confirmed
۳٬۸۸۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات نهاد | {{جعبه اطلاعات نهاد | ||
| عنوان = سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | | عنوان = سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
}} | }} | ||
'''سپاه پاسداران انقلاب اسلامی''' نهادی نظامی برای پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن. | '''سپاه پاسداران انقلاب اسلامی''' نهادی نظامی برای پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن. | ||
نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن، مهم‌ترین فلسفۀ وجودی و مبنای قانونی تشکیل سپاه پاسداران بود. | نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن، مهم‌ترین فلسفۀ وجودی و مبنای قانونی تشکیل سپاه پاسداران بود. امامخمینی در اواخر فروردین ۱۳۵۸ دستور تأسیس نیرویی مسلح و مکتبی، مستقل از دولت موقت و زیر نظر شورای انقلاب را صادر کرد. صلاحیت‌های مکتبی و نظامی و وابسته‌نبودن به گروه‌های سیاسی، از معیارهای اصلی گزینش در سپاه بود. سپاه در سال ۱۳۶۱ دارای وزارتخانه شد. | ||
سپاه پاسداران در حل بحران‌های ابتدای پیروزی انقلاب و نیز در طول جنگ تحمیلی، نقش کلیدی داشت؛ پس از پایان جنگ نیز از توان مهندسی رزمی خود برای سازندگی کشور استفاده کرد. | سپاه پاسداران در حل بحران‌های ابتدای پیروزی انقلاب و نیز در طول جنگ تحمیلی، نقش کلیدی داشت؛ پس از پایان جنگ نیز از توان مهندسی رزمی خود برای سازندگی کشور استفاده کرد. | ||
امامخمینی سپاه را از نهادهای بنیادین، جوشیده از متن ملت و مدافع ارزش‌های الهی نظام می‌خواند که تضعیف آن خیانت به کشور است. ایشان به پاسداران سفارش می‌کرد با حفظ روحیه رزمی، جهات معنوی خود را نیز تقویت کنند. امامخمینی همچنین نسبت به ورود اعضای سپاه به مناقشات سیاسی، هشدار جدی می‌داد. | امامخمینی سپاه را از نهادهای بنیادین، جوشیده از متن ملت و مدافع ارزش‌های الهی نظام می‌خواند که تضعیف آن خیانت به کشور است. ایشان به پاسداران سفارش می‌کرد با حفظ روحیه رزمی، جهات معنوی خود را نیز تقویت کنند. امامخمینی همچنین نسبت به ورود اعضای سپاه به مناقشات سیاسی، هشدار جدی می‌داد. | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
دولت موقت جمهوری اسلامی ایران که یک هفته پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، در تاریخ پانزدهم بهمن ۱۳۵۷ با حکم امامخمینی به مهدی بازرگان<ref>امامخمینی، صحیفه، ۶/۵۴</ref>. شکل گرفت، در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، تأسیس نیرویی مسلح و مردمی را به نام «گارد ملی» با تأیید امامخمینی، تصویب کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در نهم اسفند ۱۳۵۷ نیرویی با همین نام به مسئولیت حسن لاهوتی و همکاری ابراهیم یزدی به عنوان معاونت نخست‌وزیر در امور انقلاب تشکیل شد<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق،۱/۸۸۱؛رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۴۹–۵۰.</ref>. چند گروهِ باسابقه اسلامی ـ انقلابی همچون گروه محمد منتظری و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، به موازات کمیته انقلاب اسلامی نیز به‌طور پراکنده در تهران به فعالیت‌های انقلابی مشغول بودند<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۴۹–۵۰</ref>. امامخمینی و شورای انقلاب، اکبر هاشمی رفسنجانی را مأمور کردند تا گروه‌های نظامی طرفدار نظام را هماهنگ کند. سرانجام گروه جدیدی با شورای فرماندهی سیدمحمد غرضی، اصغر صباغیان، محسن رفیق‌دوست، یوسف کلاهدوز، عباس دوزدوزانی، جواد منصوری، عباس آقازمانی، محمد بروجردی، مرتضی الویری، محسن رضایی، یوسف فروتن و محسن سازگارا تشکیل شد. محسن رضایی، محسن رفیق‌دوست و عباس دوزدوزانی نمایندگان این تشکل جدید در اواخر فروردین ۱۳۵۸ با هدف تأسیس سپاه به دیدار امامخمینی به قم رفتند<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۱/۸۸۲؛رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۹۵–۹۶.