۸۵٬۸۳۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سطحی نگری' به 'سطحینگری') |
جز (جایگزینی متن - 'روشها' به 'روشها') |
||
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
=پیامدهای مهجوریت قرآن و عترت بین مسلمانان= | =پیامدهای مهجوریت قرآن و عترت بین مسلمانان= | ||
1- یکی از | 1- یکی از آثار بارز این مهجوریت، تفرقه و اختلافات گستردهای است که اکنون بین مسلمانان وجود دارد. اختلافاتی که زمینه نفوذ و سلطه فکری نظامی فرهنگی سیاسی استکبار غرب را بر بیشتر نقاط جهان اسلام فراهم کرده و شعله جنگ و خونریزی بین مسلمانان را برافروخته و موجب پیدایش جریانهای تکفیری در دنیای اسلام گردیده است . | ||
2- اثر دیگر مهجوریت اهل بیت علیهمالسلام ان است که سیره وحدت بخش حیات سیاسی-اجتماعی این بزرگواران که میتواند برترین الگوی عملی برای مسلمانان بویژه شیعیان باشد در عصر حاضر همانند گذشته نه تنها موجب وحدت و انسجام مسلمانان نشده بلکه چه بسا وسیله تفرقه و تشتت بین آنان گردیده است. | 2- اثر دیگر مهجوریت اهل بیت علیهمالسلام ان است که سیره وحدت بخش حیات سیاسی-اجتماعی این بزرگواران که میتواند برترین الگوی عملی برای مسلمانان بویژه شیعیان باشد در عصر حاضر همانند گذشته نه تنها موجب وحدت و انسجام مسلمانان نشده بلکه چه بسا وسیله تفرقه و تشتت بین آنان گردیده است. | ||
در همین راستا | در همین راستا میبینیم متاسفانه سیره سیاسی – اجتماعی حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها بدلیل عدم فهم صحیح و تحلیل عمیق ان، در عصر کنونی نه تنها سبب وحدت بین مسلمانان نبوده بلکه مایه تفرقه شدید بین آنان شده است. بوضوح مشاهده میکنیم در مجالسی که بنام ان بزرگوار در ایام فاطمیه برپا میشود بجای آنکه به تبیین اندیشههای والای ان حضرت در جهت وحدت بخشی و انسجام بین مسلمانان و تعمیق معارف دینی پرداخته شود فقط به جنبههای احساسی ان پرداخته و بیشتر به لعن و نفرین کسانی که سبب ظلم بزرگ به او گردیدند اکتفا میگردد. | ||
می بینیم از خطبه والا و جامع ان حضرت که در بردارنده عالیترین معارف اعتقادی تفسیری اجتماعی سیاسی اخلاقی میباشد و تنها در بخشی از ان به موضوع فدک پرداخته شده است بعنوان خطبه فدکیه یاد میشود. | می بینیم از خطبه والا و جامع ان حضرت که در بردارنده عالیترین معارف اعتقادی تفسیری اجتماعی سیاسی اخلاقی میباشد و تنها در بخشی از ان به موضوع فدک پرداخته شده است بعنوان خطبه فدکیه یاد میشود. | ||
خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
بر اساس سخن والای امام حسین علیهالسلام که فرمود: دراسه العلم لقاح المعرفه – تنها در پرتو تحلیل و بررسی عمیق آموزهها و اطلاعات علمی است که معرفت حقیقی زائیده میشود - لازم است از سطحینگری در سیره ائمه علیهمالسلام بپرهیزیم .اجمالا باید گفت :هر گاه در سیره صدیقه طاهره در مقام احتجاج با حاکمان وقت درقضیه فدک و یا روش انحضرت در سخن نگفتن با آنان تا شهادت ان بزرگوار3 فقط به ظواهر آنها تکیه شود قطعا موجب پیدایش این توهم ناصواب – تضاد اندیشه و سیره ان بزرگوار با اندیشه و سیرت وحدتگرایانه حضرت علی علیهالسلام - خواهد شد در حالی که اگر به متن سخنان و خطبه جامع ان بزرگوار در مسجد النبی ص توجه عمیق شود قطعا این توهم برطرف خواهد شد. | بر اساس سخن والای امام حسین علیهالسلام که فرمود: دراسه العلم لقاح المعرفه – تنها در پرتو تحلیل و بررسی عمیق آموزهها و اطلاعات علمی است که معرفت حقیقی زائیده میشود - لازم است از سطحینگری در سیره ائمه علیهمالسلام بپرهیزیم .