۸۵٬۸۱۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'زمینه ساز' به 'زمینه‌ساز') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:نواب اربعه.jpg |جایگزین=نواب اربعه]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:نواب اربعه.jpg |جایگزین=نواب اربعه]]</div> | ||
'''نواب اربعه'''، اصطلاحی است که بر چهار نائب خاص [[ | '''نواب اربعه'''، اصطلاحی است که بر چهار نائب خاص [[حجت بن حسن (مهدی)|حجت بن الحسن]] در دوران غیبت اطلاق می‌شود. | ||
نایبان خاص [[ | نایبان خاص [[حجت بن حسن (مهدی)|امام مهدی(عجل الله تعالي فرجه الشريف)]] در دوران [[غیبت صغری|غیبت صغرى]]، چهار تن از علماى پارسا و بزرگ [[شیعه]] (و بعضا از [[اصحاب]] با سابقه [[امامان]] پیشین) بودند. این افراد به '''نواب اربعه''' نامیده شده‌اند. | ||
این چهار نفر([[عثمان بن سعید]]، [[محمد بن عثمان]]، [[حسین بن روح]] و [[علی بن محمد سَمُری]]) به‌مدت هفتاد سال، نیابت امام را عهده‌دار بودند و با داشتن وکلایی در دورترین شهر‌های اسلامی، پیام‌‌ها و خواستههای [[شیعیان]] را به امام و پاسخ‌‌های امام را به آنان میرساندند. از دیگر وظایف نایبان خاص، این بود که تردید‌ها را درباره [[حضرت مهدی]] از بین ببرند و محل زندگی امام و مشخصات او را پنهان دارند. | این چهار نفر([[عثمان بن سعید]]، [[محمد بن عثمان]]، [[حسین بن روح]] و [[علی بن محمد سَمُری]]) به‌مدت هفتاد سال، نیابت امام را عهده‌دار بودند و با داشتن وکلایی در دورترین شهر‌های اسلامی، پیام‌‌ها و خواستههای [[مذهب شیعه|شیعیان]] را به امام و پاسخ‌‌های امام را به آنان میرساندند. از دیگر وظایف نایبان خاص، این بود که تردید‌ها را درباره [[حضرت مهدی]] از بین ببرند و محل زندگی امام و مشخصات او را پنهان دارند. | ||
== نواب اربعه == | == نواب اربعه == | ||
نایبان خاص<ref>در آن روزگار، به جاى «نیابت» و «نواب» بیشتر تعبیر «سفارت» و «سفرأ» به كار برده میشد.</ref>. | نایبان خاص<ref>در آن روزگار، به جاى «نیابت» و «نواب» بیشتر تعبیر «سفارت» و «سفرأ» به كار برده میشد.</ref>. حضرت مهدى در دوران [[غیبت صغری|غیبت صغرى]]، چهار تن از [[صحابه|اصحاب]] با سابقه امامان پیشین و از علماى پارسا و بزرگ [[شیعه]] بودند كه «نوّاب اربعه» نامیده شده‌اند. | ||
اینان به ترتیب زمانى عبارت بودند از: | اینان به ترتیب زمانى عبارت بودند از: | ||
# ابو عَمرو عثمان بن سعید عَمرى، | # ابو عَمرو عثمان بن سعید عَمرى، | ||
# ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عَمرى، | # ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عَمرى، | ||
# ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى، | # ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى، | ||
# ابو الحسن على بن محمد سَمَرى. | # ابو الحسن على بن محمد سَمَرى. | ||
البته | البته امام زمان(عجل الله تعالي فرجه الشريف) وكلاى دیگرى نیز در مناطق مختلف مانند: [[بغداد]]، [[كوفه]]، [[اهواز]]، [[همدان]]، [[قم]]، [[رى]]، [[آذربایجان]]، [[نیشابور]] و... داشت كه یا به وسیله این چهار نفر، كه در رأس سلسله مراتب وكلاى امام قرار داشتند، امور مردم را به عرض حضرت میرساندند<ref>چنانكه طبق نقل شیخ طوسى، حدود ده نفر در بغداد به نمایندگى از طرف محمد بن عثمان فعالیّت میكردند (الغیبة، ص 225).</ref> و از سوى امام در مورد آنان «توقیع» هایى<ref>توقیع به معناى حاشیه نویسى است و در اصطلاح علماى شیعه به نامهها و فرمان‌هایى كه در زمان غیبت صغرى از طرف امام به [[مذهب شیعه|شیعیان]] میرسیده توقیع گفته می‌شود.</ref> صادر می‌شده است<ref> صدر، المهدى،، ص .189.</ref>. و یا - آن گونه كه بعضى از محققان احتمال دادهاند - سفارت و وكالت این چهار نفر، وكالتى عامّ و مطلق بوده ولى دیگران در موارد خاصى وكالت و نیابت داشتهاند<ref> امین، سید محسن، أعیان الشیعة، ج 2، ص .48.</ref>. مانند: | ||
