۴٬۹۳۳
ویرایش
تصوف و شیعه (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - 'آنها' به 'آنها') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تصوف با شیعه''' (مخصوصا [[شیعه]] امامیه) رابطه ای متفاوت از | '''تصوف با شیعه''' (مخصوصا [[شیعه]] امامیه) رابطه ای متفاوت از [[تصوف]] در [[اهل سنت]] دارد؛ تصوف در میان [[شیعه]] با فراز و نشیب‌های بسیاری مواجه بوده است و مخالفان و موافقان بسیاری وجود داشته‌اند. برخی تصوف را به این علت که غیر[[اسلام|اسلامی]] یا غیرشیعی است رد کرده‌اند ولی برخی نیز تصوف را به تصوف صحیح و غیرصحیح تقسیم کرده‌اند. | ||
=رابطه شیعه و تصوف= | =رابطه شیعه و تصوف= | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
← روایات رد و طعن | ← روایات رد و طعن | ||
در کتاب‌های حدیث شیعه نیز روایاتی از امامان علیهم‌السلام، در طعن و رد برخی آداب و اعمال صوفیه آمده است.<ref> | در کتاب‌های حدیث شیعه نیز روایاتی از امامان علیهم‌السلام، در طعن و رد برخی آداب و اعمال صوفیه آمده است.<ref>کلینی، اصول کافی، ج۶، ص۴۴۹۴۵۰ - محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵، ص۳۱۸، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳ - عباس قمی، سفینة البحار و مدینة الحکم و الا´ثار، ج۲، ص۵۷ ـ ۵۸، چاپ سنگی نجف ۱۳۵۲ـ۱۳۵۵، چاپ افست بیروت (بی تا).</ref> | ||
در مقابل، صوفیه، برخی از این روایات را ضعیف و از اخبار موضوعه دانسته‌اند.<ref>محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۱، ص۲۱۲، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران (۱۳۱۸).</ref> | در مقابل، صوفیه، برخی از این روایات را ضعیف و از اخبار موضوعه دانسته‌اند.<ref>محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۱، ص۲۱۲، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران (۱۳۱۸).</ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
مؤلف این کتاب صوفیان را از اهل سنّت شمرده<ref>مرتضی بن داعی علم الهدی، تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، ج۱، ص۱۳۴، چاپ عباس اقبال، تهران ۱۳۶۴ ش.</ref> و بدون ذکر مأخذ، آنان را به شش فرقه تقسیم کرده است: | مؤلف این کتاب صوفیان را از اهل سنّت شمرده<ref>مرتضی بن داعی علم الهدی، تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، ج۱، ص۱۳۴، چاپ عباس اقبال، تهران ۱۳۶۴ ش.</ref> و بدون ذکر مأخذ، آنان را به شش فرقه تقسیم کرده است: | ||
اول، اتحادیه به رهبری حسین بن منصور | اول، اتحادیه به رهبری حسین بن منصور حلاج؛ | ||
دوم، عشاقیه که معتقدند جزوی از خدای تعالی در شخص حلول می‌کند؛ | دوم، عشاقیه که معتقدند جزوی از خدای تعالی در شخص حلول می‌کند؛ | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
← بعد از قرن هفتم | ← بعد از قرن هفتم | ||
حتی از قرن هفتم برخی عالمان شیعه | حتی از قرن هفتم برخی عالمان شیعه امامیه، برای پی‌ریزی عرفان شیعی کوشیدند، اما تفاهم و هم‌سویی فکری میان صوفیه و سایر فرق شیعه، بخصوص اسماعیلیه و زیدیه، قبل از شیعه امامیه و تقریباً از قرن سوم و چهارم شروع شده بود؛ از جمله المؤیدباللّه احمد بن حسین، ابوالحسن هارونی (متوفی ۴۱۱) امام زیدی شمال ایران، کتابی با عنوان سیاسة المریدین در تصوف نوشت و از مشایخ صوفیه به حکما تعبیر کرد.<ref>حسن انصاری قمی، «وصیت جُنَید بغدادی و یادداشتی کوتاه درباره سیاسة المریدین»، ج۱، ص۱۴۱ـ ۱۴۲، معارف، دوره ۱۷، ش ۲ (مرداد ـ آبان ۱۳۷۹) - کامل مصطفی شیبی، الصلة بین التصوف و التشیع، ج۲، ص۱۲۷ـ۱۳۰، بیروت ۱۹۸۲.</ref> | ||
