محمد بن علی (باقر العلوم): تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات انبیا

| تصویر = امام باقر(ع).jpg

'''محمد بن علی''' مشهور به امام باقر (علیه السلام) (۵۷-۱۱۴ق) امام پنجم [[شیعیان]] است که حدود ۱۹ سال امامت شیعیان را بر عهده داشت.

دوره امامت امام باقر(علیه السلام) مصادف با ضعف دولت [[بنی‌امیه]] و درگیری امویان بر سر قدرت بود. امام باقر (علیه السلام) در این دوره جنبش علمی وسیعی را پدید آورد که در دوره امامت فرزندش [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام صادق (علیه السلام)]] به اوج خود رسید. گفته‌اند که وی در علم، زهد، عظمت و فضیلت، سرآمد بود. از آن حضرت روایات بسیاری در علوم [[فقه]]، [[توحید]]، آثار و [[سنت نبوی]]، [[قرآن]]، اخلاق و آداب نقل کرده‌اند. در دوره امامت او گام‎های بزرگی در تدوین دیدگاه‎های شیعه در رشته‌های گوناگون اعم از اخلاق، فقه، کلام، تفسیر و... برداشته شد.

امام باقر (علیه السلام) فرزند امام سجاد (علیه السلام) و فاطمه دختر [[حسن بن علی (عسکری)|امام حسن (علیه السلام)]] است<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۵</ref>. چون نسب او هم به امام حسن (علیه السلام) و هم به [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه السلام)]] می‌رسد، به او لقب هاشمیٌ بین هاشمیَین، علویٌ بین علویَین و فاطمیٌ بین فاطمیَین داده‌اند.<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۸</ref>

کنیه معروفش<big>ابوجعفر</big> است<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۶</ref>. در منابع روایی بیشتر با عنوان ابوجعفر اول از وی یاد می‌شود<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۷</ref> تا با ابوجعفر ثانی ([[محمد بن علی (جواد)

 

 

بر اساس منابع تاریخی امام باقر سه همسر و هفت فرزند داشت<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب (علیه السلام)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۰</ref>.

امام باقر (علیه السلام) را آیینه تمام نمای پیامبر (صلی الله علیه) و امامان پیشین دانسته‌اند. در روایتی که پیامبر برای [[جابر بن عبدالله انصاری]] نام یکایک امامان معصوم (علیه السلام) را باز می‌گوید، آمده است که چون پیامبر به امام باقر (علیه السلام) می‌رسد، به جابر فرمان می‌دهد که سلام مرا بدو برسان<ref>حلیة الابرار، ۳/ ۳۶۱</ref>.

مردی از اهل شام در مدینه ساکن بود و به خانه امام بسیار می‌آمد و به آن گرامی می‌گفت:...در روی زمین بغض و کینه ی کسی را بیش از تو در دل ندارم و با هیچکس بیش از تو و خاندانت دشمن نیستم! و عقیده ام آنست که اطاعت خدا و پیامبر و امیر مؤمنان در دشمنی با توست، اگر می‌بینی به خانه ی تو رفت و آمد دارم بدان جهت است که تو مردی سخنور و ادیب و خوش بیان هستی! در عین حال امام (علیه السلام) با او مدارا می‌فرمود و به نرمی سخن می‌گفت. چندی بر نیامد که شامی بیمار شد و مرگ را رویاروی خویش دید و از زندگی ناامید شد، پس وصیت کرد که چون در گذرد امام باقر (علیه السلام) بر او نماز گذارد.

عده‌ای به محضر امام باقر (علیه السلام) رسیدند و دیدند که یکی از فرزندان او بیمار شده است و امام (علیه السلام) ناراحت و اندوهگین است.

با خود گفتند: اگر این کودک از دنیا برود می‌ترسیم امام ‌علیه‌السلام را آن گونه ببینیم که نمی‌خواهیم در آن حال باشد.

ابوبصیر گوید: خدمت امام باقر (علیه السلام) رسیدم و عرض کردم: "شما وارث [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلی الله علیه)]] هستید؟ فرمود: آری! گفتم: رسول خدا وارث پیامبران بود و هر چه را که آنها می‌دانستند می‌دانست؟ فرمود: آری! گفتم: شما می‌توانید مرده را زنده کنید و کور مادر زاد و مبتلا به پیسی را بهبود بخشید؟ فرمود: آری به اذن خدا! آن‌گاه به من فرمود: ای ابا محمد! نزدیک من بیا، پس نزدیکش رفتم، حضرت به چهره‌ام و چشمم دست کشید که فوراً بینا شدم و خورشید و آسمان و زمین و خانه‌ها و هر چه را که در شهر بود دیدم<ref>اصول کافی، ج۲، ص۳۷۴</ref>".

