۴٬۹۳۳
ویرایش
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - 'تقسیم بندی' به 'تقسیم‌بندی') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
=علت نام‌گذاری= | =علت نام‌گذاری= | ||
«سوره بقره»؛ به قرینۀ ماجرای گاو بنی اسرائیل و حکمت عجیبی که در آن هست . «سوره فسطاط قرآن»؛ فسطاط به خیمۀ بزرگ میگویند و نام‌گذاری سوره بقره به این نام به خاطر عظمت این سوره میباشد و آنچه از احکام در غیر سوره بقره یاد نشده در این سوره جمع است<ref>ترجمۀ الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 197.</ref>. | «سوره بقره»؛ به قرینۀ ماجرای گاو بنی اسرائیل و حکمت عجیبی که در آن هست. «سوره فسطاط قرآن»؛ فسطاط به خیمۀ بزرگ میگویند و نام‌گذاری سوره بقره به این نام به خاطر عظمت این سوره میباشد و آنچه از احکام در غیر سوره بقره یاد نشده در این سوره جمع است<ref>ترجمۀ الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 197.</ref>. | ||
«سوره سنام قرآن»؛ سنام هر شیء، بالای آنست. این نیز به خاطر بزرگی و عظمت سوره بقره میباشد.<ref>همان، ص 192</ref> | «سوره سنام قرآن»؛ سنام هر شیء، بالای آنست. این نیز به خاطر بزرگی و عظمت سوره بقره میباشد.<ref>همان، ص 192</ref> | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
اهداف عمدۀ سوره بقره عبارت‌اند از: | اهداف عمدۀ سوره بقره عبارت‌اند از: | ||
#بیان اصول عقاید و دلایل [[توحيد|توحید]] و [[معاد]]؛ | # بیان اصول عقاید و دلایل [[توحيد|توحید]] و [[معاد]]؛ | ||
#تقسیم‌بندی مردم در برابر هدایت و روشنگری قرآن، در سه گروه: [[مؤمنان]]، [[كافران|کافران]] و [[منافقان]]؛ | # تقسیم‌بندی مردم در برابر هدایت و روشنگری قرآن، در سه گروه: [[مؤمنان]]، [[كافران|کافران]] و [[منافقان]]؛ | ||
#بیان تاریخ [[پيامبران|پیامبران]]، به ویژه [[موسى(ع)|موسی(ع)]] و مناقشۀ آن حضرت با [[يهوديان|یهودیان]] در عقاید و کارهای آنان؛ | # بیان تاریخ [[پيامبران|پیامبران]]، به ویژه [[موسى(ع)|موسی(ع)]] و مناقشۀ آن حضرت با [[يهوديان|یهودیان]] در عقاید و کارهای آنان؛ | ||
#بیان قوانین اسلام در عبادات و معاملات؛ | # بیان قوانین اسلام در عبادات و معاملات؛ | ||
#قانونمند کردن جامعۀ نوپای اسلام در شهر [[مدينه|مدینه]] و تنظیم روابط آنها با ملت‌های دیگر، مثل یهودیان و [[مسيحيان|مسیحیان]] که در [[جزيرة‌العرب|جزیرة العرب ]] حضور داشتند<ref>تفسير قرآن مهر، ج1، ص 154.</ref>. | # قانونمند کردن جامعۀ نوپای اسلام در شهر [[مدينه|مدینه]] و تنظیم روابط آنها با ملت‌های دیگر، مثل یهودیان و [[مسيحيان|مسیحیان]] که در [[جزيرة‌العرب|جزیرة العرب ]] حضور داشتند<ref>تفسير قرآن مهر، ج1، ص 154.</ref>. | ||
# | # | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
بحثهایی در زمینه اعجاز قرآن و اهمیت این کتاب آسمانی؛ | بحثهایی در زمینه اعجاز قرآن و اهمیت این کتاب آسمانی؛ | ||
بحثهایی بسیار مفصل و طولانی درباره یهود و منافقان و موضع گیریهای خاص آنها در برابر اسلام و قرآن، و انواع کارشکنیهای آنان در این رابطه؛ | بحثهایی بسیار مفصل و طولانی درباره یهود و منافقان و موضع گیریهای خاص آنها در برابر اسلام و قرآن، و انواع کارشکنیهای آنان در این رابطه؛ | ||