در عین حال، وی در این اثر از صوفیه ملامتیه انتقاد کرده است.<ref>حسن انصاری قمی، «وصیت جُنَید بغدادی و یادداشتی کوتاه درباره سیاسة المریدین»، ج۱، ص۱۴۲، معارف، دوره ۱۷، ش ۲ (مرداد ـ آبان ۱۳۷۹).</ref> | در عین حال، وی در این اثر از صوفیه ملامتیه انتقاد کرده است.<ref>حسن انصاری قمی، «وصیت جُنَید بغدادی و یادداشتی کوتاه درباره سیاسة المریدین»، ج۱، ص۱۴۲، معارف، دوره ۱۷، ش ۲ (مرداد ـ آبان ۱۳۷۹).</ref> | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
در میان علمای شیعه امامیه اولین کوشش برای پایه‌گذاری عرفان شیعی، از سوی کمال‌الدین میثم بن علی بَحْرانی (متوفی ۶۸۹) صورت گرفته است. | در میان علمای شیعه امامیه اولین کوشش برای پایه‌گذاری عرفان شیعی، از سوی کمال‌الدین میثم بن علی بَحْرانی (متوفی ۶۸۹) صورت گرفته است. | ||
او را «فیلسوف محقق» و «حکیم مدقق» نامیده و گفته‌اند که شرح نهج البلاغة وی مشتمل بر حکمت | او را «فیلسوف محقق» و «حکیم مدقق» نامیده و گفته‌اند که شرح نهج البلاغة وی مشتمل بر حکمت عملی، کلام و تصوف است<ref>نوراللّه بن شریف الدین شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۲۱۰، تهران ۱۳۵۴ ش. - کامل مصطفی شیبی، الصلة بین التصوف و التشیع، ج۲، ص۸۹ ـ۹۰، بیروت ۱۹۸۲.</ref> و کسانی که پس از او برای نزدیک کردن تصوف و تشیع کوشیدند، به سخنان وی در این کتاب استناد کرده‌اند.<ref>حیدر بن علی آملی، جامع الاسرار و منبع الانوار، ج۱، ص۸۰، چاپ هانری کور بن و عثمان اسماعیل یحیی، تهران ۱۳۶۸ ش. - حیدر بن علی آملی، جامع الاسرار و منبع الانوار، ج۱، ص۴۹۷ـ ۴۹۸، چاپ هانری کور بن و عثمان اسماعیل یحیی، تهران ۱۳۶۸ ش. - کامل مصطفی شیبی، الصلة بین التصوف و التشیع، ج۲، ص۹۱، بیروت ۱۹۸۲.</ref> | ||
=علمای موافق با تصوف= | =علمای موافق با تصوف= | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
← علامه حلی | ← علامه حلی | ||
شاگرد | شاگرد کمال‌الدین میثم بن علی بَحْرانی، حسن بن یوسف بن مطهر معروف به علامه حلّی (متوفی ۷۲۶) در کتاب نهج الحق و کشف الصدق<ref>حسن بن یوسف علامه حلّی، نهج الحق و کشف الصدق، ج۱، ص۵۷ ـ ۵۸، بیروت ۱۹۸۲. - حسن بن یوسف علامه حلّی، نهج الحق و کشف الصدق، ج۱، ص۲۳۸ـ۲۳۹، بیروت ۱۹۸۲.</ref> به برخی عقاید و اعمال صوفیه مانند حلول، اتحاد، سقوط تکلیف، سماع و رقص تاخته و در عین حال امام علی علیه‌السلام را سرسلسله فتوت دانسته است. | ||
← شهید اول | ← شهید اول | ||
از فقهای قرن هشتم که تصوف را مطلقاً نفی نکرده محمد بن مکی جَزینی عاملی (شهید | از فقهای قرن هشتم که تصوف را مطلقاً نفی نکرده محمد بن مکی جَزینی عاملی (شهید اول، متوفی ۷۸۶) است. | ||
وی در کتاب الدّروس الشرعیّة<ref>محمد بن مکی شهیداول، الدّروس الشرعیّة فی فقه الامامیّة، ج۲، ص۲۷۵ ۲۷۶، قم ۱۴۱۲۱۴۱۴.</ref> به مناسبت بحث وقف، صوفیه‌ای را که به عبادت اشتغال دارند و شریعت را وا نمی‌گذارند، تأیید کرده است. | وی در کتاب الدّروس الشرعیّة<ref>محمد بن مکی شهیداول، الدّروس الشرعیّة فی فقه الامامیّة، ج۲، ص۲۷۵ ۲۷۶، قم ۱۴۱۲۱۴۱۴.</ref> به مناسبت بحث وقف، صوفیه‌ای را که به عبادت اشتغال دارند و شریعت را وا نمی‌گذارند، تأیید کرده است. | ||
