۸۵٬۸۱۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:قیام ۱۵ خرداد.jpg |جایگزین=قیام ۱۵ خرداد]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:قیام ۱۵ خرداد.jpg |جایگزین=قیام ۱۵ خرداد]]</div> | ||
'''قیام ۱۵ خرداد''' که در پی دستگیری [[امام خمینی(ره)]] در ۱۳ [[خرداد|ماه خرداد]] ۱۳۴۲ [[خورشیدی]] رخ داد و به دنبال آن، کشتار [[رژیم شاهنشاهی]] در خیابان‌های [[تهران]] و سراسر کشور به وقوع پیوست در حقیقت بسترساز و منشا [[انقلاب اسلامی]] در [[بهمن|ماه بهمن]] ۱۳۵۷ خورشیدی بود و نخستین جرقه‌های سرنگونی رژیم شاهنشاهی را رقم زد. | '''قیام ۱۵ خرداد''' که در پی دستگیری [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی(ره)]] در ۱۳ [[خرداد|ماه خرداد]] ۱۳۴۲ [[خورشیدی]] رخ داد و به دنبال آن، کشتار [[رژیم شاهنشاهی]] در خیابان‌های [[تهران]] و سراسر کشور به وقوع پیوست در حقیقت بسترساز و منشا [[انقلاب اسلامی]] در [[بهمن|ماه بهمن]] ۱۳۵۷ خورشیدی بود و نخستین جرقه‌های سرنگونی رژیم شاهنشاهی را رقم زد. | ||
== انگیزهها و اهداف قیام پانزده خرداد == | == انگیزهها و اهداف قیام پانزده خرداد == | ||
منشا و خاستگاه قیام پانزده خرداد اندیشههای روحانیت مبارز [[مذهب شیعه|شیعه]]، به رهبری حضرت [[امام خمینی (ره)]] بود. در اندیشه‌ها و تفکر آن حضرت، تشکیل حکومت اسلامی و اجرای احکام اسلام جایگاه خاصی داشت. بر این اساس، پیاده شدن قوانین اسلام در حوزه‌های سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع از انگیزه‌های اصولی نیروهای مذهبی محسوب میشد. اما با توجه به تخطی | منشا و خاستگاه قیام پانزده خرداد اندیشههای روحانیت مبارز [[مذهب شیعه|شیعه]]، به رهبری حضرت [[امام خمینی (ره)]] بود. در اندیشه‌ها و تفکر آن حضرت، تشکیل حکومت اسلامی و اجرای احکام اسلام جایگاه خاصی داشت. بر این اساس، پیاده شدن قوانین اسلام در حوزه‌های سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع از انگیزه‌های اصولی نیروهای مذهبی محسوب میشد. اما با توجه به تخطی رژیم شاه از حدود الهی و عدم اجرای احکام اسلام، [[امر به معروف]] و [[نهی از منکر]]، دفاع از سنت‌ها و ارزش‌های اسلامی، مقابله با برنامه‌های استعماری [[آمریکا]] و [[اسرائیل]]، مبارزه با حاکمیت و گسترش فرهنگ غربی که منافی با معیارهای فرهنگ اسلام ناب محمدی بود، از انگیزه‌های نسل جدید روحانیت، برای ورود به عرصه سیاسی کشور و وقوع قیام پانزده خرداد به شمار میرفت<ref>ر. ک. علی بابابی، غلامرضا. فرهنگ علوم سیاسی، دو جلد، چاپ دوم، تهران: شرکت نشر و پخش ویس، ۱۳۶۹، جلد دوم، ص. ۱۴۷.</ref>. | ||
امام خمینی در مرحله اول مبارزه خود، درصدد پیشگیری و کنترل حرکت‌های ضد مذهبی رژیم شاه برآمد. اما هنگامی که این رژیم تهاجم همه‌جانبه خود را بر علیه حضرت امام و پیروانش آغاز کرد، شیوه دیگری برای مبارزه برگزیده شد که همانا رویارویی با اصل نظام شاهنشاهی بود. | امام خمینی در مرحله اول مبارزه خود، درصدد پیشگیری و کنترل حرکت‌های ضد مذهبی رژیم شاه برآمد. اما هنگامی که این رژیم تهاجم همه‌جانبه خود را بر علیه حضرت امام و پیروانش آغاز کرد، شیوه دیگری برای مبارزه برگزیده شد که همانا رویارویی با اصل نظام شاهنشاهی بود. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
