۴٬۹۳۳
ویرایش
جایگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی سادات در جوامع اسلامی ومبانی آن (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
جایگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی سادات در جوامع اسلامی ومبانی آن (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۵ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۲:۰۳
، ۵ دسامبر ۲۰۲۲تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - 'ماوراء النهر' به 'ماوراءالنهر') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جایگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی [[سادات]] در جوامع اسلامی ومبانی آن''' عنوان مقاله‌ای است که نویسنده آن: احمد شفیعی نیا به سادات پژوهی که نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی قلمداد می‌گردد و از عوامل بنیادین رشد تمدن اسلامی به حساب می‌آید پرداخته است؛ که با بستر عاطفی و اعتقادی خود به جهت وابستگی که به خاندان وحی دارد، چشم انداز درخشان و همه جانبه ای را در جهت الگوگیری از مکتب خاندان نبوی به ویژه اهل بیت (علیهم السلام) ترسیم می‌نماید. برنامه اصلی دولت‌های استعماری برای مقابله با گسترش فرهنگ اسلامی، ایجاد اختلاف و حمایت از جریانات فرقه ساز در جهان اسلام است؛ که دستاویز عمده آنان در رسیدن به این هدف، سوء استفاده از جایگاه پر قدرت دینی و اجتماعی سیادت بوده است، که به لحاظ استواری بر بستر دین، ضرورتا می‌بایستی مبانی اعتقادی و فقهی داشته باشد. و از آنجا که جایگاه اجتماعی سیادت جدای از پیامبر (صلی الله علیه و آله) اعتباری ندارد، پرداختن به مبانی اعتقادی و فقهی تاثیر‌گذاری سادات نیز بدون لحاظ جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) ممکن نیست. | '''جایگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی [[سادات]] در جوامع اسلامی ومبانی آن''' عنوان مقاله‌ای است که نویسنده آن: احمد شفیعی نیا به سادات پژوهی که نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی قلمداد می‌گردد و از عوامل بنیادین رشد تمدن اسلامی به حساب می‌آید پرداخته است؛ که با بستر عاطفی و اعتقادی خود به جهت وابستگی که به خاندان وحی دارد، چشم انداز درخشان و همه جانبه ای را در جهت الگوگیری از مکتب خاندان نبوی به ویژه اهل بیت (علیهم السلام) ترسیم می‌نماید. برنامه اصلی دولت‌های استعماری برای مقابله با گسترش فرهنگ اسلامی، ایجاد اختلاف و حمایت از جریانات فرقه ساز در جهان اسلام است؛ که دستاویز عمده آنان در رسیدن به این هدف، سوء استفاده از جایگاه پر قدرت دینی و اجتماعی سیادت بوده است، که به لحاظ استواری بر بستر دین، ضرورتا می‌بایستی مبانی اعتقادی و فقهی داشته باشد. و از آنجا که جایگاه اجتماعی سیادت جدای از پیامبر (صلی الله علیه و آله) اعتباری ندارد، پرداختن به مبانی اعتقادی و فقهی تاثیر‌گذاری سادات نیز بدون لحاظ جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) ممکن نیست. | ||
کلید واژه‌ها: اهل بیت، سادات، سیادت، تصوف، بابیت. | کلید واژه‌ها: اهل بیت، سادات، سیادت، تصوف، بابیت. | ||
=پیش درآمد= | =پیش درآمد= | ||
==1. تاثیر پذیری از الگوهای مقبول== | ==1. تاثیر پذیری از الگوهای مقبول == | ||
سادات پژوهی و به ویژه امام زاده پژوهی نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی و بطور خاص شیعیان قلمداد می‌گردد. این رخداد تاریخی که بر بستری عاطفی و اعتقادی استوار است دارای تاثیرات پرفایده ای است که نتیجه آن خلق چشم انداز درخشانی در جهت الگوپذیری از مکتب اهل بیت (علیهم السلام) را ترسیم می‌نماید؛ زیرا اهتمام به شناخت سادات و امامزادگان با رویکرد معرفتی و دستیابی به آموزه‌های عملی در جهت احترام و تکریم اهل بیت (علیهم السلام) و ذریه آنان، می‌تواند سمت و سوی نگاه جامعه و خصوصا قلم نقد و نظر پژوهشگران این عرصه را به جایگاه تاثیر‌گذار آنان معطوف نماید. | سادات پژوهی و به ویژه امام زاده پژوهی نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی و بطور خاص شیعیان قلمداد می‌گردد. این رخداد تاریخی که بر بستری عاطفی و اعتقادی استوار است دارای تاثیرات پرفایده ای است که نتیجه آن خلق چشم انداز درخشانی در جهت الگوپذیری از مکتب اهل بیت (علیهم السلام) را ترسیم می‌نماید؛ زیرا اهتمام به شناخت سادات و امامزادگان با رویکرد معرفتی و دستیابی به آموزه‌های عملی در جهت احترام و تکریم اهل بیت (علیهم السلام) و ذریه آنان، می‌تواند سمت و سوی نگاه جامعه و خصوصا قلم نقد و نظر پژوهشگران این عرصه را به جایگاه تاثیر‌گذار آنان معطوف نماید. | ||
این دست پژوهش می‌تواند همزمان با ارائه شناخت لازم، جامعه را با نمونه‌های عینی آشنا نماید، که با نقش تاثیر‌گذار خود موجب می‌شوند تا از این رهگذر مسلمانان گامی عملی و امید بخش را به دلیل حضور الگوهای جامع و مقبول، در جهت فرایند تکاملی و معنوی خویش بردارند. | این دست پژوهش می‌تواند همزمان با ارائه شناخت لازم، جامعه را با نمونه‌های عینی آشنا نماید، که با نقش تاثیر‌گذار خود موجب می‌شوند تا از این رهگذر مسلمانان گامی عملی و امید بخش را به دلیل حضور الگوهای جامع و مقبول، در جهت فرایند تکاملی و معنوی خویش بردارند. | ||
از طرفی این نوع پژوهش می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اجتماعی سادات معاصر نیز به حساب آید؛ تا از یکسو جایگاه بی نظیر اجتماعی و معنوی پرافتخار گذشته خویش را بازیابی نمایند، و با آسیب شناسی دقییق و علمی اسباب رشد سابق و افول امروز را به بوته نقد و نظر بگذارند. و از سوی دیگر با الگو پذیری از گذشتگان خود راه گسترش فرهنگ سازنده اسلامی را هموارتر نمایند، و از رهیافت انتساب جسمی عاطفه مدار، و فکری اعتقاد باور خود با خاندان وحی، دیگر مسلمانان را به پیروی از خود وادار نمایند. و نتیجه این تربیت پذیری از الگوهای کامل تربیت جامعه ای بیدار و یک دست و متکامل است، که می‌تواند فریادی علیه تمام مظاهر استبداد فرهنگی و استعمار اقتصادی دشمنان اسلام باشد. | از طرفی این نوع پژوهش می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اجتماعی سادات معاصر نیز به حساب آید؛ تا از یکسو جایگاه بی نظیر اجتماعی و معنوی پرافتخار گذشته خویش را بازیابی نمایند، و با آسیب شناسی دقییق و علمی اسباب رشد سابق و افول امروز را به بوته نقد و نظر بگذارند. و از سوی دیگر با الگو پذیری از گذشتگان خود راه گسترش فرهنگ سازنده اسلامی را هموارتر نمایند، و از رهیافت انتساب جسمی عاطفه مدار، و فکری اعتقاد باور خود با خاندان وحی، دیگر مسلمانان را به پیروی از خود وادار نمایند. و نتیجه این تربیت پذیری از الگوهای کامل تربیت جامعه ای بیدار و یک دست و متکامل است، که می‌تواند فریادی علیه تمام مظاهر استبداد فرهنگی و استعمار اقتصادی دشمنان اسلام باشد. | ||
امیر المومنین (علیه‌السلام) در بیان جایگاه تکامل بخش اهل بیت (علیهم السلام) می‌فرماید: «بِنَا اهْتَدَیْتُمْ فِی الظَّلْمَاءِ؛ وتَسَنَّمْتُمُ ذُرْوَةَ الْعَلْیَاءَ؛ وبِنَا انْفَجَرْتُمْ عَنِ السِّرَارِ». شما ای مردم، به وسیله ما از تاریکیهای جهل و فساد رها گشتید، و راه هدایت را در پیش گرفتید و گام بر فراز اعتلا نهادید. <ref>[[نهج البلاغه]]، خطبه: 4</ref>. | امیر المومنین (علیه‌السلام) در بیان جایگاه تکامل بخش اهل بیت (علیهم السلام) می‌فرماید: «بِنَا اهْتَدَیْتُمْ فِی الظَّلْمَاءِ؛ وتَسَنَّمْتُمُ ذُرْوَةَ الْعَلْیَاءَ؛ وبِنَا انْفَجَرْتُمْ عَنِ السِّرَارِ». شما ای مردم، به وسیله ما از تاریکیهای جهل و فساد رها گشتید، و راه هدایت را در پیش گرفتید و گام بر فراز اعتلا نهادید. <ref>[[نهج البلاغه]]، خطبه: 4</ref>. | ||
==2. ضرورت تقریب و نقش خاندان پیامبر== | ==2. ضرورت تقریب و نقش خاندان پیامبر == | ||
در اثر انشعاباتی که بین مسلمانان بعد از عصر رسالت به وقوع پیوست به تدریج مذاهب و فرقی در جهان اسلام شکل گرفت. پیدایش این مذاهب که اغلب بر محور تکثر اجتهادات فقهی صورت گرفت پیامدهای شومی را در جوامع اسلامی در پی داشت که بارزترین آنها تفرقه، تکفیر و منازعات خانمان سوز بین پیروان مذاهب بود که تاکنون نیز ادامه دارد. | در اثر انشعاباتی که بین مسلمانان بعد از عصر رسالت به وقوع پیوست به تدریج مذاهب و فرقی در جهان اسلام شکل گرفت. پیدایش این مذاهب که اغلب بر محور تکثر اجتهادات فقهی صورت گرفت پیامدهای شومی را در جوامع اسلامی در پی داشت که بارزترین آنها تفرقه، تکفیر و منازعات خانمان سوز بین پیروان مذاهب بود که تاکنون نیز ادامه دارد. | ||
عصر ظهور مذاهب فقهی از اوایل قرن دوم آغاز شد و تا اوایل قرن چهارم ادامه یافت. در پایان قرن اول و اوایل قرن دوم، نسلی از فقها پا به عرصۀ علم و افتاء گذاردند که با تدوین فقه، فروع فقهی را گسترش دادند. | عصر ظهور مذاهب فقهی از اوایل قرن دوم آغاز شد و تا اوایل قرن چهارم ادامه یافت. در پایان قرن اول و اوایل قرن دوم، نسلی از فقها پا به عرصۀ علم و افتاء گذاردند که با تدوین فقه، فروع فقهی را گسترش دادند. | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
امیر المومنین (علیه‌السلام) این موقعیت بی نظیر خاندان وحی و ذریه طاهرین پیامبر (صلی الله علیه و آله) را به عنوان محوری ترین عامل نگه دارنده جامعه مسلمانان در مسیر هدایت می‌شمارند: «لَا یُقَاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ مِنْ هَذِه الأُمَّةِ أَحَدٌ، ولَا یُسَوَّی بِهِمْ مَنْ جَرَتْ نِعْمَتُهُمْ عَلَیْه أَبَداً، هُمْ أَسَاسُ الدِّینِ وعِمَادُ الْیَقِینِ، إِلَیْهِمْ یَفِیءُ الْغَالِی وبِهِمْ یُلْحَقُ التَّالِی». کسی را با خاندان رسالت نمی‌شود مقایسه کرد و آنان که پرورده نعمت هدایت اهل بیت پیامبرند با آنان برابر نخواهند بود. عترت پیامبر أساس دین، و ستونهای استوار یقین می‌باشند. شتاب کننده، باید به آنان بازگردد و عقب مانده باید به آنان بپیوندد. <ref>نهج البلاغه: خطبه: 2</ref>. | امیر المومنین (علیه‌السلام) این موقعیت بی نظیر خاندان وحی و ذریه طاهرین پیامبر (صلی الله علیه و آله) را به عنوان محوری ترین عامل نگه دارنده جامعه مسلمانان در مسیر هدایت می‌شمارند: «لَا یُقَاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ مِنْ هَذِه الأُمَّةِ أَحَدٌ، ولَا یُسَوَّی بِهِمْ مَنْ جَرَتْ نِعْمَتُهُمْ عَلَیْه أَبَداً، هُمْ أَسَاسُ الدِّینِ وعِمَادُ الْیَقِینِ، إِلَیْهِمْ یَفِیءُ الْغَالِی وبِهِمْ یُلْحَقُ التَّالِی». کسی را با خاندان رسالت نمی‌شود مقایسه کرد و آنان که پرورده نعمت هدایت اهل بیت پیامبرند با آنان برابر نخواهند بود. عترت پیامبر أساس دین، و ستونهای استوار یقین می‌باشند. شتاب کننده، باید به آنان بازگردد و عقب مانده باید به آنان بپیوندد. <ref>نهج البلاغه: خطبه: 2</ref>. | ||