← شهید ثانی | ← شهید ثانی | ||
درباره فقیه بزرگ قرن دهم، زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد (شهید | درباره فقیه بزرگ قرن دهم، زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد (شهید ثانی، متوفی ۹۶۵) نیز گرایش‌های عرفانی گزارش شده است.<ref>محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۱، ص۲۲۸ـ۲۲۹، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران (۱۳۱۸).</ref> | ||
← سیدحیدر آملی | ← سیدحیدر آملی | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
← نظر محقق کرکی | ← نظر محقق کرکی | ||
از اوایل قرن دهم، پس از تأسیس حکومت شیعی صفوی و بویژه از دوره شاه طهماسب (۹۳۰ـ۹۸۴) رویارویی‌های جدّی با تصوف به وجود آمد و آثاری در نقد تصوف نوشته شد، از جمله کتاب المطاعن المجرمیة فی ردّ الصوفیة اثر نورالدین ابوالحسن علی بن حسین بن | از اوایل قرن دهم، پس از تأسیس حکومت شیعی صفوی و بویژه از دوره شاه طهماسب (۹۳۰ـ۹۸۴) رویارویی‌های جدّی با تصوف به وجود آمد و آثاری در نقد تصوف نوشته شد، از جمله کتاب المطاعن المجرمیة فی ردّ الصوفیة اثر نورالدین ابوالحسن علی بن حسین بن عبدالعال، معروف به محقق کرکی (متوفی ۹۴۰).<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۱۳۸ـ۱۳۹.</ref> | ||
← نظر فرزند محقق کرکی | ← نظر فرزند محقق کرکی | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
←← توطئه مخالفان شیعه | ←← توطئه مخالفان شیعه | ||
به نظر مؤلف این عقاید که شامل اعتقاد به حلول، اتحاد، قائل شدن به جبر، محبت ورزیدن به یهود و نصارا و پیروان سایر | به نظر مؤلف این عقاید که شامل اعتقاد به حلول، اتحاد، قائل شدن به جبر، محبت ورزیدن به یهود و نصارا و پیروان سایر ادیان، دوست داشتن همه از جمله مخالفان امامان علیهم‌السلام و جمیع گناه‌کاران و مشرکان است، منجر به از بین رفتن مبانی شیعه می‌شود و از توطئه‌های مخالفان شیعه است تا مقام و امتیازات امامان را نادیده بگیرند.<ref>احمد بن محمد مقدس اردبیلی، حدیقة الشیعة، ج۲، ص۷۴۵، چاپ صادق حسن زاده، قم ۱۳۷۸ ش. - احمد بن محمد مقدس اردبیلی، حدیقة الشیعة، ج۲، ص۷۵۲، چاپ صادق حسن زاده، قم ۱۳۷۸ ش.</ref> | ||
←← نقد عقاید صوفیه | ←← نقد عقاید صوفیه | ||
مؤلف در بررسی طرق صوفیه اعمال و عقاید برخی از آنها مانند بی‌اعتنایی به شریعت، رها کردن کسب علوم دینی و کار، | مؤلف در بررسی طرق صوفیه اعمال و عقاید برخی از آنها مانند بی‌اعتنایی به شریعت، رها کردن کسب علوم دینی و کار، نظربازی، ریاضت، رقص و سماع را تقبیح کرده<ref> احمد بن محمد مقدس اردبیلی، حدیقة الشیعة، ج۲، ص۷۶۶، چاپ صادق حسن زاده، قم ۱۳۷۸ ش. - احمد بن محمد مقدس اردبیلی، حدیقة الشیعة، ج۲، ص۷۷۲ـ ۷۷۴، چاپ صادق حسن زاده، قم ۱۳۷۸ ش.</ref> و مشایخ صوفیه مانند محیی‌الدین ابن عربی، عبدالرزاق کاشانی و عزیزالدین نسفی را به دلیل اعتقاد به وحدت وجود کافر و زندیق خوانده است.<ref> احمد بن محمد مقدس اردبیلی، حدیقة الشیعة، ج۲، ص۷۵۲، چاپ صادق حسن زاده، قم ۱۳۷۸ ش.</ref> | ||
