۴٬۹۳۳
ویرایش
جمهوری آذربایجان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - '==پانویس==↵↵[[رده:' به '== پانویس == {{پانویس}} [[رده:') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
|باکو | |باکو | ||
|- | |- | ||
|دین و یا مذاهب | |دین و یا مذاهب اسلامی | ||
|اسلام | |اسلام | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
</div> | </div> | ||
'''کشور آذربایجان''' دومین کشور [[شیعه|شیعی]] [[جهان اسلام]] است که در مرز های شمالی [[جمهوری اسلامی ایران]] قرار داشته و قرابت های مهم فرهنگی، دینی و تاریخی با ایران دارد. جمهوری آذربایجان بعد از استقلال از شوروی همانند سایر جمهوری های این کشور در صدد بازگشت به هویت خود و به دست آوردن هویتی مستقل از دوران شوری بوده و این امر چندین سال است که ادامه دارد، جمهوری آذربایجان | '''کشور آذربایجان''' دومین کشور [[شیعه|شیعی]] [[جهان اسلام]] است که در مرز های شمالی [[جمهوری اسلامی ایران]] قرار داشته و قرابت های مهم فرهنگی، دینی و تاریخی با ایران دارد. جمهوری آذربایجان بعد از استقلال از شوروی همانند سایر جمهوری های این کشور در صدد بازگشت به هویت خود و به دست آوردن هویتی مستقل از دوران شوری بوده و این امر چندین سال است که ادامه دارد، جمهوری آذربایجان در جنوب رشته کوهای قفقاز و در گذرگاه اروپا و آسیای جنوب غربی و شمال رودخانه ارس در مجاورت دریای خزر واقع شده. کشورهای مجاور جمهوری آذربایجان عبارت‌اند از: ایران، ارمنستان، ترکیه، گرجستان، روسیه و کشورهای دیگر کناره دریای خزر، ترکمنستان و قزاقستان. جمهوری آذربایجان شامل منطقه خود مختار نخجوان است که در غرب ارمنستان، شمال غرب ایران و شرق ترکیه قرار دارد. | ||
جمهوری آذربایجان از نظر ژئوپولیتیکی مهم‌ترین کشور قفقاز جنوبی است. این کشور مسلمان به رغم هفتاد سال سلطه نظام الحادی کمونیسم شوروی، دین اسلام را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویتی خویش حفظ کرده است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال آذربایجان، شرایطی برای تبدیل اندیشه اسلام‌گرایی به جریان سیاسی اسلام‌گرا فراهم شد. دین اسلام محوری‌ترین عنصر هویتی ملت آذربایجان است. با اینکه آذربایجانی‌ها هفتاد سال در حاکمیت الحادی روس‌ها با رویه های مختلفِ همانند سازی مواجه شدند، همواره بر مسلمان بودن خویش تأکید داشته و دست کم در رفتارهای اجتماعی پای بندی خویش را نشان داده‌اند. | جمهوری آذربایجان از نظر ژئوپولیتیکی مهم‌ترین کشور قفقاز جنوبی است. این کشور مسلمان به رغم هفتاد سال سلطه نظام الحادی کمونیسم شوروی، دین اسلام را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویتی خویش حفظ کرده است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال آذربایجان، شرایطی برای تبدیل اندیشه اسلام‌گرایی به جریان سیاسی اسلام‌گرا فراهم شد. دین اسلام محوری‌ترین عنصر هویتی ملت آذربایجان است. با اینکه آذربایجانی‌ها هفتاد سال در حاکمیت الحادی روس‌ها با رویه های مختلفِ همانند سازی مواجه شدند، همواره بر مسلمان بودن خویش تأکید داشته و دست کم در رفتارهای اجتماعی پای بندی خویش را نشان داده‌اند. | ||
