confirmed
۲٬۱۶۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مجتهد''' یا فقیه شخصی است که بالاترین درجه علمی در دانش [[فقه|فقه اسلامی]] یعنی اجتهاد را داشته باشد | '''مجتهد''' یا فقیه شخصی است که بالاترین درجه علمی در دانش [[فقه|فقه اسلامی]] یعنی اجتهاد را داشته باشد و به معنای توانایی استنباط احکام شرعی از منابع دینی است. | ||
== تعریف == | == تعریف == | ||
مجتهد به فردی گفته میشود که با فراگیری علوم مختلف و تحصیل شرایط لازم برای او ملکه و حالت نفسانی ایجاد میشود که به سبب آن میتواند حکم شرعی فرعی را از منابع معتبر (ادله و اصول و قواعد) استنباط نماید. | مجتهد به فردی گفته میشود که با فراگیری علوم مختلف و تحصیل شرایط لازم برای او ملکه و حالت نفسانی ایجاد میشود که به سبب آن میتواند حکم شرعی فرعی را از منابع معتبر (ادله و اصول و قواعد) استنباط نماید. | ||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
=== دورۀ امامان معصوم === | === دورۀ امامان معصوم === | ||
این دوره از رحلت پیامبر اکرم(ص) تا عصر غیبت کبری را شامل میشود. بنابر آموزههای شیعه، امامان(ع)از گناه، خطا و اشتباه معصوماند و بدین رو تبعیت از سنّت آنان واجب است. بر اساس این اعتقاد، فقه شیعه پویا و غنی است. با این | این دوره از رحلت پیامبر اکرم(ص) تا عصر غیبت کبری را شامل میشود. بنابر آموزههای شیعه، امامان(ع)از گناه، خطا و اشتباه معصوماند و بدین رو تبعیت از سنّت آنان واجب است. بر اساس این اعتقاد، فقه شیعه پویا و غنی است. با این حال در این دوره، چنانکه در برخی از روایات نیز آمده، شیعیان با تشویق امامان(ع)، به اجتهاد صحیح روی آوردند<ref>حر عاملی، وسائلالشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۷، ص۶۱-۶۳.</ref> و امامان(ع) برای حفظ میراث فقهی و کلامی، ضمن تأکید بر اجتهاد، پیروان خود را از خلط آرای شخصی با احادیث بازداشتند و به حفظ، کتابت و نقل صحیح آن سفارش کرده،<ref>حر عاملی، وسائلالشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۷، ص۷۹ و ۸۱.</ref> همزمان، اجتهادات مبتنی بر قیاس و استحسان و اجتهاد به رأی را مردود دانستند.<ref>حر عاملی، وسائلالشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۷، ص۴۱؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸.</ref> | ||
=== دورۀ غیبت === | === دورۀ غیبت === | ||
شیعیان پس از غیبت امام دوازدهم(ع) در حوادثی که برایشان پیش میآمد و نیازمند حکم شرعی آن بودند، با خلأ روبرو شدند؛ اما بنابر روایاتی که از امامان معصوم(ع) بر جای مانده بود، مأمور شدند به فقیهان شیعه رجوع کنند. امام زمان(ع) در | شیعیان پس از غیبت امام دوازدهم(ع) در حوادثی که برایشان پیش میآمد و نیازمند حکم شرعی آن بودند، با خلأ روبرو شدند؛ اما بنابر روایاتی که از امامان معصوم(ع) بر جای مانده بود، مأمور شدند به فقیهان شیعه رجوع کنند. امام زمان(ع) در یک حدیث مرجع دستیابی اهل دین به احکام در عصر غیبت را فقیهان میداند.<ref> حر عاملی، وسائلالشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۷، ص۴۱.</ref>. با توجّه به این بیان، رهبری فکری و مرجعیت دینی در عصر غیبت از امامان معصوم(ع) به فقیهان جامع شرایط سپرده شد. | ||
==== اجتهاد در عصر غیبت مراحلی را پشت سر گذاشت ==== | ==== اجتهاد در عصر غیبت مراحلی را پشت سر گذاشت ==== | ||
مرحله جمعآوری و تنظیم احادیث و تألیف کتابهای فقهی بهصورت روایی با حذف سند<ref>گرجی، تاریخ فقه وفقها، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸-۱۴۰، ۲۲۳، ۲۲۷، ۲۳۷ و ۲۴۰-۲۴۲؛ خمینی، مناهج الوصول، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۱۲-۱۵.</ref> کتابهایی نظیر المقنع شیخ صدوق و المقنعه مفید و نهایه شیخ طوسی به همین شکل تألیف شدند. | * مرحله جمعآوری و تنظیم احادیث و تألیف کتابهای فقهی بهصورت روایی با حذف سند<ref>گرجی، تاریخ فقه وفقها، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸-۱۴۰، ۲۲۳، ۲۲۷، ۲۳۷ و ۲۴۰-۲۴۲؛ خمینی، مناهج الوصول، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۱۲-۱۵.</ref> کتابهایی نظیر المقنع شیخ صدوق و المقنعه مفید و نهایه شیخ طوسی به همین شکل تألیف شدند. | ||
* مرحله کمال اجتهاد و تدوین مستقلّ کتابهای فقهی نظیر المبسوط شیخ طوسی. | |||
مرحله کمال اجتهاد و تدوین مستقلّ کتابهای فقهی نظیر المبسوط شیخ طوسی. | * رکود اجتهاد در فقه شیعه. در این مرحله، اجتهاد شیعه از پویایی و حرکت بازایستاد و با اثرپذیری غالب فقیهان از آرای شیخ طوسی، اجتهاد در عمل تعطیل شد. | ||
* مرحله حرکت و رشد مجدّد اجتهاد. پیدایش اخباریگری که انزوای اجتهاد مبتنی بر اصول را سبب شد. | |||
رکود اجتهاد در فقه شیعه. در این مرحله، اجتهاد شیعه از پویایی و حرکت بازایستاد و با اثرپذیری غالب فقیهان از آرای شیخ طوسی، اجتهاد در عمل تعطیل شد. | * مرحله احیای دوباره اجتهاد و افول تفکر اخباریگری. | ||
* | |||
مرحله حرکت و رشد مجدّد اجتهاد. | |||
پیدایش اخباریگری که انزوای اجتهاد مبتنی بر اصول را سبب شد. | |||
مرحله احیای دوباره اجتهاد و افول تفکر اخباریگری. | |||
== مقدمات اجتهاد == | == مقدمات اجتهاد == |