حج در الجزایر: تفاوت میان نسخه‌ها

تاریخچه [[حج]] این بخش از [[مغرب]] اسلامی تا زمانی که در دوره عثمانی به ایالتی مستقل بدل شود، بیشتر با نام کلی [[مغرب]] قابل بررسی است. از سوی دیگر، گر چه بسیاری از دانشوران [[الجزایر]] در این دوره با انگیزه‌هایی چون ‌گزاردن [[حج]] و [[عمره]]، آموزش علوم دینی، مهاجرت، و مجاورت به [[حجاز]] می‌رفته‌اند، اندکی از آنان ‌گزارش سفر [[حج]] خود را نگاشته‌اند و از آن میان، تنها برخی به دست ما رسیده‌اند.

هر کاروانی که از [[مغرب]] به قصد [[حج]] به راه می‌افتاد، کاروانی نیز کنار آن با عنوان «رکب الشیوخ» شکل می‌گرفت که دانشورانی را در بر داشت که افزون بر ‌گزاردن [[حج]]، به قصد فراگیری علوم نقلی و عقلی به [[حجاز]] می‌رفتند.  

به ادعای الجزایری‌ها، از آن رو که مکه در ایام [[حج]] میزبان مسلمانانی از همه کشورهای مسلمان بود، گزاردن [[حج]] فرانسوی‌ها را هراسان می‌کرد.

از این رو، در این دوره هرکس موفق به ‌گزاردن [[حج]] شده، یا به قصد مهاجرت از [[الجزایر]] بیرون رفته و یا با تن دادن به مقررات کاروان رسمی [[حج]]، به [[عربستان]] رفته است. [[مکه]] و [[مدینه]] در این دوره پایگاهی بود برای دانشوران انقلابی و مخالف استعمار که یا به میل خود جلای وطن می‌کردند و یا به اراده فرانسوی‌ها تبعید می‌شدند.

   

[[امیر عبدالقادر]] از آن جمله است که یک بار پیش از اشغال کشورش همراه پدر به [[حج]] رفت و بار دیگر آن‌گاه که در 1846م از [[الجزایر]] رانده شد، رحل اقامت در [[مکه]] افکند. عبدالحمید بن بادیس، بنیان‌‌گذار جنبش اصلاحی [[الجزایر]] نیز در 1913م. به [[حجاز]] رفت و پس از دیدار با [[محمد بشیر ابراهیمی]]، دانشور دیگر الجزایری که در 1911م. مجاورت حرمین را برگزیده بود و در آن‌جا حلقه درس داشت، «[[جمعیة العلماء الجزائریین]]» را بنیاد نهاد و سپس آن دو از میان شاگردان خود نیرویی نظامی تدارک دیدند.<ref>ﺍﻟﺤﺞ ﻭ ﺍﻟﻌﻤﺮﻩ، سال٥٨، ﺵ٦، ﺹ70؛ رﺣﻼﺕ ﺍﻟﺤﺞ ﺍﻟﺠﺰﺍﺋﺮﻳﺔ ﻣﺼﺪﺭﹰﺍ ﻟﻠﺘﺎﺭﻳﺦ ﺍﻟﺜﻘﺎﻓﻲ ﻓﻲ ﺍﻟﺤﺠﺎﺯ،سال58، ش11، ص15-16؛ علماءﺍﻟﺠﺰﺍﺋﺮ ﻳﺴـﺘﻤﺪﻭﻥ ﺟـﺬﻭﺭ ﺍﻻﺻـﻼﺡ ﻣـﻦ ﺍﻟﻤﺪﻳﻨـﺔالمنوره.</ref>

احمد بن محمد مقری، نویسنده نفح الطیب فی غصن الاندلس الرطیب، از تلمسان برخاست. به [[مصر]] و سپس [[حجاز]] رفت و [[حج]] ‌گزارد و دانش آموخت. او ‌گزارشی کوتاه از سفر خود در نفح ‌الطیب به جای نهاده است. احمد بجائی معروف به ابی عصیده نیز رسالة الغریب الی الحبیب را در شرح سفر [[حج]] خود نوشته است. احمد بن قاسم بونی الروضة الشهیة فی الرحلةالحجازیه را نگاشت. اما از این سفرنامه تنها نامی در میان است. در عوض احمد ابن عمار که چندی مجاور حرمین بود و دیدارهایی با دانشوران آن سرزمین داشت، دیده‌هایش را در اللبیب فی اخبارالرحلة الی الحبیب نگاشت که اکنون در دسترس است. در [[الجزایر]] عثمانی، سفرنامه‌های ابن مسایب و ورثیلانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.<ref> ﻧﻔﺢ ﺍﻟﻄﻴﺐ، ﺝ١، ﺹ ٥٤-٤١.</ref>

سفرنامه وی را محمد الحنّاش با عنوان رحلتی الی مکة ترجمه کرده است.

