۸۵٬۹۴۴
ویرایش
سیمای علی بن‌ابی‌طالب در قرآن کریم از دیدگاه اهل‌سنت (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۵۰
، ۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۱جایگزینی متن - 'مالكى' به 'مالکی'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'مالكى' به 'مالکی') |
||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
و علی علیه‌السّلام و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین علیهماالسلام اهل‌بیت پیامبر بودند همان‌ها که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنان را همراه خود به میعادگاه برد.<br> | و علی علیه‌السّلام و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین علیهماالسلام اهل‌بیت پیامبر بودند همان‌ها که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنان را همراه خود به میعادگاه برد.<br> | ||
بنابراین منظور از کلمه «ابنائنا» در آیه منحصراً حسن علیه‌السّلام و حسین علیه‌السّلام هستند همان‌طور که منظور از «نسائنا» فاطمه علیهاالسلام و منظور از «انفسنا»، تنها علی علیه‌السّلام بوده است و احادیث فراوانی با حفظ اصل قضیه مباهله و با اندک تغییراتی در کتب اهل‌سنت آمده است. قضیه زیر که در واقع شرح حدیث فوق است نمونهای از گفتار دانشمندان اهل‌سنت در مأخذ ذیل است. <ref>فصول المهمه | بنابراین منظور از کلمه «ابنائنا» در آیه منحصراً حسن علیه‌السّلام و حسین علیه‌السّلام هستند همان‌طور که منظور از «نسائنا» فاطمه علیهاالسلام و منظور از «انفسنا»، تنها علی علیه‌السّلام بوده است و احادیث فراوانی با حفظ اصل قضیه مباهله و با اندک تغییراتی در کتب اهل‌سنت آمده است. قضیه زیر که در واقع شرح حدیث فوق است نمونهای از گفتار دانشمندان اهل‌سنت در مأخذ ذیل است. <ref>فصول المهمه مالکی؛ الجواهر طنطاوى ج 2/ 120؛ فتح القدير شوكانى ج 1/ 316؛ التسهيل لعلوم التنزيل كلبى ج 1/ 109؛ تفسير ابى السعود محمد بن محمد عمادى ج 1/ 244؛ احكام القرآن جصاص ج 2/ 16؛ الجامع الاحكام القرآن قرطبى ج 2/ 104؛ روح المعانى آلوسى ج 3/ 167؛ الجامع البيان طبرى ج 3/ 213؛ تفسير مراغى ج 3/ 171؛ الكبير فخر رازى ج 8/ 58؛ مدارك التنزيل و حقايق التاويل نسفى ج 1/ 222.</ref><br> | ||
روایت کرده اند که پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم چون مسیحیان نجران را برای مباهله دعوت کرد گفتند بما مهلتی ده تا درباره آن فکری کنیم، زمانی که به خانه خود برگشتند به «عاقب» که صاحب رأیشان بود، گفتند: ای عبد المسیح چه کنیم؟ | روایت کرده اند که پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم چون مسیحیان نجران را برای مباهله دعوت کرد گفتند بما مهلتی ده تا درباره آن فکری کنیم، زمانی که به خانه خود برگشتند به «عاقب» که صاحب رأیشان بود، گفتند: ای عبد المسیح چه کنیم؟ | ||
| خط ۱۷۴: | خط ۱۷۴: | ||
حدیث: «عن ابن عباس فی قوله تعالی: یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ... الایة. نزلت فی علی، امر رسول‌الله ان یبلغ فیه فاخذ رسول‌الله بید علی فقال: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه».<br> | حدیث: «عن ابن عباس فی قوله تعالی: یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ... الایة. نزلت فی علی، امر رسول‌الله ان یبلغ فیه فاخذ رسول‌الله بید علی فقال: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه».<br> | ||
ترجمه: آیه فوق در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است پیامبر دست علی را گرفت و او را معرفی کرد و فرمود فمن کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولا و رهبر او هستم، علی مولا و رهبر اوست» روایات زیادی آنچنانکه گفته شد از طریق اهل تسنن وارد شده است که این آیه درباره علی علیه‌السّلام نازل شده است. <ref>حافظ ابو سعيد سجستانى در الولاية؛ حافظ حاكم حسكانى در شواهد التنزيل 1/ 188؛ ابن عساكر شافعى بنا نقل الدر المنثور 2/ 298؛ ابو الحسن واحدى نيشابورى در اسباب النزول ص 150؛ فخر رازى در تفسير الكبير 3/ 636؛ حافظ ابو نعيم اصفهانى در ما نزل من القرآن فى على عليه السّلام ص 29؛ ابو اسحاق حموينى در فرائد السمطين؛ ابن قيتبه در الامامة و السياسة؛ جلال الدين سيوطى شافعى در الدر المنثور 2/ 98؛ علامه نيشابورى در غرائب القرآن و رغائب الفرقان 6/ 195؛ ابن صباغ | ترجمه: آیه فوق در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است