confirmed
۳٬۸۸۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲: | خط ۲: | ||
{{جعبه اطلاعات نهاد | {{جعبه اطلاعات نهاد | ||
| عنوان = سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | | عنوان = سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | ||
| تصویر = | | تصویر = سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.jpg | ||
| نام = | | نام = سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | ||
| مؤسس = [[سید روحالله موسوی خمینی|امام خمینی]] | | مؤسس = [[سید روحالله موسوی خمینی|امام خمینی]] | ||
| مدیر فعلی = | | مدیر فعلی = حسین سلامی | ||
| مدیران سابق = {{فهرست جعبه عمودی | | | مدیران سابق = {{فهرست جعبه عمودی | محسن رضایی | سید رحیم صفوی | عزیز جعفری}} | ||
| میزان تأثیرگذاری = | | میزان تأثیرگذاری = | ||
| اهداف = پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن | | اهداف = پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن | ||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==نخستین مسئولان== | ==نخستین مسئولان== | ||
مسئولیتهای سپاه، در آغاز تأسیس، بر عهده این افراد بود: جواد منصوری فرمانده، یوسف کلاهدوز مسئول آموزش، علی محمد بشارتی مسئول اطلاعات و تحقیقات، سیداسماعیل داوودی مسئول اداری و مالی، مرتضی الویری مسئول روابط عمومی، یوسف فروتن معاون روابط عمومی،<ref>کامور، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۴۴</ref> عباس آقازمانی معروف به ابوشریف مسئول واحد عملیات،<ref>دلدم، انقلاب به روایت انقلاب سازان، ۱۰۵–۱۰۶</ref> محسن رضایی مسئول سازمان اطلاعات،<ref>رضایی، آشنای غریب، ۹</ref> محسن رفیقدوست مسئول تدارکات<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۱۶۴–۱۷۲</ref> و سیدمهدی هاشمی مسئول واحد نهضتهای آزادیبخش سپاه<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۲۵۱</ref>مدتی پس از تشکیل سپاه، عباس دوزدوزانی به سفارش امامخمینی فرماندهی سپاه را بر عهده گرفت.در سوم خرداد ۱۳۵۹ سیدابوالحسن بنیصدر رئیسجمهور وقت و فرمانده کل قوا، ابوشریف را به فرماندهی سپاه برگزید<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۱۱۰</ref> امامخمینی در ۲۸ تیر ۱۳۵۹ مرتضی رضایی که بنیصدر او را پس از ابوشریف برای فرماندهی سپاه معرفی کرده بود تأیید و به وی سفارش کرد مقررات اسلامی را در سپاه به اجرا گذارد <ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۳/۳۸؛ معاونت روابط عمومی، سپاه در گذر انقلاب، ۱/۹۱۰</ref>امامخمینی در شهریور ۱۳۶۰ محسن رضایی را به فرماندهی سپاه نصب کرد<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۵/۲۲۴</ref>. و وی تا رحلت ایشان این مسئولیت را بر عهده داشت<ref>رضایی، آشنای غریب، ۱۰</ref>. | مسئولیتهای سپاه، در آغاز تأسیس، بر عهده این افراد بود: جواد منصوری فرمانده، یوسف کلاهدوز مسئول آموزش، علی محمد بشارتی مسئول اطلاعات و تحقیقات، سیداسماعیل داوودی مسئول اداری و مالی، مرتضی الویری مسئول روابط عمومی، یوسف فروتن معاون روابط عمومی،<ref>کامور، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۴۴</ref> عباس آقازمانی معروف به ابوشریف مسئول واحد عملیات،<ref>دلدم، انقلاب به روایت انقلاب سازان، ۱۰۵–۱۰۶</ref> محسن رضایی مسئول سازمان اطلاعات،<ref>رضایی، آشنای غریب، ۹</ref> محسن رفیقدوست مسئول تدارکات<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۱۶۴–۱۷۲</ref> و سیدمهدی هاشمی مسئول واحد نهضتهای آزادیبخش سپاه<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۲۵۱</ref>مدتی پس از تشکیل سپاه، عباس دوزدوزانی به سفارش امامخمینی فرماندهی سپاه را بر عهده گرفت.