confirmed، مدیران
۳۳٬۰۸۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'قدیمی ترین' به 'قدیمی‌ترین') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''عبدالقاهر بن طاهر بن محمد بغدادی اسفراینی تمیمی'''، [[فقیه]] [[شافعی]] و [[متکلم]] [[اشعری]] قرن چهارم هجری قمری است. وی در [[بغداد]] متولد شده و سپس در [[نیشابور]] سکونت گزیده است. وی که از [[قبیله تمیمی]] بوده هم چون پدرش (م: 383هـ. ق) اهل علم بوده و بازرگانی ثروتمند شناخته شده است. | '''عبدالقاهر بن طاهر بن محمد بغدادی اسفراینی تمیمی'''، [[فقیه]] [[شافعی]] و [[متکلم]] [[اشعری]] قرن چهارم هجری قمری است. وی در [[بغداد]] متولد شده و سپس در [[نیشابور]] سکونت گزیده است. وی که از [[قبیله تمیمی]] بوده هم چون پدرش (م: 383هـ. ق) اهل علم بوده و بازرگانی ثروتمند شناخته شده است. | ||
وی عمر علمی خویش را در نیشابور که در آن روزگار از شهرهای مهم [[خراسان]] محسوب می‌شده، گذرانده و در سال آخر عمر به اسفراین نقل مکان کرده و در 429 هجری قمری در همان شهر بدرود حیات گفته است. وی که در علم کلام دنباله رو مکتب [[اشاعره]] است بواسطه احاطه در علم حساب و مهارت در ملل و نحل از آوازه بلندی برخوردار است. کتاب معروف [[الفرق بین الفرق]] را پس از فرق الشیعة حسن بن موسی نوبختی و مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین [[ابوالحسن اشعری]] باید از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین کتاب‌های این فن به حساب آورد. چنان که الملل و النحل [[محمد شهرستانی]] بر اساس این کتاب نگاشته شده است. کتاب الفرق اگرچه در نقل اقوال مخالفان، چندان خالی از تعصب نیست و به نوعی دستخوش درگیری‌های بغدادی با کرامیه است، ولی از سند‌های مهم این رشته محسوب می‌شود. | وی عمر علمی خویش را در نیشابور که در آن روزگار از شهرهای مهم [[خراسان]] محسوب می‌شده، گذرانده و در سال آخر عمر به اسفراین نقل مکان کرده و در 429 هجری قمری در همان شهر بدرود حیات گفته است. وی که در علم کلام دنباله رو مکتب [[اشاعره]] است بواسطه احاطه در علم حساب و مهارت در ملل و نحل از آوازه بلندی برخوردار است. کتاب معروف [[الفرق بین الفرق]] را پس از فرق الشیعة حسن بن موسی نوبختی و مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین [[ابوالحسن اشعری]] باید از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین کتاب‌های این فن به حساب آورد. چنان که الملل و النحل [[محمد شهرستانی]] بر اساس این کتاب نگاشته شده است. کتاب الفرق اگرچه در نقل اقوال مخالفان، چندان خالی از تعصب نیست و به نوعی دستخوش درگیری‌های بغدادی با کرامیه است، ولی از سند‌های مهم این رشته محسوب می‌شود. | ||
=زندگی‌نامه= | == زندگی‌نامه == | ||
از آغاز زندگی او اطلاعات اندکی دردست است. گفته‌اند که زادبوم او بغداد بود تا آنکـه پدر وی، ابوعبدالله طاهر بن محمد بن عبدالله بغدادی (د ۳۸۳ق / ۹۹۳م) که مردی فرهیخته و دانش اندوخته بود، هر آنچه ازاهل و عیال و ثروت بسیار داشت به همراه خود برداشت و رو به نیشابور نهاد<ref>خطیب، ۹ / ۳۵۸؛ ابن‌عساکر، ۲۵۴.</ref>. | |||