بحثهایی در زمینه تاریخ پیامبران بزرگ مخصوصا ابراهیم و [[موسى(ع)|موسی(ع)]] ؛ | بحثهایی در زمینه تاریخ پیامبران بزرگ مخصوصا ابراهیم و [[موسى(ع)|موسی(ع)]]؛ | ||
بحثهایی در زمینه احکام مختلف اسلامی از جمله [[نماز]]، [[روزه]]، [[جهاد]] در راه خدا، [[حج]] و تغییر [[قبله]]، [[ازدواج]] و [[طلاق]]، احکام تجارت و دین، و قسمت مهمی از احکام [[ربا]] و مخصوصا بحثهای فراوانی در زمینه انفاق در راه خدا، و همچنین مساله [[قصاص]] و تحریم قسمتی از گوشتهای [[حرام]] و [[قمار]] و [[شراب]] و بخشی از احکام [[وصيت|وصیت]] و مانند آن<ref>تفسير نمونه، جلد 1، ص 58</ref>. | بحثهایی در زمینه احکام مختلف اسلامی از جمله [[نماز]]، [[روزه]]، [[جهاد]] در راه خدا، [[حج]] و تغییر [[قبله]]، [[ازدواج]] و [[طلاق]]، احکام تجارت و دین، و قسمت مهمی از احکام [[ربا]] و مخصوصا بحثهای فراوانی در زمینه انفاق در راه خدا، و همچنین مساله [[قصاص]] و تحریم قسمتی از گوشتهای [[حرام]] و [[قمار]] و [[شراب]] و بخشی از احکام [[وصيت|وصیت]] و مانند آن<ref>تفسير نمونه، جلد 1، ص 58</ref>. | ||
=فضائل، خواص و ثواب قرائت= | =فضائل، خواص و ثواب قرائت= | ||
#ابیّ‌بن‌کعب از [[پيامبر اسلام(ص)|پیامبر اسلام(ص)]] نقل میکند که فرمود: «هر کسی سوره بقره را بخواند سلام و رحمت خدا بر او باد و به او اجر مرزبانان و فدا کاران در راه خدا را می‌دهند». | # ابیّ‌بن‌کعب از [[پيامبر اسلام(ص)|پیامبر اسلام(ص)]] نقل میکند که فرمود: «هر کسی سوره بقره را بخواند سلام و رحمت خدا بر او باد و به او اجر مرزبانان و فدا کاران در راه خدا را می‌دهند». | ||
#و او می‌گوید: پیامبر به من فرمود: «ای ابیّ به مسلمانان بگو که سوره بقره را یاد گیرند که فرا گرفتن آن برکت و ترک آن موجب حسرت است و ساحران توانایی آن را ندارند». | # و او می‌گوید: پیامبر به من فرمود: «ای ابیّ به مسلمانان بگو که سوره بقره را یاد گیرند که فرا گرفتن آن برکت و ترک آن موجب حسرت است و ساحران توانایی آن را ندارند». | ||
#[[سهل‌بن‌سعد]] می‌گوید: رسول اکرم فرمود: «برای هر چیز قلّه‌ای است و قلّه قرآن سوره بقره است در هر خانه‌ای که خوانده شود اگر در روز باشد تا سه روز [[شيطان|شیطان]] وارد آن خانه نخواهد شد و اگر در شب باشد تا سه شب از داخل شدن شیطان بدانجا در امانند». | # [[سهل‌بن‌سعد]] می‌گوید: رسول اکرم فرمود: «برای هر چیز قلّه‌ای است و قلّه قرآن سوره بقره است در هر خانه‌ای که خوانده شود اگر در روز باشد تا سه روز [[شيطان|شیطان]] وارد آن خانه نخواهد شد و اگر در شب باشد تا سه شب از داخل شدن شیطان بدانجا در امانند». | ||
#روایت شده است که [[رسول اكرم(ص)|رسول اکرم(ص)]] جمعیّتی را به مکانی فرستاد. سپس خودش به دنبال آنان رفت و از یک یک آنان می‌پرسید که از [[قرآن]] چه مقدار و کدام سوره را حفظ داری تا به جوانی که از همه سنّش کمتر بود رسید، او در جواب این سؤال قسمتی از قرآن و سوره بقره را نام برد که حفظ دارد حضرت رو به جمعیت کرد و گفت: اکنون بروید و این جوان امیر بر شما است. گفتند: یا رسول‌اللَّه او از همه ما کم سن تر است. حضرت