۲۱٬۸۸۹
ویرایش
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
==تعریف شعر آیینی== | ==تعریف شعر آیینی== | ||
هر مقوله شعری که صبغه دینی داشته باشد و متأثر از آموزههای اسلامی باشد، در قلمرو شعر آیینی قرار نمیگیرد. | هر مقوله شعری که صبغه دینی داشته باشد و متأثر از آموزههای [[اسلامی]] باشد، در قلمرو شعر آیینی قرار نمیگیرد. به طور کلی تنها مسألهای که شعر آیینی را از سایر انواع شعر مجزا میکند، قلمرو موضوعی آن است. برخلاف بسیاری از صاحب نظران که شعر مذهبی را موضوعاً، به دو مقوله کلی منقبت و مرثیه محدود میدانند، آثار اخلاقی و عرفانی چون خمسه نظامی و سایر متون نظم عرفانی و تعلیمی، و نیز آثار غزل سرایان بزرگی چون حافظ، سرشار از رهنمودهای قرآنی و مفاهیم دینی و مقلوههای ارزشی روایی بوده و بیانگر تأثیرپذیری فراوان آنان از متون دینی است. در واقع اگر نگاه خود را صرفاً به دو قلمرو موضوعی منقبت و مرثیه شعر آیینی معطوف بداریم، ارائه طریق در مورد آثار منظوم توحیدی، نیایشی، عرفانی، اخلاقی و تعلیمی در گسترۀ شعر فارسی نامشخص باقی خواهد ماند. از منظر و گسترهای که میتوان به حیطه شعر آیینی نگریست، اغلب آثار فاخر و ماندگار شعر فارسی، صبغه آیینی دارد و در قلمرو شعر آیینی قرار نمیگیرد. بنا بر تعریفی که از شعر آیینی و گسترۀ آن ارائه شد، ما با سه قلمرو موضوعی مشخص و قابل تعریف روبه رو هستیم و از این رو میتوانیم تقسیمبندی موضوعی زیر را از شعر آیینی به دست آوریم: | ||
به طور کلی تنها | |||
در واقع اگر نگاه خود را صرفاً به دو قلمرو موضوعی منقبت و مرثیه شعر آیینی معطوف بداریم، | |||
از منظر و | |||
بنا بر تعریفی که از شعر آیینی و | |||
#شعر توحیدی، نیاشی و عرفانی. | #'''شعر توحیدی، نیاشی و عرفانی'''. | ||
#شعر اخلاقی و | #'''شعر اخلاقی و پندی'''، اجتماعی، [[مقاومت]]، بیداری و [[دفاع مقدس]]. که در گونه دوم، شاعر به رهایی انسان از اسارت دشمنان درونی، یعنی [[شیطان]] و نفس و هواهای نفسانی، و نیز رهایی انسان از بند دشمنان بیرونی، مانند قدرتهای سلطهگر و خودکامه و استعماری میپردازد و با به کار بستن آنهاست که انسان به رهایی میرسد و از آن جا که دست او را نمیگیرد و از خاک به افلاک میکشاند، در مقوله ماورایی به شمار میآید. | ||
#شعر ولایی. | #'''شعر ولایی'''. | ||
شعر ولایی به لحاظ موضوعی، اختصاص به خاندان عترت و طهارت دارد و سخنان، | شعر ولایی به لحاظ موضوعی، اختصاص به خاندان عترت و طهارت دارد و سخنان، سیرۀ اخلاقی و فضای وجودی آنان در «شعر ولایی» بازتاب درخوری پیدا میکند. برای شعر ولایی میتوان زیرمجموعههایی درنظر گرفت، که مهمترین آنها عبارتند از: '''شعر نبوی'''، '''شعر علوی'''، '''شعر فاطمی'''، '''شعر عاشورایی'''، '''شعر رضوی''' و '''شعر مهدوی'''. با بررسی آثار برجامانده از موضوعات یاد شده، درخواهیم یافت که مقوله مرثیه در تمامی زیرمجموعههای شعر ولایی به جز شعر مهدوی حضور دارد و مقوله منقبت در همه آنها ساری و جاری میباشد. با این نگرش تازه و تفاوت میدان دید، در مییابیم که مقولههای منقبت و مرثیه تنها در بخشی از «'''شعر ولایی'''» حضور دارد، و ابعاد موضوعی گسترده ای چون: [[بعثت]]، [[معراج]]، [[نزول قرآن]]، [[غزوات]]، [[غدیر]]، حکومت علوی، مبانی ارزشی فرهنگ عاشورا و... وجود دارد که میتواند فاقد جنبههای سوگواری، و مبتنی بر مؤلفههای ارزشی باشد. | ||
برای شعر ولایی میتوان زیرمجموعههایی درنظر گرفت، که مهمترین | |||
با بررسی آثار برجامانده از موضوعات یاد شده، درخواهیم یافت که مقوله مرثیه در تمامی زیرمجموعههای شعر ولایی به جز شعر مهدوی حضور دارد و مقوله منقبت در همه | |||
با این نگرش تازه و تفاوت میدان دید، در مییابیم که مقولههای منقبت و مرثیه تنها در بخشی از | |||
=ابعاد و ویژگیهای شعر آیینی= | =ابعاد و ویژگیهای شعر آیینی= |