در سوم خرداد ۱۳۵۹ سیدابوالحسن بنیصدر رئیسجمهور وقت و فرمانده کل قوا، ابوشریف را به فرماندهی سپاه برگزید<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۱۱۰</ref>امامخمینی در ۲۸ تیر ۱۳۵۹ مرتضی رضایی که بنیصدر او را پس از ابوشریف برای فرماندهی سپاه معرفی کرده بود تأیید و به وی سفارش کرد مقررات اسلامی را در سپاه به اجرا گذارد <ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۳/۳۸؛ معاونت روابط عمومی، سپاه در گذر انقلاب، ۱/۹۱۰</ref>امامخمینی در شهریور ۱۳۶۰ محسن رضایی را به فرماندهی سپاه نصب کرد<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۵/۲۲۴</ref>. و وی تا رحلت ایشان این مسئولیت را بر عهده داشت<ref>رضایی، آشنای غریب، ۱۰</ref>. | ||
==عضوگیری و گسترش== | ==عضوگیری و گسترش== | ||
خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
عضوگیری پاسداران از مساجد آغاز شد<ref>مک کی، ایرانیها، ۲۹۸</ref>. صلاحیتهای مکتبی و نظامی<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۱/۲۰۳</ref>و وابستهنبودن به گروههای سیاسی منحرف از معیارهای اصلی گزینش بود<ref>سپاه پاسداران، عدم تحزب و گروهگرایی در سپاه، ۱۹–۲۰</ref>. پس از تثبیت تشکیلات مرکزی سپاه، واحدهای شهرستانها بهطور خودجوش و به کمک روحانیان و معتمدان و روشنفکران محل تشکیل شد<ref>جمهوری اسلامی، ۹/۳/۱۳۵۸، ۳</ref>.سپاهیان در آغاز بدون تشریفات و درجه در کنار هم فعالیت میکردند<ref>خامنهای، سپاه از دیدگاه، ۳۶</ref> و همه لباسی سبزرنگ بر تن داشتند<ref>مک کی، ایرانیها، ۲۹۸</ref>شمار اعضای سپاه بهتدریج افزایش یافت.سخنگوی سپاه در خرداد ۱۳۵۸، تعداد افراد سپاه را جزو اسرار نظامی خواند و نیروی ذخیره آن را نیروهای مردمی و بسیجی و بیش از چند میلیون نفر شمرد<ref>معاونت روابط عمومی، سپاه در گذر انقلاب، ۱/۱۵۹</ref>. | عضوگیری پاسداران از مساجد آغاز شد<ref>مک کی، ایرانیها، ۲۹۸</ref>. صلاحیتهای مکتبی و نظامی<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۱/۲۰۳</ref>و وابستهنبودن به گروههای سیاسی منحرف از معیارهای اصلی گزینش بود<ref>سپاه پاسداران، عدم تحزب و گروهگرایی در سپاه، ۱۹–۲۰</ref>. پس از تثبیت تشکیلات مرکزی سپاه، واحدهای شهرستانها بهطور خودجوش و به کمک روحانیان و معتمدان و روشنفکران محل تشکیل شد<ref>جمهوری اسلامی، ۹/۳/۱۳۵۸، ۳</ref>.سپاهیان در آغاز بدون تشریفات و درجه در کنار هم فعالیت میکردند<ref>خامنهای، سپاه از دیدگاه، ۳۶</ref> و همه لباسی سبزرنگ بر تن داشتند<ref>مک کی، ایرانیها، ۲۹۸</ref>شمار اعضای سپاه بهتدریج افزایش یافت.سخنگوی سپاه در خرداد ۱۳۵۸، تعداد افراد سپاه را جزو اسرار نظامی خواند و نیروی ذخیره آن را نیروهای مردمی و بسیجی و بیش از چند میلیون نفر شمرد<ref>معاونت روابط عمومی، سپاه در گذر انقلاب، ۱/۱۵۹</ref>. | ||
در سال ۱۳۶۸ و پایان دفاع مقدس، سپاه پاسداران ۱۵ لشکر در اختیار داشت | در سال ۱۳۶۸ و پایان دفاع مقدس، سپاه پاسداران ۱۵ لشکر در اختیار داشت<ref>خامنهای، حدیث ولایت، ۱۳۶۸ ۳۵۰</ref> گروهی از زنان نیز با حفظ ارزشهای اسلامی در سپاه به خدمت مشغول شدند و در امور فرهنگی، امنیتی و هدایت کمکهای مردمی و پشتیبانی جبههها فعالیت میکردند<ref>دفتر عقیدتی، روزها و رویدادها، ۱/۲۲۲</ref> در آغاز تشکیل سپاه در سال ۱۳۵۸ مرضیه حدیدچی (دباغ) در شورای فرماندهی سپاه شرکت میکرد<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۶۵؛ حدیدهچی، خاطرات، ۱۸۳</ref>. وی در سازماندادن به سپاه غرب کشور نقش ایفا کرد و فرمانده سپاه پاسداران انقلاب همدان شد<ref>حدیدهچی، خاطرات، ۱۸۴–۱۸۵؛ رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۶۵</ref>. | ||