با وجود این گفته می‌شود مقدس اردبیلی (مؤلف احتمالی این اثر) در الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید للتجرید<ref>مقدس اردبیلی، ۱۳۷۵، ج۱، ص۹۱، ص ۲۹ـ۳۰، احمد بن محمد مقدس اردبیلی، الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید للتجرید، چاپ احمد عابدی، قم ۱۳۷۵ ش.</ref> در پاسخ به شبهه ابن کمونه، متمسک به نظریه وحدت وجود شده است. | با وجود این گفته می‌شود مقدس اردبیلی (مؤلف احتمالی این اثر) در الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید للتجرید<ref>مقدس اردبیلی، ۱۳۷۵، ج۱، ص۹۱، ص ۲۹ـ۳۰، احمد بن محمد مقدس اردبیلی، الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید للتجرید، چاپ احمد عابدی، قم ۱۳۷۵ ش.</ref> در پاسخ به شبهه ابن کمونه، متمسک به نظریه وحدت وجود شده است. | ||
| خط ۱۳۹: | خط ۱۳۹: | ||
← حوزه فلسفی اصفهان | ← حوزه فلسفی اصفهان | ||
در این دوره اصحاب حوزه فلسفی اصفهان ( | در این دوره اصحاب حوزه فلسفی اصفهان (اصفهان، حوزه فلسفه و عرفانی) نیز که برای دست‌یابی به حقیقت، دلایل فلسفی را توأم با عبادت و ریاضت لازم می‌دانستند، به عرفان و تصوف نزدیک شده بودند. | ||
از نمایندگان برجسته این حوزه محمدباقر استرآبادی (متوفی ۱۰۴۱) و میرابوالقاسم میرفندرسکی (متوفی ۱۰۵۰) است که گزارش زندگی‌اش نیز یادآور سلوک قدمای صوفیه است. | از نمایندگان برجسته این حوزه محمدباقر استرآبادی (متوفی ۱۰۴۱) و میرابوالقاسم میرفندرسکی (متوفی ۱۰۵۰) است که گزارش زندگی‌اش نیز یادآور سلوک قدمای صوفیه است. | ||
اما او و شاگردش ملارجب علی تبریزی (متوفی ۱۰۸۰) ظاهراً ارتباطی با صوفیه نداشتند<ref>عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۵۸، تهران ۱۳۶۲ ش.</ref> و حتی میرفندرسکی در رساله صناعیه<ref>ابوالقاسم بن میرزا بزرگ میرفندرسکی، رسالة صناعیه، ج۱، ص۷، چاپ علی اکبر شهابی، (مشهد ۱۳۱۷ ش).</ref> قلندران را، که به بهانه توکل و ترک اسباب به کاهلی روی آورده بودند، مخل نظم جامعه و موجب تعطیل نظام کلی عالم دانسته است. | اما او و شاگردش ملارجب علی تبریزی (متوفی ۱۰۸۰) ظاهراً ارتباطی با صوفیه نداشتند<ref>عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۵۸، تهران ۱۳۶۲ ش.</ref> و حتی میرفندرسکی در رساله صناعیه<ref>ابوالقاسم بن میرزا بزرگ میرفندرسکی، رسالة صناعیه، ج۱، ص۷، چاپ علی اکبر شهابی، (مشهد ۱۳۱۷ ش).</ref> قلندران را، که به بهانه توکل و ترک اسباب به کاهلی روی آورده بودند، مخل نظم جامعه و موجب تعطیل نظام کلی عالم دانسته است. | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
در همین قرن (یازدهم) علمای دیگری هم بودند که گرچه از صوفیه انتقاد کرده‌اند، آثارشان نشان‌دهنده تأثیرپذیری آنها از برخی جنبه‌های تصوف است، از جمله حکیم و عالم شیعی صدرالدین شیرازی (متوفی ۱۰۵۰) مشهور به ملاصدرا. | در همین قرن (یازدهم) علمای دیگری هم بودند که گرچه از صوفیه انتقاد کرده‌اند، آثارشان نشان‌دهنده تأثیرپذیری آنها از برخی جنبه‌های تصوف است، از جمله حکیم و عالم شیعی صدرالدین شیرازی (متوفی ۱۰۵۰) مشهور به ملاصدرا. | ||