فرمود: آری ولی سوره بقره را حفظ دارد. | # روایت شده است که [[رسول اكرم(ص)|رسول اکرم(ص)]] جمعیّتی را به مکانی فرستاد. سپس خودش به دنبال آنان رفت و از یک یک آنان می‌پرسید که از [[قرآن]] چه مقدار و کدام سوره را حفظ داری تا به جوانی که از همه سنّش کمتر بود رسید، او در جواب این سؤال قسمتی از قرآن و سوره بقره را نام برد که حفظ دارد حضرت رو به جمعیت کرد و گفت: اکنون بروید و این جوان امیر بر شما است. گفتند: یا رسول‌اللَّه او از همه ما کم سن تر است. حضرت فرمود: آری ولی سوره بقره را حفظ دارد. | ||
#از رسول اکرم(ص) پرسیدند: چه سوره‌ای از قرآن افضل سوره‌ها است؟ حضرت فرمود: سوره بقره. عرض کردند: کدام آیات سوره بقرۀ از بقیه برتر است؟ فرمود: [[آيةالكرسى|آیةالکرسی]]. | # از رسول اکرم(ص) پرسیدند: چه سوره‌ای از قرآن افضل سوره‌ها است؟ حضرت فرمود: سوره بقره. عرض کردند: کدام آیات سوره بقرۀ از بقیه برتر است؟ فرمود: [[آيةالكرسى|آیةالکرسی]]. | ||
#[[امام صادق(ع)]] فرمود: هر که سوره بقره و [[آل عمران]] را بخواند روز قیامت آن دو سوره چون ابر یا پرده بر سرش سایه می‌‌افکند<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج1، ص54 و 55.</ref>. | # [[امام صادق(ع)]] فرمود: هر که سوره بقره و [[آل عمران]] را بخواند روز قیامت آن دو سوره چون ابر یا پرده بر سرش سایه می‌‌افکند<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج1، ص54 و 55.</ref>. | ||
# | # | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
سوره بقره همه‌اش مدنی است جز یک آیه و آن «وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَی اللَّهِ» (بترسید از روزی که همه بسوی خدا باز می‌گردید) که در [[منا]] سال [[حجة الوداع]] نازل شد<ref>همان، ص 54</ref>. | سوره بقره همه‌اش مدنی است جز یک آیه و آن «وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَی اللَّهِ» (بترسید از روزی که همه بسوی خدا باز می‌گردید) که در [[منا]] سال [[حجة الوداع]] نازل شد<ref>همان، ص 54</ref>. | ||
تاریخ نزول سوره بقره ما بین [[هجرت]] [[پيامبر(ص)|پیامبر(ص)]] به [[مدينه|مدینه]] و [[جنگ بدر]] میباشد<ref>حجة التفاسير و بلاغ | تاریخ نزول سوره بقره ما بین [[هجرت]] [[پيامبر(ص)|پیامبر(ص)]] به [[مدينه|مدینه]] و [[جنگ بدر]] میباشد<ref>حجة التفاسير و بلاغ الإکسير، مقدمه اول ص 19</ref>. | ||
=فضای نزول= | =فضای نزول= | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
محتوای سوره بقره در درجه نخست تحت تأثیر موقعیت اجتماعی و فرهنگی مدینه پس از هجرت است. در این زمان ساکنان مدینه را چهار گروه تشکیل می‌‌دادند: | محتوای سوره بقره در درجه نخست تحت تأثیر موقعیت اجتماعی و فرهنگی مدینه پس از هجرت است. در این زمان ساکنان مدینه را چهار گروه تشکیل می‌‌دادند: | ||
#[[مسلمانان]] [[مهاجر]] که خانه و کاشانه خود را در مکه رها کرده، با فقر در مدینه زندگی می‌‌کردند. | # [[مسلمانان]] [[مهاجر]] که خانه و کاشانه خود را در مکه رها کرده، با فقر در مدینه زندگی می‌‌کردند. | ||