سال ورود خاندان بغدادی به نیشابور روشن نیست، اما می‌دانیم که عبدالقاهر در ۳۷۰ق / ۹۸۰م در مناظره‌ای در ناحیه [[خراسان]] و احتمالاً در نیشابور شرکت داشته است.<ref>بغدادی، عبدالقاهر، الفرق... ، ۲۲۴</ref> براساس برخی شواهد می‌توان حدس زد زمانی که عبدالقاهر از درسهای شیوخ بغداد بهره برده، حدود ۲۰ سال داشته است<ref>نکـ: همو، اصول ... ، ۳۱۴- ۳۱۵، نیز نکـ: ادامۀ مقاله.</ref>. | |||
عبدالقاهر در نیشابور نیز به تکمیل تحصیلات خود پرداخت و در حلقه درس ابواسحاق اسفراینی (د ۴۱۸ق / ۱۰۲۷م) حاضر شد و پس از استاد خویش و به خواست وی بر مسند او تکیه زد و سالیانی به تدریس علوم پرداخت. <ref>ابن‌عساکر، همانجا؛ صریفینی، ۵۴۵</ref> عبدالقاهر از بسیاری استادان دیگر نیز درس آموخته و [[حدیث]] شنیده است که از آن میان می‌توان از ابواحمد عبدالله ابن‌عَدی، ابوبکر محمد بن حسن بن فورَک، ابوعمرو اسماعیل بن نُجَید، ابوعمرو محمد ابن جعفر بن مَطَر و قاضی ابومحمد عبدالله بن عمر مالکی نام برد<ref>بغدادی، عبدالقاهر، اصول، ۲۵۳، ۳۱۰، ۳۱۴، الفرق، ۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۳ / ۲۲۳، ۵ / ۱۳۷، ۱۴۱. برای استادان دیگر، نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، اصول، ۱۰۴، ۱۴۶، جمـ، الفرق، ۴-۵؛ واحدی، ۳۴، ۳۰۱؛ ابن‌جوزی، ۱ / ۱۳۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۳ / ۳۵۵، ۱۰ / ۲۲۵.</ref>. | |||
جامعیت علمی عبدالقاهر که گفته می‌شود ۱۷نوع از علوم را تدریس می‌کرده است، <ref>مثلاً نکـ: ابن عساکر، همانجا</ref> حلقه درس وی را به یکی از مهم‌ترین حلقه‌های درسی منطقه خراسان و محل توجه دانشجویان آن زمان بدل ساخته بود<ref>نکـ: صریفینی، همانجا؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۶</ref> از شمار شاگردان او، ابوبکر احمدبن حسین بیهقی، ابوالقاسم قشیری و امام‌الحرمین جوینی پرآوازه‌ترند.<ref>ابن‌عساکر، همانجا؛ نووی، تهذیب ... ، ۱(۲) / ۲۶۸؛ ذهبی، ۱۷ / ۵۷۲؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۷؛ برای دیگر نامها، نکـ: سلفی، ۵۱؛ ابن‌جوزی، همانجا؛ صفدی، ۱۹ / ۴۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۴ / ۲۸، ۵ / ۱۴۱-۱۴۳، جمـ، ۱۰ / ۲۲۵.</ref>. | |||
جامعیت علمی عبدالقاهر که گفته می‌شود ۱۷نوع از علوم را تدریس می‌کرده است، <ref>مثلاً نکـ: ابن عساکر، همانجا</ref> حلقه درس وی را به یکی از مهم‌ترین حلقه‌های درسی منطقه خراسان و محل توجه دانشجویان آن زمان بدل ساخته بود | |||
در سرگذشت‌نامه‌ها از نیک طبعی و گشاده‌دستی عبدالقاهر سخن به میان آمده است، چنانکـه گفته‌اند: دارایی فراوان خود را در راه کسب دانش و دستگیری از دانش‌آموزان صرف کرد و چیزی برای خود باقی نگذارد؛ <ref>مثلاً نکـ: صریفینی، همانجا؛ یافعی، ۳ / ۵۲؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۸</ref> اما افزون بر این گزارش مستقل دیگری درباره ویژگی‌های شخصی و زندگی فردی عبدالقاهر، جز اینکـه دخترش را به عقد ابوالمظفر شاهفور (شهفور) بن طاهر اسفراینی (د ۴۷۱ق / ۱۰۷۸م) درآورد<ref>نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۱، ۶۴</ref> در