پیامبر دست علی را گرفت و او را معرفی کرد و فرمود فمن کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولا و رهبر او هستم، علی مولا و رهبر اوست» روایات زیادی آنچنانکه گفته شد از طریق اهل تسنن وارد شده است که این آیه درباره علی علیه‌السّلام نازل شده است. <ref>حافظ ابو سعيد سجستانى در الولاية؛ حافظ حاكم حسكانى در شواهد التنزيل 1/ 188؛ ابن عساكر شافعى بنا نقل الدر المنثور 2/ 298؛ ابو الحسن واحدى نيشابورى در اسباب النزول ص 150؛ فخر رازى در تفسير الكبير 3/ 636؛ حافظ ابو نعيم اصفهانى در ما نزل من القرآن فى على عليه السّلام ص 29؛ ابو اسحاق حموينى در فرائد السمطين؛ ابن قيتبه در الامامة و السياسة؛ جلال الدين سيوطى شافعى در الدر المنثور 2/ 98؛ علامه نيشابورى در غرائب القرآن و رغائب الفرقان 6/ 195؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه ص 27؛ امام ذهبى در تذكرة الحفاظ 1/ 10؛ شهاب الدين آلوسى در روح المعانى 6/ 172؛ محب طبرى شافعى در ذخائر العقبى ص 67؛ شيخ سليمان قندوزى حنفى در ينابيع المودة ص 120؛ ابن اثير شافعى در اسد الغابه 2/ 28؛ شيخ محمد عبده در تفسير المنار 6/ 463؛ احمد بن حنبل امام الحنابله در مسند احمد بن حنبل 4/ 281؛ قاضى شوكانى در فتح القدير 3/ 57؛ ابن حجر عسقلانى شافعى در تهذيب التهذيب 3/ 327؛ بدر الدين حنفى در عمدة القارى فى شرح صحيح النجارى 8/ 584.</ref> | ||
==علی علیه‌السّلام به دور از شرک حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن== | ==علی علیه‌السّلام به دور از شرک حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن== | ||
| خط ۲۹۰: | خط ۲۹۰: | ||
حدیث: عن ابن عباس قال: لما نزلت «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هادٍ» قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا المنذر و علی الهادی من بعدی و ضرب بیده الی صدر علی قال:انت هادی بعدی یا علی بک یهتدی المهتدون.<br> | حدیث: عن ابن عباس قال: لما نزلت «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هادٍ» قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا المنذر و علی الهادی من بعدی و ضرب بیده الی صدر علی قال:انت هادی بعدی یا علی بک یهتدی المهتدون.<br> | ||
ترجمه: از ابن عباس نقل می‌کنند که: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دستش را بر سینه خود گذاشت و فرمود منم منذر! سپس به شانه علی اشاره کرد و فرمود: تویی هادی! و بوسیله تو بعد از من هدایتیافتگان هدایت میشوند و مانند این حدیث با مختصر تغییری در منابع اهل سنت آمده است. <ref>شواهد التنزيل حسكانى ج 1/ 294؛ تفسير الكبير فخر رازى ج 19/ 14؛ تفسير التهذيب بيهقى شافعى؛ الفصول المهمه ابن صباغ | ترجمه: از ابن عباس نقل می‌کنند که: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دستش را بر سینه خود گذاشت و فرمود منم منذر! سپس به شانه علی اشاره کرد و فرمود: تویی هادی! و بوسیله تو بعد از من هدایتیافتگان هدایت میشوند و مانند این حدیث با مختصر تغییری در منابع اهل سنت آمده است. <ref>شواهد التنزيل حسكانى ج 1/ 294؛ تفسير الكبير فخر رازى ج 19/ 14؛ تفسير التهذيب بيهقى شافعى؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی ص 105؛ الدر المنثور سيوطى سوره رعد ذيل آيه؛ تفسير ابن كثير ذيل آيه؛ كفاية الطالب گنجى شافعى ص 109؛ جامع البيان طبرى ج 13/ 72؛ بحر المحيط ابو حيان اندلسى ذيل آيه؛ فرائد السمطين حموينى ج 1/ 148؛ نور الابصار شبلنجى ص 70؛ مجمع الزوائد نور الدين هيثمى ج 7/ 41؛ ينابيع المودة قندوزى؛ احقاق الحق ج 3/ 87؛ المستدرك على الصحيحين ج 3/ 129.</ref> | ||
==علی علیه‌السّلام و پیامبر هم خانه در بهشت== | ==علی علیه‌السّلام و پیامبر هم خانه در بهشت== | ||
الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ<ref>29 رعد.</ref> ترجمه: کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کردهاند، خوشا به حالشان، و خوش سرانجامی دارند.<br> | الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ<ref>29 رعد.</ref> ترجمه: کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کردهاند، خوشا به حالشان، و خوش سرانجامی دارند.<br> | ||
| خط ۳۵۶: | خط ۳۵۶: | ||
