۸۷٬۷۱۸
ویرایش
معروف کرخی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '[[آیت‌الله خویی' به '[[سید ابوالقاسم خوئی'
جز (جایگزینی متن - 'آیت الله' به 'آیت‌الله') |
جز (جایگزینی متن - '[[آیت‌الله خویی' به '[[سید ابوالقاسم خوئی') |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
</div> | </div> | ||
'''معروف کرخی''' (د ۲۰۰ق) از عارفان طبقۀ اول به شمار می‌رود. به روایت عطار وی به دست [[امام رضا]] (ع) توبه کرد و در شمار بزرگان [[عرفان]] در آمد. او را به صفتِ زهد و فتوت ستوده‌اند. به گفتۀ وی جوان‌مردان دارای ۳ نشان‌اند: وفای بی‌خلاف، ستایش بی‌جود و عطای بی‌سؤال. افزون بر آن، کرخی در باب محبت معتقد بود که محبت نه به تعلیم خلق، بلکه از موهبت حق، و از فضل او ست<ref>هجویری، علی، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۲، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش. - عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۹، تذکرةالاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۴۶ش. - جامی، عبدالرحمان، ج۱، ص۳۵، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش</ref> به این ترتیب، با توجه به روایات و شرح احوال صوفیۀ این دوره می‌توان گفت که در این زمان صوفیان بیش‌تر بر زهد و ریاضت و خوف، وهم‌چنین توکل و فقر تأکید می‌کردند و کمال سعادت را در زیستن بدون هیچ تعلق دنیوی می‌دانستند. اما در عین حال، زهد آنان، زهدی عاشقانه، و مقدمۀ محبت و معرفت حق بود. | '''معروف کرخی''' (د ۲۰۰ق) از عارفان طبقۀ اول به شمار می‌رود. به روایت عطار وی به دست [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا]] (ع) توبه کرد و در شمار بزرگان [[عرفان]] در آمد. او را به صفتِ زهد و فتوت ستوده‌اند. به گفتۀ وی جوان‌مردان دارای ۳ نشان‌اند: وفای بی‌خلاف، ستایش بی‌جود و عطای بی‌سؤال. افزون بر آن، کرخی در باب محبت معتقد بود که محبت نه به تعلیم خلق، بلکه از موهبت حق، و از فضل او ست<ref>هجویری، علی، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۲، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش. - عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۹، تذکرةالاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۴۶ش. - جامی، عبدالرحمان، ج۱، ص۳۵، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش</ref> به این ترتیب، با توجه به روایات و شرح احوال صوفیۀ این دوره می‌توان گفت که در این زمان صوفیان بیش‌تر بر زهد و ریاضت و خوف، وهم‌چنین توکل و فقر تأکید می‌کردند و کمال سعادت را در زیستن بدون هیچ تعلق دنیوی می‌دانستند. اما در عین حال، زهد آنان، زهدی عاشقانه، و مقدمۀ محبت و معرفت حق بود. | ||
=نسب و تولد= | =نسب و تولد= | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