#مسلمانان [[انصار]] که از دو گروه [[اوس]] و [[خزرج]] تشکیل شده بودند و با وجود سابقه دشمنی دیرینه با هم، در پرتو اسلام با یکدیگر متحد و برادر شده بودند. | # مسلمانان [[انصار]] که از دو گروه [[اوس]] و [[خزرج]] تشکیل شده بودند و با وجود سابقه دشمنی دیرینه با هم، در پرتو اسلام با یکدیگر متحد و برادر شده بودند. | ||
#یهودیان که از ثروت و امکانات فراوانی برخوردار و با ظهور اسلام نفوذ و برتری خود را در میان مردم امی از دست داده بودند. | # یهودیان که از ثروت و امکانات فراوانی برخوردار و با ظهور اسلام نفوذ و برتری خود را در میان مردم امی از دست داده بودند. | ||
#منافقان که با اسلام عناد داشتند؛ ولی اقتدار مسلمانان در مدینه مانع از آن می‌‌شد که شرک خود را اظهار کنند و برای حفظ منافع خود به ظاهر ایمان آورده بودند. | # منافقان که با اسلام عناد داشتند؛ ولی اقتدار مسلمانان در مدینه مانع از آن می‌‌شد که شرک خود را اظهار کنند و برای حفظ منافع خود به ظاهر ایمان آورده بودند. | ||
هر یک از این گروهها و فعالیت‌های آنها زمینه ساز نزول آیاتی از سوره بقره شد؛ برای مثال ترکیب خاص اجتماعی مدینه در مقطع نزول، زمینه ساز نزول آیاتی درباره گروههای مزبور و اوصاف آنها در آیات سه تا بیست شد که اوصاف پرهیزگاران، کافران و منافقان را بیان میکند<ref>تسنيم، ج 2، ص 45- 62</ref> ؛ اما چون نفاق هنوز چندان آشکار نشده بود تنها در چند آیه، آن هم با تعبیر «مِنَ النَّاسِ» از منافقان یاد شده است. یهودیان نیز چون مهم ترین گروه مخالف اسلام و نظام اسلامی بودند بیش از سیویک آیه سوره بقره درباره آنان نازل شده است<ref>همان، ص 55</ref>؛ | هر یک از این گروهها و فعالیت‌های آنها زمینه ساز نزول آیاتی از سوره بقره شد؛ برای مثال ترکیب خاص اجتماعی مدینه در مقطع نزول، زمینه ساز نزول آیاتی درباره گروههای مزبور و اوصاف آنها در آیات سه تا بیست شد که اوصاف پرهیزگاران، کافران و منافقان را بیان میکند<ref>تسنيم، ج 2، ص 45- 62</ref>؛ اما چون نفاق هنوز چندان آشکار نشده بود تنها در چند آیه، آن هم با تعبیر «مِنَ النَّاسِ» از منافقان یاد شده است. یهودیان نیز چون مهم ترین گروه مخالف اسلام و نظام اسلامی بودند بیش از سیویک آیه سوره بقره درباره آنان نازل شده است<ref>همان، ص 55</ref>؛ | ||
همچنین فراهم شدن زمینه مناسب برای تشریع احکام فقهی بر اثر استقرار نظام اسلامی و استقبال مردم از اسلام موجب نزول آیات فراوانی درباره احکام فرعی شد، از این رو مسائل عبادی، خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی و کیفری فراوانی در این سوره آمده است. (آیات 168- 284) در اثنای آیات سوره برخی موضوعات دیگر نیز مطرح شده است که به ظاهر پیوندی با فضای نزول آن ندارد؛ ولی به اعتقاد مفسران چنین نیست؛ مثلًا داستان حضرت ابراهیم(ع) در آیات یکصدوبیست‌وچهار تا یکصدوچهل‌ویک به تعبیر [[علامه طباطبايى|علامه طباطبایی]]<ref>الميزان، ج 1، ص 151</ref> به منزله مقدمه و زمینه ساز آیات تغییر قبله و آیات [[احكام حج|احکام حج]] است<ref>ويکی فقه، فضای نزول سوره بقره</ref>. | همچنین فراهم شدن زمینه مناسب برای تشریع احکام فقهی بر اثر استقرار نظام اسلامی و استقبال مردم از اسلام موجب نزول آیات فراوانی درباره احکام فرعی شد، از این رو