محمد بن مسعود سمرقندی کوفی: تفاوت میان نسخه‌ها

| وبگاه =  

}}

وی در ابتدا [[سنی]] مذهب بود اما با تحقیق در آثار شیعی تغییر مذهب داد. او از اعيان علما و از اکابر فقهاى شيعه در عهد مرحوم [[شیخ کلینی |ثقةالاسلام کلينى]] و استادِ کلينى بوده است.

از نیاکان عیاشی سمرقندی اطلاعی چندان در دست نیست و فقط در موارد اندکی اشاره بدان شده است که در ذیل می‌خوانیم: [[ابن ندیم]] در کتاب خود به نام «فهرست» می‌نویسد:

«ابونصر<ref>برخی منابع رجالی كنیه او را «ابو نضر» و «ابو نظر» ذكر كرده‌اند.</ref> محمد بن مسعود عیاشی از مردم سمرقند و به قولی، از بنی تمیم بوده است<ref>فهرست ابن ندیم، مقاله پنجم، ص 361.</ref>.»

مسلم است که وی از تبار عرب‌ها و از دودمان عرب‌های مهاجر سرزمین ماوراء‌النهر و سمرقند است که منسوب به عیّاشی، تمیمی، سمرقندی و سلمی می‌باشد.

متأسفانه در هیچ یک از منابع تاریخی و رجالی‌، اسمی از خاندان محمّد بن مسعود عیّاشی در سمرقند و بخارا برده نشده است و فقط پسوند عیّاش و یا عیّاشی در ذیل نام محمّد بن مسعود، پدر و جدّ وی تکرار شده است.

اکنون شهری به نام «عیّاش» در [[مراکش|کشور مغرب]] قرار دارد که در گذشته، علمایی در آن دیار می‌زیستند<ref>فوائد رضویه، ص 302 و 621؛ ریحانه الادب، ج 4، ص 220.</ref>.  

پدر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیاش از خاندان ثروتمند و سرشناس و خوشنام و خیّر سمرقند بود.

بیشتر کتاب‌های‌ رجالی نوشته‌اند که: مسعود بن محمّد بن عیّاش منزل بسیار بزرگی برای فرزندانش به [[ارث]] گذاشت، که ده‌ها محقق کارهای فرهنگی در آن جا انجام می‌دادند. به علاوه بر آن، سیصد هزار دینار پول رایج آن روز از جمله ما ترک وی بود که محمّد همه آنها را در راه نشر علم وادب و ترویج فرهنگ [[اهل بیت|اهل‌بیت(علیه‌السلام)]] به مصرف رساند<ref>فهرست ابن ندیم، ص 361؛ رجال نجاشی، ص 247؛ رجال طوسی، ص 136 و معالم العلما، ص 29.</ref>.  

از تاریخ تولد، زادگاه و آرامگاه عیاشی چیزی در حافظه تاریخ ثبت نگردیده و فقط از وی به نام سمرقندی، عراقی و کوفی نام برده‌اند. به طور یقین، زادگاه او سمرقند است. به احتمال قوی، او در جوار تربت سردار شهید خراسان، حضرت قثم بن عباس (ره) (پسر عموی [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|حضرت محمد(صلی الله علیه)]]) به خاک سپرده شد. رجالیّون بزرگ شیعی و سنی، مانند: ابن ندیم، [[شیخ طوسی]]، نجاشی، [[ابن شهر آشوب]]، [[علامه حلی]]، [[ابن داود]]، [[مامقانی]]، اردبیلی، مدرسی، [[محدث قمی]]، [[ آقا بزرگ تهرانی|علامه آقا بزرگ تهرانی]] و [[سید حسن صدر]] وی را اهل سمرقند می‌دانند<ref> حسین بن عبدالله قمی.</ref>.

