confirmed، مدیران
۳۷٬۲۰۱
ویرایش
رباط: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|- | |- | ||
|معنی اصلاحی | |معنی اصلاحی | ||
|مرزبانی | |مرزبانی • دیده بانی | ||
|- | |- | ||
|- | |- | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
شهر [[مکه]] به دلیل وجود [[کعبه]] پایگاه وحدت و یکپارچگی تمام اقوام و گروه‌های مسلمانی بوده است که از اقصی نقاط قلمرو گسترده جهان اسلام به این دیار پای می‌نهادند. اداره و تسلط بر اوضاع شهر مکه، در تاریخ اسلام برای سلسله‌های حکومت‌گر جایگاه ویژه‌ای داشته و اموری همچون اداره کاروان‌های حج، رسیدگی به امور اجتماعی و اقتصادی حجاج و مدیریت رویداد عظیم حج، برای حاکمان و امرای حج از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده است. | '''رِباط''' در آغاز شکل‌گیری و گسترش [[اسلام]] استحکامات نظامی ساده در نقاط سوق‌الجیشی مرز سرزمین‌های [[مسلمین]] بود تا مجاهدان در پناه آن از مرزهای [[جهان اسلام]] در مقابل [[کفار]] دفاع کنند. اما از قرن چهارم به بعد رباط‌های مشرق زمین دچار تغییرات اساسی شدند. از آن زمان به بعد، یک رباط نهادی عام‌المنفعه بود که توسط انسانی خیّر ساخته می‌شد تا وسایل آسایش و راحتی را برای مسافران مسلمان، فقرا و در راه‌ماندگانی فراهم کند، که عموماً [[صوفی]] بودند. | ||
شهر [[مکه]] به دلیل وجود [[کعبه]] پایگاه وحدت و یکپارچگی تمام اقوام و گروه‌های مسلمانی بوده است که از اقصی نقاط قلمرو گسترده جهان اسلام به این دیار پای می‌نهادند. اداره و تسلط بر اوضاع شهر مکه، در تاریخ اسلام برای سلسله‌های حکومت‌گر جایگاه ویژه‌ای داشته و اموری همچون اداره کاروان‌های حج، رسیدگی به امور اجتماعی و اقتصادی حجاج و مدیریت رویداد عظیم حج، برای حاکمان و امرای [[حج]] از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده است. | |||
در این میان رِباط‌ها نقش مهمی در استقرار امنیت و رونق شهر مکه و رفاه حال حجاج داشته است. منابع تاریخی مختلف از وجود حدود 60 رباط در مکه، خبر داده‌اند که از ویژگـی‌هـای مهـم این رباط‌ها ساخت و ساز اکثر آنها در قـرنهـای ششم و نهم هجری قمری بوده است. | در این میان رِباط‌ها نقش مهمی در استقرار امنیت و رونق شهر مکه و رفاه حال حجاج داشته است. منابع تاریخی مختلف از وجود حدود 60 رباط در مکه، خبر داده‌اند که از ویژگـی‌هـای مهـم این رباط‌ها ساخت و ساز اکثر آنها در قـرنهـای ششم و نهم هجری قمری بوده است. | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۴: | ||
=معنای لغوی و اصطلاحی= | =معنای لغوی و اصطلاحی= | ||
ربط در لغت به معنای بستن و محکم کردن است.<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 7، ص 302، دار الفکر، بیروت، 1414ق</ref> این که قرآن کریم می‌فرماید: «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرینَ مِنْ دُونِهِم...».<ref>انفال، 60</ref> در این جا، رباط مصدر به معنای مربوط است؛ یعنی بسته شده، یا جمع «ربیط» است و به همان معنا، ولی استعمال آن در اسب‌هایی که برای جهاد بسته می‌شوند غلبه پیدا کرده است.<ref>ریاضی، حشمت الله، ترجمه بیان السعادة، ج 6، ص 71، مرکز انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران، 1372ش</ref> بنابراین "رباط الخیل" به معنای اسب‌هایی است که برای جنگ آماده شده است. | ربط در لغت به معنای بستن و محکم کردن است.<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 7، ص 302، دار الفکر، بیروت، 1414ق</ref> این که قرآن کریم می‌فرماید: «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرینَ مِنْ دُونِهِم...».<ref>انفال، 60</ref> در این جا، رباط مصدر به معنای مربوط است؛ یعنی بسته شده، یا جمع «ربیط» است و به همان معنا، ولی استعمال آن در اسب‌هایی که برای [[جهاد]] بسته می‌شوند غلبه پیدا کرده است.<ref>ریاضی، حشمت الله، ترجمه بیان السعادة، ج 6، ص 71، مرکز انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران، 1372ش</ref> بنابراین "رباط الخیل" به معنای اسب‌هایی است که برای جنگ آماده شده است. | ||