معروف کرخی از عارفان طبقه اوّل بوده و وی را آغازگر مکتب [[تصوف|تصوّف]] بغداد می‌دانند که نقش مهمی در انتقال تصوّف از زهد به عرفان دارد. گفته شده که معروف اولین تعریف از تصوّف را ارایه کرده است. او تصوّف را (گرفتن حقایق و گفتن دقایق و نومیدی از دست خلایق) می‌داند. این تعریف مورد توجه عارفان پس از وی و مستشرقانی گردید که به مطالعه و شناخت جریان عرفان و تصوّف پرداختند<ref>ذوالفقاری، آرا و عقاید معروف کرخی، ص۶۶</ref>. | معروف کرخی از عارفان طبقه اوّل بوده و وی را آغازگر مکتب [[تصوف|تصوّف]] بغداد می‌دانند که نقش مهمی در انتقال تصوّف از زهد به عرفان دارد. گفته شده که معروف اولین تعریف از تصوّف را ارایه کرده است. او تصوّف را (گرفتن حقایق و گفتن دقایق و نومیدی از دست خلایق) می‌داند. این تعریف مورد توجه عارفان پس از وی و مستشرقانی گردید که به مطالعه و شناخت جریان عرفان و تصوّف پرداختند<ref>ذوالفقاری، آرا و عقاید معروف کرخی، ص۶۶</ref>. | ||
سلسله معروف کرخی به «السلاسل» مشهور شده است؛ در میان فرقه‌های صوفیه، معروفیه که بعدها به نعمت اللهیه تغییر نام داد، به همراه تمام شعباتش به معروف کرخی منتهی می‌شود و از این طریق نسبت خود را به امام رضا(ع) و [[حضرت علی]](ع) می‌رسانند<ref>نور بخش، سلسله جلیله نعمت اللهیه رضویه، ص۲۰۲</ref>. | سلسله معروف کرخی به «السلاسل» مشهور شده است؛ در میان فرقه‌های صوفیه، معروفیه که بعدها به نعمت اللهیه تغییر نام داد، به همراه تمام شعباتش به معروف کرخی منتهی می‌شود و از این طریق نسبت خود را به امام رضا(ع) و [[علی بن ابی طالب|حضرت علی]](ع) می‌رسانند<ref>نور بخش، سلسله جلیله نعمت اللهیه رضویه، ص۲۰۲</ref>. | ||
[[فرقه ذهبیه]] نیز سلسله خود را به معروف کرخی و به واسطه وی به معصومین(ع) می‌رساند<ref>رفیعی، فرقه ذهبیه، ص۵۶</ref>. | [[ذهبیه|فرقه ذهبیه]] نیز سلسله خود را به معروف کرخی و به واسطه وی به معصومین(ع) می‌رساند<ref>رفیعی، فرقه ذهبیه، ص۵۶</ref>. | ||
بنابر گفتار محققان [[صوفیه]]، نسبت خرقه معروف کرخی از سه طریق به [[پیامبر اسلام]](ص) می‌رسد: | بنابر گفتار محققان [[صوفیه]]، نسبت خرقه معروف کرخی از سه طریق به [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام]](ص) می‌رسد: | ||
معروف کرخی- داود طایی- حبیب عجمی- [[حسن بصری]]- | معروف کرخی- داود طایی- حبیب عجمی- [[حسن بصری]]- علی(ع)- پیامبر(ص). | ||
معروف کرخی- فرقد سبخی- حسن بصری- [[انس بن مالک]]- علی(ع)- پیامبر(ص). | معروف کرخی- فرقد سبخی- حسن بصری- [[انس بن مالک]]- علی(ع)- پیامبر(ص). | ||
معروف کرخی- امام رضا(ع)- | معروف کرخی- امام رضا(ع)- امام جعفر صادق(ع)- امام محمد باقر(ع)- امام سجاد(ع)- امام حسین(ع)<ref>عزالدین کاشانی، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، مقدمه جلال‌الدین همایی، ص۲۹-۳۱</ref>. | ||
[[سَرّی سَقَطی]] از دیگر صوفیه مشهور، شاگرد وی بوده است<ref>سلمی، طبقات الصوفیة، ص ۸۵</ref>. | [[سری سقطی|سَرّی سَقَطی]] از دیگر صوفیه مشهور، شاگرد وی بوده است<ref>سلمی، طبقات الصوفیة، ص ۸۵</ref>. | ||