از نظر [[علم رجال]]، جایگاه ویژه‌ای دارد. اینک به القاب و اوصاف محمد بن مسعود سمرقندی که از ستارگان پرفروغ مکتب [[امامیه در آن سوی دریای جیحون بوده است به این ترتیب نام می‌بریم و توضیح القاب را به صاحبان اندیشه وا می‌گذاریم:

فقیه؛ جلیل‌القدر؛ عالم زاهد؛ واسع الاخبار؛ بصیر بالروایه؛ مضطلع؛ ثقه؛ صدوق؛ عین من عیون؛ نبیل؛ ادیب؛ فهیم؛ افضل اهل المشرق علماً؛ اوجد دهره و زمانه فی شقّه؛ غزاره العلم؛ مفسّر؛ محدث؛ اکابر؛ وحید؛ مورّخ؛ منجم؛ شاعر؛ طبیب؛ شیخ؛ اصحاب؛ رجال من کبار الاصحاب<ref> رجوع شود به منابع مذكور در همین رساله كه در عناوین غالباً‌ آمده است.</ref>.  

او با ثقه الاسلام کلینی و [[شیخ صدوق|محمد بن بابویه]] معاصر بود.

{{فهرست ستونی|۲}}

# اسحاق بن محمد بصری، از شاگردان [[حسن بن علی (عسکری)|امام عسکری(علیه‌السلام)]].

{{پایان}}

عیاشی چون خورشید، شعاعش بر سرزمین بی‌جان و یخ زده جامعه‌ آن روز [[ماوراءالنهر|ماوراء‌النهر]] تابیدن گرفت و حوزه‌های بسته و عقیم آن سامان را متحوّل ساخت. او توانست [[فقه]] پویا و سیّال [[اهل بیت|اهل‌بیت(علیه‌السلام)]] را بازگو نماید و ستارگانی را حول محور خویش گرد آورد. او از نخستین دانشورانی است که فرهنگ علوی را در آن نواحی به عنوان یک مذهب و تفکر عمیق علمی مطرح نمود. شیخ طوسی(ره) می‌نویسد:

«محمّد بن مسعود بن عیاشی مجلسی برای خواص (اهل فضل) و محفلی درسی برای عامّه (مردم) برقرار کرده بود<ref> فهرست شیخ، ص 136.</ref>.»

اینک نام‌ برخی از شاگردان وی را ذکر می‌کنیم:

{{فهرست ستونی|۲}}

{{پایان}}

بزرگترین میراثی که از مشعلداران دین و دیانت برای بشریت به ارمغان رسیده، آثار مکتوب آنهاست که امروز جهان وامدار میراث گرانسنگ ستارگان افول کرده از آسمان دانش و خرد است.

عیاشی توانست در زمینه‌های [[فقه]]، [[حدیث]]، [[قرآن]]، [[كلام|کلام]]، [[ادیان]]، [[امامت]]، [[رجال]]، [[ادعیه]]، [[تقیه]]، [[اخلاق]]، [[جهاد]]، [[اعجاز]]، محبت، [[بهشت]] و [[جهنم]]، [[سیره]]، تاریخ، حقوق، آداب، پوشاک، هیئت، نجوم، طب، عروض و قافیه، زجر، [[استخاره]]، صنعت خواب و تفأل، 208 کتاب تألیف نماید. متأسفانه از آنها، فقط کتاب تفسیر او از گزند حوادث در امان و برای آیندگان به یادگار ماند.

«علی بن محمّد بن عبدالله ابوالحسن قزوینی قاضی، چهره درخشان از علمای ماست و در حدیث ثقه است. در سال 356 هـ. ق وارد بغداد شد و قسمتی از کتب عیّاشی را با خود داشت و او نخستین کسی است که کتب عیّاشی را وارد بغداد نمود و آنها را از ابوجعفر احمد بن عیسی علوی زاهد از عیّاشی روایت می‌کرد که او راست کتاب ملح الاخبار که حسین بن عبیدالله (غضائری) آن را از وی روایت می‌کند<ref> مفاخر اسلام، ج 2، ص 329.</ref>.»

[http://karballa.ir/1390-10-12-17-22-50/3043-1390-10-20-20-55-22 برگرفته از سایت زندگی‌نامه عیاشی سمرقندی - karballa.IRhttp://karballa.ir]

{{پانویس}}