مرابطه هم از ریشۀ "ربط" است که به باب مفاعلة رفته و به معنای مواظبت کردن(از طریق بستن و منع کردن) است.<ref>فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 2، ص 215، دار الرضی، قم، بی تا</ref> به شخصی که در مرزها حاضر شده و از تمامیت کشور اسلامی محافظت می‌کند، "مرابط" گفته می‌شود.<ref>فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 7، ص 422، انتشارات هجرت، قم، 1410ق</ref> رباط؛ نیز مصدر "ربط" است که به همان معنای بستن می‌آید. | مرابطه هم از ریشۀ "ربط" است که به باب مفاعلة رفته و به معنای مواظبت کردن(از طریق بستن و منع کردن) است.<ref>فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 2، ص 215، دار الرضی، قم، بی تا</ref> به شخصی که در مرزها حاضر شده و از تمامیت کشور اسلامی محافظت می‌کند، "مرابط" گفته می‌شود.<ref>فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 7، ص 422، انتشارات هجرت، قم، 1410ق</ref> رباط؛ نیز مصدر "ربط" است که به همان معنای بستن می‌آید. | ||
در اصطلاح فقهاء رباط و مرابطه به وقتی گقته می‌شود که عده‌ای جهت مراقبت از مرزها و مراقبت از تحرکات دشمن در آنسوی مرزها در آن مناطق حاضر شوند و اگر در آنجا برای مدتی ساکن شوند به آنان "مرابط" گفته می‌شود.<ref>عاملی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشى - کلانتر)، ج 2، ص 385، انتشارات داوری، قم، 1410ق</ref> | در اصطلاح [[فقهاء]] رباط و مرابطه به وقتی گقته می‌شود که عده‌ای جهت مراقبت از مرزها و مراقبت از تحرکات دشمن در آنسوی مرزها در آن مناطق حاضر شوند و اگر در آنجا برای مدتی ساکن شوند به آنان "مرابط" گفته می‌شود.<ref>عاملی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشى - کلانتر)، ج 2، ص 385، انتشارات داوری، قم، 1410ق</ref> | ||
=مرابطه در کتاب‌های حدیثی و فقهی= | =مرابطه در کتاب‌های حدیثی و فقهی= | ||
در کتاب‌های فقهی بحثی دربارۀ "مرابطه" آمده است. شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام؛ عنوانی آورده است به نام "مرابطه در راه خدا" <ref>طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 125، باب المرابطة فی سبیل الله، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق</ref> که در آن روایاتی از ائمه (ع) آورده است که مسلمانان را به حفظ مرزهای کشور اسلام تشویق کرده است.<ref>طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 125، باب المرابطة فی سبیل الله، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق</ref> و از جایی که حفظ مرزها جنبۀ تهاجمی ندارد، شرکت در آن حتی برای شیعیان که حکومت‌های وقت را قبول نداشته‌اند، از طرف امامان | در کتاب‌های فقهی بحثی دربارۀ "مرابطه" آمده است. [[شیخ طوسی]] در کتاب تهذیب الاحکام؛ عنوانی آورده است به نام "مرابطه در راه خدا" <ref>طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 125، باب المرابطة فی سبیل الله، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق</ref> که در آن روایاتی از [[ائمه اطهار(ع)|ائمه علیه السلام]] آورده است که مسلمانان را به حفظ مرزهای کشور اسلام تشویق کرده است.<ref>طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 125، باب المرابطة فی سبیل الله، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق</ref> و از جایی که حفظ مرزها جنبۀ تهاجمی ندارد، شرکت در آن حتی برای [[شیعیان]] که حکومت‌های وقت را قبول نداشته‌اند، از طرف امامان معصومعلیه السلام مجاز شمرده شده است. لذا فقها با توجه به این روایات مرزبانی از کشورهای اسلامی را حتی در زمان غیبت امام معصوم علیه السلام مستحب دانسته‌اند. | ||