دست نیست و در نتیجه باید هر گونه ارزیابی دیگر را بر پایه قراین موجود بنا کرد. | در سرگذشت‌نامه‌ها از نیک طبعی و گشاده‌دستی عبدالقاهر سخن به میان آمده است، چنانکـه گفته‌اند: دارایی فراوان خود را در راه کسب دانش و دستگیری از دانش‌آموزان صرف کرد و چیزی برای خود باقی نگذارد؛ <ref>مثلاً نکـ: صریفینی، همانجا؛ یافعی، ۳ / ۵۲؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۸</ref> اما افزون بر این گزارش مستقل دیگری درباره ویژگی‌های شخصی و زندگی فردی عبدالقاهر، جز اینکـه دخترش را به عقد ابوالمظفر شاهفور (شهفور) بن طاهر اسفراینی (د ۴۷۱ق / ۱۰۷۸م) درآورد<ref>نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۱، ۶۴</ref> در دست نیست و در نتیجه باید هر گونه ارزیابی دیگر را بر پایه قراین موجود بنا کرد. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۵: | ||
بر اساس گزارشی از ذهبی که عبدالقاهر را در هنگام مرگ مردی کهن‌سال خوانده است (۱۷ / ۵۷۳)، احتمالاً سن او در آن زمان، هفتاد و بیش از آن بوده است؛ و از آنجاکه او در بغداد از ابن عدی (د ۳۶۵ق / ۹۷۶م) نیز حدیث شنیده بود، شاید بتوان تولد او را در حدود سال ۳۵۰ق / ۹۶۱م تخمین زد. | بر اساس گزارشی از ذهبی که عبدالقاهر را در هنگام مرگ مردی کهن‌سال خوانده است (۱۷ / ۵۷۳)، احتمالاً سن او در آن زمان، هفتاد و بیش از آن بوده است؛ و از آنجاکه او در بغداد از ابن عدی (د ۳۶۵ق / ۹۷۶م) نیز حدیث شنیده بود، شاید بتوان تولد او را در حدود سال ۳۵۰ق / ۹۶۱م تخمین زد. | ||
=آثار= | == آثار == | ||
از عبدالقاهر اشعاری باقی مانده است که بیشتر شیوه نظم‌های تعلیمی را دارد و به ندرت می‌توان در آنها ذوقی یا حلاوتی جست. او برخی از اشعار خویش را در نقض و احتجاج بر اهل دیگر فرق کلامی سروده است. مجموعه‌ای مشتمل بر حدود ۵۵ بیت را می‌توان از لابه‌لای نگاشته‌های خود وی و آثار دیگر نویسندگان، سراغ گرفت <ref>نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، الفرق، ۴۲، ۴۳، جمـ، الملل، ۵۲، ۸۶؛ ثعالبی، ۴ / ۴۱۴؛ ابن‌عساکر، ۲۵۴؛ ابن‌شاکر، ۱ / ۶۱۴ - ۶۱۵</ref> آثار دیگری که از عبدالقاهر برجای مانده، اندکی است از آنچه او نگاشته است: | از عبدالقاهر اشعاری باقی مانده است که بیشتر شیوه نظم‌های تعلیمی را دارد و به ندرت می‌توان در آنها ذوقی یا حلاوتی جست. او برخی از اشعار خویش را در نقض و احتجاج بر اهل دیگر فرق کلامی سروده است. مجموعه‌ای مشتمل بر حدود ۵۵ بیت را می‌توان از لابه‌لای نگاشته‌های خود وی و آثار دیگر نویسندگان، سراغ گرفت <ref>نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، الفرق، ۴۲، ۴۳، جمـ، الملل، ۵۲، ۸۶؛ ثعالبی، ۴ / ۴۱۴؛ ابن‌عساکر، ۲۵۴؛ ابن‌شاکر، ۱ / ۶۱۴ - ۶۱۵</ref> آثار دیگری که از عبدالقاهر برجای مانده، اندکی است از آنچه او نگاشته است: | ||
== چاپی== | === چاپی === | ||