اولین شعله‌های آتش مخالفت با سیاست‌های ضد اسلامی و غیر مردمی رژیم شاه، پس از تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] برافروخته شد؛ زیرا براساس این تصویب‌نامه که به صورت غیر قانونی و به هنگام تعطیلی [[مجلس‌های شورای ملی|مجلس‌های شورای ملی]] و [[سنا]] در هیات دولت [[اسدالله علم]] تهیه، تنظیم و تصویب شده بود، رسمیت [[دین اسلام]] از قانون اساسی کشور لغو میشد. نمایندگان انجمن‌های مذکور، در مراسم تحلیف به جای [[قرآن مجید]] به کتاب آسمانی [[قسم|سوگند]] یاد میکردند و بدین ترتیب، زمینه‌های حقوقی و قانونی به قدرت رسیدن بهائیان و عوامل اسرائیل در ایران فراهم میشد. اما رژیم شاه به دلیل مخالفت گسترده نیروهای مذهبی، مجبور به لغو رسمی این تصویب‌نامه شد. | اولین شعله‌های آتش مخالفت با سیاست‌های ضد اسلامی و غیر مردمی رژیم شاه، پس از تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] برافروخته شد؛ زیرا براساس این تصویب‌نامه که به صورت غیر قانونی و به هنگام تعطیلی [[مجلس‌های شورای ملی|مجلس‌های شورای ملی]] و [[سنا]] در هیات دولت [[اسدالله علم]] تهیه، تنظیم و تصویب شده بود، رسمیت [[دین اسلام]] از قانون اساسی کشور لغو میشد. نمایندگان انجمن‌های مذکور، در مراسم تحلیف به جای [[قرآن مجید]] به کتاب آسمانی [[قسم|سوگند]] یاد میکردند و بدین ترتیب، زمینه‌های حقوقی و قانونی به قدرت رسیدن بهائیان و عوامل اسرائیل در ایران فراهم میشد. اما رژیم شاه به دلیل مخالفت گسترده نیروهای مذهبی، مجبور به لغو رسمی این تصویب‌نامه شد. | ||
با این حال اعتراض به رژیم شاه ادامه یافت و با اعلام رفراندوم "[[انقلاب سفید]]" اوج گرفت. برای خاموشی صدای مخالفین، نیروهای مسلح و عوامل امنیتی رژیم شاه به [[مدرسه فیضیه]] [[قم]] که در آن مجلس بزرگداشت [[شهادت]] [[ | با این حال اعتراض به رژیم شاه ادامه یافت و با اعلام رفراندوم "[[انقلاب سفید]]" اوج گرفت. برای خاموشی صدای مخالفین، نیروهای مسلح و عوامل امنیتی رژیم شاه به [[مدرسه فیضیه]] [[قم]] که در آن مجلس بزرگداشت [[شهادت]] [[جعفر بن محمد (صادق)]] برپا بود حمله کردند، این واقعه خونین و حوادث بعدی، مانند دستگیری طلاب و اعزام آنان به سربازی، بر آتش خشم مردم دامن زد. سخنرانی پرشور و تاریخی حضرت امام خمینی، در عصر عاشورای ۱۳۸۳ (۱۳ خرداد ۱۳۴۲) که در آن شدید‌ترین حملات خود را متوجه شخص شاه، آمریکا و اسرائیل نمود و آنها را عامل بدبختی مملکت دانست، تاب و توان رژیم شاه را به پایان رساند. این رژیم، در یک حرکت انفعالی، اقدام به دستگیری و انتقال امام به تهران نمود. پخش خبر دستگیری آن حضرت، موج اعتراض اقشار گوناگون مردم ایران را به گونه‌ای باور نکردنی برانگیخت. | ||