باز در تبیین جایگاه عقلانی و اعتدال مدار خاندان پیامبر، و اینکه اهل بیت (علیهم السلام) معیار شناخت خط افراط و تفریط اند، فرمودند: «نَحْنُ النُّمْرُقَةُ الْوُسْطَی بِهَا یَلْحَقُ التَّالِی؛ وإِلَیْهَا یَرْجِعُ الْغَالِی». ما تکیه گاه میانه ایم، عقب ماندگان به ما می‌رسند، و پیش تاختگان به ما باز می گردند. <ref>نهج البلاغه: حکمت: 109.</ref> | باز در تبیین جایگاه عقلانی و اعتدال مدار خاندان پیامبر، و اینکه اهل بیت (علیهم السلام) معیار شناخت خط افراط و تفریط اند، فرمودند: «نَحْنُ النُّمْرُقَةُ الْوُسْطَی بِهَا یَلْحَقُ التَّالِی؛ وإِلَیْهَا یَرْجِعُ الْغَالِی». ما تکیه گاه میانه ایم، عقب ماندگان به ما می‌رسند، و پیش تاختگان به ما باز می گردند. <ref>نهج البلاغه: حکمت: 109.</ref> | ||
=نقش سیادت در روندهای جوامع اسلامی= | =نقش سیادت در روندهای جوامع اسلامی= | ||
==(الف) استفاده از جایگاه سیادت== | == (الف) استفاده از جایگاه سیادت == | ||
===1. تصوف در بستر سیادت=== | ===1. تصوف در بستر سیادت === | ||
امروزه تصوف با تمام انشعاباتی که پیدا کرده است بخش عمده ای از جهان اسلام را به خود اختصاص داده است، و به همین جهت از جایگاه تاثیر‌گذاری برخوردار می‌باشد، و به طبع می‌تواند عامل بزرگی در راه ایجاد امت واحده اسلامی‌باشد. با مطالعه در آثار صوفیان عشق به اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و احترام به ذریه آن حضرت موج می‌زند، و حتی برخی از بنیان‌گذاران این عقیده از سادات می‌باشند؛ و این خود نشان از نقش آفرینی بسیار بالای سیادت در جهت دهی اعتقادات جهان اسلام است. مثلا عبدالقادر گیلانی عارف، صوفی، محدث، و شاعر ایرانی قرن پنجم و ششم قمری، مؤسس سلسله تصوف قادریه است، که خود از خاندان سادات می‌باشد، که به جهت مورد توجه بودن وی از نظر تمامی مذاهب اهل سنت، از مبرزین تصوف در جهان اسلام به حساب می‌آید؛ که بعنوان نمونه مورد بحث قرار نمی‌گیرد. | امروزه تصوف با تمام انشعاباتی که پیدا کرده است بخش عمده ای از جهان اسلام را به خود اختصاص داده است، و به همین جهت از جایگاه تاثیر‌گذاری برخوردار می‌باشد، و به طبع می‌تواند عامل بزرگی در راه ایجاد امت واحده اسلامی‌باشد. با مطالعه در آثار صوفیان عشق به اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و احترام به ذریه آن حضرت موج می‌زند، و حتی برخی از بنیان‌گذاران این عقیده از سادات می‌باشند؛ و این خود نشان از نقش آفرینی بسیار بالای سیادت در جهت دهی اعتقادات جهان اسلام است. مثلا عبدالقادر گیلانی عارف، صوفی، محدث، و شاعر ایرانی قرن پنجم و ششم قمری، مؤسس سلسله تصوف قادریه است، که خود از خاندان سادات می‌باشد، که به جهت مورد توجه بودن وی از نظر تمامی مذاهب اهل سنت، از مبرزین تصوف در جهان اسلام به حساب می‌آید؛ که بعنوان نمونه مورد بحث قرار نمی‌گیرد. | ||
علی قادری هروی در رساله‌ای به نام «نزهة الخواطر» تلاش می‌کند که نسبت عبدالقادر را به حسن مثنی از نسل امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) برساند، <ref>الحسنی الطالبی، 1420 هـ، 1999م، ج1، ص117</ref>. در «فوات الوفیات» این نسبت به حسین بن علی (علیهما السلام) رسانده شده‌است. <ref>ابن شاکر الملقب بصلاح الدین، 1974 م، الجزء: 2، ص373</ref>. | علی قادری هروی در رساله‌ای به نام «نزهة الخواطر» تلاش می‌کند که نسبت عبدالقادر را به حسن مثنی از نسل امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) برساند، <ref>الحسنی الطالبی، 1420 هـ، 1999م، ج1، ص117</ref>. در «فوات الوفیات» این نسبت به حسین بن علی (علیهما السلام) رسانده شده‌است. <ref>ابن شاکر الملقب بصلاح الدین، 1974 م، الجزء: 2، ص373</ref>. | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
در النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة آمده است: «محیی الدین أبو محمد عبدالقادر بن أبی صالح موسی بن عبدالله بن یحیی الزاهد بن محمد بن داود بن موسی بن عبدالله ابن موسی الجون بن عبدالله المحض بن الحسن أبی محمد المثنّی بن الحسن بن علیّ ابن أبی طالب الهاشمیّ القرشیّ العلویّ الجیلیّ الحنبلیّ السید الشریف الصالح المشهور المعروف بسبط أبی عبدالله الصّومعیّ الزاهد. وأمّه أمّ الخیر أمة الجبّار فاطمة بنت أبی عبدالله الصّومعیّ». <ref>أبوالمحاسن جمال الدین، ج5، ص371</ref>. | در النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة آمده است: «محیی الدین أبو محمد عبدالقادر بن أبی صالح موسی بن عبدالله بن یحیی الزاهد بن محمد بن داود بن موسی بن عبدالله ابن موسی الجون بن عبدالله المحض بن الحسن أبی محمد المثنّی بن الحسن بن علیّ ابن أبی طالب الهاشمیّ القرشیّ العلویّ الجیلیّ الحنبلیّ السید الشریف الصالح المشهور المعروف بسبط أبی عبدالله الصّومعیّ الزاهد. وأمّه أمّ الخیر أمة الجبّار فاطمة بنت أبی عبدالله الصّومعیّ». <ref>أبوالمحاسن جمال الدین، ج5، ص371</ref>. | ||
از مجموع آنچه گفته شده است نتیجه‌گیری می‌شود که نسب وی از جانب پدر به امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) و از جانب مادر به امام رضا (علیه‌السلام) و از طریق آن حضرت به امام حسین (علیه‌السلام) می‌رسد. | از مجموع آنچه گفته شده است نتیجه‌گیری می‌شود که نسب وی از جانب پدر به امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) و از جانب مادر به امام رضا (علیه‌السلام) و از طریق آن حضرت به امام حسین (علیه‌السلام) می‌رسد. | ||
===2. میدان داری سادات علوی در تحولات سیاسی=== | ===2. میدان داری سادات علوی در تحولات سیاسی === | ||
از میان مناطقی که سادات عظام در آنها حضور فعال داشته اند ماوراءالنهر است، که بعد از فتح توسط مسلمانان به این اسم شهرت یافت. سرزمینی در شمال رود سیحون و جیحون، شامل بخارا، سمرقند، خجند، اسروشنه و ترمذ. امروزه تمام کشور ازبکستان و بخش اعظمی از تاجیکستان و بخش‌هایی از قرقیزستان و قزاقستان بر آن منطبقند. این منطقه که امروزه به آن آسیای مرکزی یا آسیای میانه گفته می‌شود، مدت پنج قرن مهد تمدن اسلامی ایران و مرکز حکومت‌های ایرانی و تا دوره قاجاریه تابع حکومت مرکزی ایران بوده است. ماوراءالنهر مولد و مدفن بسیاری از دانشمندان بزرگ ایرانی است. | از میان مناطقی که سادات عظام در آنها حضور فعال داشته اند ماوراءالنهر است، که بعد از فتح توسط مسلمانان به این اسم شهرت یافت. سرزمینی در شمال رود سیحون و جیحون، شامل بخارا، سمرقند، خجند، اسروشنه و ترمذ. امروزه تمام کشور ازبکستان و بخش اعظمی از تاجیکستان و بخش‌هایی از قرقیزستان و قزاقستان بر آن منطبقند. این منطقه که امروزه به آن آسیای مرکزی یا آسیای میانه گفته می‌شود، مدت پنج قرن مهد تمدن اسلامی ایران و مرکز حکومت‌های ایرانی و تا دوره قاجاریه تابع حکومت مرکزی ایران بوده است. ماوراءالنهر مولد و مدفن بسیاری از دانشمندان بزرگ ایرانی است. | ||
دین غالب مردم این منطقه قبل از ورود اسلام، زرتشتی بود. با ورود مسلمانان به این منطقه، دین اسلام به سرعت در این سرزمین گسترش یافت و توانست در زمان کوتاهی خود را به‌عنوان قطب فرهنگ و تمدن اسلامی مطرح کند. از شهرهای مهم آن می‌توان به مرو، بلخ، بخارا، سمرقند و... اشاره کرد. <ref>الصَّلاَّبی، 1421 هـ ـ 2001 م، ج1، ص26؛ البلاذُری، 1988 م، ج1، ص411 ـ 416</ref>. | دین غالب مردم این منطقه قبل از ورود اسلام، زرتشتی بود. با ورود مسلمانان به این منطقه، دین اسلام به سرعت در این سرزمین گسترش یافت و توانست در زمان کوتاهی خود را به‌عنوان قطب فرهنگ و تمدن اسلامی مطرح کند. از شهرهای مهم آن می‌توان به مرو، بلخ، بخارا، سمرقند و... اشاره کرد. <ref>الصَّلاَّبی، 1421 هـ ـ 2001 م، ج1، ص26؛ البلاذُری، 1988 م، ج1، ص411 ـ 416</ref>. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
تاریخ فرهنگ و تمدن این دیار بعد از سقوط سامانیان به علت بی توجهی مورخان و محققان در‌هاله ای از ابهام مانده و کسی در‌این‌باره تحقیق یا تألیفی مستقل انجام نداده است. این بی توجهی، چنان جدی است که در یک نگاه سطحی تصور می شود پس از سقوط سامانیان بر این سرزمین، بدویت حاکم شده و چرخ تمدن، فرهنگ، علم و دانش از حرکت باز ایستاده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که جریان فرهنگ و تمدن در ماوراءالنهر پس از سقوط سامانیان تا آمدن مغولان تا حدودی ضعیف‌تر و کندتر از روزگار سامانیان ادامه داشته، و حیات فرهنگی و اجتماعی در آنجا بر اساس تعلیمات دینی و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی غالب ادامه داشته است. | تاریخ فرهنگ و تمدن این دیار بعد از سقوط سامانیان به علت بی توجهی مورخان و محققان در‌هاله ای از ابهام مانده و کسی در‌این‌باره تحقیق یا تألیفی مستقل انجام نداده است. این بی توجهی، چنان جدی است که در یک نگاه سطحی تصور می شود پس از سقوط سامانیان بر این سرزمین، بدویت حاکم شده و چرخ تمدن، فرهنگ، علم و دانش از حرکت باز ایستاده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که جریان فرهنگ و تمدن در ماوراءالنهر پس از سقوط سامانیان تا آمدن مغولان تا حدودی ضعیف‌تر و کندتر از روزگار سامانیان ادامه داشته، و حیات فرهنگی و اجتماعی در آنجا بر اساس تعلیمات دینی و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی غالب ادامه داشته است. | ||
در این دوران تلاش‌های پایانی برای گسترش اسلام و فرهنگ اسلامی در دورترین نقاط ماوراءالنهر و ترکستان در قرن‌های پنجم و ششم هجری انجام گرفت و فرهنگ اسلامی در همین سده‌ها در ماوراءالنهر به زبان ترکی تدوین و بازنویسی شد. گروه‌های زیادی از سادات علوی و شیعیان اسماعیلی، به سبب وجود شرائط خاص سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در ماوراءالنهر حضور یافته و مسکن گزیده‌اند. در نتیجه مغولان در ماوراءالنهر تحت تأثیر فرهنگ و تمدن اسلامی دسته دسته مسلمان شدند. از اولین فرمانروایان جغتایی که مسلمان شد، براق خان بود. با مسلمان شدن مغولان در ماوراءالنهر، خوی وحشیگری آنان پایان یافت، و دایره نفوذ تمدن اسلامی به مرزهای چین نیز رسید. ماوراءالنهر از نظر فرهنگی بعد از سلطه مغول و در سده‌های هفتم، هشتم و نهم هجری وضع قابل توجهی داشت و دوباره در دوره تیموریان به یکی از مهمترین مراکز تمدنی عالم اسلام تبدیل شده بود. <ref>رحمتی، 1393ش، شماره 21</ref>. | در این دوران تلاش‌های پایانی برای گسترش اسلام و فرهنگ اسلامی در دورترین نقاط ماوراءالنهر و ترکستان در قرن‌های پنجم و ششم هجری انجام گرفت و فرهنگ اسلامی در همین سده‌ها در ماوراءالنهر به زبان ترکی تدوین و بازنویسی شد. گروه‌های زیادی از سادات علوی و شیعیان اسماعیلی، به سبب وجود شرائط خاص سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در ماوراءالنهر حضور یافته و مسکن گزیده‌اند. در نتیجه مغولان در ماوراءالنهر تحت تأثیر فرهنگ و تمدن اسلامی دسته دسته مسلمان شدند. از اولین فرمانروایان جغتایی که مسلمان شد، براق خان بود. با مسلمان شدن مغولان در ماوراءالنهر، خوی وحشیگری آنان پایان یافت، و دایره نفوذ تمدن اسلامی به مرزهای چین نیز رسید. ماوراءالنهر از نظر فرهنگی بعد از سلطه مغول و در سده‌های هفتم، هشتم و نهم هجری وضع قابل توجهی داشت و دوباره در دوره تیموریان به یکی از مهمترین مراکز تمدنی عالم اسلام تبدیل شده بود. <ref>رحمتی، 1393ش، شماره 21</ref>. | ||