=تغییر دین= | =تغییر دین= | ||
منابع صوفیه تصریح دارند که معروف کرخی توسط امام رضا(ع) مسلمان شده است، | منابع صوفیه تصریح دارند که معروف کرخی توسط امام رضا(ع) مسلمان شده است، بنابر‌این گزارش‌ها، وی در جریان فرار از استادش که سعی در آموزش عقاید [[مسیحی]] به وی را داشت به دست امام رضا(ع) [[مسلمان]] شده و در بازگشت به خانه، والدین او نیز بلافاصله تغییر دین می‌دهند<ref>سلمی، طبقات الصوفیه، ص۸۳-۸۶</ref>. | ||
اولین راوی این گزارش را ابی عبدالرحمن سلمی و کتاب طبقات الصوفیه می‌دانند؛ که بعد از او افرادی مانند [[ابن خلکان]]<ref>ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۵، ص۲۳۱</ref> این حکایت را بدون تفحص و تحقیق از درستی آن نقل کرده‌اند<ref>ابن جوزی، مناقب معروف کرخی و اخباره، ص۵۲</ref>.همه منابع بعدی نیز همین گزارش را با استناد به سخن سلمی نقل کرده‌اند<ref>ر.ک: عطار، تذکرة الأولیاء، ص۳۴۵-۳۴۶. فروزانفر، ترجمه رساله قشیریه، ص۲۹. معصوم‌علی‌شاه، طرایق الحقایق، ج۲، ص۲۸۸. بندنیجی قادری، جامع الأنوار، ص۲۵۷</ref>. | اولین راوی این گزارش را ابی عبدالرحمن سلمی و کتاب طبقات الصوفیه می‌دانند؛ که بعد از او افرادی مانند [[ابن خلکان]]<ref>ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۵، ص۲۳۱</ref> این حکایت را بدون تفحص و تحقیق از درستی آن نقل کرده‌اند<ref>ابن جوزی، مناقب معروف کرخی و اخباره، ص۵۲</ref>.همه منابع بعدی نیز همین گزارش را با استناد به سخن سلمی نقل کرده‌اند<ref>ر. ک: عطار، تذکرة الأولیاء، ص۳۴۵-۳۴۶. فروزانفر، ترجمه رساله قشیریه، ص۲۹. معصوم‌علی‌شاه، طرایق الحقایق، ج۲، ص۲۸۸. بندنیجی قادری، جامع الأنوار، ص۲۵۷</ref>. | ||
تغییر دین معروف کرخی و وقایع مربوط به آن و احوالات و مناقب وی پس از آن نقطه اتکای نظریه‌ای است که وی را حلقه اتصال میان تصوف و [[تشیع]] می‌داند. این منابع معتقدند سلسله‌های خرقه تصوف که شکل گرفت همگی از طریق معروف کرخی به | تغییر دین معروف کرخی و وقایع مربوط به آن و احوالات و مناقب وی پس از آن نقطه اتکای نظریه‌ای است که وی را حلقه اتصال میان تصوف و [[تشیع]] می‌داند. این منابع معتقدند سلسله‌های خرقه تصوف که شکل گرفت همگی از طریق معروف کرخی به امام رضا(ع) اتصال می‌یابند<ref>شیبی، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ص۳۴-۳۵</ref>. | ||
=در منابع شیعه= | =در منابع شیعه= | ||
منابع رجالی دسته اول و متقدم شیعه، نامی از معروف کرخی به عنوان یکی از اصحاب یا راویان امام رضا (ع) نیاورده‌اند.منابع دیگر را نیز باید به دو گروه اثبات و انکار کننده ارتباط معروف کرخی با امامان شیعه (ع) تقسیم کرد. | منابع رجالی دسته اول و متقدم شیعه، نامی از معروف کرخی به عنوان یکی از اصحاب یا راویان امام رضا (ع) نیاورده‌اند. منابع دیگر را نیز باید به دو گروه اثبات و انکار کننده ارتباط معروف کرخی با امامان شیعه (ع) تقسیم کرد. | ||