حدیث: عن البراء بن عازب قال: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی بن ابی‌طالب: یا علی قل اللهم اجعل لی عندک عهدا، و اجعل لی فی قلوب المؤمنین مودة. فانزل اللّه تعالی «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا» قال: انزلت فی علی بن ابی‌طالب.<br> | حدیث: عن البراء بن عازب قال: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی بن ابی‌طالب: یا علی قل اللهم اجعل لی عندک عهدا، و اجعل لی فی قلوب المؤمنین مودة. فانزل اللّه تعالی «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا» قال: انزلت فی علی بن ابی‌طالب.<br> | ||
از براء بن عازب نقل می‌کنند که رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمود: بگو خداوندا برای من عهدی نزد خودت قرار بده و در دلهای مؤمنان مؤدت مرا بیفکن در این هنگام آیه إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا ... نازل گردید. <ref>نمونه متن عربى يك حديث در فضيلت حضرت على عليه السّلام مطابق آيه شريفه 96 مريم.- آيه مذكور؛ روح المعانى ج 16/ 130؛ نظم درر السمطين ص 85؛ مجمع الزوائد هيثمى ج 9/ 125؛ رياض النضرة طبرى ج 2/ 207؛ فرائد السمطين حموينى ج 1/ 79؛ كشاف زمخشرى ج 2/ 425؛ جامع لاحكام القران ج 11/ 161؛ ذخائر العقبى طبرى ص 89؛ الفصول المهمه ابن صباغ | از براء بن عازب نقل می‌کنند که رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمود: بگو خداوندا برای من عهدی نزد خودت قرار بده و در دلهای مؤمنان مؤدت مرا بیفکن در این هنگام آیه إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا ... نازل گردید. <ref>نمونه متن عربى يك حديث در فضيلت حضرت على عليه السّلام مطابق آيه شريفه 96 مريم.- آيه مذكور؛ روح المعانى ج 16/ 130؛ نظم درر السمطين ص 85؛ مجمع الزوائد هيثمى ج 9/ 125؛ رياض النضرة طبرى ج 2/ 207؛ فرائد السمطين حموينى ج 1/ 79؛ كشاف زمخشرى ج 2/ 425؛ جامع لاحكام القران ج 11/ 161؛ ذخائر العقبى طبرى ص 89؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی؛ المناقب خوارزمى ص 197.</ref><br> | ||
از محمد بن حنیفه در تفسیر همین آیه نقل می‌کنند که هیچ فرد باایمانی پیدا نمیشود مگر اینکه در درون قلبش محبت علی و خاندان او است. | از محمد بن حنیفه در تفسیر همین آیه نقل می‌کنند که هیچ فرد باایمانی پیدا نمیشود مگر اینکه در درون قلبش محبت علی و خاندان او است. | ||
| خط ۴۰۳: | خط ۴۰۳: | ||
حدیث: سئل علی و هو علی منبر الکوفة عن قوله تعالی: رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ، فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ. فقال: اللهم اغفر، هذه الایة نزلت فی و فی عمی حمزة و فی ابن عمی عبیدة بن الحارث بن عبد المطلب، فاما عبیدة فقضی نحبه شهیدا یوم بدر و اما حمزة فقضی نحبه شهیدا یوم احد، و اما انا فانتظر اشقاها یخضب هذه من هذا- و اشار الی لحیته و راسه-.<br> | حدیث: سئل علی و هو علی منبر الکوفة عن قوله تعالی: رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ، فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ. فقال: اللهم اغفر، هذه الایة نزلت فی و فی عمی حمزة و فی ابن عمی عبیدة بن الحارث بن عبد المطلب، فاما عبیدة فقضی نحبه شهیدا یوم بدر و اما حمزة فقضی نحبه شهیدا یوم احد، و اما انا فانتظر اشقاها یخضب هذه من هذا- و اشار الی لحیته و راسه-.<br> | ||
ترجمه: درحالیکه علی علیه‌السّلام در کوفه، بالای منبر بود از او در مورد آیه مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ... سؤال شد؟ فرمود آیه درباره ما نازل شده است و من به خدا همان کسی هستم که انتظار (شهادت) را میکشم. ریشم با خون سرم توسط شقیترین مردم خضاب خواهد شد این آیه درباره من و عمویم حمزه و پسرعمویم عبیدة نازل شده است عمویم در روز احد کشته شد و پسرعمویم در بدر و من منتظرم. <ref>شواهد التنزيل حسكانى ج 2/ 2؛ ارجح المطالب عبيد اللّه بسمل امر تسرى ص 60؛ الفصول المهمه ابن صباغ | ترجمه: درحالیکه علی علیه‌السّلام در کوفه، بالای منبر بود از او در مورد آیه مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ... سؤال شد؟ فرمود آیه درباره ما نازل شده است و من به خدا همان کسی هستم که انتظار (شهادت) را میکشم. ریشم با خون سرم توسط شقیترین مردم خضاب خواهد شد این آیه درباره من و عمویم حمزه و پسرعمویم عبیدة نازل شده است عمویم در روز احد کشته شد و پسرعمویم در بدر و من منتظرم. <ref>شواهد التنزيل حسكانى ج 2/ 2؛ ارجح المطالب عبيد اللّه بسمل امر تسرى ص 60؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی ص 12؛ المناقب خوارزمى ص 188؛ الكاف الشاف ابن حجر عسقلانى ص 120؛ در پاورقى به نقل از ترجمه امير المؤمنين از سمط النجوم ج 2/ 469؛ الصواعق المحرقه ص 80؛ نور الابصار ص 97؛ الكشف و البيان نيشابورى ثعلبى.</ref> | ||