جمعیت انبوهی از مردم ایران، در شهرهای [[تهران]]، قم، [[مشهد]]، [[شیراز]]، [[اصفهان]]، [[تبریز]]، [[ورامین]] و... به تظاهرات و راهپیمایی پرداختند، این راهپیمایی با شدت هرچه تمامتر به خاک و خون کشیده شد و تعداد زیادی از تظاهرکنندگان به شهادت رسیدند، رژیم شاه برای چندمین بار توانست، با کشتار مردم ایران حاکمیت خود را برای پانزده سال دیگر تضمین کند. حاکمیتی که با خفقان مطلق و استبداد کامل همراه بود. حاکمیتی که به بهای کشتار قابل توجهی از فرزندان این ملت و [[تبعید]] رهبر قیام به دست آمده بود. | جمعیت انبوهی از مردم ایران، در شهرهای [[تهران]]، قم، [[مشهد]]، [[شیراز]]، [[اصفهان]]، [[تبریز]]، [[ورامین]] و... به تظاهرات و راهپیمایی پرداختند، این راهپیمایی با شدت هرچه تمامتر به خاک و خون کشیده شد و تعداد زیادی از تظاهرکنندگان به شهادت رسیدند، رژیم شاه برای چندمین بار توانست، با کشتار مردم ایران حاکمیت خود را برای پانزده سال دیگر تضمین کند. حاکمیتی که با خفقان مطلق و استبداد کامل همراه بود. حاکمیتی که به بهای کشتار قابل توجهی از فرزندان این ملت و [[تبعید]] رهبر قیام به دست آمده بود. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
قیام پانزده خرداد اگرچه توسط رژیم سرکوب شد، اما تاثیرات بلند مدت خود را بر روند سیاسی و اجتماعی ایران باقی گذاشت. این تاثیرات عمیق ناشی از ویژگی‌های ناب این قیام بود که عبارتند از مذهبی بودن نهضت و حضور نیروهای مذهبی در آن که موجب حضور گسترده مردم در جریان مبارزه شد، پیروی از مبانی دین اسلام در جریان مبارزه، مشخص بودن رهبری مبارزه که در وجود امام خمینی تجلی یافته بود، اخلاص و قاطعیت رهبر نهضت و جبنه بیگانه ستیزی جنبش که لبه تیز آن متوجه آمریکا، اسرائیل و شخص شاه بود. | قیام پانزده خرداد اگرچه توسط رژیم سرکوب شد، اما تاثیرات بلند مدت خود را بر روند سیاسی و اجتماعی ایران باقی گذاشت. این تاثیرات عمیق ناشی از ویژگی‌های ناب این قیام بود که عبارتند از مذهبی بودن نهضت و حضور نیروهای مذهبی در آن که موجب حضور گسترده مردم در جریان مبارزه شد، پیروی از مبانی دین اسلام در جریان مبارزه، مشخص بودن رهبری مبارزه که در وجود امام خمینی تجلی یافته بود، اخلاص و قاطعیت رهبر نهضت و جبنه بیگانه ستیزی جنبش که لبه تیز آن متوجه آمریکا، اسرائیل و شخص شاه بود. | ||
با توجه به این خصوصیات، نتایج و پیامدهای قیام را میتوان به اختصار | با توجه به این خصوصیات، نتایج و پیامدهای قیام را میتوان به اختصار اینگونه برشمرد: | ||
# افزایش رشد سیاسی روحانیت و حوزه‌های علمیه و ورود آنها به عرصه سیاست کشور، | # افزایش رشد سیاسی روحانیت و [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] و ورود آنها به عرصه سیاست کشور، | ||
# الگو قرار گرفتن مذهب برای مبارزه و | # الگو قرار گرفتن مذهب برای مبارزه و رویکرد بیشتر نیروهای مبارز به مذهب، | ||
# رشد و آگاهی توده‌های مردم و تکامل مبارزات آنان، | # رشد و آگاهی توده‌های مردم و تکامل مبارزات آنان، | ||
# افشای چهره منافقانه و ریاکارانه شاه و روشن شدن ماهیت رژیم وی برای مردم، | # افشای چهره منافقانه و ریاکارانه شاه و روشن شدن ماهیت رژیم وی برای مردم، | ||