اجمالا باید گفت :هر گاه در سیره صدیقه طاهره در مقام احتجاج با حاکمان وقت درقضیه فدک و یا روش انحضرت در سخن نگفتن با آنان تا شهادت ان بزرگوار3 فقط به ظواهر آنها تکیه شود قطعا موجب پیدایش این توهم ناصواب – تضاد اندیشه و سیره ان بزرگوار با اندیشه و سیرت وحدتگرایانه حضرت علی علیهالسلام - خواهد شد در حالی که اگر به متن سخنان و خطبه جامع ان بزرگوار در مسجد النبی ص توجه عمیق شود قطعا این توهم برطرف خواهد شد. | ||
نسبت به سیره ائمه دیگر نیز باید گفت: تنها با نگاه و مطالعه عمیق میتوان به وحدت حقیقی این | نسبت به سیره ائمه دیگر نیز باید گفت: تنها با نگاه و مطالعه عمیق میتوان به وحدت حقیقی این روشهای بظاهر متفاوت ویا متناقض نائل شد. انسانهای ظاهر بین و سطحی نگر در زمان این بزرگواران بدلیل سطحینگری شان قادر به فهم ان نبوده و چه بسا زبان به اعتراض و شکوه نسبت به ان بزرگواران میگشودند چنانکه برخی از یاران خاص امام حسن علیهالسلام بعد از جریان عقد صلحنامه با معاویه به ان حضرت اعتراض نموده و از ان بزرگوار بعنوان مذل المومنین یاد میکردند و لی ان حضرت میفرمود: انی اری ما لاترون و اینکه بتدریج حقائق بر شما روشن میگردد و د رتوجیه و تفهیم انان، سیره و رفتارش را به قصه سرشار از حکمت قرآن کریم در قضیه موسی و خضر علیهما السلام تطبیق میداد و اینکه همه اعتراضات موسی علیهالسلام به خضر ناشی از عدم توجه به حقائق اعمالی بود که از خضر علیهالسلام سر میزد. | ||
و یا اینکه برخی کوته بینان حرکت اصلاحی امام حسین علیهالسلام را مایه فتنه انگیزی بین مسلمانان دانسته و از ان بعنوان شورش در جامعه اسلامی یاد میکنند و ...... | و یا اینکه برخی کوته بینان حرکت اصلاحی امام حسین علیهالسلام را مایه فتنه انگیزی بین مسلمانان دانسته و از ان بعنوان شورش در جامعه اسلامی یاد میکنند و ...... | ||
باید گفت: همانگونه که سطحینگری در قرآن کریم غالبا به برداشتهای ناصواب منتهی شده و باب شبهات را نسبت به این کتاب اسمانی | باید گفت: همانگونه که سطحینگری در قرآن کریم غالبا به برداشتهای ناصواب منتهی شده و باب شبهات را نسبت به این کتاب اسمانی میگشاید در سیره اهلبیت علیهمالسلام نیز که قرآن مجسمند نیز چنین افتی وجود دارد. | ||
بنابر این همانطور که طبق آیات قرآن کریم، فقط دانشمندان و اولوالباب قادربه فهم صحیح قرآن هستند – وما یعقلها الاالعالمون، - در سیره اجتماعی و سیاسی اهلبیت علیهمالسلام نیز فقط کسانی قادربه درک صحیحند که واجد این ویژگی باشند. | بنابر این همانطور که طبق آیات قرآن کریم، فقط دانشمندان و اولوالباب قادربه فهم صحیح قرآن هستند – وما یعقلها الاالعالمون، - در سیره اجتماعی و سیاسی اهلبیت علیهمالسلام نیز فقط کسانی قادربه درک صحیحند که واجد این ویژگی باشند. | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