<ref>برآورد پویایی محیط سیاسی جنبش اسلامی آذربایجان / رحمت اله فلاح،http://qafqaz.ir | <ref>برآورد پویایی محیط سیاسی جنبش اسلامی آذربایجان / رحمت اله فلاح،http://qafqaz.ir </ref> | ||
==شهرهای بزرگ== | == شهرهای بزرگ == | ||
باکو)این شهر پایتخت جمهوری آذربایجان است و در جنوب غربی شبه جزیره «آبْشِرُون» قرار دارد. این شهر در قدیم به «بادکوبه» موسوم بوده و در حال حاضر به زبان ترکی به آن «باکی» گفته می‌شود. | باکو)این شهر پایتخت جمهوری آذربایجان است و در جنوب غربی شبه جزیره «آبْشِرُون» قرار دارد. این شهر در قدیم به «بادکوبه» موسوم بوده و در حال حاضر به زبان ترکی به آن «باکی» گفته می‌شود. | ||
ب) گنجه: این شهر دومین شهر بزرگ و از مهم‌ترین مراکز صنعتی آذربایجان است . | ب) گنجه: این شهر دومین شهر بزرگ و از مهم‌ترین مراکز صنعتی آذربایجان است. | ||
ج) نخجوان: این شهر مرکز خودمختار جمهوری نخجوان است و در شمال دریاچه سدارس، در نزدیکی مرز ایران واقع شده است. در منابع قدیمی از آن به «نشوی» و «نخچوان» نیز یاد شده است.این منطقه طبق برخی روایات نخستین استراحتگاه حضرت نوح(علیه‌السلام) پس از طوفان نوح بوده و بر طبق همین روایات محل وفات حضرت نوح(علیه‌السلام) نیز در این نواحی است. به همین دلیل، قلعهای که در کنار شهر نخجوان قرار دارد، زیارتگاه مسلمانان و مسیحیان است. | ج) نخجوان: این شهر مرکز خودمختار جمهوری نخجوان است و در شمال دریاچه سدارس، در نزدیکی مرز ایران واقع شده است. در منابع قدیمی از آن به «نشوی» و «نخچوان» نیز یاد شده است. این منطقه طبق برخی روایات نخستین استراحتگاه حضرت نوح(علیه‌السلام) پس از طوفان نوح بوده و بر طبق همین روایات محل وفات حضرت نوح(علیه‌السلام) نیز در این نواحی است. به همین دلیل، قلعهای که در کنار شهر نخجوان قرار دارد، زیارتگاه مسلمانان و مسیحیان است. | ||
د) سومگائیت: این شهر هم صنعتی است و اهمیت بسیار دارد.2 | د) سومگائیت: این شهر هم صنعتی است و اهمیت بسیار دارد.2 | ||
==دین و یا مذاهب اسلامی== | == دین و یا مذاهب اسلامی == | ||
جمهوری آذربایجان 97% مسلمان دارد. 83% شیعه، 14% سنی و 3% هم غیر مسلمان‌اند. همه شیعیان جمهوری آذربایجان دوازده‌امامی هستند. اهل‌سنت نیز اغلب حنفی و البته اندکی حنبلی‌اند. | جمهوری آذربایجان 97% مسلمان دارد. 83% شیعه، 14% سنی و 3% هم غیر مسلمان‌اند. همه شیعیان جمهوری آذربایجان دوازده‌امامی هستند. اهل‌سنت نیز اغلب حنفی و البته اندکی حنبلی‌اند. | ||
==زبان رسمی== | == زبان رسمی == | ||
ترکی آذربایجانی (زبان رسمی) زبانهای روسی، ارمنی، کردی ،تالشی، عبری و لزگی نیز صحبت می‌شود. | ترکی آذربایجانی (زبان رسمی) زبانهای روسی، ارمنی، کردی ،تالشی، عبری و لزگی نیز صحبت می‌شود. | ||
==جریانات فعال دینی - مذهبی== | == جریانات فعال دینی - مذهبی == | ||
===الف) شیعیان=== | === الف) شیعیان === | ||