[[محمد بن جعفر اسدى]]، [[احمد بن اسحاق اشعرى قمی]]، [[ابراهیم بن محمد همدانى]]، احمد بن حمزة بن الیسع<ref>طوسى،، الغیبة، ص 257، .258</ref>، محمد بن ابراهیم بن مهزیار<ref>كلینى،، اصول كافى،، ج 1، ص 518، ح .5.</ref>، حاجز بن یزید، محمد بن صالح<ref>كلینى، همان كتاب، ص 521، ح 14 و .15.</ref>، ابو‌هاشم داود بن قاسم جعفرى، محمد بن على بن بلال، عمر اهوازى، و ابو محمد و جنائى<ref>طبرسى،، اًعلام الورى، ص .444.</ref>. | [[محمد بن جعفر اسدى]]، [[احمد بن اسحاق اشعرى قمی]]، [[ابراهیم بن محمد همدانى]]، احمد بن حمزة بن الیسع<ref>طوسى،، الغیبة، ص 257، .258</ref>، محمد بن ابراهیم بن مهزیار<ref>كلینى،، اصول كافى،، ج 1، ص 518، ح .5.</ref>، حاجز بن یزید، محمد بن صالح<ref>كلینى، همان كتاب، ص 521، ح 14 و .15.</ref>، ابو‌هاشم داود بن قاسم جعفرى، محمد بن على بن بلال، عمر اهوازى، و ابو محمد و جنائى<ref>طبرسى،، اًعلام الورى، ص .444.</ref>. | ||
| خط ۲۳: | خط ۱۹: | ||
عثمان بن سعید از قبیله بنى اسد بود و به مناسبت سكونت در شهر [[سامرا]]، «عسكرى» نیز نامیده میشد. در محافل [[شیعه]] از او به نام «سمّان» (روغن فروش) یاد میشد، زیرا به منظور استتار فعالیت‌هاى سیاسى، روغن فروشى می‌كرد و اموال متعلق به امام را، كه شیعیان به وى تحویل می‌دادند، در ظرف‌هاى روغن قرار داده به محضر امام عسكرى میرساند<ref>طوسى،، الغیبة، تهران، مكتبة نینوى الحدیثة ص .214.</ref>. او مورد اعتماد و احترام عموم شیعیان بود<ref>طوسى، همان كتاب، ص 216.</ref>. گفتنى است كه عثمان بن سعید قبلاً نیز از وكلا و یاران مورد اعتماد [[امام هادی|حضرت هادى]] و حضرت عسكرى (علیه‌السلام) بوده است. «احمد بن اسحاق» كه خود از بزرگان [[مذهب شیعه|شیعه]] می‌باشد، می‌گوید: | عثمان بن سعید از قبیله بنى اسد بود و به مناسبت سكونت در شهر [[سامرا]]، «عسكرى» نیز نامیده میشد. در محافل [[شیعه]] از او به نام «سمّان» (روغن فروش) یاد میشد، زیرا به منظور استتار فعالیت‌هاى سیاسى، روغن فروشى می‌كرد و اموال متعلق به امام را، كه شیعیان به وى تحویل می‌دادند، در ظرف‌هاى روغن قرار داده به محضر امام عسكرى میرساند<ref>طوسى،، الغیبة، تهران، مكتبة نینوى الحدیثة ص .214.</ref>. او مورد اعتماد و احترام عموم شیعیان بود<ref>طوسى، همان كتاب، ص 216.</ref>. گفتنى است كه عثمان بن سعید قبلاً نیز از وكلا و یاران مورد اعتماد [[امام هادی|حضرت هادى]] و حضرت عسكرى (علیه‌السلام) بوده است. «احمد بن اسحاق» كه خود از بزرگان [[مذهب شیعه|شیعه]] می‌باشد، می‌گوید: | ||
روزى به محضر امام هادی رسیدم و عرض كردم: من گاهى غایب و گاهى (در اینجا) حاضر و وقتى هم كه حاضرم همیشه نمی‌توانم به محضر شما برسم. سخن چه كسى را بپذیرم و از چه كسى فرمان ببرم؟ | روزى به محضر امام هادی رسیدم و عرض كردم: من گاهى غایب و گاهى (در اینجا) حاضر و وقتى هم كه حاضرم همیشه نمی‌توانم به محضر شما برسم. سخن چه كسى را بپذیرم و از چه كسى فرمان ببرم؟ | ||