از نکات بسیار مهمی که میتواند فلسفه تفاوت سیره برخی از ائمه ع را نسبت به یکدیگر بیان کند جایگاه و موقعیت خاصی است که هر یک در جامعه خویش داشتهاند در این رابطه باید گفت جایگاه ممتاز و ویژه ای که حضرت زهرا س بدلیل گفتار مکرر رسول اکرم ص در عظمت ان حضرت در جامعه عصر خویش داشتند متفاوت از جایگاه حضرت امیر ع بود و همین امر از عوامل اصلی اختلاف سیره اجتماعی و سیاسی ان دو بزرگوار از یکدیگر است. | از نکات بسیار مهمی که میتواند فلسفه تفاوت سیره برخی از ائمه ع را نسبت به یکدیگر بیان کند جایگاه و موقعیت خاصی است که هر یک در جامعه خویش داشتهاند در این رابطه باید گفت جایگاه ممتاز و ویژه ای که حضرت زهرا س بدلیل گفتار مکرر رسول اکرم ص در عظمت ان حضرت در جامعه عصر خویش داشتند متفاوت از جایگاه حضرت امیر ع بود و همین امر از عوامل اصلی اختلاف سیره اجتماعی و سیاسی ان دو بزرگوار از یکدیگر است. | ||
در توضیح این امر باید گفت: توصیهها و سخنان گرانبار پیامبر ص نسبت به اوصاف دخترش صدیقه طاهره س بحدی بود که هیچکس بخود جرات مخالفت رسمی و علنی یا بی احترامی به ان حضرت را | در توضیح این امر باید گفت: توصیهها و سخنان گرانبار پیامبر ص نسبت به اوصاف دخترش صدیقه طاهره س بحدی بود که هیچکس بخود جرات مخالفت رسمی و علنی یا بی احترامی به ان حضرت را نمیداد جامعه اسلامی ان زمان رضایت و خشم زهرا س را معیار و میزان خشم و غضب خداوند متعال و رسولش میدانست از اینرو سعی صحابه و حاکمان ان زمان این بود به هر نحوی که ممکن است رضایت او را جلب کنند. | ||
در اینجا برخی از کلمات رسول اکرم ص را از منابع اهل سنت نسبت به عظمت حضرت زهرا سلام الله علیها بیان میکنیم: | در اینجا برخی از کلمات رسول اکرم ص را از منابع اهل سنت نسبت به عظمت حضرت زهرا سلام الله علیها بیان میکنیم: | ||
حاکم نیشابوری در المستدرک آورده است: کان رسول الله (ص) اذا رجع من غزاة او سفراتی المسجد فصلی فیه رکعتین ثم ثنی بفاطمة رضی الله عنها ثم یأتی ازواجه <ref>المستدرک ج 3 ص 155</ref> | حاکم نیشابوری در المستدرک آورده است: کان رسول الله (ص) اذا رجع من غزاة او سفراتی المسجد فصلی فیه رکعتین ثم ثنی بفاطمة رضی الله عنها ثم یأتی ازواجه <ref>المستدرک ج 3 ص 155</ref> | ||
:رسول خدا (ص) وقتی که ا زجنگی و یا از سفری بر | :رسول خدا (ص) وقتی که ا زجنگی و یا از سفری بر میگشت به مسجد میرفت و دو رکعت نماز میخواند سپس به نزد دخترش فاطمه میرفت و به او ثنا میگفت و سپس به نزد زنانش میرفت. | ||
ایشان در روایتی دیگر نقل میکند که: که پیامبر ص به دخترش فاطمه (س) فرمود: | ایشان در روایتی دیگر نقل میکند که: که پیامبر ص به دخترش فاطمه (س) فرمود: | ||
خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
خطیب بغدادی در تاریخش مینویسد که رسول خدا (ص) فرمود: | خطیب بغدادی در تاریخش مینویسد که رسول خدا (ص) فرمود: | ||
فاطمه حوراء انسیه کلما اشتقت الی الجنه قبلتها<ref>تاریخ بغداد ج 5 ص 293</ref>: فاطمه حوریه ای است در صورت انسانی هرگاه من مشتاق بهشت | فاطمه حوراء انسیه کلما اشتقت الی الجنه قبلتها<ref>تاریخ بغداد ج 5 ص 293</ref>: فاطمه حوریه ای است در صورت انسانی هرگاه من مشتاق بهشت میشوم او را میبوسم. | ||