[[فقیه]] [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه السلام)]] و از یاران راستین امام باقر و امام صادق (علیه السلام) بود، او اهل [[کوفه]] بود و برای بهره گرفتن از دانش بیکران امام باقر (علیه السلام) به مدینه آمد و چهار سال در مدینه ماند.  

پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) آن حضرت 37 سال امامت پدر خود علی بن حسین (علیه السلام) را درک کرد. و پس از شهادت آن حضرت عهده‌دار مقام امامت شد.

بنابر آنچه از منابع معتبر به دست می‌آید، دوران زندگی امام پنجم بیشتر در شهر مدینه به نشر معارف دینی و ارشاد [[شیعیان]] و تربیت شاگردان گذشت. زمان امام باقر (علیه السلام)، زمان ظهور فقهای بزرگ مخصوصاً در مدینه بود. در این دوران، مسلمانان که از فتوحات خارجی و جنگ‌های داخلی تا حدودی فراغت یافته بودند، از اطراف و اکناف سرزمین‌های اسلامی برای فراگرفتن احکام الهی و [[فقه اسلامی]] به مدینه، که شهر حضرت رسول (صلی الله علیه) و [[اصحاب]] و تابعان ایشان بود، روی می‌نهادند. فقها و محدّثان بزرگی از جمله [[سعید بن مسیّب]] (متوفّی 94)، [[عروة بن زبیر]] (متوفّی 94)، [[خارجة بن زید بن ثابت]] (متوفّی 99)، [[ربیعة الرأی]] (متوفّی 136)، [[سفیان بن عُیَیْنه]] و [[محمّدبن شهاب زُهْری]] (متوفّی 124) در این شهر جمع بودند. بخصوص که منع کتابت حدیث در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]] لغو شده بود. <ref> مرتضی عسکری، معالم المدرستین، تهران، 1405 ق؛ ج 2، ص 44</ref>

== مقام علمی و سیاسی امام باقر در نزد علمای مذاهب چهارگانه اهل‌سنت ==

برخی از علمای مذاهب چهارگانه اهل‌سنت به امامت آن حضرت در علم و سیاست تصریح نموده‌اند که ما تعدادی را متذکر می‌شویم:

'''صلاح‌الدین خلیل بن ابیک صفدی'''

بعد از نقل سخنان بزرگان اهل‌سنت در مورد امام باقر (علیه السلام) توجه شما را به روایتی جلب می‌کنم که مورد اتفاق فریقین است و آن حدیث دوازده خلیفه است که در تمام مصادر مذاهب اربعه آمده است و ما به یک مورد کفایت می‌کنیم:

ابن کثیر در تفسیر آیه مبارکه {{متن قرآن |وَ لَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ وَ بَعَثْنا مِنْهُمُ اثْنَیْ عَشَرَ نَقِیبا| سوره = مائده| آیه = 12 }} ؛«خدا از بنی اسرائیل پیمان گرفت، و از آنها دوازده رهبر و سرپرست برانگیختیم».

پس از توجه دادن به حدیثی که در [[صحیح بخاری]] و مسلم آمده است که پیامبراکرم (صلی الله علیه)فرمودند:«لایزال أمر الناس ماضیا ما ولیهم إثنا عشر رجلا...کلّهم من قریش»پیوسته امور مردم می‌گذرد(در روایات دیگر پیوسته اسلام عزیز است) مادامی که دوازده نفر بر آنها خلافت می‌کنند که همگی آنها از قریش اند. وی در توضیح این روایت می‌نویسد: و معنای این حدیث بشارت به وجود دوازده خلیفه صالح است که حق را اقامه می‌کنند و در میان مردم به عدل رفتار می‌کنند...و ظاهر امر این است که مهدی که بشارت آمدن او در روایات به دست ما رسیده که زمین را پر از عدل و داد می‌کند از جمله آنان است...<ref>تفسیر ابن کثیر، ذیل آیه شریفه مائده/12</ref>

'''بن حجر هیثمی از متعصبان اهل‌سنت'''

'''جاحظ دانشمند برجسته اهل‌سنت'''

فرمود: آیا می‌دانی که در کدامین مکان قرار گرفته‌ای؟ تو اکنون در مقابل خانه‌هایی هستی که خداوند به رفعت و بلند‌مرتبه‌ای آن رخصت داده است و نام خدا در آن برده می‌شود و صبح و شام خدای را در آن خانه‌ها تسبیح می‌کنند و آنان مردانی هستند که تجارت و خرید و فروش آنان را از یاد خدا و اقامه نماز و پرداخت زکات باز نمی‌دارد. تو در این گونه مکانی و ما دارای این خانه‌ها<ref>بحارالانوار، ج 46، ص 357</ref>.»