امام فرمود: «این | امام فرمود: «این ابو عَمرو (عثمان بن سعید عَمرى)، فردى امین و مورد اطمینان من است، آنچه به شما بگوید، از جانب من می‌گوید و آنچه به شما برساند، از طرف من میرساند». | ||
احمد بن اسحاق می‌گوید: پس از رحلت [[امام هادی|امام هادى(علیه‌السلام)]] روزى به حضور امام عسكرى (علیه‌السلام) شرفیاب شدم و همان سؤال را تكرار كردم. | احمد بن اسحاق می‌گوید: پس از رحلت [[امام هادی|امام هادى(علیه‌السلام)]] روزى به حضور امام عسكرى (علیه‌السلام) شرفیاب شدم و همان سؤال را تكرار كردم. | ||
حضرت مانند پدرش فرمود: این ابو عَمرو مورد اعتماد و اطمینان امام پیشین، و نیز طرف اطمینان من در زندگى و پس از مرگ من است. آنچه به شما بگوید از جانب من می‌گوید و آنچه به شما برساند از طرف من میرساند<ref>طوسى،، الغیبة، ص 215.</ref>. | حضرت مانند پدرش فرمود: این ابو عَمرو مورد اعتماد و اطمینان امام پیشین، و نیز طرف اطمینان من در زندگى و پس از مرگ من است. آنچه به شما بگوید از جانب من می‌گوید و آنچه به شما برساند از طرف من میرساند<ref>طوسى،، الغیبة، ص 215.</ref>. | ||
| خط ۴۲: | خط ۳۸: | ||
== ابو القاسم حسین بن روح نوبختى == | == ابو القاسم حسین بن روح نوبختى == | ||
در روز‌هاى آخر عمر ابو‌جعفر، گروهى از بزرگان شیعه نزد او رفتند. او گفت: چنانچه از دنیا رفتم، به امر امام، جنشین من و نایب امام | در روز‌هاى آخر عمر ابو‌جعفر، گروهى از بزرگان شیعه نزد او رفتند. او گفت: چنانچه از دنیا رفتم، به امر امام، جنشین من و نایب امام ابو القاسم حسین بن روح نوبختى خواهد بود. به او مراجعه كنید و در كار‌های‌تان به او اعتماد نمایید<ref>طوسى،، همان كتاب، ص 226 و 227 - بحار الأنوار، ج 51، ص .355.</ref>. | ||
حسین بن روح، از دستیاران نزدیک نایب دوم بود و عَمرى از مدت‌ها پیش، براى تثبیت امر نیابت او زمینه‌سازى می‌كرد و شیعیان را جهت تحویل اموال، به او ارجاع میداد و او، رابط بین عثمان بن سعید و شیعیان بود<ref>طوسى،، همان كتاب، ص 224 و 225 و .227.</ref>. | حسین بن روح، از دستیاران نزدیک نایب دوم بود و عَمرى از مدت‌ها پیش، براى تثبیت امر نیابت او زمینه‌سازى می‌كرد و شیعیان را جهت تحویل اموال، به او ارجاع میداد و او، رابط بین عثمان بن سعید و شیعیان بود<ref>طوسى،، همان كتاب، ص 224 و 225 و .227.</ref>. | ||
حسین بن روح، كتابى در [[فقه]] [[شیعه]] به نام «التأدیب» تألیف كرده بود. آن را جهت اظهار نظر، نزد فقهاى قم فرستاد. آنان پس از بررسى، در پاسخ نوشتند، جز در یك مسئله، همگى مطابق فتاواى فقهاى شیعه است<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .240.</ref>. بعضى از معاصرین او، عقل و هوش و درایت وى را تحسین كرده و میگفتند: به تصدیق موافق و مخالف، حسین بن روح از عاقلترین مردم روزگار است<ref>مجلسى،، بحار الأنوار، ج 51، ص 356، ور. ك به: طوسى،، همان كتاب، ص .236</ref>. نوبختى در دوران حكومت «مقتدر»، خلیفه عباسى، به خدت پنج سال به زندان افتاد و در سال 317 آزاد شد<ref>دكتر حسین، جاسم، تاریخ سیاسى غیبت امام دوازدهم، چاپ اوّل، تهران، انتشارات امیر كبیر، 1367 هـ. ش، ص .199</ref>. و سرانجام، بعد از بیست و یك سال فعالیّت و سفارت، در سال 326 چشم از جهان فرو بست<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .238</ref>. | حسین بن روح، كتابى در [[فقه]] [[شیعه]] به نام «التأدیب» تألیف كرده بود. آن را جهت اظهار نظر، نزد فقهاى قم فرستاد. آنان پس از بررسى، در پاسخ نوشتند، جز در یك مسئله، همگى مطابق فتاواى فقهاى شیعه است<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .240.