ایشان ایشان در روایتی دیگر از پیامبر (ص) نقل میکند که آن حضرت فرمود: ابنتی فاطمه حوراء آدمیه، دخترم فاطمه حوریه ای است در شکل آدمیان <ref>تاریخ بغداد ج12 ص 328 | ایشان ایشان در روایتی دیگر از پیامبر (ص) نقل میکند که آن حضرت فرمود: ابنتی فاطمه حوراء آدمیه، دخترم فاطمه حوریه ای است در شکل آدمیان <ref>تاریخ بغداد ج12 ص 328 | ||
</ref> | </ref> | ||
خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
عایشه نقل میکند: | عایشه نقل میکند: | ||
حضرت زهرا (س) درهنگام رحلت پیامبر (ص) پیش آن حضرت رفت و پیامبر(ص) به وی چیزی گفت و فاطمه (س) گریان شد و سپس چیزی به وی فرمود و حضرت خندان شد. عایشه میگوید از سر این کار از وی جویا شدم. فاطمه (س) گفت سر را فاش نمیکنم. میگوید: بعد از رحلت رسول اکرم (ص) دیگر بار ازاو پرسیدم، فاطمه (س) در پاسخ گفت که پیامبر(ص) فرمود: همانا جبرئیل هر سال یک بار نازل میشد تا قرآن را بر من عرضه بدارد ولی امسال دوبار نازل شده است. این دلیل بر این امر است که مرگم نزدیک است. من از این سخن گریستم حضرت فرمود چرا گریه | حضرت زهرا (س) درهنگام رحلت پیامبر (ص) پیش آن حضرت رفت و پیامبر(ص) به وی چیزی گفت و فاطمه (س) گریان شد و سپس چیزی به وی فرمود و حضرت خندان شد. عایشه میگوید از سر این کار از وی جویا شدم. فاطمه (س) گفت سر را فاش نمیکنم. میگوید: بعد از رحلت رسول اکرم (ص) دیگر بار ازاو پرسیدم، فاطمه (س) در پاسخ گفت که پیامبر(ص) فرمود: همانا جبرئیل هر سال یک بار نازل میشد تا قرآن را بر من عرضه بدارد ولی امسال دوبار نازل شده است. این دلیل بر این امر است که مرگم نزدیک است. من از این سخن گریستم حضرت فرمود چرا گریه میکنی؟ اما ترضین ان تکون سیدة نساء هذه الامة، او نساء العالمین، آیا راضی نیستی که سیده زنان این امت یا سیده زنان جهانیان باشی؟<ref>صحیح البخاری ج 4 ص 183</ref> | ||
احمد بن حنیل ج در مسندش ازحذیفه نقل میکند که پیامبر (ص) فرمود: حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشتند و فاطمه سرور زنان اهل بهشت.<ref>مسند احمد بن حنیل ج 5ص391</ref> | احمد بن حنیل ج در مسندش ازحذیفه نقل میکند که پیامبر (ص) فرمود: حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشتند و فاطمه سرور زنان اهل بهشت.<ref>مسند احمد بن حنیل ج 5ص391</ref> | ||
خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
در تبیین این نکته مهم باید گفت: | در تبیین این نکته مهم باید گفت: | ||
با توجه به موقعیت و جایگاه ویژه ای که حضرت زهرا سلام الله علیها در بین مسلمانان داشت | با توجه به موقعیت و جایگاه ویژه ای که حضرت زهرا سلام الله علیها در بین مسلمانان داشت میبینیم آنگاه که ان حضرت در سخنرانی اش در مسجد مدینه با صراحت و تندی همراه با سرزنش صحابه پیامبر ص را بابت انحرافات پیش امده در جامعه اسلامی مورد سرزنش قرار میدهد و آنگاه که بابت مسائل پیش امده در موضوع فدک خلیفه را مورد عتاب قرار میدهند ایشان از عتاب زهرا سه خطاب به خود اشفته نشده بلکه حرمت و جایگاه والای ان حضرت را یاد اور شده و با ابراز کلمات محبت امیز به ان حضرت پاسخ میدهد: | ||
