مسجد الحرام: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">[[پرونده:مسجد الحرام.jpg|جایگزین=مسجد|بندانگشتی|مسجد مسجدالحرام]]

</div>

== نام مسجد الحرام ==

[[ابن جوزی]] وجه تسمیه مسجد الحرام را تحریم صید و قطع شجر در اطرافش گفته است.<ref>معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة‌، محمود عبدالرحمان‌، ج3، ص279</ref>

=== چرا به خانه خدا «مسجد الحرام» می‌گویند؟ ===

از امام صادق(علیه‌السلام) سؤال شد که چرا کعبه را _{بیت الله الحرام} نامیده‌اند؟ حضرت در جواب فرمودند: (لانّه حُرِّمَ عَلی المشرکینَ اَن یدْخلوه)؛ چون بر مشرکان حرام است که وارد آن شوند.

در واقع، کلام حضرت اشاره به آیه {{متن قرآن|(یـأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلاَیقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَـذَا)<ref>آیه 28 سوره توبه</ref>}}؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند، پس نباید بعد از امسال نزدیک مسجدالحرام شوند. <ref>آشنایی با مسجد الحرام - بیتوته

</ref>

حدود حرم تا مسجدالحرام در نقاط مختلف، متفاوت است''':''' از تنعیم تا مسجدالحرام ۶۱۵۰ متر، از جِعرانه تا مسجد ۱۸۰۰۰ متر، از مسیر طائف در نقطه هُدی تا مسجدالحرام ۱۵۵۰۰ متر، از مسیر لیث تا مسجد ۱۷۰۰۰ متر و از راه جده تا مسجدالحرام ۱۱۰۰۰ متر فاصله است.'''<ref>آشنایی با مسجد الحرام - بیتوته

</ref>'''

ولید بن عبدالملک اموى (خلافت از ۸۶- ۹۶ ه.)، در دوره‌اى حکومت مى‌کرد که خزانه بیت‌المال پر از غنایم و اموالى بود که به عنوان خراج و جزیه و عُشْریه از اطراف و اکناف به شام مى‌رسید. او خلیفه‌اى اهل رفاه و علاقه‌مند به ساختن بناهاى باشکوه و پرعظمت بود. از این رو، علاوه بر ساختن جامع اموى در دمشق و توسعه مسجدالنبى در مدینه و بناى بسیارى از اماکن مدینه، بر مساحت مسجدالحرام به مقدار ۱۷۲۵ متر افزود و مسجد را بازسازى کرد. او رواق‌هایى در اطراف مسجد ساخت و آنها را با ستون‌هایى عظیم سرپا نگاه داشت. این ستون‌ها به صورت زیبایى تزیین شد و در قسمت‌هایى از آنها طلا بکار رفت. ولید ناودان خانه خدا را نیز از طلا ساخت که تا به امروز به همین نام شهرت دارد.

<big>مهدىِ عباسى</big> فرزند منصور، (خلافت از ۱۵۸-۱۶۹ ه. ق) در سال ۱۶۱ تصمیم‌ به افزایش مجدد مساحت مسجد گرفت و خانه‌هاى بیشترى را خرید و به مسجد ضمیمه کرد. برخى از مردم از واگذار کردن خانه‌هاى خود ابا داشتند. وقتى مهدى عباسى دراین‌باره از موسى بن جعفر علیه‌السلام سؤال کرد، حضرت به او نوشت: اگر کعبه پس از آمدن مردم‌ به اینجا ساخته شده، یعنى ابتدا مردم در اینجا سکونت داشته‌اند، مردم در واگذار نکردن خانه‌هاى خود اولى هستند اما اگر ابتدا کعبه بوده و مردم پس از آن آمده‌اند، مسجد به زمین‌هاى اطراف خود اولویت دارد. مهدى عباسى با استناد به همین نکته، خانه‌ها را گرفت. پس از آن صاحبان خانه‌ها نزد امام کاظم علیه‌السلام آمدند و از ایشان خواستند تا از مهدى بخواهد پول خانه‌شان را بدهد و امام چنین کرد.