==(ب) سوء استفاده از جایگاه سیادت در گذشته و معاصر== | == (ب) سوء استفاده از جایگاه سیادت در گذشته و معاصر == | ||
===1. گذشته: انتساب خلفای عباسی به پیامبر=== | ===1. گذشته: انتساب خلفای عباسی به پیامبر === | ||
بنی عباس از مهمترین سلسله‌های خلافت اسلامی است که بیش از پنج قرن بر اکثر مناطق اسلامی حکومت داشتند. خلفای عباسی مشروعیت خویش را به عباس عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) مستند می‌کردند، به همین دلیل نام حکومت خویش را بنی عباس نهادند. آنها می‌کوشیدند تا چهره تاریخی عباس و برخی فرزندان و نوادگان او را با برنامه سیاسی خود هماهنگ کنند. آنان نخست سعی کردند از جنبه منفی حضور عباس در برخی حوادث صدر اسلام در مخالفت با پیامبر بکاهند؛ سپس برخی فضایل را به او نسبت دهند. عباسیان چنین توجیه کردند که حضور عباس در جنگ بدر در صف مشرکان برنامه‌ای از سر ضرورت بوده و به همین سبب پس از اسارت او، پیامبر (صلی الله علیه و آله) دستور داد تا او را نکشند. یا گفتند که عباس پنهانی با پیامبر تماس داشته و اخبار مشرکان را به او می‌رسانده است. <ref>البغدادی، ج1، ص162</ref> آنان با استفاده از شعار الرضا من آل محمد خود را به عنوان اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به مردم به ویژه خراسانیان معرفی کردند و توانستند با کمک سردار خویش ابومسلم خراسانی، سلسله امویان را براندازند و به حکومت برسند. <ref>مسکویه، 2000 م، ج3، ص293؛ الذهبی، 1413 هـ ـ 1993 م، ج8، ص336؛ ابن کثیر، 1408 هـ ـ 1988 م، ج11، ص268</ref> و سرانجام آخرین خلیفه عباسی (المستعصم بالله)، در سال ۶۵۶ق. توسط هلاکوخان مغول کشته شد و حکومت عباسیان در بغداد به پایان رسید. <ref>قطب الدین الیونینی، 1413 هـ ـ 1992 م، ج1، ص85؛ أبوالفداء شاهنشاه بن أیوب، ج3، ص193</ref>. | بنی عباس از مهمترین سلسله‌های خلافت اسلامی است که بیش از پنج قرن بر اکثر مناطق اسلامی حکومت داشتند. خلفای عباسی مشروعیت خویش را به عباس عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) مستند می‌کردند، به همین دلیل نام حکومت خویش را بنی عباس نهادند. آنها می‌کوشیدند تا چهره تاریخی عباس و برخی فرزندان و نوادگان او را با برنامه سیاسی خود هماهنگ کنند. آنان نخست سعی کردند از جنبه منفی حضور عباس در برخی حوادث صدر اسلام در مخالفت با پیامبر بکاهند؛ سپس برخی فضایل را به او نسبت دهند. عباسیان چنین توجیه کردند که حضور عباس در جنگ بدر در صف مشرکان برنامه‌ای از سر ضرورت بوده و به همین سبب پس از اسارت او، پیامبر (صلی الله علیه و آله) دستور داد تا او را نکشند. یا گفتند که عباس پنهانی با پیامبر تماس داشته و اخبار مشرکان را به او می‌رسانده است. <ref>البغدادی، ج1، ص162</ref> آنان با استفاده از شعار الرضا من آل محمد خود را به عنوان اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به مردم به ویژه خراسانیان معرفی کردند و توانستند با کمک سردار خویش ابومسلم خراسانی، سلسله امویان را براندازند و به حکومت برسند. <ref>مسکویه، 2000 م، ج3، ص293؛ الذهبی، 1413 هـ ـ 1993 م، ج8، ص336؛ ابن کثیر، 1408 هـ ـ 1988 م، ج11، ص268</ref> و سرانجام آخرین خلیفه عباسی (المستعصم بالله)، در سال ۶۵۶ق. توسط هلاکوخان مغول کشته شد و حکومت عباسیان در بغداد به پایان رسید. <ref>قطب الدین الیونینی، 1413 هـ ـ 1992 م، ج1، ص85؛ أبوالفداء شاهنشاه بن أیوب، ج3، ص193</ref>. | ||
===2. معاصر: استوار سازی بابیت بر گرده سیادت=== | ===2. معاصر: استوار سازی بابیت بر گرده سیادت === | ||
ادعای بابیت برای امام عصر (علیه‌السلام) از زمان غیبت صغرا آغاز شده و این ادعاهای دروغین و انحرافی تا عصر حاضر ادامه داشته است. برخی از علمای بزرگ شیعه وجود این مدعیان را مؤید برای وجود آن حضرت دانسته‌اند. از آن جهت که در سایه حقیقت باطل به حیات خود ادامه می‌دهد، مدعیان برای اثبات ادعای خود از امامت کمک می‌گیرند و همیشه برای ترویج و تحریفات از آنچه برای مردم مورد توجه و اعتماد بوده، استفاه نموده‌اند. | ادعای بابیت برای امام عصر (علیه‌السلام) از زمان غیبت صغرا آغاز شده و این ادعاهای دروغین و انحرافی تا عصر حاضر ادامه داشته است. برخی از علمای بزرگ شیعه وجود این مدعیان را مؤید برای وجود آن حضرت دانسته‌اند. از آن جهت که در سایه حقیقت باطل به حیات خود ادامه می‌دهد، مدعیان برای اثبات ادعای خود از امامت کمک می‌گیرند و همیشه برای ترویج و تحریفات از آنچه برای مردم مورد توجه و اعتماد بوده، استفاه نموده‌اند. | ||
از اینرو دولت‌های استعماری برای مقابله با نفوذ و گسترش اسلام و جلوگیری از بسط قلمرو حکومت اسلام و اجرای طرح‌های استعماری خود در خاورمیانه و آسیا به اقدامات مختلف روی آوردند. مناطق بزرگی از جهان اسلام از جمله ایران که از مناطق مهم استراتژیک جهان به شمار می‌رود، با ذخایر و منابع زیرزمینی، آثار فرهنگی و تاریخی دیرین، و تمدن درخشان از سویی؛ و از سوی دیگر دارا بودن عقاید دینی و مذهبی ناب اسلامی موجب شده تا دشمنان، بویژه استعمارگران از جهات بسیاری بدان توجه کرده، و در طول تاریخ استعمار ضربه‌های سختی در ابعاد مختلف به آن زده‌اند. اختلافات قدرت، قومیت وعقاید در طول تاریخ، بسیاری از کشورهای اسلامی خصوصا ایران را آسیب‌پذیر نموده و سیطره طولانی استبداد، سبب ناهنجاری‌های اجتماعی شده و اسباب حضور بیگانگان را فراهم آورده است. | از اینرو دولت‌های استعماری برای مقابله با نفوذ و گسترش اسلام و جلوگیری از بسط قلمرو حکومت اسلام و اجرای طرح‌های استعماری خود در خاورمیانه و آسیا به اقدامات مختلف روی آوردند. مناطق بزرگی از جهان اسلام از جمله ایران که از مناطق مهم استراتژیک جهان به شمار می‌رود، با ذخایر و منابع زیرزمینی، آثار فرهنگی و تاریخی دیرین، و تمدن درخشان از سویی؛ و از سوی دیگر دارا بودن عقاید دینی و مذهبی ناب اسلامی موجب شده تا دشمنان، بویژه استعمارگران از جهات بسیاری بدان توجه کرده، و در طول تاریخ استعمار ضربه‌های سختی در ابعاد مختلف به آن زده‌اند. اختلافات قدرت، قومیت وعقاید در طول تاریخ، بسیاری از کشورهای اسلامی خصوصا ایران را آسیب‌پذیر نموده و سیطره طولانی استبداد، سبب ناهنجاری‌های اجتماعی شده و اسباب حضور بیگانگان را فراهم آورده است. | ||
نگاه مثبت به جایگاه مرجعیت علمی و دینی اهل بیت، و بالاتر از همه اندیشه اعتقاد به مهدویت از مهمترین عناصر پایداری و همبستگی مسلمانان بویژه ملت ایران به شمار می‌رود. دشمنان نیز این عنصر امیدبخش را شناخته‌اند و برای از میان برداشتن آن و رسیدن به اهداف مادی و اسلام برانداز خود، ترفندها و حیله‌های گوناگونی را پی‌گرفته‌اند. آنان از تمام زمینه‌های اختلاف افکنی و فرقه سازی در جهان اسلام؛ خصوصاً در ایران، حمایت پنهان و آشکار نموده‌اند تا بدین وسیله هم اصل امامت و ولایت را دچار خدشه سازند و هم مهدویت را اندیشه‌ای موهوم جلوه دهند. آنان در این راه از فرقه‌ها و افراد مدعی مهدویت حمایت کردند، از جمله زمینه‌های پیدایش بابیت را به وجود آوردند و سید علی محمد باب را در دوره قاجار علم نمودند. دولت استعماری روس از این فرد و فرقة نو تأسیس، حمایت مادی و فکری و سیاسی کرد. و دولت استعمار گر انگلیس نیز به صورت پنهانی و در استتار کامل از آن حمایت نمود؛ و سپس از ثمره آن (بهائیت) به آشکار حمایت کرد. آنان در کشورهای اسلامی دیگر نیز همواره از این گونه فرقه‌ها حمایت نموده‌اند. | نگاه مثبت به جایگاه مرجعیت علمی و دینی اهل بیت، و بالاتر از همه اندیشه اعتقاد به مهدویت از مهمترین عناصر پایداری و همبستگی مسلمانان بویژه ملت ایران به شمار می‌رود. دشمنان نیز این عنصر امیدبخش را شناخته‌اند و برای از میان برداشتن آن و رسیدن به اهداف مادی و اسلام برانداز خود، ترفندها و حیله‌های گوناگونی را پی‌گرفته‌اند. آنان از تمام زمینه‌های اختلاف افکنی و فرقه سازی در جهان اسلام؛ خصوصاً در ایران، حمایت پنهان و آشکار نموده‌اند تا بدین وسیله هم اصل امامت و ولایت را دچار خدشه سازند و هم مهدویت را اندیشه‌ای موهوم جلوه دهند. آنان در این راه از فرقه‌ها و افراد مدعی مهدویت حمایت کردند، از جمله زمینه‌های پیدایش بابیت را به وجود آوردند و سید علی محمد باب را در دوره قاجار علم نمودند. دولت استعماری روس از این فرد و فرقة نو تأسیس، حمایت مادی و فکری و سیاسی کرد. و دولت استعمار گر انگلیس نیز به صورت پنهانی و در استتار کامل از آن حمایت نمود؛ و سپس از ثمره آن (بهائیت) به آشکار حمایت کرد. آنان در کشورهای اسلامی دیگر نیز همواره از این گونه فرقه‌ها حمایت نموده‌اند. | ||
سید علی محمد شیرازی ملقب به باب، یک روحانی و از خاندان سادات و نظریه پرداز و شارع آئین بابیه بود. وی در اول محرم سال 1235 در شیراز به دنیا آمد و در 27 شعبان 1266 در سن 31 سالگی به دار آویخته شد. وی مطابق اسناد و قرائن معتبر از ایام نوجوانی و جوانی دارای عادات غیرمتعارف بوده به طوری که در اوان جوانی خود را از لذّات زندگی محروم نموده و مانند مرتاضان مصائب زیادی را به خود روا داشته و مطابق اصول علم روانکاوی همین مرارتها در آتیه همانند دمل چرکین سرگشود و او را وادار نمود تا دست به کارهای عجیب و ضداجتماعی و متضاد با منطق عقلانی زده و ادعاهای شگفتی بنماید. با اتمام هزاره اول پس از آغاز غیبت امام دوازدهم شیعیان، وی جنبش باب را در ایران بنیان گذاشت و پیروانی از تمامی اقشار و اصناف جامعه و از مناطق مختلف ایران را به خود جذب کرد. | سید علی محمد شیرازی ملقب به باب، یک روحانی و از خاندان سادات و نظریه پرداز و شارع آئین بابیه بود. وی در اول محرم سال 1235 در شیراز به دنیا آمد و در 27 شعبان 1266 در سن 31 سالگی به دار آویخته شد. وی مطابق اسناد و قرائن معتبر از ایام نوجوانی و جوانی دارای عادات غیرمتعارف بوده به طوری که در اوان جوانی خود را از لذّات زندگی محروم نموده و مانند مرتاضان مصائب زیادی را به خود روا داشته و مطابق اصول علم روانکاوی همین مرارتها در آتیه همانند دمل چرکین سرگشود و او را وادار نمود تا دست به کارهای عجیب و ضداجتماعی و متضاد با منطق عقلانی زده و ادعاهای شگفتی بنماید. با اتمام هزاره اول پس از آغاز غیبت امام دوازدهم شیعیان، وی جنبش باب را در ایران بنیان گذاشت و پیروانی از تمامی اقشار و اصناف جامعه و از مناطق مختلف ایران را به خود جذب کرد. | ||