قدمت حضور شیعیان در این سرزمین به دوران امام صادق(علیه‌السلام) برمی‌گردد. قاسم‌بن‌العلاء، یکی از نواب امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در شهر اران جمهوری آذربایجان بود.22 او مستقیماً با آن حضرت مکاتبه داشت و از مردم وجوهاتی می‌گرفت و به دست حسین‌بن‌روح می‌داد. این سرزمین همیشه با عشق اهل‌بیت(علیهم‌السلام) زنده بوده است. | قدمت حضور شیعیان در این سرزمین به دوران امام صادق(علیه‌السلام) برمی‌گردد. قاسم‌بن‌العلاء، یکی از نواب امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در شهر اران جمهوری آذربایجان بود.22 او مستقیماً با آن حضرت مکاتبه داشت و از مردم وجوهاتی می‌گرفت و به دست حسین‌بن‌روح می‌داد. این سرزمین همیشه با عشق اهل‌بیت(علیهم‌السلام) زنده بوده است. | ||
===اهل‌سنت=== | === اهل‌سنت === | ||
اهل‌سنت در اقلیت‌اند. اکثریت آنان حنفی، و تعدادی هم حنبلی هستند. | اهل‌سنت در اقلیت‌اند. اکثریت آنان حنفی، و تعدادی هم حنبلی هستند. | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
2. وهابیون(سلفی ها) | 2. وهابیون(سلفی ها) | ||
تعداد سلفی ها در آذربایجان تقریباً ۵۰ هزار نفر است و آنها به ۴ گروه: خوارج امروز، جماعت | تعداد سلفی ها در آذربایجان تقریباً ۵۰ هزار نفر است و آنها به ۴ گروه: خوارج امروز، جماعت هجرت، تکفیر و اخوان تقسیم می‌شوند.<ref>https://www.tabnak.ir/fa/news/104765</ref> | ||
سلفی ها در همه عرصه‌ها حضور دارند و بسیار هم تأثیرگذارند. آنان در میان معلمان دانشگاه، دانشجویان، ورزشکاران برجسته (مثلاً تیم ملی کشتی آزاد)، طبیبان، کارگران و بیکاران، کار تبلیغی می‌کنند. جوانان و افراد تحصیل‌کرده بیشتر و زودتر به آنان گرایش می‌یابند. آنان درباره تمام اعتقادات شیعه، از نماز، صوم تا دفن و…، شبهه وارد می‌کنند و بر ضعف اعتقاد شیعیان فقط از قرآن دلیل می‌آورند. در ظاهر خوشرفتارند و از اسم وهابی چندان خوششان نمی‌آید، ولی همه اعتقادات و اعمال وهابی را انجام می‌دهند. چون مردم وهابیون را دوست ندارند، از این رو می‌گویند ما وهابی نیستیم، بلکه سنی هستیم. | سلفی ها در همه عرصه‌ها حضور دارند و بسیار هم تأثیرگذارند. آنان در میان معلمان دانشگاه، دانشجویان، ورزشکاران برجسته (مثلاً تیم ملی کشتی آزاد)، طبیبان، کارگران و بیکاران، کار تبلیغی می‌کنند. جوانان و افراد تحصیل‌کرده بیشتر و زودتر به آنان گرایش می‌یابند. آنان درباره تمام اعتقادات شیعه، از نماز، صوم تا دفن و…، شبهه وارد می‌کنند و بر ضعف اعتقاد شیعیان فقط از قرآن دلیل می‌آورند. در ظاهر خوشرفتارند و از اسم وهابی چندان خوششان نمی‌آید، ولی همه اعتقادات و اعمال وهابی را انجام می‌دهند. چون مردم وهابیون را دوست ندارند، از این رو می‌گویند ما وهابی نیستیم، بلکه سنی هستیم. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
رئیس و امام آنان فردی آذری است که پنج سال در مدینه تحصیل‌کرده است. نام او «قامت سلیمان» است و پیروان بسیار هم در اطراف خود دارد. او امام مسجد ابوبکر (باکو) است و شاگردان بسیار دارد. وهابیان مدارس بسیاری دارند، ولی چون فعالیت آنان از طرف دولت ممنوع شده است، مخفی کار می‌کنند. با این حال، آنان اغلب اوقات آزاد و آشکار به اسم سنی حنبلی (نه وهابی) ولی با اعتقادات وهابی به تبلیغ می‌پردازند. | رئیس و امام آنان فردی آذری است که پنج سال در مدینه تحصیل‌کرده است. نام او «قامت سلیمان» است و پیروان بسیار هم در اطراف خود دارد. او امام مسجد ابوبکر (باکو) است و شاگردان بسیار دارد. وهابیان مدارس بسیاری دارند، ولی چون فعالیت آنان از طرف دولت ممنوع شده است، مخفی کار می‌کنند. با این حال، آنان اغلب اوقات آزاد و آشکار به اسم سنی حنبلی (نه وهابی) ولی با اعتقادات وهابی به تبلیغ می‌پردازند. | ||