[[علامه حلی]] در چندین کتاب خود به نام معروف کرخی اشاره کرده است و مسلمان شدن وی به دست امام رضا(ع) و داشتن مقام دربانی آن حضرت را تأیید کرده است<ref>علامه حلی، کشف المراد، ص۲۳۷</ref> <ref>علامه حلی، الباب الحادی عشر، ص۲۰۴</ref>. [[سید حیدر آملی]] نیز که خود از عرفای شیعه است انتساب معروف کرخی به امام رضا(ع) و اعطای خرقه عرفان به وی از جانب امام هشتم شیعیان را ثابت دانسته و از این طریق رسیدن سلسله اهل تصوف را به معصومین(ع) تأیید می‌کند<ref>آملی، تفسیر المحیط الأعظم، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰</ref> <ref>آملی، انوار الحقیقة، ص۱۳۳</ref> <ref>آملی، المقدمات من کتاب نص النصوص، ص۲۱۹</ref>. | [[علامه حلی]] در چندین کتاب خود به نام معروف کرخی اشاره کرده است و مسلمان شدن وی به دست امام رضا(ع) و داشتن مقام دربانی آن حضرت را تأیید کرده است<ref>علامه حلی، کشف المراد، ص۲۳۷</ref> <ref>علامه حلی، الباب الحادی عشر، ص۲۰۴</ref>. [[سید حیدر آملی]] نیز که خود از عرفای شیعه است انتساب معروف کرخی به امام رضا(ع) و اعطای خرقه عرفان به وی از جانب امام هشتم شیعیان را ثابت دانسته و از این طریق رسیدن سلسله اهل تصوف را به معصومین(ع) تأیید می‌کند<ref>آملی، تفسیر المحیط الأعظم، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰</ref> <ref>آملی، انوار الحقیقة، ص۱۳۳</ref> <ref>آملی، المقدمات من کتاب نص النصوص، ص۲۱۹</ref>. | ||
عالمان شیعه دیگری مانند [[سید بن طاووس]]<ref>ابن‌طاووس، الطرائف، ج۲، ص۵۲۰</ref> ، [[قاضی نورالله شوشتری]] <ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۲۷</ref> از افرادی هستند که رابطه معروف کرخی و علی بن موسی الرضا(ع) را نقل کرده‌اند. | عالمان شیعه دیگری مانند [[سید بن طاووس]]<ref>ابن‌طاووس، الطرائف، ج۲، ص۵۲۰</ref>، [[قاضی نورالله شوشتری]] <ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۲۷</ref> از افرادی هستند که رابطه معروف کرخی و علی بن موسی الرضا(ع) را نقل کرده‌اند. | ||
[[شیخ بهایی]] در کتاب اربعین روایتی را به واسطه معروف کرخی از امام صادق(ع) نقل کرده است <ref>شیخ بهایی، کتاب اربعین، ص۲۶۶</ref> و [[فخرالدین طریحی]] نیز همانند وی معروف کرخی را از راویان امام صادق(ع) می‌داند<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۵، ص۹۹</ref> همچنین [[ابن فهد حلی]] در کتاب التحصین فی صفات العارفین روایتی را به واسطه معروف کرخی از امام صادق (ع) نقل کرده است<ref> | [[شیخ بهایی]] در کتاب اربعین روایتی را به واسطه معروف کرخی از امام صادق(ع) نقل کرده است <ref>شیخ بهایی، کتاب اربعین، ص۲۶۶</ref> و [[فخرالدین طریحی]] نیز همانند وی معروف کرخی را از راویان امام صادق(ع) می‌داند<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۵، ص۹۹</ref> همچنین [[ابن فهد حلی]] در کتاب التحصین فی صفات العارفین روایتی را به واسطه معروف کرخی از امام صادق (ع) نقل کرده است<ref>حلی، التحصین، ص۱۱</ref>. | ||