[[علامه حلی]] در‌این‌باره می‌فرماید: مرابطه (مرزداری) در زمان حضور امام علیه السلام [[مستحب مؤکد]] است و در زمان غیبت امام علیه السلام نیز [[مستحب]] است؛ زیرا معمولاً در حفظ مرزها، جنگ و درگیری نیست و فقط جهت مراقبت و نشان دادن نیروها به دشمن است.<ref>علامه حلی، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، ج 14، ص 44، مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، چاپ اول، 1412ق</ref> بله همان‌طور که در روایات اشاره شده است، اگر در حین مرزبانی؛ دشمنان به سرزمین اسلام حمله کنند، مرزبان می‌تواند جهت دفاع از خود و دفاع از اسلام و نه به خاطر دفاع از سلاطین و حاکمان ستمگر، وارد مبارزه شده و از اسلام محافظت نماید. | |||
=تاریخچه و پیشینه= | =تاریخچه و پیشینه= | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۹: | ||
ماهیت و اساس شکل‌گیری نهاد اسلامی "رباط" در قرن دوم هجری، از سواحل جنوبی دریای مدیترانه در شمال [[آفریقا]] برخاسته است؛ جایی که امروز [[تونس]] نام دارد. | ماهیت و اساس شکل‌گیری نهاد اسلامی "رباط" در قرن دوم هجری، از سواحل جنوبی دریای مدیترانه در شمال [[آفریقا]] برخاسته است؛ جایی که امروز [[تونس]] نام دارد. | ||
رباط‌ها در قـرنهـای نـخستین اسلامی و پیش از فراگیرشدن اسلام در بیشـتر مرزهـای جهان اسلام وجود داشتند و نظامیان در آنـها مـستقر بودند. بنابر گزارشات تاریخی، رباط‌ها در آغاز استحکامات ساده‌ای بودند و در نقاط بـی‌حـفاظ مرزی ساخته می‌شدند تا پناهگاه گروهی از جهادگران باشند.<ref>آموزش و پرورش در اسلام، ص28</ref> | رباط‌ها در قـرنهـای نـخستین اسلامی و پیش از فراگیرشدن [[اسلام]] در بیشـتر مرزهـای جهان اسلام وجود داشتند و نظامیان در آنـها مـستقر بودند. بنابر گزارشات تاریخی، رباط‌ها در آغاز استحکامات ساده‌ای بودند و در نقاط بـی‌حـفاظ مرزی ساخته می‌شدند تا پناهگاه گروهی از جهادگران باشند.<ref>آموزش و پرورش در اسلام، ص28</ref> | ||
ساختمان آنها در ساده‌ترین شکل نـقشه‌ای مـستطیل داشـت و شامل یک دیوار بر اطراف اطاق‌هایی برای اقامت، انبارهای اسلحه و تدارکات و برج‌های دیده‌بانی و علامت دادن بـود که غالبا با شتاب بنیان گرفته بود.<ref>مـقدمه‌ای بـر شناخت رباط در ایران، ص508؛ دایـرة المـعارف الاسلامیه، ج10، ص19، ماده ربط</ref> | ساختمان آنها در ساده‌ترین شکل نـقشه‌ای مـستطیل داشـت و شامل یک دیوار بر اطراف اطاق‌هایی برای اقامت، انبارهای اسلحه و تدارکات و برج‌های دیده‌بانی و علامت دادن بـود که غالبا با شتاب بنیان گرفته بود.<ref>مـقدمه‌ای بـر شناخت رباط در ایران، ص508؛ دایـرة المـعارف الاسلامیه، ج10، ص19، ماده ربط</ref> | ||
رباط‌ها گـاه بـه صورت پایـگاه‌های بـزرگ نـظامی برای تدارک حمله مـسلمانان به سرزمین‌های کفار نیز ساخته و مورد استفاده قرار می‌گرفت. این‌گونه رباط‌ها را معمولا حکام می‌ساختند. مـثل «ربـاط المنستیر» در تونس که بانی آن '''زیادةالله''' بـود و در سـال 206 ه. ق بـنیان گـرفت.<ref>مـقدمه‌ای بـر شناخت رباط در ایران، ص509</ref> | رباط‌ها گـاه بـه صورت پایـگاه‌های بـزرگ نـظامی برای تدارک حمله مـسلمانان به سرزمین‌های کفار نیز ساخته و مورد استفاده قرار می‌گرفت. این‌گونه رباط‌ها را معمولا حکام می‌ساختند. مـثل «ربـاط المنستیر» در [[تونس]] که بانی آن '''زیادةالله''' بـود و در سـال 206 ه. ق بـنیان گـرفت.<ref>مـقدمه‌ای بـر شناخت رباط در ایران، ص509</ref> | ||