جدا از رواق‌هاى افزوده شده، محوطه‌هاى بزرگى در شرق و غرب و جنوب در خارج از مسجد، بدون سقف براى اقامه نماز آماده گردیده است. مساحت تقریبى این میادین در شرق - بیرون مسعى - ۴۶۰۰۰ مترمربع، در جهات دیگر ۴۲۰۰۰ مترمربع و جمعاً ۸۸۰۰۰ مترمربع مى‌باشد. تلاش‌هایى ‌نیز براى‌ بهبود وضع‌ تهویه هوا در مسجدالحرام صورت گرفت که بخشى از آن، از طریق واردکردن هواى خنک به مسجد، از میان ستون‌هاست که از مرکزى در بخش اجیاد با فاصله ۴۵۰ مترى از مسجد، تهیه و آماده و ارسال مى‌شود. اما بیشتر کار خنک کردن مسجد از طریق پنکه‌هاى سقفى است که آنها را ۱۲۹۲ عدد نوشته‌اند. <ref>رسول جعفریان، آثار اسلامى مکه و مدینه، ص۷۲ تا ۷۸</ref>

مسجدالحرام از دیرباز برای مردمان حجاز محترم بوده است. به لحاظ تاریخی اطلاع دقیقی از این که از چه زمان چنین موقعیتی پیدا کرده است، در دست نیست. بنابر روایات محلی و مذهبی، این محل از زمان پیدایش زمین محترم بوده است. در روایات اسلامی، مسجدالحرام بافضیلت‌ترین مکان روی زمین است.<ref>ابن ضیاء، تاریخ مکه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳</ref>

بنابر حدیثی منسوب به پیامبر اکرم(ص) مسجدالحرام قدیم‌ترین مسجد زمین است و حتی پیش از مسجدالاقصی بنیان نهاده شده است.<ref>ابن ضیاء، تاریخ مکه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳</ref>

در حدیث شد رحال، که بنابر آن [[پیامبر اکرم]](ص) فرموده است: «سفر مکنید جز برای زیارت سه مسجد....» یکی از این مساجد، مسجدالحرام است.

بنابر روایات محلی، قبر هفتاد پیامبر از جمله هود و صالح و اسماعیل در مسجدالحرام است.<ref>ازرقی، اخبار مکة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۷۳</ref>

در آموزه‌های اسلامی احکام فقهی و معنوی ویژه‌ای برای مسجدالحرام و مکه وضع شده است. برای نمونه، جنگ در مسجدالحرام و بلکه حرم مکه گناه بزرگی است مگر به قصد دفاع.<ref>ابن ضیاء، تاریخ مکه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴</ref> عباداتی از جمله نماز در مسجدالحرام بسیار بیشتر از مکان‌های دیگر، دارای اثرات معنوی و مادی شمرده شده است.<ref>ابن ضیاء، تاریخ مکه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲</ref>

این مسجد که محیط بر کعبه و قبله‌گاه مسلمانان است، بین مسلمین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این مسجد در طول تاریخ [[بعثت پیامبران]] الهی نیز از قداست و عظمت ویژه‌ای برخوردار بوده است. و به نیکی از آن پاسداری می‌کرده‌اند.

از آنجا که آغاز رسالت [[پیامبر اکرم]] (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از آن‌جا بوده و نیز همۀ مسلمانان به طرف آن نماز می‌گزارند، همچنان در نگاه مسلمین دارای عظمت است.

به ویژه آن‌که در برخی روایات، محل آغاز ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) یاد شده است. <ref>ابوجعفر، محمد بن حسن (شیخ طوسی)، کتاب الغیبة، ص۴۷۶ ۴۷۷، ح۵۰۲</ref>

 

«إنّ القائم إذا خرج دخل المسجد الحرام فیستقبل الکعبة و یجعل ظهره إلی المقام...»؛ «همانا قائم، آن‌گاه که خروج کند، به مسجدالحرام داخل شده، در حالی که رو به کعبه کرده است، به مقام تکیه می‌زند و...». <ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۵۱، ص۵۹</ref>

=مهمترین بناهای داخلی مسجدالحرام=

منظور سنگی است که می‌گویند حضرت ابراهیم هنگام بازسازی کعبه، زیر پای خود گذاشته تا دستش به قسمت بالای دیوار برسد. به نقلی، این سنگ پیش از اسلام درون کعبه بود؛ اما وقتی آیه «وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی» نازل شد، به دستور پیامبر اکرم(ص) آن را از کعبه بیرون آورده در پیرامون کعبه نهادند.

