صحیح مسلم (کتاب)

«صحیح مسلم» تألیف مسلم بن حجاج نیشابوری (م، ۲۶۱ ق)، یکی از «صحاح ششگانه» اهل‌سنت است. مولف این کتاب سعی داشته است که احادیث صحیح را در کتاب خود جمع‌آوری کند، اما محققان برخی از احادیث این کتاب را مجعول می‌دانند. برای این کتاب شرح‌های متعدی نگاشته شده است.

مؤلف

مسلم بن حجاج نیشابوری از محدثین بزرگ اهل سنت و مؤلف دومین کتاب مهم حدیثی آنان است. او در سال ۲۰۶ هجری زاده شد و تحصیلات خود را در نیشابور به پایان برد. سپس به حوزه‌های علمی دیگر هم مسافرت کرد و از اساتید مختلف کسب حدیث نمود. او از جمله شاگردان بخاری است، اگرچه در کتاب خود هیچ حدیثی از بخاری نقل نکرده است. مسلم در سال ۲۶۱ هجری در نیشابور وفات نمود.

محتوای کتاب

«صحیح مسلم» کتابی جامع است. این کتاب که کار تدوین آن پانزده سال به طول کشیده است، از ۵۴ کتاب اصلی از «کتاب الإیمان» تا «کتاب التفسیر»، تشکیل شده و موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ و سیره را دربردارد. صحیح مسلم حدود ۷۰۰۰ حدیث دارد که احادیث غیر مکرر آن نزدیک به ۳۰۰۰ حدیث است.

مسلم در صحیح مسلم همانند بخاری در صحیح بخاری سعی داشته است که تنها احادیث صحیح را در کتاب خود جای دهد. شروط او در صحت حدیث نیز همانند بخاری است و به نظر محققان، حدیث صحیح در نظر او و بخاری دارای دو شرط اصلی بوده است: ۱. سند متصل از آنها تا طبقه صحابه ۲. مورد وثوق و اعتماد بودن راویان در هر طبقه.

نقدی که بر کتاب صحیح مسلم وارد شده آن است که تمام روایات این کتاب نمی‌تواند صحیح باشد و برخی روایات این کتاب همچون احادیث دال بر تحریف قرآن، تجسم خداوند، تحقیر پیامبران از جمله پیامبر خاتم (صلی الله علیه وآله) از احادیث مجعولی است که به این کتاب راه یافته است.

شرح‌های صحیح مسلم

المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن حجاج؛ ابوزکریا محیی‌الدین یحیی بن شرف نووی شافعی (م، ۶۷۶ق)؛ این شرح بهترین شرح این کتاب دانسته شده است.

منهاج الابتهاج؛ قسطلانی.

الاکمال فی شرح مسلم؛ قاضی عیاض بن موسی یحصبی مالکی (م، ۷۸۸ق).

المعلم بفوائد کتاب مسلم؛ ابوعبدالله محمد بن علی مازری (م، ۵۳۶ق).

المفهم لما اشکل من تلخص کتاب مسلم؛ ابوعباس احمد بن عمر بن ابراهیم قرطبی (م، ۶۵۶ق).

الدیباج علی صحیح مسلم بن الحجاج؛ جلال‌الدین سیوطی (م، ۹۱۱ق).

شرح زوائد مسلم علی البخاری؛ سراج‌الدین عمر بن علی بن ملقن شافعی (م، ۸۰۴ق).

منابع

طباطبایی، محمدکاظم، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث.

محمدی ری شهری، محمد، شناخت نامه حدیث، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.

معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، تهران، کویر، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.