==علی علیه‌السّلام دارای مدال «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین»== | ==علی علیه‌السّلام دارای مدال «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین»== | ||
<big>وَ کفَی اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتالَ</big> <ref>25 احزاب</ref>. ترجمه: و خدا زحمت جنگ را از مؤمنان برداشت.<br> | <big>وَ کفَی اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتالَ</big> <ref>25 احزاب</ref>. ترجمه: و خدا زحمت جنگ را از مؤمنان برداشت.<br> | ||
| خط ۴۴۵: | خط ۴۴۵: | ||
3- در روایات فراوان دیگری میخوانیم بعد از نزول آیه فوق، پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شش ماه، هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیهاالسلام میگذشت صدا میزد: الصلوة یا اهل البیت إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً «هنگام نماز است ای اهل‌بیت! خداوند پلیدی را از شما اهل‌بیت دور کند و شما را پاک سازد» این حدیث را حاکم حسکانی از ابوسعید خدری شواهد التنزيل ج 2/ 28. و انس بن مالک شواهد التنزيل ج 2/ 11. نقل کرده است. چنانکه از ابن عباس هم نقل شده است. <ref>الدر المنثور 6/ 606.</ref><br> | 3- در روایات فراوان دیگری میخوانیم بعد از نزول آیه فوق، پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شش ماه، هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیهاالسلام میگذشت صدا میزد: الصلوة یا اهل البیت إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً «هنگام نماز است ای اهل‌بیت! خداوند پلیدی را از شما اهل‌بیت دور کند و شما را پاک سازد» این حدیث را حاکم حسکانی از ابوسعید خدری شواهد التنزيل ج 2/ 28. و انس بن مالک شواهد التنزيل ج 2/ 11. نقل کرده است. چنانکه از ابن عباس هم نقل شده است. <ref>الدر المنثور 6/ 606.</ref><br> | ||
4- روایات متعددی از ابوسعید خدری صحابی معروف نقل شده که با صراحت گواهی میدهد این آیه درباره همان پنج‌تن نازل شده است <ref>شواهد التنزيل 2/ 25.</ref> نویسنده کتاب شواهد التنزیل که از علمای معروف برادران اهل‌سنت است بیش از 130 حدیث در این زمینه نقل کرده است <ref>شواهد التنزيل 2/ 10 تا 92.</ref> از همه این روایات گذشته، پارهای از همسران پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در طول زندگی خود به کارهایی دست زدند که هرگز با مقام معصوم‌بودن سازگار نیست، مانند ماجرای جنگ جمل که قیامی بود بر ضد امام وقت که سبب خونریزی فراوانی گردید و به گفته بعضی از مورخان تعداد کشتگان این جنگ 17000 نفر بالغ میشود. <ref>نمونه 17/ 302.</ref>اصل قضیه شأن نزول آیه، در بسیاری از منابعاهل‌سنتت آمده است. تنها شواهد التنزيل حدود 137 حديث در مورد اهل بيت نقل كرده است كه نمونههايى از آن بيان شد و-- در آثار زير هم مذكور است: <ref>دلائل النبوة للبيهقى 1/ 170؛ البداية و النهاية 2/ 257؛ الدر المنثور سيوطى 6/ 605؛ مناقب الامام امير المؤمنين للكوفى 1/ 127؛ اعلام الورى 16؛ المعجم الكبير 12/ 81/ 12604 و 3/ 57/ 2674؛ مسند احمد بن حنبل 6/ 292- و 4/ 369؛ مستدرك على الصحيحين 3/ 125؛ الفصول المهمه ابن صباغ | 4- روایات متعددی از ابوسعید خدری صحابی معروف نقل شده که با صراحت گواهی میدهد این آیه درباره همان پنج‌تن نازل شده است <ref>شواهد التنزيل 2/ 25.</ref> نویسنده کتاب شواهد التنزیل که از علمای معروف برادران اهل‌سنت است بیش از 130 حدیث در این زمینه نقل کرده است <ref>شواهد التنزيل 2/ 10 تا 92.</ref> از همه این روایات گذشته، پارهای از همسران پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در طول زندگی خود به کارهایی دست زدند که هرگز با مقام معصوم‌بودن سازگار نیست، مانند ماجرای جنگ جمل که قیامی بود بر ضد امام وقت که سبب خونریزی فراوانی گردید و به گفته بعضی از مورخان تعداد کشتگان این جنگ 17000 نفر بالغ میشود. <ref>نمونه 17/ 302.