</ref>. بعضى از معاصرین او، عقل و هوش و درایت وى را تحسین كرده و میگفتند: به تصدیق موافق و مخالف، حسین بن روح از عاقلترین مردم روزگار است<ref>مجلسى،، بحار الأنوار، ج 51، ص 356، ور. ك به: طوسى،، همان كتاب، ص .236</ref>. نوبختى در دوران حكومت «مقتدر»، خلیفه عباسى، به خدت پنج سال به زندان افتاد و در سال 317 آزاد شد<ref>دكتر حسین، جاسم، تاریخ سیاسى غیبت امام دوازدهم، چاپ اوّل، تهران، انتشارات امیر كبیر، 1367 هـ. ش، ص .199</ref>. و سرانجام، بعد از بیست و یك سال فعالیّت و سفارت، در سال 326 چشم از جهان فرو بست<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .238</ref>. | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۷: | ||
چند روز پیش از وفات او توقیعى از ناحیه امام به این مضمون خطاب به وى صادر شد: | چند روز پیش از وفات او توقیعى از ناحیه امام به این مضمون خطاب به وى صادر شد: | ||
اى على بن محمد سمرى! خداوند در سوك فقدان تو پاداشى بزرگ به برادرانت عطا كند. تو تا شش روز دیگر از دنیا خواهى رفت. كار‌هایت را مرتب كن و هیچ كس را به جانشینى خویش مگمار. دوران غیبت كامل فرا رسیده است و من جز با اجازه [[خداوند]] متعال [[ظهور]] نخواهم كرد و ظهور من پس از گذشت مدتى طولانى و قساوت دل‌ها و پر شدن زمین ازستم خواهد بود. افرادى نزد | اى على بن محمد سمرى! خداوند در سوك فقدان تو پاداشى بزرگ به برادرانت عطا كند. تو تا شش روز دیگر از دنیا خواهى رفت. كار‌هایت را مرتب كن و هیچ كس را به جانشینى خویش مگمار. دوران غیبت كامل فرا رسیده است و من جز با اجازه [[خداوند]] متعال [[ظهور]] نخواهم كرد و ظهور من پس از گذشت مدتى طولانى و قساوت دل‌ها و پر شدن زمین ازستم خواهد بود. افرادى نزد شیعیان من مدّعى مشاهده من (ارتباط با من به عنوان نایب خاص) خواهند شد. آگاه باشید كه هر كس پیش از خروج [[سفیانی|سفیانى]] و «صیحه آسمانى»<ref> چنانكه در بحث علائم ظهور گفته شده، قیام شخصى به نام سفیانى و صداى آسمانى از علامت‌هایى هستند كه در آستانه ظهور امام رخ خواهد داد.</ref> چنین ادعایى بكند، دروغگو و افترا زننده است و هیچ حركت و نیرویى جز به خداوند عظیم نیست<ref>طوسى،، الغیبة، ص 242 و 243 - مجلسى،، بحار الأنوار، ج 51، ص 361 - طبرسى،، همان كتاب، ص 445 - صدر.</ref>. | ||
در ششمین روز پس از صدور توقیع، ابو الحسن سمرى از دنیا رفت<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .243</ref>. پیش از مرگش از وى پرسیدند: نایب بعد از تو كیست؟ پاسخ داد: اجازه ندارم كسى را معرفى كنم<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .242 </ref>. با در گذشت ابو الحسن سمرى دوره جدیدى در تاریخ شیعه آغاز گردید كه به دوران [[غیبت کبری|غیبت كبرى]] معروف است. | در ششمین روز پس از صدور توقیع، ابو الحسن سمرى از دنیا رفت<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .243</ref>. پیش از مرگش از وى پرسیدند: نایب بعد از تو كیست؟ پاسخ داد: اجازه ندارم كسى را معرفى كنم<ref>طوسى،، همان كتاب، ص .242 </ref>. با در گذشت ابو الحسن سمرى دوره جدیدى در تاریخ شیعه آغاز گردید كه به دوران [[غیبت کبری|غیبت كبرى]] معروف است. | ||