او در رساله کسر اصنام الجاهلیّة<ref>محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، کسر اصنام الجاهلیّه فی الرّد علی متصوفة زمانه، ج۱، ص۳۱ـ۳۲، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۴۰ ش. - محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، کسر اصنام الجاهلیّه فی الرّد علی متصوفة زمانه، ج۱، ص۱۰۳ـ۱۰۴، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۴۰ ش.</ref> به صوفیان زمان خود اعتراض کرده و آنها را بطّالینی خوانده که در مجالس ذکر به پرخوری و رقص و سماع می‌پردازند. | او در رساله کسر اصنام الجاهلیّة<ref>محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، کسر اصنام الجاهلیّه فی الرّد علی متصوفة زمانه، ج۱، ص۳۱ـ۳۲، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۴۰ ش. - محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، کسر اصنام الجاهلیّه فی الرّد علی متصوفة زمانه، ج۱، ص۱۰۳ـ۱۰۴، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۴۰ ش.</ref> به صوفیان زمان خود اعتراض کرده و آنها را بطّالینی خوانده که در مجالس ذکر به پرخوری و رقص و سماع می‌پردازند. | ||
با این حال کتاب‌های او سرشار از اقوال قدمای صوفیه است و از وحدت وجود، مراتب وجود و دیگر عقاید ابن عربی و پیروانش دفاع کرده است ( تفسیر ملاصدرا ). | با این حال کتاب‌های او سرشار از اقوال قدمای صوفیه است و از وحدت وجود، مراتب وجود و دیگر عقاید ابن عربی و پیروانش دفاع کرده است (تفسیر ملاصدرا). | ||
← نظر عبدالرزاق لاهیجی | ← نظر عبدالرزاق لاهیجی | ||
| خط ۱۷۷: | خط ۱۷۷: | ||
بدین ترتیب علما و حکمای شیعه با وجود برخی انتقادات از صوفیه عصر خود ــ که از دو منظر آموزه‌های صوفیانه و آداب و آیین‌های متصوفه صورت می‌گرفت ــ تا حدی مروج تعالیم معنوی صوفیه نیز بودند. | بدین ترتیب علما و حکمای شیعه با وجود برخی انتقادات از صوفیه عصر خود ــ که از دو منظر آموزه‌های صوفیانه و آداب و آیین‌های متصوفه صورت می‌گرفت ــ تا حدی مروج تعالیم معنوی صوفیه نیز بودند. | ||
ازین‌رو، بخصوص از اواخر دوره صفویه که فشار بر صوفیه شدت گرفت، این گروه از حکما نیز در ردیه‌ها به اتهام تصوف یا به کار بردن کلماتی مانند | ازین‌رو، بخصوص از اواخر دوره صفویه که فشار بر صوفیه شدت گرفت، این گروه از حکما نیز در ردیه‌ها به اتهام تصوف یا به کار بردن کلماتی مانند عشق، طریقت حقیقت و مکاشفه بشدت مورد طعن و نقد واقع شدند (ادامه مقاله). | ||
=آثار در نقد صوفیه= | =آثار در نقد صوفیه= | ||
| خط ۱۸۵: | خط ۱۸۵: | ||
← آثار محمدطاهر قمی | ← آثار محمدطاهر قمی | ||
ملا محمدطاهر قمی نیز به پیروی از تبصرة العوام و حدیقة | ملا محمدطاهر قمی نیز به پیروی از تبصرة العوام و حدیقة الشیعة، تصوف را برساخته اهل سنّت می‌داند. | ||
به عقیده او ریاضت، اعتقاد به جبر و سماع و بسیاری از اقوال ابن عربی در فتوحات و سروده‌های مولوی در مثنوی مغایر با عقاید شیعه است و هیچ‌کدام از صوفیان از مناطق و شهرهای مهم شیعه ( جبل | به عقیده او ریاضت، اعتقاد به جبر و سماع و بسیاری از اقوال ابن عربی در فتوحات و سروده‌های مولوی در مثنوی مغایر با عقاید شیعه است و هیچ‌کدام از صوفیان از مناطق و شهرهای مهم شیعه (جبل عامل، حلّه، سبزوار، قم و استرآباد) برنخواسته‌اند و در این شهرها هرگز خانقاه نبوده است.<ref>محمدطاهر بن محمدحسین قمی، رساله رد صوفیه، ج۱، ص۱۳۴ـ۱۴۳، چاپ حسن اسلامی، در میراث اسلامی ایران، دفتر چهارم، به کوشش رسول جعفریان، قم: کتابخانه آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۶ ش.</ref> | ||