به گفته برخی او ادعای نیابت امام زمان، و در ادامه ادعای ظهور را داشت. بهائیان او را مبشر آیین بهائیت می‌دانند؛ او نیز خود را بشارت دهنده دینی دیگر که قرار بوده پس از وی از طرف خداوند توسط «من یظهره الله» فرستاده شود معرفی کرد، و در آثار خود به ظهور «من یظهره الله» اشاره می‌کند. پس از او افراد بسیاری ادعا کردند من یظهره الله‌اند؛ هرچند به اعتقاد بهاییان، من یظهره الله همان میرزا حسینعلی نوری است که او را بهاءالله می‌خوانند. در هر صورت جنبش بابیت در نقطه عطف خود بر گرده سیادت مثل سید محمد علی شروع شد، و اگر چه خود باب شش سال بعد از آغاز جنبشش، در تبریز به فرمان امیرکبیر تیر باران شد، ولی تفکر بابی تا به امروز همچنان تاخت و تاز می‌کند. <ref>الحدیدی، 2006م، 13 ـ 65؛ عبدالرحمن الوکیل، 1407 | به گفته برخی او ادعای نیابت امام زمان، و در ادامه ادعای ظهور را داشت. بهائیان او را مبشر آیین بهائیت می‌دانند؛ او نیز خود را بشارت دهنده دینی دیگر که قرار بوده پس از وی از طرف خداوند توسط «من یظهره الله» فرستاده شود معرفی کرد، و در آثار خود به ظهور «من یظهره الله» اشاره می‌کند. پس از او افراد بسیاری ادعا کردند من یظهره الله‌اند؛ هرچند به اعتقاد بهاییان، من یظهره الله همان میرزا حسینعلی نوری است که او را بهاءالله می‌خوانند. در هر صورت جنبش بابیت در نقطه عطف خود بر گرده سیادت مثل سید محمد علی شروع شد، و اگر چه خود باب شش سال بعد از آغاز جنبشش، در تبریز به فرمان امیرکبیر تیر باران شد، ولی تفکر بابی تا به امروز همچنان تاخت و تاز می‌کند. <ref>الحدیدی، 2006م، 13 ـ 65؛ عبدالرحمن الوکیل، 1407 هـ، 1986م، 3 ـ5؛ حسینی طباطبائی، 1380 هـ، 45 ـ 50</ref>. | ||
=مبانی کلامی ـ فقهی جایگاه تاثیر‌گذار سیادت= | =مبانی کلامی ـ فقهی جایگاه تاثیر‌گذار سیادت= | ||
بدون شک هر حرکت اجتماعی که بر بستر دین و اعتقاد استوار باشد، ضرورتا می‌بایستی مبانی اعتقادی (کلامی) و شرعی (فقهی) داشته باشد. و از آنجا که جایگاه اجتماعی خاندان رسالت اعم از اهل بیت (علیهم السلام) و ذریه آنان یعنی سادات عظام جدای از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیست، پرداختن به مبانی اعتقادی و فقهی ذریه آن حضرت نیز بدون لحاظ جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) ممکن نیست. بنابراین در مباحثی که درپی می‌آید ابتدا با توجه به خود پیامبر (صلی الله علیه و آله)، و سپس با توسعه آن به ذریه آن حضرت سخن خواهیم گفت. | بدون شک هر حرکت اجتماعی که بر بستر دین و اعتقاد استوار باشد، ضرورتا می‌بایستی مبانی اعتقادی (کلامی) و شرعی (فقهی) داشته باشد. و از آنجا که جایگاه اجتماعی خاندان رسالت اعم از اهل بیت (علیهم السلام) و ذریه آنان یعنی سادات عظام جدای از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیست، پرداختن به مبانی اعتقادی و فقهی ذریه آن حضرت نیز بدون لحاظ جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) ممکن نیست. بنابراین در مباحثی که درپی می‌آید ابتدا با توجه به خود پیامبر (صلی الله علیه و آله)، و سپس با توسعه آن به ذریه آن حضرت سخن خواهیم گفت. | ||
==(الف) وجوب محبت به پیامبر== | == (الف) وجوب محبت به پیامبر == | ||
===1. محبت مباشر=== | ===1. محبت مباشر === | ||
خداوند در مقاطعی از کلام آسمانیش مردم را به دوستی پیامبرش دستور داده، و حتی آن را در کنار دوست داشتن خود قرار داده است: «قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّیٰ یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَایَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ». (ای رسول ما امت را) بگو: اگر شما پدران و پسران و برادران و زنان و خویشاوندان خود و اموالی که جمع آورده‌اید، و تجارتی که از کسادی آن بیمناکید، و منازلی را که به آن دل خوش داشته‌اید بیش از خدا و رسول و جهاد در راه او دوست می‌دارید، منتظر باشید تا خدا امر خود را جاری سازد (پیروزی اسلام بر کفر تا دنیا طلبان از فعل خود پشیمان و زیانکار شوند) و خدا فسّاق را هدایت نخواهد کرد. <ref>توبه: 24</ref>. | خداوند در مقاطعی از کلام آسمانیش مردم را به دوستی پیامبرش دستور داده، و حتی آن را در کنار دوست داشتن خود قرار داده است: «قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّیٰ یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَایَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ». (ای رسول ما امت را) بگو: اگر شما پدران و پسران و برادران و زنان و خویشاوندان خود و اموالی که جمع آورده‌اید، و تجارتی که از کسادی آن بیمناکید، و منازلی را که به آن دل خوش داشته‌اید بیش از خدا و رسول و جهاد در راه او دوست می‌دارید، منتظر باشید تا خدا امر خود را جاری سازد (پیروزی اسلام بر کفر تا دنیا طلبان از فعل خود پشیمان و زیانکار شوند) و خدا فسّاق را هدایت نخواهد کرد. <ref>توبه: 24</ref>. | ||
تقریب استدلال: در این آیه چند قرینه بر استفاده حکم وجوبی نسبت به دوستی پیامبر (صلِّی الله علیه و آله) وجود دارد: | تقریب استدلال: در این آیه چند قرینه بر استفاده حکم وجوبی نسبت به دوستی پیامبر (صلِّی الله علیه و آله) وجود دارد: | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
سلامی بغدادی در اشاره به این دسته از روایات می‌گوید: «وَقَدْ ثَبَتَ فِی الصَّحِیحَیْنِ عَنْهُ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) أَنَّهُ قَالَ: «لَا یُؤْمَنُ أَحَدُکُمْ حَتَّی أَکُونَ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ نَفْسِهِ وَوَلَدِهِ وَأَهْلِهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ»؛ فُلَا یَکُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنًا حَتَّی یُقَدِّمَ مَحَبَّةَ الرَّسُولِ عَلَی مَحَبَّةِ جَمِیعِ الْخَلْقِ، وَمَحَبَّةُ الرَّسُولِ تَابِعَةٌ لِمَحَبَّةِ مُرْسِلِهِ. وَالْمَحَبَّةُ الصَّحِیحَةُ تَقْتَضِی الْمُتَابَعَةَ وَالْمُوَافَقَةَ فِی حُبِّ الْمَحْبُوبَاتِ وَبُغْضِ الْمَکْرُوهَات». در صحیح مسلم و بخاری آمده است که پیامبر فرمود: هیچ یک از شما به حقیقت ایمان راه نمی یابد تا اینکه من از فرزند و پدر و مادرش، و از همه مردم نزد او عزیزتر باشم. و این محبت از محبت الهی نشات گرفته است، که به دنبال خود تبعیت در رفتار را هم لازم دارد. <ref>سلامی بغدادی، 1422هـ ـ 2001م، ج2 ص396 و ج3 ص1149</ref>. | سلامی بغدادی در اشاره به این دسته از روایات می‌گوید: «وَقَدْ ثَبَتَ فِی الصَّحِیحَیْنِ عَنْهُ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) أَنَّهُ قَالَ: «لَا یُؤْمَنُ أَحَدُکُمْ حَتَّی أَکُونَ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ نَفْسِهِ وَوَلَدِهِ وَأَهْلِهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ»؛ فُلَا یَکُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنًا حَتَّی یُقَدِّمَ مَحَبَّةَ الرَّسُولِ عَلَی مَحَبَّةِ جَمِیعِ الْخَلْقِ، وَمَحَبَّةُ الرَّسُولِ تَابِعَةٌ لِمَحَبَّةِ مُرْسِلِهِ. وَالْمَحَبَّةُ الصَّحِیحَةُ تَقْتَضِی الْمُتَابَعَةَ وَالْمُوَافَقَةَ فِی حُبِّ الْمَحْبُوبَاتِ وَبُغْضِ الْمَکْرُوهَات». در صحیح مسلم و بخاری آمده است که پیامبر فرمود: هیچ یک از شما به حقیقت ایمان راه نمی یابد تا اینکه من از فرزند و پدر و مادرش، و از همه مردم نزد او عزیزتر باشم. و این محبت از محبت الهی نشات گرفته است، که به دنبال خود تبعیت در رفتار را هم لازم دارد. <ref>سلامی بغدادی، 1422هـ ـ 2001م، ج2 ص396 و ج3 ص1149</ref>. | ||
از این گفتار هم استفاده می‌شود که محبت به پیامبر (صلِّی الله علیه و آله) شرط ایمان آوری است؛ و از آنجا که ایمان به خداوند از واجبات اعتقادی است پس مقدمه آن هم واجب می‌باشد. از جمله ادله بر وجوب ایمان دستور خداوند به این موضوع اعتقادی است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْکِتَابِ الَّذِی نَزَّلَ عَلَیٰ رَسُولِهِ وَالْکِتَابِ الَّذِی أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ». <ref>نساء: 136</ref>. | از این گفتار هم استفاده می‌شود که محبت به پیامبر (صلِّی الله علیه و آله) شرط ایمان آوری است؛ و از آنجا که ایمان به خداوند از واجبات اعتقادی است پس مقدمه آن هم واجب می‌باشد. از جمله ادله بر وجوب ایمان دستور خداوند به این موضوع اعتقادی است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْکِتَابِ الَّذِی نَزَّلَ عَلَیٰ رَسُولِهِ وَالْکِتَابِ الَّذِی أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ». <ref>نساء: 136</ref>. | ||
===2. محبت غیر مباشر=== | ===2. محبت غیر مباشر === | ||
اسلام دین تکریم به همه انسان‌ها حتی غیر مسلمانان است؛ اما برای مسلمانان و مؤمنان احترام بیشتری قائل است و در میان مؤمنان، احترام به منسوبین به پیامبر (صلی الله علیه و آله) سفارش ویژه کرده است. ریشه اصلی احترام به خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) بازگشتش آیه شریفه مودّت است؛ زیرا عده ای در بیان مصادیق قربی به بیشتر از امامان معصوم (علیهم السلام) اشاره کرده‌اند. | اسلام دین تکریم به همه انسان‌ها حتی غیر مسلمانان است؛ اما برای مسلمانان و مؤمنان احترام بیشتری قائل است و در میان مؤمنان، احترام به منسوبین به پیامبر (صلی الله علیه و آله) سفارش ویژه کرده است. ریشه اصلی احترام به خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) بازگشتش آیه شریفه مودّت است؛ زیرا عده ای در بیان مصادیق قربی به بیشتر از امامان معصوم (علیهم السلام) اشاره کرده‌اند. | ||