پیش از تبدیل سپاه به وزارتخانه، هواداران انقلاب اسلامی بهطور داوطلبانه به سپاه کمک میکردند | پیش از تبدیل سپاه به وزارتخانه، هواداران انقلاب اسلامی بهطور داوطلبانه به سپاه کمک میکردند<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۵۵</ref> بنیاد مستضعفان،<ref>هاشمی رفسنجانی، امید و دلواپسی، ۳۸۳</ref> شورای انقلاب<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۵۵</ref> و نخستوزیر نیز در تأمین بودجه سپاه کمک میکردند و به افراد رسمی حقوق ماهیانه پرداخت میشد<ref>جنتی، خاطرات، ۱۶۸</ref> ارتش نیز در تهیه لوازم نظامی مورد نیاز، به سپاه یاری میرساند<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۱۵۴–۱۵۶</ref>. پس از مدتی بودجه این نهاد، وابسته به دولت شد<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۱۵۴–۱۵۶</ref>. | ||
==جایگاه و هدف== | |||
در نخستین اطلاعیه شورای فرماندهی سپاه | سپاه پاسداران مهمترین بازوی انقلاب و نظام اسلامی است. بنا بر اصل ۱۵۰ قانون اساسی نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن مهمترین فلسفه وجودی این نهاد ذکر شدهاست. امامخمینی پاسداری از اسلام و قرآن،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۸/۲۰۸ و ۲۶۰</ref> دفاع از دستاوردهای نهضت اسلامی،<ref>همان، ۷/۱۸ و ۳۰</ref> پاسداری از جمهوری اسلامی و مبارزه با توطئههای دشمنان اسلام،<ref>همان، ۸/۲۸۰ و ۱۲/۴۴۲</ref> پاسداری از استقلال کشور و انتظام امور،<ref>همان، ۱۵/۲۲۴</ref> و مراقبت از شخصیتهای انقلاب در برابر تروریستها<ref>همان، ۱۶/۳۷۴</ref> را از انتظارات خود از پاسداران انقلاب شمرده و از آنان خواسته ضمن هماهنگی با نیروهای دیگر<ref>همان، ۱۲/۴۴۲</ref> در رفع نابسامانیهای عمومی به دیگر قوا یاری رسانند<ref>همان، ۷/۴۳۵</ref> مسئولان نظام نیز پاسداری از مهمترین انقلاب دینی و ضد استبدادیِ تاریخِ معاصر و صیانت از دستاوردهای آن در برابر رقبای داخلی و خارجی در شرایط آمادهنبودن ارتش و پلیس<ref>هاشمی رفسنجانی، مصاحبهها، ۱۱</ref> و تربیت نیرویی آماده، کارآزموده، متخلق به اخلاق انقلابی و اسلامی را از اهداف تشکیل سپاه پاسداران برشمردهاند<ref>رفیقدوست، برای تاریخ میگویم، ۴۸</ref>. | ||
در نخستین اطلاعیه شورای فرماندهی سپاه<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۶/۲/۱۳۵۸</ref> وظایف سپاه کمک به اجرای امور انتظامی امنیتی و دستگیری عناصر ضدانقلاب، مبارزه مسلحانه با جریانهای برانداز و مخالف جمهوری اسلامی، دفاع از کشور در برابر اشغالگران بیگانه، همکاری با نیروهای مسلح، کمک به اجرای دستورهای دادگستری، حمایت از نهضتهای آزادیبخش جهان اسلام با نظارت رهبری و استفاده از نیروهای انسانی سپاه برای مقابله با حوادث طبیعی و کمک به طرحهای جمهوری اسلامی شمرده شدهاست<ref>دفتر عقیدتی، روزها و رویدادها، ۱/۲۱۷–۲۱۸؛ نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۱/۸۷۲–۸۷۳</ref>. | |||