یا ابنة رسول الله لقد کان صلی الله علیه وآله وسلم بالمؤمنین رؤوفا رحیما وعلی الکافرین عذابا ألیما وإذا عزوناه کان أباک دون النساء وأخا ابن عمک دون الرجال آثره علی کل حمیم وساعده الامر العظیم لا یحبکم إلا العظیم السعادة ولا یبغضکم الا الردئ الولادة وأنتم عترة الله الطیبون وخیرة الله المنتخبون علی الآخرة أدلتنا وباب الجنة لسالکنا<ref>بلاغات النسا ص19 -</ref> | یا ابنة رسول الله لقد کان صلی الله علیه وآله وسلم بالمؤمنین رؤوفا رحیما وعلی الکافرین عذابا ألیما وإذا عزوناه کان أباک دون النساء وأخا ابن عمک دون الرجال آثره علی کل حمیم وساعده الامر العظیم لا یحبکم إلا العظیم السعادة ولا یبغضکم الا الردئ الولادة وأنتم عترة الله الطیبون وخیرة الله المنتخبون علی الآخرة أدلتنا وباب الجنة لسالکنا<ref>بلاغات النسا ص19 -</ref> | ||
خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
خدا و پیامبرش راست گفته، و دختر او نیز، که معدن حکمت و جایگاه هدایت و رحمت، و رکن دین و سرچشمه حجت و دلیل میباشد و راست میگوید، سخن حقّت را دور نیفکنده و گفتارت را انکار نمیکنم، | خدا و پیامبرش راست گفته، و دختر او نیز، که معدن حکمت و جایگاه هدایت و رحمت، و رکن دین و سرچشمه حجت و دلیل میباشد و راست میگوید، سخن حقّت را دور نیفکنده و گفتارت را انکار نمیکنم، | ||
از طرفی | از طرفی میبینیم همه کسانی که در مسجد مدینه حضورداشته و مخاطب حضرت بودند هیچگونه اعتراضی نسبت به سخنان هشدار دهنده و توبیخ امیز او ننموده بلکه ساکت بودند و این نشانه دیگری است از عزت و احترامی که آنان برای زهرا سلام الله علیها قائل بودند. | ||
با توجه به چنین جایگاهی بدیهی است که حضرتش حقائق دین و خطراتی که جامعه اسلامی نوپای مدینه را تهدید میکند را با صراحت بیان نموده و سران صحابه و حاکمان را اینچنین – بصورت مستقیم - مورد سرزنش و انتقاد قرار دهد. | با توجه به چنین جایگاهی بدیهی است که حضرتش حقائق دین و خطراتی که جامعه اسلامی نوپای مدینه را تهدید میکند را با صراحت بیان نموده و سران صحابه و حاکمان را اینچنین – بصورت مستقیم - مورد سرزنش و انتقاد قرار دهد. | ||
در حالی که موقعیت امام علی علیهالسلام در جامعه اسلامی چنین امکانی را به او | در حالی که موقعیت امام علی علیهالسلام در جامعه اسلامی چنین امکانی را به او نمیداد ان حضرت بدلیل کینه و بغضی که بقایای کفر و نفاق د ر جامعه اسلامی از او در اثر شرکت در جنگها داشتند نمیتوانست مواضع سیاسی اش را همانند زهرای مرضیه –س- بصورت علنی اظهار نماید در این رابطه سخن رسول اکرم ص بسیار گویاست آنگاه که به علی ع در زمینه کینه و بغض برخی نسبت باو خطاب به حضرت فرمود: | ||
«اِنّی لارحمک من ضغائن فی صدور اقوام علیک لا یظهرونها حتی یفقدونی فاذا فقدونی خالفوا فیها.<ref>الاحتجاج ج1ص 209</ref> | «اِنّی لارحمک من ضغائن فی صدور اقوام علیک لا یظهرونها حتی یفقدونی فاذا فقدونی خالفوا فیها.<ref>الاحتجاج ج1ص 209</ref> | ||
:از کینههایی که در دلهای برخی اقوام نسبت به تو هست دلم به درد میآید؛ ولی تا من زنده ام آن را پنهان میکنند، وقتی که مرا از دست بدهند با تو مخالفت خواهند کرد.. | :از کینههایی که در دلهای برخی اقوام نسبت به تو هست دلم به درد میآید؛ ولی تا من زنده ام آن را پنهان میکنند، وقتی که مرا از دست بدهند با تو مخالفت خواهند کرد.. | ||