# بی اعتبار شدن شرق و غرب، به دلیل موضع‌گیری‌های منفی آمریکا و [[شوروی]] در مقابل قیام مذکور، | # بی اعتبار شدن شرق و غرب، به دلیل موضع‌گیری‌های منفی آمریکا و [[شوروی]] در مقابل قیام مذکور، | ||
# تثبیت مرجعیت و رهبری امام خمینی با تایید مراجع و علما و حمایت و پشتیبانی مردم، | # تثبیت مرجعیت و رهبری امام خمینی با تایید مراجع و علما و حمایت و پشتیبانی مردم، | ||
# روشن شدن ماهیت گروه‌های سیاسی وابسته و لیبرال و محو شدن جاذبه گروه‌های سیاسی غیر مذهبی، | # روشن شدن ماهیت گروه‌های سیاسی وابسته و [[لیبرالیسم|لیبرال]] و محو شدن جاذبه گروه‌های سیاسی غیر مذهبی، | ||
# توسل به شیوه مبارزه قهرآمیز توسط برخی گروه‌های مبارز، | # توسل به شیوه مبارزه قهرآمیز توسط برخی گروه‌های مبارز، | ||
# احساس ضرورت ایجاد تشکل برای ادامه مبارزه با رژیم. | # احساس ضرورت ایجاد تشکل برای ادامه مبارزه با رژیم. | ||
به طور کلی قیام مردم ایران در پانزدهم خرداد ۱۳۴۲، باعث افزایش آگاهی سیاسی مردم و حضور بیشتر آنها در صحنه شد و با تثبیت رهبری امام خمینی (ره)، گروه‌های سیاسی غیر مذهبی به حاشیه رانده شدند، امام خمینی (ره) با دمیدن روح خودباوری و نفی از خودبیگانگی، زمینه‌های بازگشت به اسلام اصیل را در میان قشر جوان و روشنفکر دانشگاهی فراهم ساخت و باعث رویکرد نیروهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور به سوی مذهب شد. بنابراین، قیام پانزده خرداد به رهبری امام خمینی (ره) در واقع، آماده سازی شرایط و زمینه‌های لازم برای وقوع و شکل‌گیری انقلاب اسلامی را در دامن خود پرورش داد<ref>عباس خلجی حضور، شماره ۳۵.</ref>. | به طور کلی قیام مردم ایران در پانزدهم خرداد ۱۳۴۲، باعث افزایش آگاهی سیاسی مردم و حضور بیشتر آنها در صحنه شد و با تثبیت رهبری امام خمینی (ره)، گروه‌های سیاسی غیر مذهبی به حاشیه رانده شدند، امام خمینی (ره) با دمیدن روح خودباوری و نفی از خودبیگانگی، زمینه‌های بازگشت به اسلام اصیل را در میان قشر جوان و روشنفکر دانشگاهی فراهم ساخت و باعث رویکرد نیروهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور به سوی مذهب شد. بنابراین، قیام پانزده خرداد به رهبری امام خمینی (ره) در واقع، آماده سازی شرایط و زمینه‌های لازم برای وقوع و شکل‌گیری انقلاب اسلامی را در دامن خود پرورش داد<ref>عباس خلجی حضور، شماره ۳۵.</ref>. | ||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
[https://www.hawzahnews.com/news/962279/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%DB%B1%DB%B3%DB%B4%DB%B2 برگرفته از سایت مروری بر قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ - خبرگزاری حوزهhttps://www.hawzahnews.com] | [https://www.hawzahnews.com/news/962279/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%DB%B1%DB%B3%DB%B4%DB%B2 برگرفته از سایت مروری بر قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ - خبرگزاری حوزهhttps://www.hawzahnews.com] | ||
[[رده:تاریخ]] | [[رده:تاریخ]] | ||