مقابله با گروههای ضدانقلاب و کارشکنیهای طرفداران رژیم پهلوی از نخستین کارهای این نهاد بود.[۴۹] برخی از گروههای سیاسی و عمدتاً از احزاب چپ[۵۰] که تشکیل سپاه پاسداران را با برنامههای خود در تعارض میدیدند، با آن به مخالفت برخاستند. سازمان مجاهدین خلق ایران ضمن مخالفت با بقای ارتش، در برابر اعلان تأسیس سپاه پاسداران نیز واکنش نشان داد و آن را به «حرس القومی» کشورهای عربی برای نابودی انقلابیان تشبیه کرد.[۵۱] شیوه برخورد با هواداران رژیم پهلوی از موارد اختلاف دولت موقت با سپاه بود.[۵۲] بنیصدر رئیسجمهور وقت نیز با سپاه همراهی نمیکرد[۵۳] و مخالفان برای تحریک دیگر قوای مسلح علیه سپاه، آن را شبهنظامیان نامنظم، احساساتی و رقیب ارتش میخواندند.[۵۴] | مقابله با گروههای ضدانقلاب و کارشکنیهای طرفداران رژیم پهلوی از نخستین کارهای این نهاد بود.[۴۹] برخی از گروههای سیاسی و عمدتاً از احزاب چپ[۵۰] که تشکیل سپاه پاسداران را با برنامههای خود در تعارض میدیدند، با آن به مخالفت برخاستند. سازمان مجاهدین خلق ایران ضمن مخالفت با بقای ارتش، در برابر اعلان تأسیس سپاه پاسداران نیز واکنش نشان داد و آن را به «حرس القومی» کشورهای عربی برای نابودی انقلابیان تشبیه کرد.[۵۱] شیوه برخورد با هواداران رژیم پهلوی از موارد اختلاف دولت موقت با سپاه بود.[۵۲] بنیصدر رئیسجمهور وقت نیز با سپاه همراهی نمیکرد[۵۳] و مخالفان برای تحریک دیگر قوای مسلح علیه سپاه، آن را شبهنظامیان نامنظم، احساساتی و رقیب ارتش میخواندند.[۵۴] | ||
خط ۷۱: | خط ۷۲: | ||
امامخمینی برای سلامت قوای نظامی کشور و کشیدهنشدن جریانها و دستهبندیهای سیاسی به درون قوای نظامی، بارها سفارش و تأکید کرد نیروهای نظامی بهویژه سپاه پاسداران در احزاب سیاسی وارد نشوند و در امور و مناقشات سیاسی دخالت نکنند و جهات و افکار سیاسی وارد نیروهای مسلح ازجمله سپاه نشود.[۱۱۲] به دنبال منع اکید امامخمینی از عضویت نظامیان در سازمانهای سیاسی، در اسفند ۱۳۶۰ پاسدارانِ عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از سازمان استعفا کردند.[۱۱۳] امامخمینی در وصیتنامه سیاسیالهی خود نیز از قوای مسلح چه نظامی و انتظامی و چه پاسدار و بسیج خواست در هیچ حزب و گروهی وارد نشوند و خود را از بازیهای سیاسی دور نگه دارند؛ زیرا تنها در این صورت است که میتوانند قدرت نظامی خود را حفظ کنند و از اختلاف برکنار باشند.[۱۱۴] ایشان فرماندهان را نیز مکلف کرد افراد زیر فرمان خود را از ورود در احزاب منع کنند و افزود چون انقلاب از آنِ همه ملت است، حفظ آن نیز بر همگان لازم است. ایشان مسئولان کشوری و لشکری و مردم را موظف میدانست اگر قوای مسلح خواستند در احزاب یا بازیهای سیاسی وارد شوند با آن مخالفت کنند.[۱۱۵] | امامخمینی برای سلامت قوای نظامی کشور و کشیدهنشدن جریانها و دستهبندیهای سیاسی به درون قوای نظامی، بارها سفارش و تأکید کرد نیروهای نظامی بهویژه سپاه پاسداران در احزاب سیاسی وارد نشوند و در امور و مناقشات سیاسی دخالت نکنند و جهات و افکار سیاسی وارد نیروهای مسلح ازجمله سپاه نشود.[۱۱۲] به دنبال منع اکید امامخمینی از عضویت نظامیان در سازمانهای سیاسی، در اسفند ۱۳۶۰ پاسدارانِ عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از سازمان استعفا کردند.[۱۱۳] امامخمینی در وصیتنامه سیاسیالهی خود نیز از قوای مسلح چه نظامی و انتظامی و چه پاسدار و بسیج خواست در هیچ حزب و گروهی وارد نشوند و خود را از بازیهای سیاسی دور نگه دارند؛ زیرا تنها در این صورت است که میتوانند قدرت نظامی خود را حفظ کنند و از اختلاف برکنار باشند.[۱۱۴] ایشان فرماندهان را نیز مکلف کرد افراد زیر فرمان خود را از ورود در احزاب منع کنند و افزود چون انقلاب از آنِ همه ملت است، حفظ آن نیز بر همگان لازم است. ایشان مسئولان کشوری و لشکری و مردم را موظف میدانست اگر قوای مسلح خواستند در احزاب یا بازیهای سیاسی وارد شوند با آن مخالفت کنند.[۱۱۵] | ||