حِجْرِ اسماعیل؛ فضای بین کعبه و دیواری نیم‌دایره را گویند که از یال شمالی کعبه (رکن عراقی) تا یال غربی آن (رکن شامی) امتداد دارد. نام دیگر آن حطیم است و برخی نیز آن را حظیره خوانده‌اند. پس از آنکه حضرت ابراهیم(ع) و هاجر و فرزند شیرخوارشان اسماعیل به وادی مکه رسیدند، با راهنمایی جبرئیل در جایگاه کنونی حجر مستقر شدند. سپس هاجر و اسماعیل، همراه با گوسفندانشان، در همین مکان و در سایبانی که با چوب درخت ساختند، سکونت گزیدند. هاجر و اسماعیل هر دو پس از وفات در همین مکان دفن شدند. [نیازمند منبع] حجر اسماعیل از دوران پیش از اسلام مورد احترام و تقدیس بود. پیامبر اکرم(ص) نیز، پس از بعثت، در حجر اسماعیل می‌نشست و علاوه بر عبادت و تلاوت قرآن، به سؤالات مردم پاسخ می‌داد. به نظر مشهور فقهای امامی، به استناد احادیث معتبر، حجر اسماعیل جزء کعبه نیست.

حد فاصل بین رکن حجرالاسود و درِ کعبه را حطیم گویند و در روایات آمده که بهترین مکان در مسجد الحرام است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۲۵</ref> دلیل نام‌گذاری آن به حطیم این است که مردم در آن جمع می‌شوند و به یکدیگر فشار می‌آورند.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۷</ref>

در گذشته کعبه دو درب داشته است. یکی در دیوار شرقی در نزدیکی رکن حجر الاسود که امروزه نیز وجود دارد، دومین درب در دیوار غربی در نزدیکی رکن یمانی و مقابل در شرقی بوده که در بازسازی قریش این در بسته شد و امروزه جای آن روی دیوار کعبه مشخص است. به محل در غربی مستجار گفته می‌شود. [نیازمند منبع] لمس کردن کعبه در این ناحیه و دعا در آن در دور هفتم طواف مستحب است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۸۱</ref>

بنابر برخی روایات، پیامبر اکرم(ص) صورت و دست‌های خود را بر این قسمت از دیوار می‌گذاشت. از آن حضرت نقل کرده‌اند که در این محل، دعای بندگان مستجاب است. اعتراف به گناه و طلب بخشایش، از اعمال مستحب این محل است.<ref>کلینی، الکافی، ج ۴، ص۴۱۰</ref>

مسجد الحرام در گذر تاریخ و در توسعه‌هایى که صورت گرفت، داراى درهاى بسیارى شد که برخى از آنها، در هر دوره، نامى ویژه به خود گرفت. در حال حاضر، مسجد شمار فراوانى در خرد و بزرگ دارد. درهاى خرد اغلب در طرف مسعى است که نام‌هاى آنها عبارت است از:

گفتنى است که باب بنى شیبه از اعتبار خاصى برخوردار بوده است؛ زیرا پس از سقوط هُبَل از بام کعبه، آن را در کنار این در دفن کردند و بنابراین، رفت و آمد موحّدان در اینجا، به معناى کوبیدن بیشتر شرک و بت‌پرستى است. استحباب ورود از این در به مسجد به همین دلیل است.<ref>کتاب من لایحضره الفقیه، ج ٢، ص ٢٣٨، ش ٢٢٩٢</ref>

# وجوب احرام برای دخول به مسجد الحرام و مکّه.

# عدم جواز قصاص کسی که به مسجد الحرام پناه برده است.

# جواز قصر و اتمام برای مسافر در مسجد الحرام.

# حرمت خارج کردن سنگریزه و خاک از مسجد الحرام.

# فضیلت مخصوص نماز در مسجد الحرام.

# عدم جواز ورود غیر مسلمان به مسجدالحرام و مکّه. <ref>احکام اختصاصی مکه و مسجدالحرام (1) - راسخون

# </ref>

{{پانویس|2}}

[[رده:مکان‌های مقدس اسلامی]]