مسائل عبادی، خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی و کیفری فراوانی در این سوره آمده است. (آیات 168- 284) در اثنای آیات سوره برخی موضوعات دیگر نیز مطرح شده است که به ظاهر پیوندی با فضای نزول آن ندارد؛ ولی به اعتقاد مفسران چنین نیست؛ مثلًا داستان حضرت ابراهیم(ع) در آیات یکصدوبیست‌وچهار تا یکصدوچهل‌ویک به تعبیر [[علامه طباطبايى|علامه طباطبایی]]<ref>الميزان، ج 1، ص 151</ref> به منزله مقدمه و زمینه ساز آیات تغییر قبله و آیات [[احكام حج|احکام حج]] است<ref>ويکی فقه، فضای نزول سوره بقره</ref>. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
سوره بقره طولانی ترین سوره قرآن کریم است و حدود دو جزء و نیم از سی جزء قرآن را شامل می‌‌شود این سوره اولین سوره‌ای است که در مدینه نازل شده و مسلما یک جا نازل نشده، بلکه در فواصل مختلف، و به مناسبت‌های نیازهای گوناگون جامعه اسلامی، در مدینه نازل گردیده است. طولانی ترین آیه قرآن آیه دین (آیه 282) در این سوره میباشد و مهم ترین آیۀ آن «آیةالکرسی»، (آیه 255) است که محتوای توحیدی خاصی دارد<ref>ر. ك نورالثقلين، ج 1، ص 26 و مجمع‌البيان، ج 1، ص 32 و تفسير نمونه، ج 1، ص: 58</ref>. | سوره بقره طولانی ترین سوره قرآن کریم است و حدود دو جزء و نیم از سی جزء قرآن را شامل می‌‌شود این سوره اولین سوره‌ای است که در مدینه نازل شده و مسلما یک جا نازل نشده، بلکه در فواصل مختلف، و به مناسبت‌های نیازهای گوناگون جامعه اسلامی، در مدینه نازل گردیده است. طولانی ترین آیه قرآن آیه دین (آیه 282) در این سوره میباشد و مهم ترین آیۀ آن «آیةالکرسی»، (آیه 255) است که محتوای توحیدی خاصی دارد<ref>ر. ك نورالثقلين، ج 1، ص 26 و مجمع‌البيان، ج 1، ص 32 و تفسير نمونه، ج 1، ص: 58</ref>. | ||
این سوره با حروف مقطعه شروع شده است و یکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) میباشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره‌های بقره، آل عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال میگویند ولی برخی دیگر هفتمی را یونس می‌‌دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نیست (این قول سعید بن جبیر میباشد)<ref>المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز، ج 3، ص | این سوره با حروف مقطعه شروع شده است و یکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) میباشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره‌های بقره، آل عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال میگویند ولی برخی دیگر هفتمی را یونس می‌‌دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نیست (این قول سعید بن جبیر میباشد)<ref>المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز، ج 3، ص 373، مفاتيح الأسرار و مصابيح الأبرار، ج 1، ص 30، جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | ||
روایت از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | روایت از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
[[رده: قرآن]] | [[رده:قرآن]] | ||
[[رده: سوره‌های قرآن]] | [[رده:سوره‌های قرآن]] | ||