</ref>. | دولت موقت [[جمهوری اسلامی ایران]] که یک هفته پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، در تاریخ پانزدهم بهمن ۱۳۵۷ با حکم امامخمینی به [[مهدی بازرگان]]<ref>امامخمینی، صحیفه، ۶/۵۴</ref>. شکل گرفت، در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، تأسیس نیرویی مسلح و مردمی را به نام «گارد ملی» با تأیید امامخمینی، تصویب کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در نهم اسفند ۱۳۵۷ نیرویی با همین نام به مسئولیت حسن لاهوتی و همکاری ابراهیم یزدی به عنوان معاونت نخست‌وزیر در امور انقلاب تشکیل شد<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق،۱/۸۸۱؛رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۴۹–۵۰.</ref>. چند گروهِ باسابقه اسلامی ـ انقلابی همچون گروه محمد منتظری و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، به موازات کمیته انقلاب اسلامی نیز به‌طور پراکنده در [[تهران]] به فعالیت‌های انقلابی مشغول بودند<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۴۹–۵۰</ref>. امامخمینی و شورای انقلاب، اکبر هاشمی رفسنجانی را مأمور کردند تا گروه‌های نظامی طرفدار نظام را هماهنگ کند. سرانجام گروه جدیدی با شورای فرماندهی سیدمحمد غرضی، اصغر صباغیان، محسن رفیق‌دوست، یوسف کلاهدوز، عباس دوزدوزانی، جواد منصوری، عباس آقازمانی، محمد بروجردی، مرتضی الویری، محسن رضایی، یوسف فروتن و محسن سازگارا تشکیل شد. محسن رضایی، محسن رفیق‌دوست و عباس دوزدوزانی نمایندگان این تشکل جدید در اواخر فروردین ۱۳۵۸ با هدف تأسیس سپاه به دیدار امامخمینی به قم رفتند<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۱/۸۸۲؛رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۹۵–۹۶.</ref>. | ||
==تأسیس== | ==تأسیس== | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
عضوگیری پاسداران از مساجد آغاز شد<ref>مک کی، ایرانی‌ها، ۲۹۸</ref>. صلاحیت‌های مکتبی و نظامی<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۱/۲۰۳</ref>و وابسته‌نبودن به گروه‌های سیاسی منحرف از معیارهای اصلی گزینش بود<ref>سپاه پاسداران، عدم تحزب و گروه‌گرایی در سپاه، ۱۹–۲۰</ref>. پس از تثبیت تشکیلات مرکزی سپاه، واحدهای شهرستان‌ها به‌طور خودجوش و به کمک روحانیان و معتمدان و روشنفکران محل تشکیل شد<ref>جمهوری اسلامی، ۹/۳/۱۳۵۸، ۳</ref>.سپاهیان در آغاز بدون تشریفات و درجه در کنار هم فعالیت می‌کردند<ref>خامنه‌ای، سپاه از دیدگاه، ۳۶</ref> و همه لباسی سبزرنگ بر تن داشتند<ref>مک کی، ایرانی‌ها، ۲۹۸</ref>شمار اعضای سپاه به‌تدریج افزایش یافت.سخنگوی سپاه در خرداد ۱۳۵۸، تعداد افراد سپاه را جزو اسرار نظامی خواند و نیروی ذخیره آن را نیروهای مردمی و بسیجی و بیش از چند میلیون نفر شمرد<ref>معاونت روابط عمومی، سپاه در گذر انقلاب، ۱/۱۵۹</ref>. | عضوگیری پاسداران از مساجد آغاز شد<ref>مک کی، ایرانی‌ها، ۲۹۸</ref>. صلاحیت‌های مکتبی و نظامی<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۱/۲۰۳</ref>و وابسته‌نبودن به گروه‌های سیاسی منحرف از معیارهای اصلی گزینش بود<ref>سپاه پاسداران، عدم تحزب و گروه‌گرایی در سپاه، ۱۹–۲۰</ref>. پس از تثبیت تشکیلات مرکزی سپاه، واحدهای شهرستان‌ها به‌طور خودجوش و به کمک روحانیان و معتمدان و روشنفکران محل تشکیل شد<ref>جمهوری اسلامی، ۹/۳/۱۳۵۸، ۳</ref>.