</ref>اصل قضیه شأن نزول آیه، در بسیاری از منابعاهل‌سنتت آمده است. تنها شواهد التنزيل حدود 137 حديث در مورد اهل بيت نقل كرده است كه نمونههايى از آن بيان شد و-- در آثار زير هم مذكور است: <ref>دلائل النبوة للبيهقى 1/ 170؛ البداية و النهاية 2/ 257؛ الدر المنثور سيوطى 6/ 605؛ مناقب الامام امير المؤمنين للكوفى 1/ 127؛ اعلام الورى 16؛ المعجم الكبير 12/ 81/ 12604 و 3/ 57/ 2674؛ مسند احمد بن حنبل 6/ 292- و 4/ 369؛ مستدرك على الصحيحين 3/ 125؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی؛ مسند طيالسى 8/ 274؛ مشكل الاثار طحاوى 1/ 333؛ انساب الاشراف بلاذرى 2/ 104؛ تفسير المراغى 22/ 7؛ مقتل الحسين خوارزمى 1/ 94؛ مقتل الحديث خوارزمى 1/ 94؛ اسعاف الراغبين ص 107؛ الكامل فى التاريخ ابن اثير 3/ 204؛ تفسير التبيان فى معانى القرآن 2/ 125؛ خصائص امير المؤمنين على بن ابى طالب نسائى ص 72؛ صحيح ترمذى 2/ 301؛ نظم الدار السمطين ص 18؛ عمدة القارى 7/ 529؛ فتح البارى 7/ 12؛ تذكرة الخواص ص 41؛ السيرة الحليية 3/ 373؛ صحيح مسلم ج 2/ 231؛ تفسير السراج الميز 3/ 245.</ref> | ||
==اذیت کردن علی علیه‌السّلام گناه بزرگ== | ==اذیت کردن علی علیه‌السّلام گناه بزرگ== | ||
<big>وَ الَّذِینَ یؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیرِ مَا اکتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً</big> <ref>58 احزاب.</ref> ترجمه: و کسانی که مردان و زنان مومن را بیآنکه مرتکب (عمل زشتی) شده باشند آزار رساند قطعا تهمت و گناهی آشکار به گردن گرفتهاند.<br> | <big>وَ الَّذِینَ یؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیرِ مَا اکتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً</big> <ref>58 احزاب.</ref> ترجمه: و کسانی که مردان و زنان مومن را بیآنکه مرتکب (عمل زشتی) شده باشند آزار رساند قطعا تهمت و گناهی آشکار به گردن گرفتهاند.<br> | ||
| خط ۴۶۱: | خط ۴۶۱: | ||
حدیث: عن ابی سعید الخدری فی قوله: «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ» قال: امامة علی بن ابی‌طالب.<br> | حدیث: عن ابی سعید الخدری فی قوله: «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ» قال: امامة علی بن ابی‌طالب.<br> | ||
در روایت معروفی که از طرق اهل سنت نقل شده، آمده است که در قیامت از ولایت علی علیه‌السّلام سئوال میشود. مثل آنچه ابو سعید خدری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل کرده است از اعلام عامه تعداد زیادی از مفسرین و حفاظ آنها مضمون این روایت را نقل کردهاند ع<ref>لامه جوينى در فرائد السمطين 1/ 78، ح 46؛ ابن حجر در الصواعق المحرقه ص 91؛ علامه زرندى در نظم درر السمطين ص 109؛ حسكانى در شواهد التنزيل 2/ 106؛ خوارزمى در المناقب ص 186؛ حبرى در ما نزل من القرآن فى على عليه السّلام ص 312؛ قندوزى در ينابيع المودة ص 257؛ ابن صباغ | در روایت معروفی که از طرق اهل سنت نقل شده، آمده است که در قیامت از ولایت علی علیه‌السّلام سئوال میشود. مثل آنچه ابو سعید خدری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل کرده است از اعلام عامه تعداد زیادی از مفسرین و حفاظ آنها مضمون این روایت را نقل کردهاند ع<ref>لامه جوينى در فرائد السمطين 1/ 78، ح 46؛ ابن حجر در الصواعق المحرقه ص 91؛ علامه زرندى در نظم درر السمطين ص 109؛ حسكانى در شواهد التنزيل 2/ 106؛ خوارزمى در المناقب ص 186؛ حبرى در ما نزل من القرآن فى على عليه السّلام ص 312؛ قندوزى در ينابيع المودة ص 257؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه فصل اول؛ واحدى در اسباب النزول؛ ابو بكر حسينى شافعى در رشفة الصادى ص 24.:</ref><br> | ||
مفسران در اینکه از چه چیزی در موقف قیامت سوال می‌کنند؟ نظرات گوناگون دادهاند بعضی گفتهاند از نعمتهای خدادادی مانند سلامتی، جوانی سؤال می‌کنند و بعضی هم گفتهاند از ولایت علی علیه‌السّلام میپرسند شواهد التنزيل حسكانى ذيل آيه؛ الصواعق المحرقه ذيل آيه. چون ولایت رکن رکین اسلام است. | مفسران در اینکه از چه چیزی در موقف قیامت سوال می‌کنند؟ نظرات گوناگون دادهاند بعضی گفتهاند از نعمتهای خدادادی مانند سلامتی، جوانی سؤال می‌کنند و بعضی هم گفتهاند از ولایت علی علیه‌السّلام میپرسند شواهد التنزيل حسكانى ذيل آيه؛ الصواعق المحرقه ذيل آيه. چون ولایت رکن رکین اسلام است. | ||