بنابراین رباط‌ها ابتدا به منزله پادگان‌های نظامی و مـحل نـگهداری اسـب و آذوقه مجاهدان اسلام بوده و آنها در سده‌های نخستین اسلامی به مرزهای سرزمین‌های مسلمان هجرت کـرده و بـا احـداث رباط‌ها در مرزهایی که مورد تهدید مشرکان بود به پاسداری از دین مبین اسلام می‌پرداختند. | بنابراین رباط‌ها ابتدا به منزله پادگان‌های نظامی و مـحل نـگهداری اسـب و آذوقه مجاهدان اسلام بوده و آنها در سده‌های نخستین اسلامی به مرزهای سرزمین‌های مسلمان هجرت کـرده و بـا احـداث رباط‌ها در مرزهایی که مورد تهدید مشرکان بود به پاسداری از دین مبین اسلام می‌پرداختند. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۹: | ||
=رباط و مرابطه در قرآن کریم= | =رباط و مرابطه در قرآن کریم= | ||
قرآن کریم درباره رباط و مرابطه می‌فرماید: | [[قرآن کریم]] درباره رباط و مرابطه می‌فرماید: | ||
«یاایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُو وَاتَّقُوا للَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون» . <ref> آل عمران/سوره۳، آیه۲۰۰</ref> | «یاایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُو وَاتَّقُوا للَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون» . <ref> آل عمران/سوره۳، آیه۲۰۰</ref> | ||
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید، (در مقابل مشکلات و هوس‌ها) شکیبا باشید استقامت کنید و در برابر دشمنان نیز پایدار باشید و از مرزهای خود مراقبت کنید و از خدا بترسید تا رستگارشوید.» | «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، (در مقابل مشکلات و هوس‌ها) شکیبا باشید استقامت کنید و در برابر دشمنان نیز پایدار باشید و از مرزهای خود مراقبت کنید و از خدا بترسید تا رستگارشوید.» | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۷: | ||
=دیدگاه صاحب مجمع‌البیان درباره آیه صابروا ورابطوا= | =دیدگاه صاحب مجمع‌البیان درباره آیه صابروا ورابطوا= | ||
صاحب تفسیر مجمع‌البیان در ذیل آیه اول می‌نویسد این آیه شریفه جمیع آنچه را برای مکلف لازم است دربر دارد؛ زیرا «اصبرُوا» شامل انجام عبادات و ترک گناهان می‌شود. «صابروا» شامل چیزهایی است که در برابر دیگران باید انجام دهد، مثل جهاد با دشمن و مهمتر از آن جهاد با نفس و «رابطوا» شامل دفاع از مسلمانان و دین می‌شود و «واتقواالله» شامل پرهیز از همه گناهان و محرمات و عمل به همه اوامر و واجبات است. <ref> طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۴۸۲</ref> | صاحب تفسیر [[مجمع‌البیان]] در ذیل آیه اول می‌نویسد این آیه شریفه جمیع آنچه را برای مکلف لازم است دربر دارد؛ زیرا «اصبرُوا» شامل انجام عبادات و ترک گناهان می‌شود. «صابروا» شامل چیزهایی است که در برابر دیگران باید انجام دهد، مثل جهاد با دشمن و مهمتر از آن جهاد با نفس و «رابطوا» شامل دفاع از مسلمانان و دین می‌شود و «واتقواالله» شامل پرهیز از همه گناهان و محرمات و عمل به همه اوامر و واجبات است. <ref> طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۴۸۲</ref> | ||
و «رابطوا» یعنی در مرزها اقامت گزینید، اسبان را آماده نگهدارید و مترصد و مستعد ّ برای نبرد با دشمن باشید. | و «رابطوا» یعنی در مرزها اقامت گزینید، اسبان را آماده نگهدارید و مترصد و مستعد ّ برای نبرد با دشمن باشید. | ||