مفسرین از اهل سنت این مطلب را این‌گونه نقل می‌کند: «إخْتلفُوا فِی ذَوی الْقُرْبَی من هم؟ قَالَ مُجَاهِد. هم بَنو هَاشم خَاصَّة؛ وَرُوِیَ عَن ابْن عَبَّاس أَنه قَالَ: جَمِیع قُرَیْش؛ وَالْقَوْل الثَّالِث: أَن ذَوی الْقُرْبَی هم بَنو هَاشم وَبَنُو الْمطلب، وَهَذَا قَول الشَّافِعِی وَقد دلّ عَلَیْهِ الْخَبَر الْمَرْوِیّ بطرِیق جُبَیر بن مطعم». در ذوی القربی اختلاف شده است که چه کسانی اند؛ مجاهد می‌گوید: فقط بنی‌هاشم مراد است، روایتی هم می‌گوید: تمام قریش مراد است. شافعی هم می‌گوید: بنا بر روایت جبیر بن مطعم، بنی‌هاشم و بنی عبدالمطلب مرادند. <ref>سمعانی، 1418 هـ ـ 1997م، ج2، ص 266 ـ 267؛ قرطبی، 1384 هـ ـ 1964 م، ج8، ص12</ref>. | مفسرین از اهل سنت این مطلب را این‌گونه نقل می‌کند: «إخْتلفُوا فِی ذَوی الْقُرْبَی من هم؟ قَالَ مُجَاهِد. هم بَنو هَاشم خَاصَّة؛ وَرُوِیَ عَن ابْن عَبَّاس أَنه قَالَ: جَمِیع قُرَیْش؛ وَالْقَوْل الثَّالِث: أَن ذَوی الْقُرْبَی هم بَنو هَاشم وَبَنُو الْمطلب، وَهَذَا قَول الشَّافِعِی وَقد دلّ عَلَیْهِ الْخَبَر الْمَرْوِیّ بطرِیق جُبَیر بن مطعم». در ذوی القربی اختلاف شده است که چه کسانی اند؛ مجاهد می‌گوید: فقط بنی‌هاشم مراد است، روایتی هم می‌گوید: تمام قریش مراد است. شافعی هم می‌گوید: بنا بر روایت جبیر بن مطعم، بنی‌هاشم و بنی عبدالمطلب مرادند. <ref>سمعانی، 1418 هـ ـ 1997م، ج2، ص 266 ـ 267؛ قرطبی، 1384 هـ ـ 1964 م، ج8، ص12</ref>. | ||
و البته روایاتی هستند که از آنها احترام و دوستی ذریه پیامبر (صلی الله علیه و آله) قابل برداشت است: | و البته روایاتی هستند که از آنها احترام و دوستی ذریه پیامبر (صلی الله علیه و آله) قابل برداشت است: | ||
1. امام صادق (علیه‌السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل فرمودند: «إِنِّی شَافِعٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لأَرْبَعَةِ أَصْنَافٍ ولَوْ جَاءُوا بِذُنُوبِ أَهْلِ الدُّنْیَا رَجُلٌ نَصَرَ ذُرِّیَّتِی ورَجُلٌ بَذَلَ مَالَه لِذُرِّیَّتِی عِنْدَ الْمَضِیقِ ورَجُلٌ أَحَبَّ ذُرِّیَّتِی بِاللِّسَانِ وبِالْقَلْبِ ورَجُلٌ یَسْعَی فِی حَوَائِجِ ذُرِّیَّتِی إِذَا طُرِدُوا أَوْ شُرِّدُوا». چهار دسته را روز قیامت شفاعت می‌کنم هر چند با گناه اهل دنیا به صحرای محشر حاضر شوند: آن که اولاد مرا یاری کند. آن که از اموالش به اولاد تنگدستم کمک کند. کسی که با زبان و قلب، آنان را دوست بدارد و آن که تلاش کند در انجام حوائج و نیازهای افرادی از ذریه ام که تبعید شده و یا رانده شده‌اند. <ref>کلینی، 1365ش، ج4، ص60</ref>. | 1. امام صادق (علیه‌السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل فرمودند: «إِنِّی شَافِعٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لأَرْبَعَةِ أَصْنَافٍ ولَوْ جَاءُوا بِذُنُوبِ أَهْلِ الدُّنْیَا رَجُلٌ نَصَرَ ذُرِّیَّتِی ورَجُلٌ بَذَلَ مَالَه لِذُرِّیَّتِی عِنْدَ الْمَضِیقِ ورَجُلٌ أَحَبَّ ذُرِّیَّتِی بِاللِّسَانِ وبِالْقَلْبِ ورَجُلٌ یَسْعَی فِی حَوَائِجِ ذُرِّیَّتِی إِذَا طُرِدُوا أَوْ شُرِّدُوا». چهار دسته را روز قیامت شفاعت می‌کنم هر چند با گناه اهل دنیا به صحرای محشر حاضر شوند: آن که اولاد مرا یاری کند. آن که از اموالش به اولاد تنگدستم کمک کند. کسی که با زبان و قلب، آنان را دوست بدارد و آن که تلاش کند در انجام حوائج و نیازهای افرادی از ذریه ام که تبعید شده و یا رانده شده‌اند. <ref>کلینی، 1365ش، ج4، ص60</ref>. | ||
2. امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «إذا کان یوم القیامة نادی منادٍ: أیها الخلائق أنصتوا فانَّ محمدا (صلّی الله علیه وآله) یکلمکم، فتنصت الخلائق فیقوم النبیّ (صلّی الله علیه وآله) فیقول: یا معشر الخلائق من کانت له عندی ید أو منة أو معروف فلیقم حتی أکافئه، فیقولون: بآبائنا وأمهاتنا وأیّ ید أو أیّ منة وأیّ معروف لنا، بل الید والمنة والمعروف لله ولرسوله علی جمیع الخلائق؛ فیقول لهم: بلی من آوی أحدا من أهل بیتی، أو برّهم، أو کساهم من عری، أو أشبع جائعهم فلیقم حتی أکافئه؛ فیقوم أناس قد فعلوا ذلک فیأتی النداء من عند الله تعالی: یا محمد یا حبیبی قد جعلت مکافأتهم إلیک فأسکنهم من الجنة حیث شئت، قال: فیسکنهم فی الوسیلة حیث لا یحجبون عن محمد وأهل بیته (علیهم السلام)». هر گاه روز قیامت شود منادی فریاد می‌زند که، ای گروه مردمان! خاموش باشید که همانا محمّد سخن می‌گوید. مردم خاموش می‌شوند؛ پیامبر حرکت می‌کند و می‌فرماید: ای گروه مردمان! هر کس برای او در پیش من دستی و منّتی و نیکی هست باید حرکت کند تا جبران کنم. می‌گویند چه دست و چه منّت و چه نیکی است برای ما بلکه تمام این‌ها برای خدا و رسولش بر تمام مردمان است. می‌فرماید: هر کس یکی از فرزندان مرا پناه داده، نیکی به او کرده، او را از برهنگی پوشیده، او را گرسنه بوده، سیر کرده باید حرکت کند تا جبران کنم. پس بلند می‌شوند مردمی که این کردار را انجام دادهاند. پس ندا از پیشگاه خدای جلّ و علا می‌رسد که، ای محمّد! حبیب من! پاداش آنان را به تو واگذار کردم در هر کجای بهشت که می‌خواهی آنان را جای ده. پس آنان را در وسیله جا می‌دهد مکانی که محمّد و آل محمّد را میبینند. <ref>شیخ حر عاملی، 1414 | 2. امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «إذا کان یوم القیامة نادی منادٍ: أیها الخلائق أنصتوا فانَّ محمدا (صلّی الله علیه وآله) یکلمکم، فتنصت الخلائق فیقوم النبیّ (صلّی الله علیه وآله) فیقول: یا معشر الخلائق من کانت له عندی ید أو منة أو معروف فلیقم حتی أکافئه، فیقولون: بآبائنا وأمهاتنا وأیّ ید أو أیّ منة وأیّ معروف لنا، بل الید والمنة والمعروف لله ولرسوله علی جمیع الخلائق؛ فیقول لهم: بلی من آوی أحدا من أهل بیتی، أو برّهم، أو کساهم من عری، أو أشبع جائعهم فلیقم حتی أکافئه؛ فیقوم أناس قد فعلوا ذلک فیأتی النداء من عند الله تعالی: یا محمد یا حبیبی قد جعلت مکافأتهم إلیک فأسکنهم من الجنة حیث شئت، قال: فیسکنهم فی الوسیلة حیث لا یحجبون عن محمد وأهل بیته (علیهم السلام)». هر گاه روز قیامت شود منادی فریاد می‌زند که، ای گروه مردمان! خاموش باشید که همانا محمّد سخن می‌گوید. مردم خاموش می‌شوند؛ پیامبر حرکت می‌کند و می‌فرماید: ای گروه مردمان! هر کس برای او در پیش من دستی و منّتی و نیکی هست باید حرکت کند تا جبران کنم. می‌گویند چه دست و چه منّت و چه نیکی است برای ما بلکه تمام این‌ها برای خدا و رسولش بر تمام مردمان است. می‌فرماید: هر کس یکی از فرزندان مرا پناه داده، نیکی به او کرده، او را از برهنگی پوشیده، او را گرسنه بوده، سیر کرده باید حرکت کند تا جبران کنم. پس بلند می‌شوند مردمی که این کردار را انجام دادهاند. پس ندا از پیشگاه خدای جلّ و علا می‌رسد که، ای محمّد! حبیب من! پاداش آنان را به تو واگذار کردم در هر کجای بهشت که می‌خواهی آنان را جای ده. پس آنان را در وسیله جا می‌دهد مکانی که محمّد و آل محمّد را میبینند. <ref>شیخ حر عاملی، 1414 هـ، ج 16، ص: 333</ref>. | ||
3. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «لا یُؤمن عبدٌ حتی أََکون أحبَّ الیه من نفسه، و یکون عترتی أَحبَّ إلیه من عترته، و یکون أهلی أَحبّ إلیه من أَهله و یَکون ذاتی أحب الیه مِن ذاته». ایمان هیچ عبدی کامل نمی‌شود مگر آنکه من پیش او از خودش عزیزتر باشم، و خاندانم پیش او از خاندنش عزیزتر باشند، و ذریه ام پیش او از ذریه اش عزیزتر باشند، و جانم از جانش عزیزتر باشد. <ref>علامه مجلسی، 1403 – 1983م، ج 17، ص: 13</ref>. | 3. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «لا یُؤمن عبدٌ حتی أََکون أحبَّ الیه من نفسه، و یکون عترتی أَحبَّ إلیه من عترته، و یکون أهلی أَحبّ إلیه من أَهله و یَکون ذاتی أحب الیه مِن ذاته». ایمان هیچ عبدی کامل نمی‌شود مگر آنکه من پیش او از خودش عزیزتر باشم، و خاندانم پیش او از خاندنش عزیزتر باشند، و ذریه ام پیش او از ذریه اش عزیزتر باشند، و جانم از جانش عزیزتر باشد. <ref>علامه مجلسی، 1403 – 1983م، ج 17، ص: 13</ref>. | ||
==(ب) وجوب تعظیم و توقیر پیامبر== | == (ب) وجوب تعظیم و توقیر پیامبر == | ||
===1. تعظیم و توقیر مباشر=== | ===1. تعظیم و توقیر مباشر === | ||
خداوند در بیان وظیفه مردم راجع به پیامبرش می‌فرماید: «إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَ مُبَشِّرًا وَ نَذِیرًا * لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُعَزِّرُوهُ وَ تُوَقِّرُوهُ وَ تُسَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصِیلًا». تو را گواه و مژده دهنده و بیم دهنده فرستاده ایم. تا به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و یاریش کنید و بزرگش دارید و خدا را صبحگاه و شامگاه تسبیح گویید. <ref>فتح: 8 ـ 9</ref>. | خداوند در بیان وظیفه مردم راجع به پیامبرش می‌فرماید: «إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَ مُبَشِّرًا وَ نَذِیرًا * لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُعَزِّرُوهُ وَ تُوَقِّرُوهُ وَ تُسَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصِیلًا». تو را گواه و مژده دهنده و بیم دهنده فرستاده ایم. تا به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و یاریش کنید و بزرگش دارید و خدا را صبحگاه و شامگاه تسبیح گویید. <ref>فتح: 8 ـ 9</ref>. | ||
بنابراینکه مرجع ضمیر در (وَتُعَزِّرُوهُ وَتُوَقِّرُوهُ) پیامبر اسلام باشد، خداوند ما را به یاری رساندن و بزرگداشت وی دستور می‌دهد. <ref>قرطبی، 1384هـ ـ 1964 م، ج6 ص250؛ فخر رازی 1420 | بنابراینکه مرجع ضمیر در (وَتُعَزِّرُوهُ وَتُوَقِّرُوهُ) پیامبر اسلام باشد، خداوند ما را به یاری رساندن و بزرگداشت وی دستور می‌دهد. <ref>قرطبی، 1384هـ ـ 1964 م، ج6 ص250؛ فخر رازی 1420 هـ، ج28 ص72؛ طوسی، 1409 هـ، ج9، ص318؛ طبرسی، 1415 هـ ـ 1995 م، ج9، ص187</ref>. | ||
شیخ طوسی می‌گوید: «ثم بین الغرض بالارسال، فقال: أرسلناک بهذه الصفة (لتؤمنوا) ومن قرأ ـ بالیاء ـ أی لیؤمنوا هؤلاء الکفار (بالله). ومن قرأ ـ بالتاء ـ وجه الخطاب إلی الخلق أی أرسلته إلیکم (لتؤمنوا بالله) فتوحدوه ورسوله (فتصدقوه وتغرروه) أی تنصروه، فالهاء راجعة إلی النبیّ (صلّی الله علیه وآله). وقال المبرد: معنی (تعزّروه) تعظّموه یقال: غرّرت الرجل إذا کبّرته بلسانک (وتوقّروه) أی تعظّموه. یعنی النبیّ (صلّی الله علیه وآله) فی قول قتادة وقال ابن عباس (تعزّروه) من الاجلال (وتوقّروه) من الإعظام». خداوند هدف از فرستادن پیامبرش را تعظیم و تکریم وی برشمرده است. <ref>شیخ طوسی، 1409 هـ، ج9، ص318</ref>. | شیخ طوسی می‌گوید: «ثم بین الغرض بالارسال، فقال: أرسلناک بهذه الصفة (لتؤمنوا) ومن قرأ ـ بالیاء ـ أی لیؤمنوا هؤلاء الکفار (بالله). ومن قرأ ـ بالتاء ـ وجه الخطاب إلی الخلق أی أرسلته إلیکم (لتؤمنوا بالله) فتوحدوه ورسوله (فتصدقوه وتغرروه) أی تنصروه، فالهاء راجعة إلی النبیّ (صلّی الله علیه وآله). وقال المبرد: معنی (تعزّروه) تعظّموه یقال: غرّرت الرجل إذا کبّرته بلسانک (وتوقّروه) أی تعظّموه. یعنی النبیّ (صلّی الله علیه وآله) فی قول قتادة وقال ابن عباس (تعزّروه) من الاجلال (وتوقّروه) من الإعظام». خداوند هدف از فرستادن پیامبرش را تعظیم و تکریم وی برشمرده است. <ref>شیخ طوسی، 1409 هـ، ج9، ص318</ref>. | ||