| خط ۵۴۶: | خط ۵۴۶: | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ» قال: علی و فاطمة «بَینَهُما بَرْزَخٌ لا یبْغِیانِ» قال: حب دائم لا ینقطع و لا ینفد «یخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ» قال: الحسن و الحسین.<br> | حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ» قال: علی و فاطمة «بَینَهُما بَرْزَخٌ لا یبْغِیانِ» قال: حب دائم لا ینقطع و لا ینفد «یخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ» قال: الحسن و الحسین.<br> | ||
ترجمه: از ابن عباس در مورد کلام خدا که فرمود: مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ نقل شده که گفت منظور از دو دریا علی و فاطمه علیهماالسّلام هستند و مراد از قول خدا بَینَهُما بَرْزَخٌ ... دوستی دائم و همیشگی آنها بهطوریکه قطع نشود و مراد از کلام خدا که فرمود یخْرُجُ مِنْهُمَا ... حسن و حسین علیهماالسّلام هستند که دو گوهرند از آن دو دریا. <ref>نور الابصار شبلنجى ص 115؛ الدر المنثور سيوطى 6/ 142؛ الفصول المهمه نور الدين على بن محمد بن صباغ | ترجمه: از ابن عباس در مورد کلام خدا که فرمود: مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ نقل شده که گفت منظور از دو دریا علی و فاطمه علیهماالسّلام هستند و مراد از قول خدا بَینَهُما بَرْزَخٌ ... دوستی دائم و همیشگی آنها بهطوریکه قطع نشود و مراد از کلام خدا که فرمود یخْرُجُ مِنْهُمَا ... حسن و حسین علیهماالسّلام هستند که دو گوهرند از آن دو دریا. <ref>نور الابصار شبلنجى ص 115؛ الدر المنثور سيوطى 6/ 142؛ الفصول المهمه نور الدين على بن محمد بن صباغ مالکی در مقدمه؛ ينابيع المودة حافظ قندوزى ص 118؛ المناقب ابن مغازلى حافظ ابو الحسن بن المغازلى شافعى ص 339؛ شواهد التنزيل ج 2/ 120؛ مناقب المرتضوى ترمذى باب الاول؛ تذكرة الخواص ابن جوزى ص 245؛ مقتل الحسين خوارزمى ص 112.</ref> | ||
==امام علی علیه السلام همان مقربون== | ==امام علی علیه السلام همان مقربون== | ||
<big>وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ</big><ref>10 و 11 واقعه</ref>.ترجمه: و سبقتگیرندگان مقدمند. آنانند همان مقربان (خدا).<br> | <big>وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ</big><ref>10 و 11 واقعه</ref>.ترجمه: و سبقتگیرندگان مقدمند. آنانند همان مقربان (خدا).<br> | ||
| خط ۵۹۷: | خط ۵۹۷: | ||
عبارت فوق از تفسیر ارزنده اهل سنت نقل شده است آن بیان فقیه حنفی آلوسی در تفسیرش روح المعانی میباشد ولی قریب به همین مضمون را بسیاری از دانشمندان اهل سنت به طور مختصر و یا با تفصیل بیشتر، آن را بیان کردهاند. شان نزول آیه هم ترجمه و شرح کاملی از متن فوق است و هم نمونهای از آنچه در منابع روایی اهل سنت آمده است:<br> | عبارت فوق از تفسیر ارزنده اهل سنت نقل شده است آن بیان فقیه حنفی آلوسی در تفسیرش روح المعانی میباشد ولی قریب به همین مضمون را بسیاری از دانشمندان اهل سنت به طور مختصر و یا با تفصیل بیشتر، آن را بیان کردهاند. شان نزول آیه هم ترجمه و شرح کاملی از متن فوق است و هم نمونهای از آنچه در منابع روایی اهل سنت آمده است:<br> | ||
هنگامی که رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی علیه‌السّلام را در روز غدیر خم به خلافت منصوب فرمود و درباره او گفت: من کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولی و ولی او هستم علی مولی و ولی اوست» چیزی نگذشت که این مسأله در شهرها منتشر شد نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آمد و عرض کرد تو به ما دستور دادی شهادت به یگانگی خدا و اینکه تو فرستاده او هستی دهیم ما هم شهادت دادیم، سپس دستور به جهاد و حج و روزه و نماز ... دادی ما همه آنها را پذیرفته و قبول کردیم اما تو با اینها راضی نشدی تا اینکه این جوان (اشاره به حضرت علی علیه السّلام) را به جانشینی خود منصوب کردی. آیا این سخنی است از ناحیه خودت یا از سوی خدا؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: قسم به خدایی که معبودی جز او نیست این از ناحیه خداست. نعمان روی برگرداند درحالیکه میگفت اللهم ان کان هذا هو الحق من عندک فامطر علینا حجارة من السماء «خداوندا اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران» اینجا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت همینجا آیه سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ ... نازل گشت. شواهد التنزيل ج 2/ 381. مضمون همین قضیه را بسیاری از مفسران اهل‌سنت و جماعت و روات حدیث با مختصری تفاوت نقل کردهاند. در مورد شخص موردنظر، اختلافی است بعضی او را حارث بن نعمان یا جابر