← رسالة الرد علی الصوفیة | ← رسالة الرد علی الصوفیة | ||
| خط ۲۰۸: | خط ۲۰۸: | ||
=ادامه ردیهنویسی بر علیه صوفیه= | =ادامه ردیهنویسی بر علیه صوفیه= | ||
ردیهنویسی بر صوفیه در قرن دوازدهم و سیزدهم ادامه یافت و در برخی موارد شدت عمل‌هایی نسبت به صوفیان صورت گرفت، از جمله آقامحمدعلی بهبهانی | ردیهنویسی بر صوفیه در قرن دوازدهم و سیزدهم ادامه یافت و در برخی موارد شدت عمل‌هایی نسبت به صوفیان صورت گرفت، از جمله آقامحمدعلی بهبهانی (معروف به کرمانشاهی، متوفی ۱۲۱۶) که کتاب خیراتیه را در رد صوفیه نوشت و خود موجب تبعید جمعی از صوفیان و قتل معصوم علیشاه در ۱۲۱۲ شد.<ref>محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۱، ص۱۸۴ـ ۱۸۵، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران (۱۳۱۸). - آقامحمدعلی کرمانشاهی، خیراتیـّه در ابطلال طریقه صوفیّه، ج۱، ص۱۴، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۴۱۲.</ref> | ||
از ردیه‌های دیگر در همین قرن، می‌توان از فضایح الصوفیه (قم ۱۴۱۳) اثر محمدجعفر بهبهانی (متوفی ۱۲۵۹)، فرزند آقامحمدعلی بهبهانی، نام برد. | از ردیه‌های دیگر در همین قرن، می‌توان از فضایح الصوفیه (قم ۱۴۱۳) اثر محمدجعفر بهبهانی (متوفی ۱۲۵۹)، فرزند آقامحمدعلی بهبهانی، نام برد. | ||
=کاهش مخالفت با صوفیه= | =کاهش مخالفت با صوفیه= | ||
با وجود این در قرن دوازدهم و سیزدهم برخی از علما، مانند ملاهادی سبزواری (متوفی ۱۲۸۹) و محمدمهدی نراقی (متوفی ۱۲۰۹) و ملااحمد نراقی (متوفی ۱۲۴۴)، به برخی مبانی عرفان و شماری از قدمای صوفیه ــ که به زهد و عبادت مشهور بودند ــ گرایش داشتند و تقریباً از اوایل قرن چهاردهم نیز از شدت مخالفت‌ها کاسته شد، <ref>عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۲۷ـ ۳۳۹، تهران ۱۳۶۲ ش.</ref> هر چند در همین قرن نیز تعدادی ردیه تألیف گردید، که از آن جمله است: البِدعة | با وجود این در قرن دوازدهم و سیزدهم برخی از علما، مانند ملاهادی سبزواری (متوفی ۱۲۸۹) و محمدمهدی نراقی (متوفی ۱۲۰۹) و ملااحمد نراقی (متوفی ۱۲۴۴)، به برخی مبانی عرفان و شماری از قدمای صوفیه ــ که به زهد و عبادت مشهور بودند ــ گرایش داشتند و تقریباً از اوایل قرن چهاردهم نیز از شدت مخالفت‌ها کاسته شد، <ref>عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۲۷ـ ۳۳۹، تهران ۱۳۶۲ ش.</ref> هر چند در همین قرن نیز تعدادی ردیه تألیف گردید، که از آن جمله است: البِدعة والتحرَّف، اثر حاج شیخ جواد خراسانی و کشف الاشتباه در کجروی اصحاب خانقاه در ۱۳۳۶ ش از ذبیح‌اللّه بن محمدعلی محلاتی (متوفی ۱۴۱۰)<ref>خانبابا مشار، مؤلّفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج ۳، ستون ۸۵، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش. - خانبابا مشار، مؤلّفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج ۳، ستون ۸۷، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش.</ref> و عارف و صوفی چه می‌گویند؟ از میرزاجواد تهرانی (تهران ۱۳۶۳ ش). | ||