===2. تعظیم و توقیر غیر مباشر=== | ===2. تعظیم و توقیر غیر مباشر === | ||
====1/2 ـ تعظیم پیامبر به واسطه تعظیم به سادات==== | ====1/2 ـ تعظیم پیامبر به واسطه تعظیم به سادات ==== | ||
قاضی عیاض می‌گوید: «وَمِنْ إِعْظَامِهِ وَإِکْبَارِهِ إِعْظَامُ جَمِیعِ أَسْبَابِهِ، وَإِکْرَامُ مَشَاهِدِهِ وَأَمْکِنَتِهِ مِنْ مَکَّةَ وَالْمَدِینَةِ، وَمَعَاهِدِهِ. وَمَا لَمَسَهُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَوْ عُرِفَ به». از جمله مصادیق تعظیم و بزرگداشت وی تکریم مکانهای زندگی و عبادت، و آنچه که آن را لمس کرده است می‌باشد. <ref>قاضی عیاض، 1407 | قاضی عیاض می‌گوید: «وَمِنْ إِعْظَامِهِ وَإِکْبَارِهِ إِعْظَامُ جَمِیعِ أَسْبَابِهِ، وَإِکْرَامُ مَشَاهِدِهِ وَأَمْکِنَتِهِ مِنْ مَکَّةَ وَالْمَدِینَةِ، وَمَعَاهِدِهِ. وَمَا لَمَسَهُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَوْ عُرِفَ به». از جمله مصادیق تعظیم و بزرگداشت وی تکریم مکانهای زندگی و عبادت، و آنچه که آن را لمس کرده است می‌باشد. <ref>قاضی عیاض، 1407 هـ، ج2، ص126</ref>. | ||
از این تعمیم استفاده می‌شود که هر کاری که تکریم او به حساب آید را شامل می‌شود؛ مثل تکریم خاندان آن حضرت. چنانکه آیت‌الله بروجردی در تقسیم غنایم می‌فرماید: «ثُمَّ جعل ثلاثة أسهم منه للیتامی والمساکین وأبناء السبیل المنتسبین إلی هؤلاء السادة وهم أقرباء الرسول (صلَّی اللَّه علیه وآله) فان المرء یحفظ فی ولده». سه سهم از غنایم به یتیمان و مساکین و در راه ماندهای منتسب به خاندان رسالت از سادات و نزدیکان پیامبر اختصاص داده شده است؛ زیرا حفظ انسان در حفظ خاندان اوست. <ref>حسینی قزوینی، 1380 | از این تعمیم استفاده می‌شود که هر کاری که تکریم او به حساب آید را شامل می‌شود؛ مثل تکریم خاندان آن حضرت. چنانکه آیت‌الله بروجردی در تقسیم غنایم می‌فرماید: «ثُمَّ جعل ثلاثة أسهم منه للیتامی والمساکین وأبناء السبیل المنتسبین إلی هؤلاء السادة وهم أقرباء الرسول (صلَّی اللَّه علیه وآله) فان المرء یحفظ فی ولده». سه سهم از غنایم به یتیمان و مساکین و در راه ماندهای منتسب به خاندان رسالت از سادات و نزدیکان پیامبر اختصاص داده شده است؛ زیرا حفظ انسان در حفظ خاندان اوست. <ref>حسینی قزوینی، 1380 هـ، ص: 8</ref>. | ||
همین معنا در قضیه فدک آمده است؛ وقتی خلیفه اول به حدیث «نحن معاشر الانبیاء لا نورِّث، ما ترکنا صدقة» استدلال کرد، حضرت فاطمه (علیها السلام) پاسخ فرمودند: «یا أبا بکر! ترید أن تأخذ منّی أرضا جعلها لی رسول الله (صلّی الله علیه وآله) وتصدّق بها علیَّ من الوجیف الذی لم یوجف المسلمون علیه بخیل ولا رکاب؟ أما کان قال رسول الله (صلی الله علیه وآله): (المرء یحفظ فی ولده بعده)؟ وقد علمتَ أنَّه لم یترک لولده شیئا غیرها». <ref>سلیم بن قیس، 1422 هـ ـ 1380 ش، ص:390؛ قاضی نعمان مغربی، ج3، ص37؛ طبرسی، 1386 هـ ـ 1966 م، ج1، ص139؛ ابن شهر آشوب، 1376 ـ 1956 م، ج2، ص5، ابن میثم بحرانی، 1362 ش، ج5، ص106؛ علامه عسکری، 1410 هـ – 1990م، ج2، ص147؛ ابن ابی الحدید، 1962م، ج16، ص212</ref>. | همین معنا در قضیه فدک آمده است؛ وقتی خلیفه اول به حدیث «نحن معاشر الانبیاء لا نورِّث، ما ترکنا صدقة» استدلال کرد، حضرت فاطمه (علیها السلام) پاسخ فرمودند: «یا أبا بکر! ترید أن تأخذ منّی أرضا جعلها لی رسول الله (صلّی الله علیه وآله) وتصدّق بها علیَّ من الوجیف الذی لم یوجف المسلمون علیه بخیل ولا رکاب؟ أما کان قال رسول الله (صلی الله علیه وآله): (المرء یحفظ فی ولده بعده)؟ وقد علمتَ أنَّه لم یترک لولده شیئا غیرها». <ref>سلیم بن قیس، 1422 هـ ـ 1380 ش، ص:390؛ قاضی نعمان مغربی، ج3، ص37؛ طبرسی، 1386 هـ ـ 1966 م، ج1، ص139؛ ابن شهر آشوب، 1376 ـ 1956 م، ج2، ص5، ابن میثم بحرانی، 1362 ش، ج5، ص106؛ علامه عسکری، 1410 هـ – 1990م، ج2، ص147؛ ابن ابی الحدید، 1962م، ج16، ص212</ref>. | ||
====2/2– اجماع مسلمین بر حرمت صدقه واجب بر سادات==== | ====2/2– اجماع مسلمین بر حرمت صدقه واجب بر سادات ==== | ||
چنانکه صدقه واجب (زکات، نذز، کفارات) بر خود پیامبر (صلی الله علیه و آله) حرام است بر ذریه آن حضرت تا روز قیامت نیز حرام می‌باشد؛ زیرا از کثافات دستان مردم است؛ چنانکه پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «یَا بَنِی هَاشِمٍ! إنَّ اللَّهَ تَعَالَی قَدْ حَرَّمَ عَلَیْکُمْ غُسَالَةَ النَّاسِ، وَأَوْسَاخَهُمْ وَعَوَّضَکُمْ مِنْهَا بِخُمُسِ الْخُمُسِ». <ref>زیلعلی، 1418هـ/1997م، ج2، ص403</ref>. | چنانکه صدقه واجب (زکات، نذز، کفارات) بر خود پیامبر (صلی الله علیه و آله) حرام است بر ذریه آن حضرت تا روز قیامت نیز حرام می‌باشد؛ زیرا از کثافات دستان مردم است؛ چنانکه پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «یَا بَنِی هَاشِمٍ! إنَّ اللَّهَ تَعَالَی قَدْ حَرَّمَ عَلَیْکُمْ غُسَالَةَ النَّاسِ، وَأَوْسَاخَهُمْ وَعَوَّضَکُمْ مِنْهَا بِخُمُسِ الْخُمُسِ». <ref>زیلعلی، 1418هـ/1997م، ج2، ص403</ref>. | ||
باز فرمودند: «إِنَّ هَذِهِ الصَّدَقَاتِ إِنَّمَا هِیَ أَوْسَاخُ النَّاسِ، وَإِنَّهَا لَا تَحِلُّ لِمُحَمَّدٍ، وَلَا لِآلِ مُحَمَّدٍ». <ref>مسلم، 1374 هـ ـ 1954 م، ج2، ص 752 و 754</ref>. | باز فرمودند: «إِنَّ هَذِهِ الصَّدَقَاتِ إِنَّمَا هِیَ أَوْسَاخُ النَّاسِ، وَإِنَّهَا لَا تَحِلُّ لِمُحَمَّدٍ، وَلَا لِآلِ مُحَمَّدٍ». <ref>مسلم، 1374 هـ ـ 1954 م، ج2، ص 752 و 754</ref>. | ||
این حکم از اجماعات مسلمین است، چنانکه گفته شده: «آل مُحَمَّدٍ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) الَّذِینَ لَهُمْ أَحْکَامٌ خَاصَّةٌ هُمْ: آل عَلِیٍّ، وَآل عَبَّاسٍ، وَآل جَعْفَرٍ، وَآل عَقِیلٍ، وَآل الْحَارِثِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَمَوَالِیهِمْ، خِلاَفًا لاِبْنِ الْقَاسِمِ مِنَ الْمَالِکِیَّةِ وَمَعَهُ أَکْثَرُ الْعُلَمَاءِ حَیْثُ لَمْ یَعُدُّوا الْمَوَالِیَ مِنَ الآْل. أَمَّا أَزْوَاجُهُ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) فَذَکَرَ أَبُو الْحَسَنِ بْنُ بَطَّالٍ فِی شَرْحِ الْبُخَارِیِّ أَنَّ الْفُقَهَاءَ کَافَّةً اتَّفَقُوا عَلَی أَنَّ أَزْوَاجَهُ (عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ) لاَ یَدْخُلْنَ فِی آلِهِ الَّذِینَ حَرُمَتْ عَلَیْهِمُ الصَّدَقَةُ». مسلمین اجماع دارند بر حرمت صدقه بر آل علی و عباس و جعفر و عقیل و حارث بن عبد مطلب و خادمین آنان، البته ابن قاسم از مالکیه و هماهنگ با وی اکثر علماء خادمین را مشمول ندانسته‌اند، چنانکه زنان آن حضرت را هم خارج نموده‌اند. <ref>الموسوعة الفقهیة الکویتیة، 1404 ـ 1427 | این حکم از اجماعات مسلمین است، چنانکه گفته شده: «آل مُحَمَّدٍ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) الَّذِینَ لَهُمْ أَحْکَامٌ خَاصَّةٌ هُمْ: آل عَلِیٍّ، وَآل عَبَّاسٍ، وَآل جَعْفَرٍ، وَآل عَقِیلٍ، وَآل الْحَارِثِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَمَوَالِیهِمْ، خِلاَفًا لاِبْنِ الْقَاسِمِ مِنَ الْمَالِکِیَّةِ وَمَعَهُ أَکْثَرُ الْعُلَمَاءِ حَیْثُ لَمْ یَعُدُّوا الْمَوَالِیَ مِنَ الآْل. أَمَّا أَزْوَاجُهُ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) فَذَکَرَ أَبُو الْحَسَنِ بْنُ بَطَّالٍ فِی شَرْحِ الْبُخَارِیِّ أَنَّ الْفُقَهَاءَ کَافَّةً اتَّفَقُوا عَلَی أَنَّ أَزْوَاجَهُ (عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ) لاَ یَدْخُلْنَ فِی آلِهِ الَّذِینَ حَرُمَتْ عَلَیْهِمُ الصَّدَقَةُ». مسلمین اجماع دارند بر حرمت صدقه بر آل علی و عباس و جعفر و عقیل و حارث بن عبد مطلب و خادمین آنان، البته ابن قاسم از مالکیه و هماهنگ با وی اکثر علماء خادمین را مشمول ندانسته‌اند، چنانکه زنان آن حضرت را هم خارج نموده‌اند. <ref>الموسوعة الفقهیة الکویتیة، 1404 ـ 1427 هـ، ج1، ص100</ref>. | ||
صاحب جواهر نیز اجماع مسلمانان را این‌گونه تبیین می‌کند: «(الوصف الرابع أن لا | صاحب جواهر نیز اجماع مسلمانان را این‌گونه تبیین می‌کند: «(الوصف الرابع أن لا یکون‌هاشمیا، فلو کان کذلک لم تحل له زکاة غیره) الواجبة بلا خلاف أجده فیه بین المؤمنین بل وبین المسلمین، بل الاجماع بقسمیه علیه بل المحکی منهما متواتر کالنصوص التی اعترف غیر واحد بکونها کذلک إکراما لهم بالتنزیه عن أوساخ الناس التی هی من الرجس الذی أذهب الله عنهم وطهرهم عنه تطهیرا، فحرمه علیهم وعوضهم عن الخمس من غیر فرق بین أهل العصمة منهم وبین غیرهم». <ref>شیخ جواهری، 1367 ش، ج15، ص406</ref>. | ||
==(ج) حرمت ایذاء پیامبر== | == (ج) حرمت ایذاء پیامبر == | ||
===1. حرمت إیذاء شخص پیامبر=== | ===1. حرمت إیذاء شخص پیامبر === | ||
«وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ». و شما حقّ ندارید که رسول خدا را آزار دهید. (احزاب: 53) هر چند این آیه در واقعه ای خاص نازل شده است ولی بدون شک هرگونه اذیت رساندن به آن حضرت را منع می‌کند. سماعة از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که فرمود: «مالکم تسیئون رسول الله (صلی الله علیه وآله) فقال له رجل: جعلت فداک وکیف یسیئون؟ فقال: أما تعلمون أنَّ أعمالکم تعرض علیه، فإذا رأی فیها معصیة ساء». چرا پیامبر را اذیت می‌کنید؟ مردی پرسید: چگونه؟ فرمودند: با اعمالتان که بر وی عرضه می‌شود و در آن معصیت است. (ابن فروخ <ref>الصفار، 1404 ق ـ 1362 ش، 465</ref>. | «وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ». و شما حقّ ندارید که رسول خدا را آزار دهید. (احزاب: 53) هر چند این آیه در واقعه ای خاص نازل شده است ولی بدون شک هرگونه اذیت رساندن به آن حضرت را منع می‌کند. سماعة از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که فرمود: «مالکم تسیئون رسول الله (صلی الله علیه وآله) فقال له رجل: جعلت فداک وکیف یسیئون؟ فقال: أما تعلمون أنَّ أعمالکم تعرض علیه، فإذا رأی فیها معصیة ساء». چرا پیامبر را اذیت می‌کنید؟ مردی پرسید: چگونه؟ فرمودند: با اعمالتان که بر وی عرضه می‌شود و در آن معصیت است. (ابن فروخ <ref>الصفار، 1404 ق ـ 1362 ش، 465</ref>. | ||
===2. حرمت ایذاء ذریه پیامبر=== | ===2. حرمت ایذاء ذریه پیامبر === | ||
