مراقبه: تفاوت میان نسخه‌ها

مراقبه در مفهوم عام، واژه ای عربی است که از ماده رقبه به معنای گردن و ورود گرفته شده ‌است. زیرا که انسان هنگام نظارت بر چیزی و مواظبت از آن؛ با گردنی افراشته از آن مراقبت  می‌کند. پس به طور کلی می‌توان گفت که کلمه مراقبه به معنای نظارت و مواظبت و تحقیق و زیر نظر گرفتن چیزی اطلاق شده ‌است. و اما مراقبه در لغت از واژه‌ی «رَقَبَ» گرفته شده و به معنای حفظ کردن است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۴۲۵.</ref>  

مراقبه در اصطلاح عبارت است از متوجه و ملتفت خود بودن در جمیع احوال تا از آنچه بدان عازم شده و عهد کرده، تخلف نکند.» <ref>بحرالعلوم سید مهدی، رساله سیر و سلوک (تحفة الملوک)، ص۱۵۰. ‏</ref> همچنین مراقبه به معنای در نظر گرفتن مراقِب، و توجه دادن فکر به‌سوی او می‌باشد و هر کسی از انجام کاری به سبب رعایت دیگری دوری جوید، گفته می‏‌شود که فلانی را مراقبت کرد. <ref>عارف سید محمد صادق، راه روشن، ترجمه المحجة البیضاء فیض کاشانی، ج۸، ص۱۹۳.</ref>

مُراقبه اصطلاحی در [[عرفان اسلامی]]  مربوط به حوزه دین و اخلاق و دارای قدمتی طولانی است. این اصطلاح به معنای مواظبت بر تمامی اعمال، گفتار و اندیشه‌ها برای سرپیچی نکردن از دستورهای الهی است. اگر بخواهیم برای سلوک سه مرحله، مشارطه، مراقبه و محاسبه در نظر بگیریم، مراقبه مرحله دوم آن می‌باشد. در منابع مربوط به اخلاق اسلامی، پیشینه‌ مراقبه به «مرابطه» باز می‌گردد که عبارت است از نگهبانی و مواظبت [[عقل]] از [[نفس]] <ref>بحرالعلوم سید مهدی، رساله سیر و سلوک (تحفة الملوک)، ص۱۵۰. ‏</ref> علمای اخلاق با استناد به برخی از آیات و روایات، مراقبه را از ضروریات سلوک می‌دانند. علاوه بر این، کلمه مراقبه متعلق به ادبیات عرفانی اسلامی است، اما در چند دهه اخیر، برخی از علاقه‌مندان به ادیان شرقی برای اصطلاحاتی همچون مدیتیشن (Meditation)، چن و یا ذن (Zen)، به غلط از اصطلاح تخصصی مراقبه استفاده می‌کنند. <ref>ر. ک، مجله معرفت ادیان، مقاله بررسي تطبيقي مفهوم و حقيقت «مراقبه» در عرفان اسلامي و عرفان بودايی».</ref>  

همان‌طور که بیان شد، مراقبه یعنی مواظبت بر انجام اعمال به‌طوری که بر خلاف دستورهای الهی نباشد. در مراقبه، انسان به این نکته توجه می‌کند که خداوند بر ظاهر و باطن اعمال وی و آن چه در قلبش می‌گذرد، آگاه است.<ref>نراقی ملا احمد، جامع السعادات، بی‌تا، ج۳، ص۹۶

از [[رسول خدا صلوات الله علیه]] نقل شده است که فرمود:احسان آن است که خدا را چنان بپرستی که گویی او را می‌‏بینی و اگر نتوانی او را ببینی، بدان‌که او تو را می‌بیند. <ref> مجلسی محمدباقر، بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۹۶.</ref>  

[[امام علی علیه‌السلام]] افرادی را که نسبت به مراقبه بدون توجه بودند، سرزنش می‌کردند.<ref>شیخ کلینی محمدبن یعقوب، الکافی، ج۸، ص۲۵۶.</ref>و نیز فرمود:خودت از نفس خودت مراقبت کن.<ref>تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۳۵.</ref> همچنین فرمود:خدا رحمت کند بنده‌ای که مراقبت الهی را به جای بیاورد.<ref> شیخ کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۷۲.</ref>  

هر عملی که از انسان سر برند بدون تاثیر نخواهد بود. و اما در اثر مراقبه، حالتی پیش می‌آید که مراقِب با معرفت دل، پیوسته حرمت مراقَب (خداوند) را رعایت می‌کند و به او اشتغال و توجه داشته و به وی بازگشت دارد.<ref>فیض کاشانی ملامحسن، ترجمه المحجة البیضاء، ۱۳۷۹ش، ج۸، ص۱۹۳.با تصرف اندک در عبارت.</ref>