برخی از متشرعان و عالمان هم‌چنان در مخالفت با صوفیان کتاب می‌نویسند. | برخی از متشرعان و عالمان هم‌چنان در مخالفت با صوفیان کتاب می‌نویسند. | ||
| خط ۲۴۶: | خط ۲۴۶: | ||
به طور کلی تقریباً تمامی فقها و علمای شیعه که در آثارشان گرایش‌های عرفانی وجود دارد، از گروهی هستند که تصوف صحیح را می‌پذیرند. | به طور کلی تقریباً تمامی فقها و علمای شیعه که در آثارشان گرایش‌های عرفانی وجود دارد، از گروهی هستند که تصوف صحیح را می‌پذیرند. | ||
مثلاً در آثار امام خمینی (متوفی ۱۳۶۸ ش) سخنانی در تجلیل از «شیوایی گفتار ارباب تصوف» و استفاده از حقایقی که | مثلاً در آثار امام خمینی (متوفی ۱۳۶۸ ش) سخنانی در تجلیل از «شیوایی گفتار ارباب تصوف» و استفاده از حقایقی که «اهل کشف و ریاضت» گفته‌اند، وجود دارد.<ref>روح اللّه خمینی، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، ج۱، ص۱۶، (تهران) ۱۳۷۳ ش. - روح اللّه خمینی، لطایف ربّانی حضرت امام خمینی (س)، ج۱، ص۱۱، تهران ۱۳۷۹ ش.</ref> | ||
ایشان هم‌چنین در برخی آثار خود احادیث معصومین را در خصوص تهذیب نفس با احوال و مقامات عرفانی تطبیق داده است<ref>روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۳۸ـ۳۹، سرّالصلوة (معراج السالکین و صلوة العارفین)، (تهران) ۱۳۷۵ ش. - روح اللّه خمینی، لطایف ربّانی حضرت امام خمینی (س)، ج۱، ص۵۳ ـ۵۵، تهران ۱۳۷۹ ش. - روح اللّه خمینی، لطایف ربّانی حضرت امام خمینی (س)، ج۱، ص۶۵ـ۶۶، تهران ۱۳۷۹ ش.</ref> و عالمانی چون سید بن طاووس و شیخ بهایی و محمدتقی مجلسی را در شمار عرفا دانسته است.<ref> روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، سرّالصلوة (معراج السالکین و صلوة العارفین) | ایشان هم‌چنین در برخی آثار خود احادیث معصومین را در خصوص تهذیب نفس با احوال و مقامات عرفانی تطبیق داده است<ref>روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۳۸ـ۳۹، سرّالصلوة (معراج السالکین و صلوة العارفین)، (تهران) ۱۳۷۵ ش. - روح اللّه خمینی، لطایف ربّانی حضرت امام خمینی (س)، ج۱، ص۵۳ ـ۵۵، تهران ۱۳۷۹ ش. - روح اللّه خمینی، لطایف ربّانی حضرت امام خمینی (س)، ج۱، ص۶۵ـ۶۶، تهران ۱۳۷۹ ش.</ref> و عالمانی چون سید بن طاووس و شیخ بهایی و محمدتقی مجلسی را در شمار عرفا دانسته است.<ref> روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، سرّالصلوة (معراج السالکین و صلوة العارفین)،، ص ۴۰، (تهران) ۱۳۷۵ ش.</ref> | ||
در عین حال، خمینی از صوفیه، از آن جهت که فقط به امور باطنی دین توجه دارند و به جهات سیاسی و اجتماعی آن بی‌توجه‌اند، انتقاد کرده است.<ref> روح اللّه خمینی، صحیفه نور، ج۲، ص۲۲۴، تهران ۱۳۶۱ ش.</ref> | در عین حال، خمینی از صوفیه، از آن جهت که فقط به امور باطنی دین توجه دارند و به جهات سیاسی و اجتماعی آن بی‌توجه‌اند، انتقاد کرده است.<ref> روح اللّه خمینی، صحیفه نور، ج۲، ص۲۲۴، تهران ۱۳۶۱ ش.</ref> | ||
| خط ۳۵۳: | خط ۳۵۳: | ||
(۴۹) محمد بن محمد نصیرالدین طوسی، قواعدالعقائد، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۳. | (۴۹) محمد بن محمد نصیرالدین طوسی، قواعدالعقائد، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۳. | ||
[[رده: تصوف]] | [[رده:تصوف]] | ||
[[رده: شیعه]] | [[رده:شیعه]] | ||
[[رده:مقالات]] | |||
[[رده: مقالات]] | |||