بن نذر میدانند ولی این تغییر نام، ضرری به اصل قضیه نمیزند و آنان که به اصل قضیه، ایراد میگیرند به غرضورزی بیشتر شبیه است تا اشکال منطقی، از جمله ابن تیمیه در کتاب منهاج السنة در مورد احادیثی که در شأن نزول آیات فوق آمده است اشکالاتی را ذکر کرده است که اساس ندارد و در جای خود دانشمندان، به آن پاسخ دادهاند. <ref>کتاب الغدیر امینی 1/ 472</ref> و اما منابعی که این قضیه را با تغییر مختصری بیان کردهاند کم نیستند به بعضی از آنها در پاورقی اشاره میشود. <ref>حافظ ابو عبيد هروى در غريب القرآن؛ ابو بكر نقاش موصلى در شفاء الصدور؛ ابو اسحاق ثعلبى نيشابورى در الكشف و البيان ص 234؛ ابو بكر يحيى قرطبى در الجامع لاحكام القرآن 18/ 181؛ سبط ابن جوزى حنفى در تذكرة الخواص ص 30؛ حموينى در فرائد السمطين 1/ 82؛ شيخ محمد زرندى حنفى در نظم درر السمطين ص 93؛ ابن صباغ | هنگامی که رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی علیه‌السّلام را در روز غدیر خم به خلافت منصوب فرمود و درباره او گفت: من کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولی و ولی او هستم علی مولی و ولی اوست» چیزی نگذشت که این مسأله در شهرها منتشر شد نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آمد و عرض کرد تو به ما دستور دادی شهادت به یگانگی خدا و اینکه تو فرستاده او هستی دهیم ما هم شهادت دادیم، سپس دستور به جهاد و حج و روزه و نماز ... دادی ما همه آنها را پذیرفته و قبول کردیم اما تو با اینها راضی نشدی تا اینکه این جوان (اشاره به حضرت علی علیه السّلام) را به جانشینی خود منصوب کردی. آیا این سخنی است از ناحیه خودت یا از سوی خدا؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: قسم به خدایی که معبودی جز او نیست این از ناحیه خداست. نعمان روی برگرداند درحالیکه میگفت اللهم ان کان هذا هو الحق من عندک فامطر علینا حجارة من السماء «خداوندا اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران» اینجا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت همینجا آیه سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ ... نازل گشت. شواهد التنزيل ج 2/ 381. مضمون همین قضیه را بسیاری از مفسران اهل‌سنت و جماعت و روات حدیث با مختصری تفاوت نقل کردهاند. در مورد شخص موردنظر، اختلافی است بعضی او را حارث بن نعمان یا جابر بن نذر میدانند ولی این تغییر نام، ضرری به اصل قضیه نمیزند و آنان که به اصل قضیه، ایراد میگیرند به غرضورزی بیشتر شبیه است تا اشکال منطقی، از جمله ابن تیمیه در کتاب منهاج السنة در مورد احادیثی که در شأن نزول آیات فوق آمده است اشکالاتی را ذکر کرده است که اساس ندارد و در جای خود دانشمندان، به آن پاسخ دادهاند. <ref>کتاب الغدیر امینی 1/ 472</ref> و اما منابعی که این قضیه را با تغییر مختصری بیان کردهاند کم نیستند به بعضی از آنها در پاورقی اشاره میشود. <ref>حافظ ابو عبيد هروى در غريب القرآن؛ ابو بكر نقاش موصلى در شفاء الصدور؛ ابو اسحاق ثعلبى نيشابورى در الكشف و البيان ص 234؛ ابو بكر يحيى قرطبى در الجامع لاحكام القرآن 18/ 181؛ سبط ابن جوزى حنفى در تذكرة الخواص ص 30؛ حموينى در فرائد السمطين 1/ 82؛ شيخ محمد زرندى حنفى در نظم درر السمطين ص 93؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه ص 41؛ ابو السعود عمادى در ارشاد العقل السليم الى مزايا القرآن الكريم 9/ 29؛ شيخ زين الدين مناوى شافعى در فيض الغدير فى شرح الجامع الكبير 6/ 218؛ شيخ محمد صدر العالم سبط الشيخ ابى الرضا در معارج العلى فى مناقب المرتضى؛ شيخ محمد عبده مصرى در المنار 6/ 464؛ السيد مومن شبلنجى شافعى در نور الابصار ص 78؛ به نقل از الغدير امينى ج 1/ 460.</ref> | ||
==علی علیه‌السّلام اطعام کننده مسکین و یتیم و اسیر در راه خدا== | ==علی علیه‌السّلام اطعام کننده مسکین و یتیم و اسیر در راه خدا== | ||