==عملکرد سپاه== | == عملکرد سپاه == | ||
سپاه پاسداران در همه مأموریتها، از تأمین امنیت داخلی و دفاع مقدس و کارهای فرهنگی تا سازندگی، کارنامه قابل توجهی داشتهاست. در نگاه امامخمینی کارهای این نیرو مثبت و در میان نهادهای انقلابی نقش اول را در پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی بر عهده داشته و بقای کشور در گرو فعالیتهای آن بودهاست.[۱۱۶] دیگر مسئولان نظام نیز از عملکرد سپاه در رفع مشکلات انقلاب رضایت داشتهاند.[۱۱۷] بخش مهمی از امنیت داخلی کشور مدیون فداکاری پاسداران بودهاست[۱۱۸]؛ چنانکه در آغاز انقلاب این نهاد کار وزارت اطلاعات را نیز انجام میداد.[۱۱۹] این نیرو در سرکوب و دستگیری نیروهای ضدانقلاب اعم از تروریستها مانند گروه فرقان[۱۲۰] خانهای یاغی[۱۲۱] و حامیان رژیم پهلوی و گروههای معارض و حل بحرانهای قومی مشارکت جدی داشت و در هر نقطه که ضدانقلاب اعلان حضور میکرد حاضر بود[۱۲۲] و در مبارزه با تجزیهطلبان و حفظ یکپارچگی ایران موفق عمل کرد.[۱۲۳] | سپاه پاسداران در همه مأموریتها، از تأمین امنیت داخلی و دفاع مقدس و کارهای فرهنگی تا سازندگی، کارنامه قابل توجهی داشتهاست. در نگاه امامخمینی کارهای این نیرو مثبت و در میان نهادهای انقلابی نقش اول را در پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی بر عهده داشته و بقای کشور در گرو فعالیتهای آن بودهاست.[۱۱۶] دیگر مسئولان نظام نیز از عملکرد سپاه در رفع مشکلات انقلاب رضایت داشتهاند.[۱۱۷] بخش مهمی از امنیت داخلی کشور مدیون فداکاری پاسداران بودهاست[۱۱۸]؛ چنانکه در آغاز انقلاب این نهاد کار وزارت اطلاعات را نیز انجام میداد.[۱۱۹] این نیرو در سرکوب و دستگیری نیروهای ضدانقلاب اعم از تروریستها مانند گروه فرقان[۱۲۰] خانهای یاغی[۱۲۱] و حامیان رژیم پهلوی و گروههای معارض و حل بحرانهای قومی مشارکت جدی داشت و در هر نقطه که ضدانقلاب اعلان حضور میکرد حاضر بود[۱۲۲] و در مبارزه با تجزیهطلبان و حفظ یکپارچگی ایران موفق عمل کرد.[۱۲۳] | ||
خط ۹۷: | خط ۹۸: | ||
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از پایان دفاع مقدس با تشکیل قرارگاه خاتمالانبیا[۱۷۲] از توان مهندسی رزمی خود در راه سازندگی کشور استفاده کرد. همزمان با اجرای طرحهای بزرگ سازمانی، تجهیزات و فنآوری نظامی و آموزش نیروهای انسانی نیز رشد و تکامل پیدا کرد و سپاه توان نظامی و رزمیاش را ارتقا داد[۱۷۳] و در حوزه سدسازی، ساخت اتوبان و فرودگاه، سازمان دریایی، کشاورزی، بازسازی مناطق جنگزده و احیای جنگلها و کارهای صنعتی فعالیتهای مهمی را به انجام رساند.[۱۷۴] | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از پایان دفاع مقدس با تشکیل قرارگاه خاتمالانبیا[۱۷۲] از توان مهندسی رزمی خود در راه سازندگی کشور استفاده کرد. همزمان با اجرای طرحهای بزرگ سازمانی، تجهیزات و فنآوری نظامی و آموزش نیروهای انسانی نیز رشد و تکامل پیدا کرد و سپاه توان نظامی و رزمیاش را ارتقا داد[۱۷۳] و در حوزه سدسازی، ساخت اتوبان و فرودگاه، سازمان دریایی، کشاورزی، بازسازی مناطق جنگزده و احیای جنگلها و کارهای صنعتی فعالیتهای مهمی را به انجام رساند.[۱۷۴] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:ایران]] | [[رده:ایران]] | ||
[[رده:سازمانها و نهادها]] | [[رده:سازمانها و نهادها]] |