصر الجص، کاخ مهم دیگری است که در منطقه حویلات، در شمال قصر المعشوق، واقع است. معتصم عباسی، این کاخ را بنا کرده و نمای آن به شکل مربع است. در ساخت آن، از آجر، گچ و خشت استفاده شده است و دیوار سالنهای آن، دارای تزیینات میباشد<ref>امین، حسن، دایرة المعارف الاسلامیة الشیعیه، ج۱۳، ص۱۴۲</ref>. | قصر الجص، کاخ مهم دیگری است که در منطقه حویلات، در شمال قصر المعشوق، واقع است. معتصم عباسی، این کاخ را بنا کرده و نمای آن به شکل مربع است. در ساخت آن، از آجر، گچ و خشت استفاده شده است و دیوار سالنهای آن، دارای تزیینات میباشد<ref>امین، حسن، دایرة المعارف الاسلامیة الشیعیه، ج۱۳، ص۱۴۲</ref>. | ||
خط ۸۲: | خط ۶۸: | ||
هرتسفلد، باستانشناس آلمانی، اشاره کرده است که در جریان کاوشهای باستانشناسی خود در این بنا، در سال ۱۹۱۱ م، در سردابهای زیر بنا، سه قبر یافته است که با توجه به اشاره مورخان، مبنی بر وفات و دفن سه تن از خلفای عباسی کنار یکدیگر در سامرا، بنابراین به احتمال زیاد، این بنا را باید مقبره آنها دانست. این سه خلیفه عباسی، عبارتاند از: منتصر (متوفای ۲۴۸ ه. ق)، معتز (متوفای ۲۵۵ ه. ق) و مهتدی (متوفای ۲۵۶ ه. ق). | هرتسفلد، باستانشناس آلمانی، اشاره کرده است که در جریان کاوشهای باستانشناسی خود در این بنا، در سال ۱۹۱۱ م، در سردابهای زیر بنا، سه قبر یافته است که با توجه به اشاره مورخان، مبنی بر وفات و دفن سه تن از خلفای عباسی کنار یکدیگر در سامرا، بنابراین به احتمال زیاد، این بنا را باید مقبره آنها دانست. این سه خلیفه عباسی، عبارتاند از: منتصر (متوفای ۲۴۸ ه. ق)، معتز (متوفای ۲۵۵ ه. ق) و مهتدی (متوفای ۲۵۶ ه. ق). | ||
این مقبره، شامل اتاقی است که نمای آن از بیرون، هشت ضلعی و از داخل، مربع است و البته شکل مربع آن، در ناحیه انتقال گنبد، بهواسطه مقرنسهایی، به هشت ضلعی تبدیل شده است. گرداگرد اتاق، رواقی به عرض ۶۰/ ۲ متر وجود دارد که با دیوارهایی به عرض (قطر) ۲۰/ ۱ متر، احاطه شده است. شکل بنا، از بیرون، هشتضلعی و طول هرضلع آن، از داخل، ۳۰/ ۶ و از بیرون، ۷۰/ ۷ متر است. | این مقبره، شامل اتاقی است که نمای آن از بیرون، هشت ضلعی و از داخل، مربع است و البته شکل مربع آن، در ناحیه انتقال گنبد، بهواسطه مقرنسهایی، به هشت ضلعی تبدیل شده است. گرداگرد اتاق، رواقی به عرض ۶۰/ ۲ متر وجود دارد که با دیوارهایی به عرض (قطر) ۲۰/ ۱ متر، احاطه شده است. شکل بنا، از بیرون، هشتضلعی و طول هرضلع آن، از داخل، ۳۰/ ۶ و از بیرون، ۷۰/ ۷ متر است. همچنین این بنا، دارای چهار ورودی اصلی است که تقریباً در چهار جهت جغرافیایی اصلی، قرار دارد<ref>ناهض عبدالرزاق دفتر، سومر، «القبة الصلیبیة»، شماره ۵۳، ص۳۷۲</ref>. | ||
== روئیت امام زمان در سامرا == | == روئیت امام زمان در سامرا == | ||