<big>إِنَّ الْأَبْرارَ یشْرَبُونَ مِنْ کأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً. عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یفَجِّرُونَها تَفْجِیراً یوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یخافُونَ یوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً. وَ یطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یتِیماً وَ أَسِیراً إِنَّما نُطْعِمُکمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکمْ جَزاءً وَ لا شُکوراً</big> <ref>5- 9 انسان.</ref> <br>ترجمه: همانا نیکان از جامی نوشند که آمیزهای از کافور دارد. چشمهای که بندگان خدا از آن مینوشند و (به‌دلخواه خویش) جاری‌اش می‌کنند. (همان بندگانی که) به نذر خود وفا میکردند، و از روزی که گزند آن فراگیرنده است میترسیدند و به پاس دوستی خدا بینوا و یتیم و اسیر را خوراک میدادند. ما برای خشنودی خداست که به شما میخورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمیخواهیم.<br> | <big>إِنَّ الْأَبْرارَ یشْرَبُونَ مِنْ کأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً. عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یفَجِّرُونَها تَفْجِیراً یوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یخافُونَ یوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً. وَ یطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یتِیماً وَ أَسِیراً إِنَّما نُطْعِمُکمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکمْ جَزاءً وَ لا شُکوراً</big> <ref>5- 9 انسان.</ref> <br>ترجمه: همانا نیکان از جامی نوشند که آمیزهای از کافور دارد. چشمهای که بندگان خدا از آن مینوشند و (به‌دلخواه خویش) جاری‌اش می‌کنند. (همان بندگانی که) به نذر خود وفا میکردند، و از روزی که گزند آن فراگیرنده است میترسیدند و به پاس دوستی خدا بینوا و یتیم و اسیر را خوراک میدادند. ما برای خشنودی خداست که به شما میخورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمیخواهیم.<br> | ||
| خط ۶۱۵: | خط ۶۱۵: | ||
إِ<big>نَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ</big> <ref>7- 8 بینه.</ref> : در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کردهاند آنانند که بهترین آفریدگانند.<br> | إِ<big>نَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ</big> <ref>7- 8 بینه.</ref> : در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کردهاند آنانند که بهترین آفریدگانند.<br> | ||
احادیث زیادی وارد شده مبنی بر اینکه وقتی این آیه نازل شد پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمودند: منظور از ایمانآورندگان خیر البریه تو و شیعیان توست. که هم شما از خدا راضی هستید و هم خدا از شما راضی است این حدیث با اختلاف در عبارات در کتب زیر آمده است. <ref>جامع البيان فى تفسير القرآن طبرى 30/ 171؛ الدر المنثور سيوطى 6/ 379؛ كنز العمال فاضل متقى 6/ 403؛ كفاية الطالب گنجى ص 118؛ المناقب خوارزمى ص 187؛ مناقب مرتضوى محمد صالح كشفى ص 47؛ تهذيب التهذيب ابن حجر هيثمى شافعى 9/ 419؛ روح المعانى آلوسى 20/ 207؛ التذكرة سبط ابن جوزى ص 22؛ نور الابصار شبلنجى ص 70؛ شواهد التنزيل حسكانى 2/ 357؛ سعد السعود ابن طاوس ص 108؛ الفصول المهمه ابن صباع | احادیث زیادی وارد شده مبنی بر اینکه وقتی این آیه نازل شد پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمودند: منظور از ایمانآورندگان خیر البریه تو و شیعیان توست. که هم شما از خدا راضی هستید و هم خدا از شما راضی است این حدیث با اختلاف در عبارات در کتب زیر آمده است. <ref>جامع البيان فى تفسير القرآن طبرى 30/ 171؛ الدر المنثور سيوطى 6/ 379؛ كنز العمال فاضل متقى 6/ 403؛ كفاية الطالب گنجى ص 118؛ المناقب خوارزمى ص 187؛ مناقب مرتضوى محمد صالح كشفى ص 47؛ تهذيب التهذيب ابن حجر هيثمى شافعى 9/ 419؛ روح المعانى آلوسى 20/ 207؛ التذكرة سبط ابن جوزى ص 22؛ نور الابصار شبلنجى ص 70؛ شواهد التنزيل حسكانى 2/ 357؛ سعد السعود ابن طاوس ص 108؛ الفصول المهمه ابن صباع مالکی ص 122؛ ذخائر العقبى محب طبرى ص 96.</ref> | ||
==علی علیه‌السّلام مومن عامل به صالحات و متواصی به حق و صبر== | ==علی علیه‌السّلام مومن عامل به صالحات و متواصی به حق و صبر== | ||
وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ <ref>1- 3 عصر.</ref> ترجمه: سوگند به عصر (غلبه حق بر باطل) که واقعا انسان دستخوش زیان است، مگر کسانی که به خدا گرویده و کارهای شایسته کرده و همدیگر را به حق سفارش و به شکیبایی توصیه کردهاند.<br> | وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ <ref>1- 3 عصر.</ref> ترجمه: سوگند به عصر (غلبه حق بر باطل) که واقعا انسان دستخوش زیان است، مگر کسانی که به خدا گرویده و کارهای شایسته کرده و همدیگر را به حق سفارش و به شکیبایی توصیه کردهاند.<br> | ||