===مسیحیت=== | === مسیحیت === | ||
مسیحیان آذربایجان اگرچه در اقلیت‌اند، هزینه و سرمایه‌گذاری آنان در امر تبلیغ بسیار زیاد است. آنان تا کنون توانسته‌اند بیش از ده هزار نفر مسلمان را مسیحی کنند. رهبر آنان یک آذری تحصیل کرده در خارج (آلمان)، کشیشی است به نام «مُشوِق» است که اکنون هم فعال است. | مسیحیان آذربایجان اگرچه در اقلیت‌اند، هزینه و سرمایه‌گذاری آنان در امر تبلیغ بسیار زیاد است. آنان تا کنون توانسته‌اند بیش از ده هزار نفر مسلمان را مسیحی کنند. رهبر آنان یک آذری تحصیل کرده در خارج (آلمان)، کشیشی است به نام «مُشوِق» است که اکنون هم فعال است. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
آنان کتاب‌های بسیار، نوارها و سی‌دی‌های مختلف منتشر کرده‌اند. آنان در بیمارستانها، زندانها، دبستانها، دبیرستانها، چادرهای قره‌باغیهایی که از خاکشان بیرون شده‌اند و به وسیله پول زیاد، کمک مالی و کتاب‌هایی با چاپ عالی و پر از سخنان جذاب و عکسهای جالب و هزاران «هدیه» دیگر در فعالیت‌اند. | آنان کتاب‌های بسیار، نوارها و سی‌دی‌های مختلف منتشر کرده‌اند. آنان در بیمارستانها، زندانها، دبستانها، دبیرستانها، چادرهای قره‌باغیهایی که از خاکشان بیرون شده‌اند و به وسیله پول زیاد، کمک مالی و کتاب‌هایی با چاپ عالی و پر از سخنان جذاب و عکسهای جالب و هزاران «هدیه» دیگر در فعالیت‌اند. | ||
===یهودیت=== | === یهودیت === | ||
حدود 20،000 یهودی در | حدود 20،000 یهودی در آذربایجان زندگی می‌کنند. جامعه یهودیان آذربایجان به سه دسته تقسیم می‌شوند: الف. یهودیان کوهستان (سفارادین)، ب. یهودیان اشکنازی و ج. یهودیان گرجستانی؛ که قدیمی‌ترین گروه یهودیان کوهستان هستند که طبق ادعای مورخان یهودی، قدمت آنان به 15 قرن پیش میرسد. | ||
===کرشنا=== | === کرشنا === | ||
این گروه هم در اقلیت‌اند، اما برعکس مسیحیان در استانها فعال نیستند و فقط در باکو و اطراف آن فعال‌اند. اینان در «احمدعلی» و «قره‌قارایف» یک معبد تبلیغاتی فعال دارند که به صورت رسمی ولی با محدودیت قانونی فعالیت می‌کند. | این گروه هم در اقلیت‌اند، اما برعکس مسیحیان در استانها فعال نیستند و فقط در باکو و اطراف آن فعال‌اند. اینان در «احمدعلی» و «قره‌قارایف» یک معبد تبلیغاتی فعال دارند که به صورت رسمی ولی با محدودیت قانونی فعالیت می‌کند. | ||
===نورجیها=== | === نورجیها === | ||