۱. اصول الدین که با نام التبصرة البغدادیة نیز شناخته می‌شده است. <ref>نکـ: دنبالۀ مقاله</ref>این کتاب نخستین‌بار به کوشش هلموت ریتر در [[استانبول]] (۱۳۴۶ق/۱۹۲۸م) به چاپ رسیده است. | ۱. اصول الدین که با نام التبصرة البغدادیة نیز شناخته می‌شده است. <ref>نکـ: دنبالۀ مقاله</ref>این کتاب نخستین‌بار به کوشش هلموت ریتر در [[استانبول]] (۱۳۴۶ق/۱۹۲۸م) به چاپ رسیده است. | ||
۲. الایضاح عن اصول صناعة المسّاح. <ref>نکـ: دنبالۀ مقاله</ref> | ۲. الایضاح عن اصول صناعة المسّاح. <ref>نکـ: دنبالۀ مقاله</ref> | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۵: | ||
۵. الناسخ و المنسوخ، که در آن در ضمن ۸ باب به بیان مفهوم و شرایط نسخ، و آیات ناسخ و منسوخ [[قرآن]] پرداخته شده است. این کتاب به کوشش حلمی عبدالهادی در ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م در [[عمان]] به چاپ رسیده است. | ۵. الناسخ و المنسوخ، که در آن در ضمن ۸ باب به بیان مفهوم و شرایط نسخ، و آیات ناسخ و منسوخ [[قرآن]] پرداخته شده است. این کتاب به کوشش حلمی عبدالهادی در ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م در [[عمان]] به چاپ رسیده است. | ||
=خطی= | === خطی === | ||
۱. تأویل المتشابهات فی الاخبار و الایات؛ <ref>نکـ: GAL, S,I/۶۶۷</ref> | ۱. تأویل المتشابهات فی الاخبار و الایات؛ <ref>نکـ: GAL, S,I/۶۶۷</ref> | ||
۲. تفسیر اسماء الله‌الحسنی، <ref>نکـ: همانجا</ref>، یا تفسیرالاسماء والصفات فی الکلام و العلم الالهی؛ <ref>ششن، ۲/۲۰۲- ۲۰۳</ref> | ۲. تفسیر اسماء الله‌الحسنی، <ref>نکـ: همانجا</ref>، یا تفسیرالاسماء والصفات فی الکلام و العلم الالهی؛ <ref>ششن، ۲/۲۰۲- ۲۰۳</ref> | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۱: | ||
۴. سرالصناعة. <ref>منصور، ۷۰</ref> | ۴. سرالصناعة. <ref>منصور، ۷۰</ref> | ||
== یافت نشده == | === یافت نشده === | ||
۱. ابطال القول بالتولد؛ | ۱. ابطال القول بالتولد؛ | ||
۲. احکـام الوطء التام، معروف به التقاء الختانین؛ | ۲. احکـام الوطء التام، معروف به التقاء الختانین؛ | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۱: | ||
۲۸. نقض ما عمله ابوعبدالله الجرجانی فی‌ترجیح‌مذهب ابی‌حنیفة. <ref>برای بخشهایی از این کتاب، نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۵-۱۴۹، حاشیه؛ نیز نکـ: حاجی‌خلیفه، ۱/۳۹۸، ۲/۱۲۴۵</ref> این اثر به‌سبب جانب‌داری از [[شافعی]]، در مقابل [[جرجانی]] که هواخواه [[ابوحنیفه]] بود، مناقب الامام الشافعی نیز خوانده شده است. <ref>همو، ۲/۱۸۳۹؛ افزون بر منابع پیشین، نکـ: ابن‌شاکر، ۱/۶۱۵؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۰؛ صفدی، ۱۹/۴۷</ref> | ۲۸. نقض ما عمله ابوعبدالله الجرجانی فی‌ترجیح‌مذهب ابی‌حنیفة. <ref>برای بخشهایی از این کتاب، نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۵-۱۴۹، حاشیه؛ نیز نکـ: حاجی‌خلیفه، ۱/۳۹۸، ۲/۱۲۴۵</ref> این اثر به‌سبب جانب‌داری از [[شافعی]]، در مقابل [[جرجانی]] که هواخواه [[ابوحنیفه]] بود، مناقب الامام الشافعی نیز خوانده شده است. <ref>همو، ۲/۱۸۳۹؛ افزون بر منابع پیشین، نکـ: ابن‌شاکر، ۱/۶۱۵؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۰؛ صفدی، ۱۹/۴۷</ref> | ||
=عقاید کلامی بغدادی= | == عقاید کلامی بغدادی == | ||