چنانکه گذشت اذیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) منحصر در شان نزول آیه نیست، و از جمله مصادیق اذیت آن حضرت که در روایات آمده است اذیت کردن اهل بیت و ذریه اوست؛ ابن عباس از آن حضرت نقل می‌کند که در پاسخ کسی که پدر عمویش عباس را دشنام می‌داد، فرمود: «أَیُّهَا النَّاسُ أَیُّ أَهْلِ الْأَرْضِ أَکْرَمُ عَلَی اللَّهِ؟» قَالُوا: أَنْتَ، قَالَ: «فَإِنَّ الْعَبَّاسَ مِنِّی وَأَنَا مِنْهُ، فَلَا تَسُبُّوا أَمْوَاتَنَا، فَتُؤْذُوا أَحْیَاءَنَا» فَجَاءَ الْقَوْمُ فَقَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ! نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ غَضَبِکَ». ای مردم از اهل زمین چه کسی در پیشگاه خداوند با کرامت‌تر است؟ گفتند: شما. سپس فرمود: عباس هم از من است و من از وی، پس مردگان ما را دشنام ندهید که موجب اذیت زندها می‌شود. همگی گفتند: به خدا پناه می‌بریم از غضب پیامبرش.<ref>احمد بن حنبل، 1403هـ – 1983م، ج2، ص925؛ ترمذی، 1998 م، ج6، ص111؛ نسائی، 1421 هـ ـ 2001 م، ج6، ص345 و ج7، ص319؛ طبرانی، 1415 هـ ـ 1994 م، ج12، ص36</ref>. | چنانکه گذشت اذیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) منحصر در شان نزول آیه نیست، و از جمله مصادیق اذیت آن حضرت که در روایات آمده است اذیت کردن اهل بیت و ذریه اوست؛ ابن عباس از آن حضرت نقل می‌کند که در پاسخ کسی که پدر عمویش عباس را دشنام می‌داد، فرمود: «أَیُّهَا النَّاسُ أَیُّ أَهْلِ الْأَرْضِ أَکْرَمُ عَلَی اللَّهِ؟» قَالُوا: أَنْتَ، قَالَ: «فَإِنَّ الْعَبَّاسَ مِنِّی وَأَنَا مِنْهُ، فَلَا تَسُبُّوا أَمْوَاتَنَا، فَتُؤْذُوا أَحْیَاءَنَا» فَجَاءَ الْقَوْمُ فَقَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ! نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ غَضَبِکَ». ای مردم از اهل زمین چه کسی در پیشگاه خداوند با کرامت‌تر است؟ گفتند: شما. سپس فرمود: عباس هم از من است و من از وی، پس مردگان ما را دشنام ندهید که موجب اذیت زندها می‌شود. همگی گفتند: به خدا پناه می‌بریم از غضب پیامبرش.<ref>احمد بن حنبل، 1403هـ – 1983م، ج2، ص925؛ ترمذی، 1998 م، ج6، ص111؛ نسائی، 1421 هـ ـ 2001 م، ج6، ص345 و ج7، ص319؛ طبرانی، 1415 هـ ـ 1994 م، ج12، ص36</ref>. | ||
ذکر مصادیقی مثل عباس بن عبدالمطلب گویای این نکته است که اذیت کردن بقیه ذریه از خاندانش نیز می‌توانند مصداق حرمت اذیت کردن باشند، چنانکه همین حکم را نسبت به اذیت نمودن مومنین فرمودند. أنس بن مالک می‌گوید: «بَیْنَمَا النَّبِیُّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) یَخْطُبُ إِذْ جَاءَهُ رَجُلٌ یَتَخَطَّی رِقَابَ النَّاسِ حَتَّی جَلَسَ قَرِیبًا مِنَ النَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) فَلَمَّا قَضَی رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) صَلَاتَهُ قَالَ: «مَا مَنَعَکَ یَا فُلَانُ أَنْ تُجَمِّعَ مَعَنَا؟» قَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ حَرَصْتُ أَنْ أَضَعَ نَفْسِی بِالْمَکَانِ الَّذِی تُرَی قَالَ: «قَدْ رَأَیْتُکَ تَخَطَّی رِقَابَ النَّاسِ وَتُؤْذِیهِمْ، مَنْ آذَی مُسْلِمًا فَقَدْ آذَانِی وَمَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَی اللَّهَ (عَزَّ وَجَلَّ)». مردی از میان جمعیت برخواست و با لگد کردن بقیه خود را به پیامبر رساند، آن حضرت وی را توبیخ کرده و فرمود: هر کس مسلمانی را بیازارد گویی مرا آزرده است؛ و هر کس مرا بیازارد گویی خدا را آزرده است. <ref>هیثمی، 1414 هـ ـ 1994 م، ج2، ص179، ح3092.</ref> | ذکر مصادیقی مثل عباس بن عبدالمطلب گویای این نکته است که اذیت کردن بقیه ذریه از خاندانش نیز می‌توانند مصداق حرمت اذیت کردن باشند، چنانکه همین حکم را نسبت به اذیت نمودن مومنین فرمودند. أنس بن مالک می‌گوید: «بَیْنَمَا النَّبِیُّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) یَخْطُبُ إِذْ جَاءَهُ رَجُلٌ یَتَخَطَّی رِقَابَ النَّاسِ حَتَّی جَلَسَ قَرِیبًا مِنَ النَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) فَلَمَّا قَضَی رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ) صَلَاتَهُ قَالَ: «مَا مَنَعَکَ یَا فُلَانُ أَنْ تُجَمِّعَ مَعَنَا؟» قَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ حَرَصْتُ أَنْ أَضَعَ نَفْسِی بِالْمَکَانِ الَّذِی تُرَی قَالَ: «قَدْ رَأَیْتُکَ تَخَطَّی رِقَابَ النَّاسِ وَتُؤْذِیهِمْ، مَنْ آذَی مُسْلِمًا فَقَدْ آذَانِی وَمَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَی اللَّهَ (عَزَّ وَجَلَّ)». مردی از میان جمعیت برخواست و با لگد کردن بقیه خود را به پیامبر رساند، آن حضرت وی را توبیخ کرده و فرمود: هر کس مسلمانی را بیازارد گویی مرا آزرده است؛ و هر کس مرا بیازارد گویی خدا را آزرده است. <ref>هیثمی، 1414 هـ ـ 1994 م، ج2، ص179، ح3092.</ref> | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
5. أبوالحسن القشیری النیسابوری، مسلم بن الحجاج، المسند الصحیح المختصر، الناشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1374 هـ ـ 1954 م.<br> | 5. أبوالحسن القشیری النیسابوری، مسلم بن الحجاج، المسند الصحیح المختصر، الناشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1374 هـ ـ 1954 م.<br> | ||
6. أبوالمحاسن جمال الدین، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة، الناشر: وزارة الثقافة والإرشاد القومی، دار الکتب، مصر.<br> | 6. أبوالمحاسن جمال الدین، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة، الناشر: وزارة الثقافة والإرشاد القومی، دار الکتب، مصر.<br> | ||
7. الأنصاری الخزرجی القرطبی، أبو عبدالله محمد بن أحمد بن أبی‌بکر بن فرح، الجامع لأحکام القرآن = تفسیر القرطبی، الناشر: دار الکتب المصریة، القاهرة، الطبعة: الثانیة، عام النشر: | 7. الأنصاری الخزرجی القرطبی، أبو عبدالله محمد بن أحمد بن أبی‌بکر بن فرح، الجامع لأحکام القرآن = تفسیر القرطبی، الناشر: دار الکتب المصریة، القاهرة، الطبعة: الثانیة، عام النشر: 1384هـ ـ 1964 م.<br> | ||
8. الأنصاری القرطبی، أبو عبدالله محمد بن أحمد بن أبی‌بکر، الجامع لأحکام القرآن، الناشر: دار الکتب المصریة، القاهرة، الطبعة: الثانیة، عام النشر: | 8. الأنصاری القرطبی، أبو عبدالله محمد بن أحمد بن أبی‌بکر، الجامع لأحکام القرآن، الناشر: دار الکتب المصریة، القاهرة، الطبعة: الثانیة، عام النشر: 1384هـ ـ 1964 م.<br> | ||
9. الانصاری، محمد علی، الموسوعه الفقهیه المیسره، چاپ1، ناشر: مجمع الفکر الاسلامی، 1415ق.<br> | 9. الانصاری، محمد علی، الموسوعه الفقهیه المیسره، چاپ1، ناشر: مجمع الفکر الاسلامی، 1415ق.<br> | ||
10. البلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر بن داود، فتوح البلدان، الناشر: دار ومکتبة الهلالـ بیروت، عام النشر: 1988 م.<br> | 10. البلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر بن داود، فتوح البلدان، الناشر: دار ومکتبة الهلالـ بیروت، عام النشر: 1988 م.<br> | ||
11. البخاری، محمد بن إسماعیل، صحیح البخاری، الناشر: دار طوق النجاة، الطبعة: الأولی، 1422هـ .<br> | 11. البخاری، محمد بن إسماعیل، صحیح البخاری، الناشر: دار طوق النجاة، الطبعة: الأولی، 1422هـ.<br> | ||
12. البروجردی، السید الحسین، جامع أحادیث الشیعة، ناشر: منشورات مدینة العلم، السید الخوئی، قم، سال چاپ: 1410 هـ ـ 1368 ش. <br> | 12. البروجردی، السید الحسین، جامع أحادیث الشیعة، ناشر: منشورات مدینة العلم، السید الخوئی، قم، سال چاپ: 1410 هـ ـ 1368 ش. <br> | ||
13. البغدادی، محمد بن حبیب، المحبر، تحقیق: إیلزة لیختن شتیتر، الناشر: دار الآفاق الجدیدة، بیروت.<br> | 13. البغدادی، محمد بن حبیب، المحبر، تحقیق: إیلزة لیختن شتیتر، الناشر: دار الآفاق الجدیدة، بیروت.<br> | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
15. الجواهری، محمد حسن، جواهر الکلام، چاپ: دوم، سال چاپ: چاپخانه: خورشید، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، طهران، 1367 ش.<br> | 15. الجواهری، محمد حسن، جواهر الکلام، چاپ: دوم، سال چاپ: چاپخانه: خورشید، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، طهران، 1367 ش.<br> | ||
16. الحسنی الطالبی، عبدالحی بن فخرالدین بن عبدالعلی، الإعلام بمن فی تاریخ الهند من الأعلام المسمی بـ (نزهة الخواطر وبهجة المسامع والنواظر)، دار النشر: دار ابن حزم، بیروت، الطبعة: الأولی، 1420 هـ، 1999م. <br> | 16. الحسنی الطالبی، عبدالحی بن فخرالدین بن عبدالعلی، الإعلام بمن فی تاریخ الهند من الأعلام المسمی بـ (نزهة الخواطر وبهجة المسامع والنواظر)، دار النشر: دار ابن حزم، بیروت، الطبعة: الأولی، 1420 هـ، 1999م. <br> | ||
17. الحدیدی، مصطفی محمد، ماجرای باب و بهاء، انتشارات: روزنه، چاپ: سوم، سال نشر: 1380هـ .<br> | 17. الحدیدی، مصطفی محمد، ماجرای باب و بهاء، انتشارات: روزنه، چاپ: سوم، سال نشر: 1380هـ.<br> | ||
18. الحدیدی، مصطفی محمد، القول الحق فی البابیة والبهائیة والقادیانیة والمهدیة، الناشر: الدار المصریة اللبنانیة، القاهرة، عام النشر: 2009م.<br> | 18. الحدیدی، مصطفی محمد، القول الحق فی البابیة والبهائیة والقادیانیة والمهدیة، الناشر: الدار المصریة اللبنانیة، القاهرة، عام النشر: 2009م.<br> | ||
19. الحر العاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة (آل البیت)، چاپ: الثانیة، چاپخانه: مهر – قم، ناشر: مؤسسة آل البیت (علیه‌السلام) لإحیاء التراث، سال چاپ: 1414 هـ .<br> | 19. الحر العاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة (آل البیت)، چاپ: الثانیة، چاپخانه: مهر – قم، ناشر: مؤسسة آل البیت (علیه‌السلام) لإحیاء التراث، سال چاپ: 1414 هـ.<br> | ||
20. الحسینی القزوینی، السید عباس، زبدة المقال فی خمس الرسول والآل، چاپخانه: العلمیة، قم، 1380 هـ . <br> | 20. الحسینی القزوینی، السید عباس، زبدة المقال فی خمس الرسول والآل، چاپخانه: العلمیة، قم، 1380 هـ. <br> | ||
21. الذهبی، شمس الدین أبو عبدالله محمد بن أحمد، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، الناشر: دار الکتاب العربی، بیروت، الطبعة: الثانیة، 1413 هـ ـ 1993 م.<br> | 21. الذهبی، شمس الدین أبو عبدالله محمد بن أحمد، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، الناشر: دار الکتاب العربی، بیروت، الطبعة: الثانیة، 1413 هـ ـ 1993 م.<br> | ||
22. الرازی، أبو عبدالله محمد بن عمر بن الحسن بن الحسین، مفاتیح الغیب = التفسیر الکبیر، الناشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة: الثالثة، عام النشر: 1420 هـ .<br> | 22. الرازی، أبو عبدالله محمد بن عمر بن الحسن بن الحسین، مفاتیح الغیب = التفسیر الکبیر، الناشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة: الثالثة، عام النشر: 1420 هـ.<br> | ||