مبلغین نورجیهای ترکیه،(طرفداران فتح‌الله گوران و پیروان امام خطیب)، سخت مشغول تبلیغ در آذربایجان هستند.آنان مسجد می‌سازند، کالجها و مدارسی را تأسیس کرده‌اند و با هزاران جلد کتاب که به صورت مجانی پخش می‌شود، تبلیغ می‌کنند. به گفته بعضی از منابع خبری غیررسمی، تعداد آنان در کشور شانزده هزار نفر است. شبکه STV هم که از ترکیه پخش می‌شود، در آذربایجان نورجیها را به طور غیرمستقیم تبلیغ می‌کنند. | مبلغین نورجیهای ترکیه، (طرفداران فتح‌الله گوران و پیروان امام خطیب)، سخت مشغول تبلیغ در آذربایجان هستند. آنان مسجد می‌سازند، کالجها و مدارسی را تأسیس کرده‌اند و با هزاران جلد کتاب که به صورت مجانی پخش می‌شود، تبلیغ می‌کنند. به گفته بعضی از منابع خبری غیررسمی، تعداد آنان در کشور شانزده هزار نفر است. شبکه STV هم که از ترکیه پخش می‌شود، در آذربایجان نورجیها را به طور غیرمستقیم تبلیغ می‌کنند. | ||
===بهاییت=== | === بهاییت === | ||
بهاییت در جمهوری آذربایجان به عنوان اقلیت مذهبی شناخته شده است و تعدادشان بسیار کم است. ولی به خاطر حمایت بعضی از کشورهای غربی، آیین خود را به آسانی تبلیغ می‌کنند و کتاب‌های منتشر شده را مجانی بین مردم پخش می‌کنند. باید در نظر گرفت که فعالیت آنان در چهار چوب قوانین مربوط است. | بهاییت در جمهوری آذربایجان به عنوان اقلیت مذهبی شناخته شده است و تعدادشان بسیار کم است. ولی به خاطر حمایت بعضی از کشورهای غربی، آیین خود را به آسانی تبلیغ می‌کنند و کتاب‌های منتشر شده را مجانی بین مردم پخش می‌کنند. باید در نظر گرفت که فعالیت آنان در چهار چوب قوانین مربوط است. | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
<ref>http://qafqaz.ir/fa/26/10/1392</ref> | <ref>http://qafqaz.ir/fa/26/10/1392</ref> | ||
==نظام حکومتی== | == نظام حکومتی == | ||
جمهوری | جمهوری | ||
==نظام اقتصادی== | == نظام اقتصادی == | ||
اقتصاد آزاد | اقتصاد آزاد | ||
| خط ۱۳۲: | خط ۱۳۲: | ||
شاخص توسعه | شاخص توسعه | ||
تولید ناخالص داخلی Nom.: بلیون $۴۵.۵۹ (۲۰۱۹) | تولید ناخالص داخلی Nom. : بلیون $۴۵.۵۹ (۲۰۱۹) | ||
رشد تولید ناخالص داخلی 0,2% | رشد تولید ناخالص داخلی 0,2% | ||
| خط ۱۸۱: | خط ۱۸۱: | ||
ذخایر گاز (میلیارد مترمکعب)= ۸۴۹ | ذخایر گاز (میلیارد مترمکعب)= ۸۴۹ | ||
بودجه سالانه دولت (میلیارد دلار)=( ۲۰۱۲ ) درآمد: ۶۹/۱۲ و هزینه: ۶/۱۵ | بودجه سالانه دولت (میلیارد دلار)=(۲۰۱۲) درآمد: ۶۹/۱۲ و هزینه: ۶/۱۵ | ||
میزان صادرات به جهان(میلیارد دلار)=( ۲۰۱۲ )= ۳/۲۱ | میزان صادرات به جهان(میلیارد دلار)=(۲۰۱۲)= ۳/۲۱ | ||
میزان واردات از جهان(میلیارد دلار)=( ۲۰۱۲ )= ۶/۶ | میزان واردات از جهان(میلیارد دلار)=(۲۰۱۲)= ۶/۶ | ||
درصد رشد تولیدات صنعتی( ۲۰۱۲ )= ۶ | درصد رشد تولیدات صنعتی(۲۰۱۲)= ۶ | ||
شرکای عمده تجاری در زمینه صادرات( ۲۰۱۲ )= ایتالیا، آمریکا، آلمان، فرانسه، چک، کانادا | شرکای عمده تجاری در زمینه صادرات(۲۰۱۲)= ایتالیا، آمریکا، آلمان، فرانسه، چک، کانادا | ||
شرکای عمده تجاری در زمینه واردات= روسیه، ترکیه، آلمان، چین، اوکراین | شرکای عمده تجاری در زمینه واردات= روسیه، ترکیه، آلمان، چین، اوکراین | ||
| خط ۲۰۵: | خط ۲۰۵: | ||
<ref> Source: http://www.infoplease.com/country/azerbaijan.html</ref> | <ref> Source: http://www.infoplease.com/country/azerbaijan.html</ref> | ||