سپاهیان در آغاز بدون تشریفات و درجه در کنار هم فعالیت می‌کردند<ref>خامنه‌ای، سپاه از دیدگاه، ۳۶</ref> و همه لباسی سبزرنگ بر تن داشتند<ref>مک کی، ایرانی‌ها، ۲۹۸</ref>شمار اعضای سپاه به‌تدریج افزایش یافت.سخنگوی سپاه در خرداد ۱۳۵۸، تعداد افراد سپاه را جزو اسرار نظامی خواند و نیروی ذخیره آن را نیروهای مردمی و بسیجی و بیش از چند میلیون نفر شمرد<ref>معاونت روابط عمومی، سپاه در گذر انقلاب، ۱/۱۵۹</ref>. | ||
در سال ۱۳۶۸ و پایان دفاع | در سال ۱۳۶۸ و پایان [[دفاع مقدس]]، سپاه پاسداران ۱۵ لشکر در اختیار داشت<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۶۸ ۳۵۰</ref> گروهی از زنان نیز با حفظ ارزش‌های اسلامی در سپاه به خدمت مشغول شدند و در امور فرهنگی، امنیتی و هدایت کمک‌های مردمی و پشتیبانی جبهه‌ها فعالیت می‌کردند<ref>دفتر عقیدتی، روزها و رویدادها، ۱/۲۲۲</ref> در آغاز تشکیل سپاه در سال ۱۳۵۸ مرضیه حدیدچی (دباغ) در شورای فرماندهی سپاه شرکت می‌کرد<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۶۵؛ حدیده‌چی، خاطرات، ۱۸۳</ref>. وی در سازمان‌دادن به سپاه غرب کشور نقش ایفا کرد و فرمانده سپاه پاسداران انقلاب همدان شد<ref>حدیده‌چی، خاطرات، ۱۸۴–۱۸۵؛ رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۶۵</ref>. | ||
پیش از تبدیل سپاه به وزارتخانه، هواداران انقلاب اسلامی به‌طور داوطلبانه به سپاه کمک می‌کردند<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۵۵</ref> بنیاد مستضعفان،<ref>هاشمی رفسنجانی، امید و دلواپسی، ۳۸۳</ref> شورای انقلاب<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۵۵</ref> و نخست‌وزیر نیز در تأمین بودجه سپاه کمک می‌کردند و به افراد رسمی حقوق ماهیانه پرداخت می‌شد<ref>جنتی، خاطرات، ۱۶۸</ref> ارتش نیز در تهیه لوازم نظامی مورد نیاز، به سپاه یاری می‌رساند<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۱۵۴–۱۵۶</ref>. پس از مدتی بودجه این نهاد، وابسته به دولت شد<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۱۵۴–۱۵۶</ref>. | پیش از تبدیل سپاه به وزارتخانه، هواداران انقلاب اسلامی به‌طور داوطلبانه به سپاه کمک می‌کردند<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۵۵</ref> بنیاد مستضعفان،<ref>هاشمی رفسنجانی، امید و دلواپسی، ۳۸۳</ref> شورای انقلاب<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۵۵</ref> و نخست‌وزیر نیز در تأمین بودجه سپاه کمک می‌کردند و به افراد رسمی حقوق ماهیانه پرداخت می‌شد<ref>جنتی، خاطرات، ۱۶۸</ref> ارتش نیز در تهیه لوازم نظامی مورد نیاز، به سپاه یاری می‌رساند<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۱۵۴–۱۵۶</ref>. پس از مدتی بودجه این نهاد، وابسته به دولت شد<ref>رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۱۵۴–۱۵۶</ref>. | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
==حضور در جنگ تحمیلی== | ==حضور در جنگ تحمیلی== | ||
هشت سال جنگ تحمیلیِ عراق علیه ایران از نقاط عطف درخشندگی و پایمردی سپاه پاسداران به‌شمار می‌آمد. | هشت سال جنگ تحمیلیِ عراق علیه ایران از نقاط عطف درخشندگی و پایمردی سپاه پاسداران به‌شمار می‌آمد<ref>هیئت علمی، مروری بر عملکرد ۱۷ساله سپاه در تأمین امنیت کشور، ۳۰۶ و ۳۰۹</ref>. بیشتر نیروهای رزمنده از نیروهای تحت فرمان سپاه بودند<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۳۷۶</ref> و با مشارکت در طراحی و عملیات‌هایی مانند شکست حصر آبادان، عملیات طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس اندک‌اندک نبض جنگ را به دست گرفتند<ref>اردستانی، تنبیه متجاوز، ۳/۲۲–۳۰</ref>. | ||