23. الزیلعی، جمال الدین أبو محمد عبدالله بن یوسف، نصب الرایة، الناشر: مؤسسة الریان، بیروت/ دار القبلة للثقافة الإسلامیة، جدة، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1418هـ ـ 1997م.<br> | 23. الزیلعی، جمال الدین أبو محمد عبدالله بن یوسف، نصب الرایة، الناشر: مؤسسة الریان، بیروت/ دار القبلة للثقافة الإسلامیة، جدة، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1418هـ ـ 1997م.<br> | ||
24. السلامی البغدادی، زین الدین عبدالرحمن بن أحمد، جامع العلوم والحکم فی شرح خمسین حدیثا من جوامع الکلم، الناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت، الطبعة: السابعة، 1422هـ .<br> | 24. السلامی البغدادی، زین الدین عبدالرحمن بن أحمد، جامع العلوم والحکم فی شرح خمسین حدیثا من جوامع الکلم، الناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت، الطبعة: السابعة، 1422هـ.<br> | ||
25. الشیبانی، أبو عبدالله أحمد بن محمد بن حنبل، فضائل الصحابة، الناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1403 هـ – 1983م. <br> | 25. الشیبانی، أبو عبدالله أحمد بن محمد بن حنبل، فضائل الصحابة، الناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1403 هـ – 1983م. <br> | ||
26. الشیبانی العصفری البصری، أبو عمرو خلیفة بن خیاط بن خلیفة، تاریخ خلیفة بن خیاط، الناشر: دار القلم , مؤسسة الرسالة، دمشق ـ بیروت، الطبعة: الثانیة، 1397م.<br> | 26. الشیبانی العصفری البصری، أبو عمرو خلیفة بن خیاط بن خلیفة، تاریخ خلیفة بن خیاط، الناشر: دار القلم , مؤسسة الرسالة، دمشق ـ بیروت، الطبعة: الثانیة، 1397م.<br> | ||
27. الصَّلاَّبی، علی محمد، الدولة العُثمانیة ـ عَوَامل النهُوض وأسباب السُّقوط، الناشر: دار التوزیع والنشر | 27. الصَّلاَّبی، علی محمد، الدولة العُثمانیة ـ عَوَامل النهُوض وأسباب السُّقوط، الناشر: دار التوزیع والنشر الإسلامیة، مصر، الطبعة: الأولی، 1421 هـ ـ 2001 م.<br> | ||
28. الصَّلاَّبی، علی محمد، دولة السلاجقة وبروز مشروع إسلامی لمقاومة التغلغل الباطنی والغزو الصلیبی، الناشر: مؤسسة اقرأ، القاهرة، الطبعة: الأولی، 1427 هـ ـ 2006 م.<br> | 28. الصَّلاَّبی، علی محمد، دولة السلاجقة وبروز مشروع إسلامی لمقاومة التغلغل الباطنی والغزو الصلیبی، الناشر: مؤسسة اقرأ، القاهرة، الطبعة: الأولی، 1427 هـ ـ 2006 م.<br> | ||
29. الطبرانی، سلیمان بن أحمد أبوالقاسم، المعجم الکبیر، دار النشر: مکتبة ابن تیمیة، القاهرة، الطبعة: الثانیة، دار الصمیعی، الریاض، الطبعة: الأولی، 1415هـ ـ 1994م. <br> | 29. الطبرانی، سلیمان بن أحمد أبوالقاسم، المعجم الکبیر، دار النشر: مکتبة ابن تیمیة، القاهرة، الطبعة: الثانیة، دار الصمیعی، الریاض، الطبعة: الأولی، 1415هـ ـ 1994م. <br> | ||
30. الطبرسی، أبی منصور أحمد بن علی بن أبی‌طالب، الاحتجاج، ناشر: دار النعمان، النجف الأشرف، سال چاپ: 1386 هـ ـ 1966 م.<br> | 30. الطبرسی، أبی منصور أحمد بن علی بن أبی‌طالب، الاحتجاج، ناشر: دار النعمان، النجف الأشرف، سال چاپ: 1386 هـ ـ 1966 م.<br> | ||
31. الطبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، چاپ: الأولی، ناشر: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، سال چاپ: 1415 هـ ـ 1995 م.<br> | 31. الطبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، چاپ: الأولی، ناشر: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، سال چاپ: 1415 هـ ـ 1995 م.<br> | ||
32. الطوسی، محمد بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، چاپ: الأولی، ناشر: مکتب الإعلام الإسلامی، سال چاپ: 1409هـ . <br> | 32. الطوسی، محمد بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، چاپ: الأولی، ناشر: مکتب الإعلام الإسلامی، سال چاپ: 1409هـ. <br> | ||
33. العسکری، السید مرتضی، معالم المدرستین، سال چاپ: 1410 هـ ـ 1990 م، ناشر: مؤسسة النعمان، بیروت. <br> | 33. العسکری، السید مرتضی، معالم المدرستین، سال چاپ: 1410 هـ ـ 1990 م، ناشر: مؤسسة النعمان، بیروت. <br> | ||
34. العسیرین، أحمد معمور، موجز التاریخ الإسلامی منذ عهد آدم علیه‌السلام (تاریخ ما قبل الإسلام) إلی عصرنا الحاضر، الناشر: غیر معروف مکتبة الملک فهد الوطنیة، الریاض، الطبعة: الأولی، 1417 هـ ـ 1996 م. <br> | 34. العسیرین، أحمد معمور، موجز التاریخ الإسلامی منذ عهد آدم علیه‌السلام (تاریخ ما قبل الإسلام) إلی عصرنا الحاضر، الناشر: غیر معروف مکتبة الملک فهد الوطنیة، الریاض، الطبعة: الأولی، 1417 هـ ـ 1996 م. <br> | ||
35. القاضی النعمان المغربی، نعمان بن محمد، شرح الأخبار، ناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة. <br> | 35. القاضی النعمان المغربی، نعمان بن محمد، شرح الأخبار، ناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة. <br> | ||
36. القرشی البصری الدمشقی، أبوالفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر، البدایة والنهایة، الناشر: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1408، هـ ـ 1988 م.<br> | 36. القرشی البصری الدمشقی، أبوالفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر، البدایة والنهایة، الناشر: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1408، هـ ـ 1988 م.<br> | ||
37. المجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، | 37. المجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ناشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ: الثالثة، سال چاپ: 1403 هـ ـ 1983 م.<br> | ||
38. المروزی السمعانی، أبوالمظفر منصور بن محمد بن عبدالجبار ابن أحمد، تفسیر القرآن، الناشر: دار الوطن، الریاض، الطبعة: الأولی، عام النشر: | 38. المروزی السمعانی، أبوالمظفر منصور بن محمد بن عبدالجبار ابن أحمد، تفسیر القرآن، الناشر: دار الوطن، الریاض، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1418هــ 1997م.<br> | ||
39. المعری الکندی، عمر بن مظفر بن عمر، تاریخ ابن الوردی، الناشر: دار الکتب العلمیة، لبنان، بیروت، الطبعة: الأولی، 1417هـ ـ 1996م.<br> | 39. المعری الکندی، عمر بن مظفر بن عمر، تاریخ ابن الوردی، الناشر: دار الکتب العلمیة، لبنان، بیروت، الطبعة: الأولی، 1417هـ ـ 1996م.<br> | ||
40. النسائی، أبو عبدالرحمن أحمد بن شعیب بن علی الخراسانی، | 40. النسائی، أبو عبدالرحمن أحمد بن شعیب بن علی الخراسانی، السنن الکبری، الناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت، الطبعة: الأولی، عام النشر: 1421هـ ـ 2001م. <br> | ||
41. الوکیل، عبدالرحمن، البهائیة؛ تاریخها وعقیدتها وصلتها الباطنیة والصهیونیة، الناشر: دار المدنی، جدَّة، الطبعة الثانیة، عام النشر: 1407 هـ ـ 1986م.<br> | 41. الوکیل، عبدالرحمن، البهائیة؛ تاریخها وعقیدتها وصلتها الباطنیة والصهیونیة، الناشر: دار المدنی، جدَّة، الطبعة الثانیة، عام النشر: 1407 هـ ـ 1986م.<br> | ||
42. الهلالی الکوفی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، چاپ: الأولی، ناشر: دلیل ما، سال چاپ: 1422 هـ ـ 1380 ش.<br> | 42. الهلالی الکوفی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، چاپ: الأولی، ناشر: دلیل ما، سال چاپ: 1422 هـ ـ 1380 ش.<br> | ||
43. الهیثمی، أبوالحسن نور الدین علی بن أبی‌بکر، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، الناشر: مکتبة القدسی، القاهرة، عام النشر: 1414 هـ ـ 1994 م. <br> | 43. الهیثمی، أبوالحسن نور الدین علی بن أبی‌بکر، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، الناشر: مکتبة القدسی، القاهرة، عام النشر: 1414 هـ ـ 1994 م. <br> | ||
44. الیحصبی السبتی، عیاض بن موسی، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، الناشر: دار الفیحاء، عمان، الطبعة: الثانیة، عام النشر: 1407 هـ . <br> | 44. الیحصبی السبتی، عیاض بن موسی، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، الناشر: دار الفیحاء، عمان، الطبعة: الثانیة، عام النشر: 1407 هـ. <br> | ||
45. رحمتی، محسن، مقاله نقش سادات علوی در تحولات سیاسی ماوراءالنهر در قرن ششم هجری، مجله مطالعات تاریخ فرهنگی سال پنجم، شماره: 21، سال چاپ: 1393 ش.<br> | 45. رحمتی، محسن، مقاله نقش سادات علوی در تحولات سیاسی ماوراءالنهر در قرن ششم هجری، مجله مطالعات تاریخ فرهنگی سال پنجم، شماره: 21، سال چاپ: 1393 ش.<br> | ||
46. صاحب حماة أبوالفداء عمادالدین إسماعیل بن علی بن محمود بن محمد، المختصر فی أخبار البشر، الناشر: المطبعة الحسینیة المصریة، الطبعة: الأولی. <br> | 46. صاحب حماة أبوالفداء عمادالدین إسماعیل بن علی بن محمود بن محمد، المختصر فی أخبار البشر، الناشر: المطبعة الحسینیة المصریة، الطبعة: الأولی. <br> | ||
| خط ۱۵۸: | خط ۱۵۸: | ||
50. الصفار، محمد بن الحسن بن فروخ، بصائر الدرجات، الناشر: منشورات الأعلمی، طهران، سال چاپ: 1404 ق ـ 1362 ش.<br> | 50. الصفار، محمد بن الحسن بن فروخ، بصائر الدرجات، الناشر: منشورات الأعلمی، طهران، سال چاپ: 1404 ق ـ 1362 ش.<br> | ||
51. صلاح الدین، محمد بن شاکر بن أحمد، فوات الوفیات، الناشر: دار صادر، بیروت، الطبعة: الأولی، الجزء: 1 ـ 1973 م؛ الجزء: 2، 3، 4 ـ 1974 م.<br> | 51. صلاح الدین، محمد بن شاکر بن أحمد، فوات الوفیات، الناشر: دار صادر، بیروت، الطبعة: الأولی، الجزء: 1 ـ 1973 م؛ الجزء: 2، 3، 4 ـ 1974 م.<br> | ||
52. الضحاک الترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الکبیر (سنن الترمذی)، | 52. الضحاک الترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الکبیر (سنن الترمذی)، الناشر: دار الغرب الإسلامی، بیروت، سنة النشر: 1998 م.<br> | ||
53. مکارم شیرازی، دائرةالمعارف فقه مقارن، چ1، مدرسۀ امام علی‌بن‌ابیطالب، 1385ش.<br> | 53. مکارم شیرازی، دائرةالمعارف فقه مقارن، چ1، مدرسۀ امام علی‌بن‌ابیطالب، 1385ش.<br> | ||
54. وزارة الأوقاف والشئون الإسلامیة، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، عدد الأجزاء: 45 جزءا: الطبعة: (من 1404 ـ 1427 هـ)، الأجزاء 1ـ 23: الطبعة الثانیة، دارالسلاسل، الکویت الأجزاء 24ـ 38: الطبعة الأولی، مطابع دار الصفوة، مصر، الأجزاء 39 ـ 45: الطبعة الثانیة، طبع الوزارة. <br> | 54. وزارة الأوقاف والشئون الإسلامیة، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، عدد الأجزاء: 45 جزءا: الطبعة: (من 1404 ـ 1427 هـ)، الأجزاء 1ـ 23: الطبعة الثانیة، دارالسلاسل، الکویت الأجزاء 24ـ 38: الطبعة الأولی، مطابع دار الصفوة، مصر، الأجزاء 39 ـ 45: الطبعة الثانیة، طبع الوزارة. <br> | ||
| خط ۱۷۱: | خط ۱۷۱: | ||
{{پایان}}<br /> | {{پایان}}<br /> | ||
[[رده: مقالات]] | [[رده:مقالات]] | ||
[[رده: سادات]] | [[رده:سادات]] | ||