==چهره‌های (دینی، سیاسی) شاخص== | == چهره‌های (دینی، سیاسی) شاخص == | ||
1-الویه عباس آوا: مشاور روابط | 1-الویه عباس آوا: مشاور روابط بین‌المللی، چند فرهنگ گرایی و امور دینی دفتر ریاست جمهوری | ||
2- روان حسن اف: رئیس مرکز چند فرهنگ گرایی باکو | 2- روان حسن اف: رئیس مرکز چند فرهنگ گرایی باکو | ||
| خط ۲۴۷: | خط ۲۴۷: | ||
12- حاجی الهام علی اف: سرپرست حزب اسلام آذربایجان | 12- حاجی الهام علی اف: سرپرست حزب اسلام آذربایجان | ||
13- | 13- الله شکور پاشازاده: رئیس اداره مسلمانان قفقاز | ||
14- حاج صابر حسن لی: معاون رئیس اداره مسلمانان قفقاز و رئیس دانشگاه اسلامی باکو | 14- حاج صابر حسن لی: معاون رئیس اداره مسلمانان قفقاز و رئیس دانشگاه اسلامی باکو | ||
| خط ۲۶۳: | خط ۲۶۳: | ||
این دانشگاه در دوره دکتری در ۲ رشته دین شناسی و فلسفه دین فعال است و در دوره فوق لیسانس ۵ رشته اسلام شناسی، روانشناسی دین، جامعه شناسی دین، فلسفه دین و تاریخ ادیان را به دانشجویان ارائه می‌دهد. <ref>http://dolat.ir/detail/351121</ref> | این دانشگاه در دوره دکتری در ۲ رشته دین شناسی و فلسفه دین فعال است و در دوره فوق لیسانس ۵ رشته اسلام شناسی، روانشناسی دین، جامعه شناسی دین، فلسفه دین و تاریخ ادیان را به دانشجویان ارائه می‌دهد. <ref>http://dolat.ir/detail/351121</ref> | ||
== نهادهای مذهبی دولتی == | |||
=== اداره روحانیت مسلمان قفقاز === | |||
===اداره روحانیت مسلمان قفقاز=== | |||
این نهاد دینی دولتی قدیمی‌ترین نهاد دینی آذربایجان و منطقه محسوب می‌شودواز سال ۱۹۸۰ در باکو به رهبری شیخ الاسلام الله شکور پاشازاده اداره می‌شود، | این نهاد دینی دولتی قدیمی‌ترین نهاد دینی آذربایجان و منطقه محسوب می‌شودواز سال ۱۹۸۰ در باکو به رهبری شیخ الاسلام الله شکور پاشازاده اداره می‌شود، | ||
===کمیته دولتی امور تشکل‌های دینی=== | === کمیته دولتی امور تشکل‌های دینی === | ||
این نهاد را دولت در سال ۲۰۰۱ با هدف تعقیب و تنظیم مؤثر تر فعالیت‌های دینی در آذربایجان تأسیس کرد. وظیفه سازمان، ثبت رسمی و نظارت بر تشکیلات دینی (مانند مساجد و کلیساها)، گروه های دینی و سازمان‌های دینی غیر دولتی فعالیت‌های آنها در آذربایجان است. | این نهاد را دولت در سال ۲۰۰۱ با هدف تعقیب و تنظیم مؤثر تر فعالیت‌های دینی در آذربایجان تأسیس کرد. وظیفه سازمان، ثبت رسمی و نظارت بر تشکیلات دینی (مانند مساجد و کلیساها)، گروه های دینی و سازمان‌های دینی غیر دولتی فعالیت‌های آنها در آذربایجان است. | ||
===وزارت امنیت=== | === وزارت امنیت === | ||
این وزارتخانه نظارت مساجد، سازمان‌های دینی و خانه های تیمی گروه های اسلامی زیر زمینی را بر عهده دارد.<ref> رآورد پویایی محیط سیاسی جنبش اسلامی آذربایجان / رحمت اله فلاح، همان</ref> | این وزارتخانه نظارت مساجد، سازمان‌های دینی و خانه های تیمی گروه های اسلامی زیر زمینی را بر عهده دارد.<ref> رآورد پویایی محیط سیاسی جنبش اسلامی آذربایجان / رحمت اله فلاح، همان</ref> | ||
| خط ۲۸۰: | خط ۲۷۹: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: کشورهای اسلامی]] | [[رده:کشورهای اسلامی]] | ||