سپاه در طراحی عملیات‌های بزرگ و مهمی مانند نبرد فاو و خیبر علیه دشمن بعثی ابتکار عمل داشت | سپاه در طراحی عملیات‌های بزرگ و مهمی مانند نبرد فاو و خیبر علیه دشمن بعثی ابتکار عمل داشت<ref>هاشمی رفسنجانی، حقیقت‌ها، ۹۴</ref> و توانست با فعالیت‌های بازدارنده، نقش ممتازی در امنیت [[خلیج فارس]] و کشتی‌های تجاری ایجاد کند<ref>علائی، نقش سپاه در امنیت خلیج فارس، ۹۶–۹۷</ref>. سپاه به همراهی دیگر نیروهای مدافع کشور ازجمله کمیته‌های انقلاب<ref>هاشمی و رنجبر، تاریخ شفاهی کمیته‌های انقلاب اسلامی، ۱۵۲–۱۵۵؛ کیهان، ۳/۵/۱۳۸۹، ۹</ref> نیروی هوایی ارتش و هوانیروز<ref>بهرامی، نقش سپاه در مبارزه با ضدانقلاب، ۱۲</ref> سازمان مجاهدین خلق ایران را در عملیات مرصاد زمین‌گیر کرد<ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین، ۳/۳۲۴–۳۲۵</ref> و توان آنان را برای ادامه فعالیت‌های بزرگ نظامی علیه کشور از میان برد<ref>بهرامی، نقش سپاه در مبارزه با ضدانقلاب، ۱۲</ref>. موفقیت‌های سپاه و ارتش در نبرد با ارتش متجاوز، قدردانی امامخمینی را در پی داشت<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۷/۱۸۰</ref>دیگر مسئولان دفاع مقدس نیر رشادت‌ها و فداکاری‌ها و ایمان و روحیه شهادت‌طلبی پاسداران در جبهه‌ها را ستودند<ref>خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۳/۱۸؛ هاشمی رفسنجانی، خطبه‌ها، ۲/۲۴۴</ref>. | ||
بخش مهندسی رزمی سپاه در زمان جنگ موفق به احداث صدها کیلومتر جاده و راه ارتباطی در مناطق عملیاتی شد و تجارب ارزنده‌ای در این زمینه به دست آورد | بخش مهندسی رزمی سپاه در زمان جنگ موفق به احداث صدها کیلومتر جاده و راه ارتباطی در مناطق عملیاتی شد و تجارب ارزنده‌ای در این زمینه به دست آورد<ref>معاونت فرهنگی، نگاهی به ربع قرن عملکرد سپاه، ۲۹</ref> سپاه با سازماندهی داوطلبان افزون بر کمک به مردمی‌شدن حکومت، از این نیروی بزرگ برای دفاع و امنیت داخلی کشور استفاده کرد<ref>افشار، نگاهی اجمالی به نقش بسیج در امنیت ملی، ۵۴–۵۵</ref> این نیرو در مبارزه با ناامنی‌های داخلی و جنگ تحمیلی، شهدای بسیاری را تقدیم انقلاب و تمامیت ارضی کشور کرده‌است<ref>جمهوری اسلامی، ۲۴/۴/۱۳۵۸، ۱؛ هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۱۱۲</ref> و گروهی از فرماندهان این نیرو چون محمد جهان‌آرا، رضا چراغی، محمد بروجردی، محمود کاوه، ابراهیم همت، حسن باقری و حسین خرازی، در این راه به شهادت رسیدند. | ||
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از پایان دفاع مقدس با تشکیل قرارگاه خاتم‌الانبیا | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از پایان دفاع مقدس با تشکیل قرارگاه خاتم‌الانبیا<ref>مرکز تحقیق و توسعه، نقش متقابل سپاه، ۲۷۷–۲۷۹</ref>از توان مهندسی رزمی خود در راه سازندگی کشور استفاده کرد. هم‌زمان با اجرای طرح‌های بزرگ سازمانی، تجهیزات و فن‌آوری نظامی و آموزش نیروهای انسانی نیز رشد و تکامل پیدا کرد و سپاه توان نظامی و رزمی‌اش را ارتقا داد<ref>معاونت فرهنگی، نگاهی به ربع قرن عملکرد سپاه، ۲۹</ref> و در حوزه سدسازی، ساخت اتوبان و فرودگاه، سازمان دریایی، کشاورزی، بازسازی مناطق جنگ‌زده و احیای جنگل‌ها و کارهای صنعتی فعالیت‌های مهمی را به انجام رساند<ref>دفتر عقیدتی، روزها و رویدادها، ۱/۲۲۱</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||