در چنین وضعیتی بدیهی است اگر او نیز همانند حضرت زهرا س مواضع سیاسی اش را قرار میداد این امر سبب تشدید تنش و اختلاف در جامعه اسلامی میشد .از این رو | در چنین وضعیتی بدیهی است اگر او نیز همانند حضرت زهرا س مواضع سیاسی اش را قرار میداد این امر سبب تشدید تنش و اختلاف در جامعه اسلامی میشد .از این رو میبینیم سیره سیاسی ان حضرت در ظاهر متفاوت با همسر بزرگوارش بود گرچه هر دو بنحوی درمسیر وحدت بخشی و ایجاد انسجام در جامعه اسلامی تلاش میکردند: یکی با اعلان صریح حقیقت و افشای انحرافاتی که جامعه اسلامی در لبه پرتگاه ان قرار داشت ونیز انتقادهای تند و هشدار دهنده به صحابه و حاکمان و دیگری با سکوت و مشاوره دادن به کسانی که مورد اعتراض زهرا س بودند. نکته مذکور را باید یکی از رموز اصلی تفاوت سیره وحدوی حضرت زهرا س با حضرت امیر ع دانست که بدون ملاحظه ان نمیتوان به علت تفاوت این دو سیره وروش پی برد. | ||
=نتیجه= | =نتیجه= | ||
روح کلماتی که از صدیقه طاهره سلام الله علیها نقل شد این است که از مسلمانان بویژه صحابه خاص رسول خداص میخواهد جهت پیشگیری از تشتت و فتنه در جامعه اسلامی نسبت به اجرای نقشه راهی که رسول اکرم صلی الله علیه و اله جهت استمرار حاکمیت اسلام توصیه و نشان دادهاند پایبند باشند. | روح کلماتی که از صدیقه طاهره سلام الله علیها نقل شد این است که از مسلمانان بویژه صحابه خاص رسول خداص میخواهد جهت پیشگیری از تشتت و فتنه در جامعه اسلامی نسبت به اجرای نقشه راهی که رسول اکرم صلی الله علیه و اله جهت استمرار حاکمیت اسلام توصیه و نشان دادهاند پایبند باشند. | ||
در اینصورت ایا میتوان توصیهها و | در اینصورت ایا میتوان توصیهها و نگرانیهای فراوان حضرت در پیشگیری از اختلاف و تشتت بین مسلمانان را مخالف وحدت دانسته و انرا با سیرت حضرت امیر علیهالسلام که با همه توانش در مسیر وحدت اسلامی قدم برمیداشت مخالف و معارض دانست؟ | ||
ایا میتوان سیرت و گفتار شخصیتی را که از روی دلسوزی نگران وقوع حوادث تلخ نه تنها جامعه عصر خویش بلکه حتی جوامع اسلامی اعصار بعد از خود بوده و مسلمانان را به مراقبت و پیشگیری از آنها فرا میخواند در راستای تفرقه و فتنه انگیزی دانست. ؟ | ایا میتوان سیرت و گفتار شخصیتی را که از روی دلسوزی نگران وقوع حوادث تلخ نه تنها جامعه عصر خویش بلکه حتی جوامع اسلامی اعصار بعد از خود بوده و مسلمانان را به مراقبت و پیشگیری از آنها فرا میخواند در راستای تفرقه و فتنه انگیزی دانست. ؟ | ||
خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
باید گفت حتی گلایههائی که حضرت صدیقه طاهره س از برخی صحابه پیامبر ص دارند بدان جهت است که چرا در مسیر فتنه قدم برمی دارند و زمینههای تضعیف نظام اسلامی و بروز تشتت و جنگهای داخلی را بین مسلمانان فراهم میکنند. | باید گفت حتی گلایههائی که حضرت صدیقه طاهره س از برخی صحابه پیامبر ص دارند بدان جهت است که چرا در مسیر فتنه قدم برمی دارند و زمینههای تضعیف نظام اسلامی و بروز تشتت و جنگهای داخلی را بین مسلمانان فراهم میکنند. | ||
=پانویس= | == پانویس == | ||
{{پانویس | {{پانویس}} | ||
=منابع= | =منابع= | ||
[[رده: | [[رده:مقالهها]] | ||
[[رده:وحدت]] | [[رده:وحدت]] |