کلام: تفاوت میان نسخه‌ها

علمای اسلامی می‌گویند: مجموع تعلیمات اسلامی سه بخش است: عقاید، اخلاق و احکام؛ علمی که متصدی بخش اوّل است علم کلام است و علمی که عهده دار بخش دوم است علم اخلاق و علمی که عهده دار بخش سوم است علم فقه نام دارد.

از مجموع تعاریف، این گونه می‌توان استنباط نمود که علم کلام دانشی است که به استنباط، تنظیم، تبیین معارف و مفاهیم دینی پرداخته و بر اساس شیوه های مختلف استدلال، اعم از برهان، جدل، خطابه و ... گزاره‌های اعتقادی را اثبات و توجیه می‌کند و به اعتراض ها و شبهات مخالفان دینی پاسخ می‌دهد.

دلایل علم کلام دلایل یقینی است که عقل به آن حکم می‌کند و دلایل نقلی نیز موءید آن است. بنابراین گواهی عقل با تأیید نقل نهایت اطمینان و اعتماد را فراهم می‌سازد و در این صورت شبهه ای برای صحت دلیل، وجود نخواهد داشت. در نتیجه باید گفت که علوم دیگر از علم کلام استمداد می جویند وعلی الاطلاق، علم کلام را می‌توان در رأس کلیه علوم شرعی قرار داد.

5. علم کلام با مباحثه و گفتگو بین دو طرف تحقق می یابد، ولی علوم دیگر با مطالعه کتب.

6. اختلافات و مجادلاتی که در اکثر علوم به وقوع می پیوندد به کلام نیاز دارد.<ref>تحقیقی در مسائل کلامی از نظر متکلمان اشعری و معتزلی، دکتر اسعد شیخ الاسلامی، انتشارات امیرکبیر، 1363، صفحات 7و8.</ref>

متکلمین همانند فلاسفه مشاء صرفاً بر استدلال عقلی تکیه می‌کنند با این تفاوت که اصول و مبادی عقلی آنها با اصول و مبادی فلاسفه تفاوت عمده دارد. متکلّمین غالباً استدلال خود را بر اساس «حسن و قبح» عقلی استوار می‌کنند، یعنی در استدلال آنها قضایایی ذکر می‌شود که حکایت می‌کند از این که فلان چیز زشت و قبیح است و فلان چیز حَسن و خوب است. امّا حکما «حسن و قبح» را مربوط به زندگی انسان می دانند و درباره خداوند و جهان هستی با این معیارها قضاوت نمی‌کنند. از این رو حکما، کلام را حکمت جدلی و فلسفه را حکمت برهانی می نامند.