روایاتی حکایت از آن دارد که در دوره ولادت تا شهادت امام حسن عسکری (علیهالسّلام)، حضرت مهدی (عجلاللهتعالیفرجهالشریف) با صلاحدید امام عسکری (علیهالسّلام) برای افرادی ویژه نمایان میشد و این اتفاق، در سامرا و در جوار پدر بزرگوارش صورت میگرفت<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۲۹</ref>. | روایاتی حکایت از آن دارد که در دوره ولادت تا شهادت [[حسن بن علی (عسکری) |امام حسن عسکری (علیهالسّلام)]]، حضرت مهدی (عجلاللهتعالیفرجهالشریف) با صلاحدید امام عسکری (علیهالسّلام) برای افرادی ویژه نمایان میشد و این اتفاق، در سامرا و در جوار پدر بزرگوارش صورت میگرفت<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۲۹</ref>. | ||
نه فقط بستگان نزدیک و | نه فقط بستگان نزدیک و خدمتگزاران بیت امامت، آن حضرت را در سامرا و در خانه امام عسکری (علیهالسّلام) دیدهاند که بسیاری از یاران و برگزیدگان [[صحابه|اصحاب]] امام، به شرف دیدار آن جمال چون آفتاب نایل شدهاند که همگی از زندگی امام مهدی (عجلاللهتعالیفرجهالشریف) در کنار پدر در سامرا حکایت دارد. [[یعقوب بن منقوش]] گوید: | ||
بر امام عسکری (علیهالسّلام) وارد شدم و او بر سکویی در سرا نشسته بود و سمت راست او اتاقی بود که پردههای آن آویخته بود. گفتم: «ای آقای من! صاحب الامر کیست؟» فرمود: «پرده را بردار.» پرده را بالا زدم؛ پسر بچهای به قامت پنج وجب بیرون آمد، با پیشانی درخشان و رویی سپید و چشمانی درافشان و دو کتف ستبر و دو زانوی برگشته، خالی بر گونه راستش و گیسوانی بر سرش بود، آمد و بر زانوی پدرش، ابومحمد نشست، آنگاه به من فرمود: «این، صاحب شما است.» سپس امام بدو فرمود: «پسرم! تا هنگام معلوم داخل شو.» داخل اتاق شد و من بدو مینگریستم. به من فرمود: «یعقوب! به داخل اتاق برو و ببین آنجا کیست.» من داخل شدم، اما کسی را ندیدم<ref>۲۳صدوق، محمد بن علی، الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۰۷</ref>. | بر امام عسکری (علیهالسّلام) وارد شدم و او بر سکویی در سرا نشسته بود و سمت راست او اتاقی بود که پردههای آن آویخته بود. گفتم: «ای آقای من! صاحب الامر کیست؟» فرمود: «پرده را بردار.» پرده را بالا زدم؛ پسر بچهای به قامت پنج وجب بیرون آمد، با پیشانی درخشان و رویی سپید و چشمانی درافشان و دو کتف ستبر و دو زانوی برگشته، خالی بر گونه راستش و گیسوانی بر سرش بود، آمد و بر زانوی پدرش، ابومحمد نشست، آنگاه به من فرمود: «این، صاحب شما است.» سپس امام بدو فرمود: «پسرم! تا هنگام معلوم داخل شو.» داخل اتاق شد و من بدو مینگریستم. به من فرمود: «یعقوب! به داخل اتاق برو و ببین آنجا کیست.» من داخل شدم، اما کسی را ندیدم<ref>۲۳صدوق، محمد بن علی، الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۰۷</ref>. | ||
همچنین [[احمد بن اسحاق]] نقل کرده، حضرت را در در زمان امام عسکری (علیهالسّلام) در سامرا دیده است<ref>صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۸۴</ref>. | |||
== پانویس == | == پانویس == |