عالمان متاخرتری مانند [[شیخ عباس قمی]] در الکنی و الالقاب <ref>قمی، الکنی و الألقاب، ج۳، ص۱۱۰</ref> و [[ | عالمان متاخرتری مانند [[شیخ عباس قمی]] در الکنی و الالقاب <ref>قمی، الکنی و الألقاب، ج۳، ص۱۱۰</ref> و [[سید ابوالقاسم خوئی]] در معجم رجال الحدیث خویی<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۲۳۱</ref>، نام معروف کرخی را با نقل‌هایی از منابع تاریخی [[اهل سنت]] و همچنین منابع صوفیه، ذکر کرده‌اند. | ||
[[محمد باقر خوانساری]] درباره روایاتی که به واسطه معروف کرخی از امام صادق (ع)نقل شده؛ اعتقاد دارد، ممکن است مراد از امام جعفر در این روایات، جعفر ثانی یا [[امام هادی]](ع) باشد زیرا هیچ منبعی معروف کرخی را در میان اصحاب امام صادق (ع) ذکر نکرده است<ref>خوانساری، روضات الجنات ج۸، ص۱۳۶</ref>. | [[محمد باقر خوانساری]] درباره روایاتی که به واسطه معروف کرخی از امام صادق (ع)نقل شده؛ اعتقاد دارد، ممکن است مراد از امام جعفر در این روایات، جعفر ثانی یا [[امام هادی]](ع) باشد زیرا هیچ منبعی معروف کرخی را در میان اصحاب امام صادق (ع) ذکر نکرده است<ref>خوانساری، روضات الجنات ج۸، ص۱۳۶</ref>. | ||
در نقطه مقابل [[علامه مجلسی]] اینکه معروف کرخی از اصحاب امام رضا(ع) بوده را | در نقطه مقابل [[علامه مجلسی]] اینکه معروف کرخی از اصحاب امام رضا(ع) بوده را غیر‌ممکن می‌داند و برای این سخن به عدم ذکر نام معروف در منابع اصیل رجال شیعه استناد می‌کند که به اعتقاد وی این منابع در ثبت و ضبط نام اصحاب ائمه از هر صنفی وسواس و دقت داشته‌اند. علاوه بر این، مجلسی با اشاره به داوود طائی که بنابر منابع صوفیه استاد و مراد معروف کرخی بوده است و تعصب وی در مذهب اهل سنت مشهور است، اصالت مطالب مربوط به معروف را با شبهات جدی مواجه می‌داند<ref>مجلسی، عین الحیاة، ج۱، ص۴۳۰-۴۳۱</ref>. | ||
=دیگر منابع منتقد= | =دیگر منابع منتقد= | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
بنابر مشهور معروف کرخی در سال ۲۰۰ق درگذشته است<ref>انصاری، طبقات الصوفیة، ص۳۸. فروزانفر، ترجمه رساله قشیریه، ص۲۹</ref>. کسانی که وی را دربان امام رضا(ع) می‌دانند مرگ وی را نیز بر اثر شکسته شدن دندههایش در پی ازدحام جمعیت بر در خانه امام هشتم شیعیان دانسته‌اند<ref>سلمی، طبقات الصوفیة، ص۸۵</ref>.وی در شونیزیه کرخ بغداد دفن شده است<ref>ذوالفقاری، آرا و عقاید معروف کرخی، ص۶۷</ref>. | بنابر مشهور معروف کرخی در سال ۲۰۰ق درگذشته است<ref>انصاری، طبقات الصوفیة، ص۳۸. فروزانفر، ترجمه رساله قشیریه، ص۲۹</ref>. کسانی که وی را دربان امام رضا(ع) می‌دانند مرگ وی را نیز بر اثر شکسته شدن دندههایش در پی ازدحام جمعیت بر در خانه امام هشتم شیعیان دانسته‌اند<ref>سلمی، طبقات الصوفیة، ص۸۵</ref>.وی در شونیزیه کرخ بغداد دفن شده است<ref>ذوالفقاری، آرا و عقاید معروف کرخی، ص۶۷</ref>. | ||
=پانویس= | == پانویس == | ||
{{پانویس | {{پانویس}} | ||
[[رده: تصوف]] | [[رده:تصوف]] | ||
[[رده:صوفیه]] | |||