[[الجزایر]] بخشی از راه [[حج]] مغربی بوده و حاجیان از مناطق گوناگون [[مغرب]] برای رفتن به [[حجاز]] بیشتر از راه مراکش امروزی به [[الجزایر]] می‌آمدند و از آن‌جا به [[تونس]] و [[لیبی]] و سپس از راه [[مصر]] به [[حجاز]] می‌رفتند. کاروان [[حج]] مغربی همیشه می‌کوشید که همزمان با کاروان [[حج]] مصری و با فاصله اندکی از آن، [[مصر]] را ترک کند.<ref>ﺭﺍﻩ ﺣﺞ، ص١٤.</ref>

ورثیلانی نیز که در 1179ق. به [[حج]] رفته، تقریباً همین مسیر را با جزئیاتی بیشتر ترسیم کرده است. او سفر خود را از زموره آغاز کرده و با گذر از قصر الطیر و بریکه / باریکه / بارکه به بسکره رسیده و آن را شهری پرآب و حاصل‌خیز شمرده است. وی برای تهیه زاد و توشه، دو روز در این شهر مانده و از آن‌جا به حامه، تَوزَر و سپس قابس، زواره، سبخه، نبکه، زنزور و طرابلس رفته است.<ref>ﺍﻟﺮﺣﻠﺔ ﺍﻟﻮﺭﺛﻴﻼﻧﻴﻪ، ﺝ ١، ﺹ١٣، ١٦٦-١٠٨.</ref>

پیشتر حاجیان الجزایری قبل از آغاز مسیر [[حج]]، نخست به زیارت آرامگاه‌های بزرگان مدفون در مناطق دور و نزدیک همچون ابومدین شعیب و شیخ سنوسی، بزرگ طریقت سنوسیه، می‌رفتند.

شیوه‌های استقبال در هر شهر متفاوت است. در برخی جاها در مساجد به دیدار حاجیان می‌روند و دیدار عمومی با حاجی را در همان جا انجام می‌دهند. در برخی شهرها دیدارها در خانه حاجی صورت می‌گیرد؛ اما پذیرایی در شربت و شیرینی خلاصه می‌شود. در بیشتر جاها خانواده حاجی ولیمه می‌دهد.

مجری [[حج]] و [[عمره]] در [[الجزایر]]، «دفتر ملی [[حج]] و [[عمره]]» است که زیر نظر وزارت امور دینی و اوقاف اداره می‌شود. این دفتر که اعضای آن از وزارتخانه‌های امور دینی و اوقاف، خارجه، راه و ترابری، گردشگری، بهداشت، اقتصاد، و بانک مرکزی هستند، پس از انحلال «کمیته ملی [[حج]] و [[عمره]]» تشکیل شد که اعضای آن تنها از مدیران وزارت امور دینی و اوقاف بودند و به دلیل بی‌نظمی و آشفتگی در رسیدگی به امور [[حج]]، سخت مورد انتقاد بود. هر سال پس از اعلان وزارت کشور [[الجزایر]]، خواستاران سفر [[حج]] به شهرداری‌ها مراجعه و نام‌نویسی می‌کنند.

چند سالی است که دولت از اعزام کهنسالانی که از ‌گزاردن [[حج]] ناتوانند، برای کاستن از آمار مرگ و میر در میان حاجیان، جلوگیری می‌کند. گروه پزشکی حاجیان نیز دست کم 800 عضو دارد که در [[حج]] سال 1430ق. نخستین بار 180 تن نیروی امداد اجتماعی نیز آن را همراهی می‌کردند.

در [[الجزایر]]، پویش مردمی، سیاسی با هدف تحریم مناسک [[حج]] در سال 2016 میلادی به راه افتاد. این پویش مردمی را که از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی گسترش یافت، نشریات چاپ [[الجزایر]] مانند "اکسپرسیون" و "بلادی" رسما مطرح کردند.

دلیل به راه افتادن این پویش عدم توجه [[عربستان سعودی]] به حفظ جان حجاج است که باعث شد در موسم [[حج]] سال 2015 میلادی صدها حاجی در شرایطی دلخراش و غیرانسانی جان خود را از دست بدهند.

موسم حج 2015 میلادی با مرگ صدها حاجی در [[منا]]، به فاجعه تبدیل شد و گفته می‌شود علت آن، مسدود کردن راه‌های منتهی به جمرات و خلوت کردن مسیر برای عبور و ادای مناسک برخی شاهزادگان سعودی بوده است.<ref>[https://fa.alalamtv.net/news/1801303/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AD%D8%AC-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%9F چرا مردم الجزایر خواهان تحریم حج هستند؟]</ref>

{{پانویس|1}}

[[رده:حج الجزایر]]