بغدادی در کتاب اصول‌الدین کوشیده است تا در قالب ۱۵ اصل که خود آنها را «[[اصول دین]]» می‌خواند، طرح معرفتی منسجمی از [[الهیات]] اشاعره پی‌افکند و جالب اینجاست که وی هر یک از این اصول را نیز در قالب ۱۵ مسئله بررسی کرده است و حاصل این طرح ریاضی‌گونه که تأثیر دانش ریاضی را بر دستگاه الهیاتی او نشان می‌دهد، ۲۲۵ مسئلۀ شده است. او فشرده این اصول را در کتاب الفرق بین الفرق نیز آورده است. <ref>نکـ: ص ۳۲۳ ببـ </ref> بغدادی معتقد است که بر هر شخص عاقل و بالغی واجب است که به حقیقت این اصول معرفت پیدا کند، زیرا در شاخه‌های هر یک از این اصول، مسائلی هست که اهل سنت درمورد آنها یک اعتقاد واحد دارند و آنان کسانی را که با ایشان در این اصول مخالفت ورزند، گمراه می‌دانند. <ref>همان، ۳۲۳</ref> فشرده اصول اعتقادی اشاعره و اهل سنت از نگاه بغدادی از این قرار است: | بغدادی در کتاب اصول‌الدین کوشیده است تا در قالب ۱۵ اصل که خود آنها را «[[اصول دین]]» می‌خواند، طرح معرفتی منسجمی از [[الهیات]] اشاعره پی‌افکند و جالب اینجاست که وی هر یک از این اصول را نیز در قالب ۱۵ مسئله بررسی کرده است و حاصل این طرح ریاضی‌گونه که تأثیر دانش ریاضی را بر دستگاه الهیاتی او نشان می‌دهد، ۲۲۵ مسئلۀ شده است. او فشرده این اصول را در کتاب الفرق بین الفرق نیز آورده است. <ref>نکـ: ص ۳۲۳ ببـ </ref> بغدادی معتقد است که بر هر شخص عاقل و بالغی واجب است که به حقیقت این اصول معرفت پیدا کند، زیرا در شاخه‌های هر یک از این اصول، مسائلی هست که اهل سنت درمورد آنها یک اعتقاد واحد دارند و آنان کسانی را که با ایشان در این اصول مخالفت ورزند، گمراه می‌دانند. <ref>همان، ۳۲۳</ref> فشرده اصول اعتقادی اشاعره و اهل سنت از نگاه بغدادی از این قرار است: | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۴۶: | ||
ناگفته نماند که [[فخرالدین رازی]] در رسالۀ «اصول دین» <ref>ص ۵۴- ۷۸</ref>، محتوای این ۱۵ اصل را در قالب ۸ اصل، به عنوان مذهب اهل سنت آورده است. <ref>نیز نکـ: همو، کتاب الاربعین، سراسر کتاب</ref> | ناگفته نماند که [[فخرالدین رازی]] در رسالۀ «اصول دین» <ref>ص ۵۴- ۷۸</ref>، محتوای این ۱۵ اصل را در قالب ۸ اصل، به عنوان مذهب اهل سنت آورده است. <ref>نیز نکـ: همو، کتاب الاربعین، سراسر کتاب</ref> | ||
= | == پانویس == | ||
{{پانویس|4}} | |||
== منبع == | |||
[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228851/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%8C-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1 برگرفته از سایت بغدادی، ابومنصور | مرکز - دایره المعارف بزرگ اسلامی] | [https://www.cgie.org.ir/fa/article/228851/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%8C-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1 برگرفته از سایت بغدادی، ابومنصور | مرکز - دایره المعارف بزرگ اسلامی] | ||
[[رده:اشاعره]] | [[رده:اشاعره]] | ||
[[رده:عالمان اهل سنت]] | [[رده:عالمان اهل سنت]] | ||
[[رده:فقهای شافعی]] | [[رده:فقهای شافعی]] | ||