نظیر همین سؤال را «عکرمه» دیگر دانشمند اهل‌سنت از امام (علیه السلام) نمود و پاسخی نظیر پاسخ قتاده دریافت داشت<ref>بحارالانوار، ج 46،ص 258</ref>.

'''فخر رازی از علمای اهل‌سنت''

در تفسیر خود در بیان نظرهای مختلف راجع به معنای کوثر می‌نویسد: «سومین نظر در معنای کوثر این است که منظور از آن، فرزندان پیامبر اسلام(صلی الله علیه) است و این به آن جهت است که این سوره در رد کسانی نازل شده است که از آن حضرت به خاطر نداشتن فرزند عیب‌ جویی می‌کردند که در این صورت معنای آن این است که خداوند تو را فرزندان و نسلی عطا می‌کند که در طول تاریخ برقرار خواهند ماند. سپس می‌گوید: «ببین که چقدر انسان‌ها از [[اهل بیت|اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه)]] به شهادت رسیده‌اند اما جهان همچنان شاهد رونق فزاینده آنان است. آن‌گاه بنگر که چه تعداد از بزرگان اندیشمند مانند امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا علیهم‌السلام و محمد نفس زکیه در میان آنها جلوه‌گر شده است<ref>تفسیر فخر رازی، ج 32، ص 124</ref>.»

او بر سندی که از [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه السلام)]] تا امام باقر (علیه السلام) و از آن حضرت تا رسول خدا (صلی الله علیه) از ذریه حضرت در آن قرار داشتند گفت:«لو قرات هذا الاسناد علی المجنون لبریء من جنته، اگر این سند بر دیوانه ای قرائت شود از جنونش بهبودی می‌یابد<ref>الصواعق المحرقة، ابن حجر هیتمی، ص595،مؤسسةالرسالة</ref>.»

«...و هو سید فقهاء الحجاز و منه ابنه جعفر تعلّم الناس الفقه، و هو الملقّب بالباقر، باقرالعلوم، لقّبه به رسول الله (صلی الله علیه)... او سید فقهای اهل حجاز است، که مردم فقه را از او و فرزندش جعفر فراگرفتند. او ملقّب به باقر است، کسی که علم را می‌شکافد، و این لقبی است که رسول خدا(صلی الله علیه) براو گذارده است<ref>رسائل جاحظ، ص108</ref>.»

«وارثه منهم عبادة وعلما و زهادة ابوجعفر محمّد الباقر... فلذ لک هو اظهر من مخبّات کنوز المعارف و حقائق الاحکام و الحکم و اللطائف<ref>الصواعق المحرقة، ج2ص585</ref>»؛ «...وارث علی بن الحسین در عبادت و علم و زهد، ابوجعفر محمّد باقر بود. اورا به جهت شکافتن علم باقر نامیدند...به همین جهت است که او گنج‌های معارف و حقائق احکام و حِکم و لطائف را آشکار ساخت...».

«ابوجعفر محمّد بن علی من خیار اهل العلم و الدین و قیل:انّما سمّی الباقر لانّه بقر العلم» «ابوجعفر محمّد بن علی از بهترین‌های اهل علم ودین بود، گفته شده: اورا باقر نامیدند؛ زیرا علم را می‌شکافت».  

وی همچنین در جای دیگر می‌گوید:«محمّد الباقر أعظم الناس زهدا و عبادة بقر السجود جبهته و کان أعلم أهل وقته، سماه رسول الله (صلی الله علیه)الباقر...<ref>منهاج السنة النبویة، فصل4 ص11ص50،مؤسسةقرطبة</ref>»؛ «محمد باقر بزرگ‌ترین مردم از جهت زهد و عبادت بود به گونه‌ای که سجده پیشانی اش را شکافته بود. اعلم زمان خویش بود، و پیامبر (صلی الله علیه) او را باقر نام نهاده بود».

امّا چون واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری بوده، وفات آن حضرت سال ۱۱۴ می‌شود نه ۱۱۷. به نظر می‌رسد که چون مورخان [[اهل‌سنت]]، ولادت را سال ۵۶ و وفات را ۱۱۴ ثبت کرده‌اند، باید عمر امام باقر (علیه السلام) را ۵۸ سال بدانند<ref>حنبلی، ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۷۲</ref>.

[[رده:اهل بیت]]