فخر رازی: تفاوت میان نسخه‌ها

|نامهای دیگر

|زادهٔ

|ایران، ری

|سالهای فعالیت

|[[تفسیر کبیر]](مفاتیح الغیب)، الاربعین فی اصول الدین، اساس التقدیس، اسرارالتنزیل و انوارالتاویل، اسرارالنجوم، الانارات فی شرح الاشارات، شرح نهج البلاغه و رساله های فراوانی به زبان عربی و فارسی

ابو عبدالله، محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) [[متکلم]]، [[فقیه]] و [[مفسر]] ایرانی، معروف به ابن الخطیب<ref>جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد فنایی اشکوری (۱۳۹۲). درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی (جلد دوم). تهران: سمت. صص. ۲۴۴.</ref> و ملقب به [[فخرالدین]] است و به امام رازی یا [[امام فخر رازی]] نیز شهرت دارد. معروفترین اثر او کتاب [[مفاتیح الغیب]] مشهور به [[تفسیر کبیر]] فخر رازی است که از مفصل‌ترین [[تفاسیر قرآن]] است.

==ولادت==

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به [[ابن خطیب رازی]] و [[امام المشککین]] از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ [[رمضان]] سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر [[ری]] زاده شد.  

==تحصیلات==  

محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی [[علم کلام]] و [[حکمت]] آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه [[ابن سینا]] و [[ابو نصر فارابی]] به [[خراسان]] رفت و نتیجه کامل گرفت و به [[ماوراءالنهر]] سفر کرد.

وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی [[اسلام]] شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای [[اسلام]] بوده و در علوم معقول و منقول یعنی [[فلسفه]]، [[علم کلام|کلام]]، [[ریاضی|ریاضیات]] و [[فقه]] و [[اصول]]، [[تفسیر قرآن]] و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.

==مذهب==

فخر دارای در فروع [[دین]] [[شافعی]] [[مذهب]] و در اصول [[عقاید]] کلامی پیرو مذهب [[اشعری]] بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و [[مناظره]] بود. وی شعرهایی پراکنده به [[فارسی]] و [[عربی]] نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، به رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و [[ماوراء النهر]] و سکونت چند ساله در دربار [[خوارزمشاهیان]] رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در [[هرات]] بود.

==استادان و شاگردان فخر رازى==

 

==فخر رازى و مخالفت با شیعه==

او در کتاب هاى خود بویژه تفسیرکبیر برخى از عقاید شیعه را نقل و به زعم خود ردّ و ابطال نموده است. از این رو، تفسیروى از جایگاه مهم و کلیدى براى اهل سنت برخوردار است.

اما فخر رازى به طور کامل با عقاید شیعه مخالف نبوده، بلکه به دلیل تبعیت او از [[ابوالحسین بصرى معتزلى]] ـ که به شیعه نزدیک بود ـ برخى از عقاید شیعه را پذیرفته و همچنین شرحى بر نهج البلاغه نوشته است.<ref>[https://www.makarem.ir/main.aspx?typeinfo=44&lid=0&catid=29974&mid=409100 فخر رازی که بود؟]</ref>

==آرای علمی==

فخر رازی از جمله معدود افرادی است که تقریباً به بیشترین علوم زمان خود آگاهی و اشرافیت داشته است. کتب و آثاری که با موضوعات متنوع نگاشته است نشان از علم و دانش فزون و متنوع اوست. رساله‌ها و نوشته‌های او که در زمینه‌های مختلف با استادی تمام نگارش شده است، حکایت از آن دارد که در علوم کلام، فلسفه، تفسیر، ریاضیات، پزشکی و نجوم تبحر داشته است. او فردی جامع الاطراف و دارای ذهنی جستجوگر، تحلیلگر و نقاد بود و با اشراف بر آرای فلاسفه، علی رغم مخالفتش با بسیاری از نظریات فلاسفه، از روش قیاسی و برهانی و برخی آرای فلسفی برای تثبیت پایه‌های علم کلام استفاده کرد و باعث شد کلام از موضع تدافعی و جدلی خارج و به یک علم مستقل تبدیل شود.

از این جهت او را عاملی موثر در ایجاد کلام فلسفی شمرده‌اند. در فلسفه بیشتر یک منتقد فلسفه بود تا یک فیلسوف، به طوری که حتی با بسیاری از مباحث فلسفه یونان مخالفت ورزید. نظریات و دیدگاه او در باب فلسفه [[یونان]] که به نقد و بررسی آنها پرداخته بود باعث شگفتی بسیاری از فیلسوفان معاصرش می‌گشت که به تقلید صرف و بیان ساده از فلسفه می‌پرداختند. بسیاری از نظریه پردازان و‌اندیشمندان معاصر فلسفه اظهار داشته‌اند که شرح او بر الاشارات ابوعلی سینا، گاه خارج از اعتدال و نقد و بررسی عالمانه است. چنان که به گفته خواجه نصیر در ابتدای شرح خود بر اشارات، تلاش فخر نوعی جرح است تا شرح.

==تألیفات==

 

نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون: [[فلسفه]]، [[حکمت]]، [[کلام]]، [[فقه]] و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به [[زبان عربی]] و برخی به [[فارسی]] است:

۱. [[مفاتیح الغیب]] (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین [[تفاسیر قرآنی]] است}.

۲. [[تفسیر القرآن الصغیر]] که آن را به نام [[اسرار التنزیل و انوار التاویل]] نامیده است.

۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب [[اشارات]] [[ابن سینا]] به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر [[بوعلی]] و [[فلسفه]] او وارد آورده است.

۳۷. شرح نهج البلاغه. (ناتمام)

 

از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای [[فارسی]] و [[عربی]] بر جای مانده است. سروده های [[فارسی]] او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است.  

این رباعی ها با اشعار کسانی چون [[ابوسعید ابوالخیر]]، [[عمر خیام]]، [[ابن سینا]] و [[بابا افضل کاشانی]] به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در [[منطق]] و [[فلسفه]].  

فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نوآموزان و طالب علمان به نظم آورد.  

==وفات==

 

در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز [[عید فطر]] همین سال در ۶۲ سالگی در [[هرات]] درگذشت.  

متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون [[دین]] و [[فلسفه]] و [[قرآن]] با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی دربارۀ نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

 

در سال 1328ش، ایوان کوچکی به دست شخصی به نام «حاج آدم خان» احداث و لوحی بر سر مزار فخر رازی نیز نصب شد.

==منابع==

* جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی.

==پانویس==

{{پانویس|1}}

[[رده:مفسران قرآن]]