پرش به محتوا

حرم مکه: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۵ دسامبر ۲۰۲۲
جز
تمیزکاری
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (تمیزکاری)
خط ۲: خط ۲:
'''حرم مَکّی'''، محدوده‌ای از شهر [[مکه]] است که مورد احترام بوده و در دین [[اسلام]] برای کسی که وارد آن می‌شود [[احکام]] و آداب ویژه‌ای است. برخی از احکام آن، [[حرام]] بودن بریدن درختان، حرام بودن ورود [[کافر]] و افزایش [[دیه]] [[قتل]] است. وارد شدن به حرم مکی دارای آدابی مانند غسل، دعا و [[احرام]] است. حرم مکی دارای امنیت شمرده می‌شود؛ از این رو پناهنده به حرم، گرچه مجرم باشد، تا زمانی که در حرم باشد در امان است؛ جز اینکه در حرم مرتکب جرمی شده باشد. پیشینه حرم شدن مکه از دید روایات، هنگام آفرینش آسمان‌ها و زمین یا پس از هبوط [[حضرت آدم(ع)]] یا دوران [[حضرت ابراهیم(ع)]] است. روایات، علت حرم شدن مکه را [[کعبه]] دانسته‌اند. درباره محدوده دقیق حرم مکی اختلاف نظر است.
'''حرم مَکّی'''، محدوده‌ای از شهر [[مکه]] است که مورد احترام بوده و در دین [[اسلام]] برای کسی که وارد آن می‌شود [[احکام]] و آداب ویژه‌ای است. برخی از احکام آن، [[حرام]] بودن بریدن درختان، حرام بودن ورود [[کافر]] و افزایش [[دیه]] [[قتل]] است. وارد شدن به حرم مکی دارای آدابی مانند غسل، دعا و [[احرام]] است. حرم مکی دارای امنیت شمرده می‌شود؛ از این رو پناهنده به حرم، گرچه مجرم باشد، تا زمانی که در حرم باشد در امان است؛ جز اینکه در حرم مرتکب جرمی شده باشد. پیشینه حرم شدن مکه از دید روایات، هنگام آفرینش آسمان‌ها و زمین یا پس از هبوط [[حضرت آدم(ع)]] یا دوران [[حضرت ابراهیم(ع)]] است. روایات، علت حرم شدن مکه را [[کعبه]] دانسته‌اند. درباره محدوده دقیق حرم مکی اختلاف نظر است.


==واژه==
== واژه ==
واژه حرم، از ریشه «ح ر م» و در واژگان به معنای ممنوع بودن و حرمت است.<ref>مفردات، ص229؛ لسان العرب، ج12، ص122، «حرم».</ref> به [[مکه]] به سبب حرمت و احترامی که دارد و نیز ممنوع بودن برخی چیزها در آن، حرم گفته شده است.<ref>معجم مقاییس، ج2، ص45؛ مفردات، ص230، «حرم».</ref> فرد منسوب به حرم مکی را نیز، «حرمی» نامیده‌اند.<ref>العین، ج3، ص221؛ تاج العروس، ج16، ص141؛ لسان العرب، ج12، ص120، «حرم».</ref>
واژه حرم، از ریشه «ح ر م» و در واژگان به معنای ممنوع بودن و حرمت است.<ref>مفردات، ص229؛ لسان العرب، ج12، ص122، «حرم».</ref> به [[مکه]] به سبب حرمت و احترامی که دارد و نیز ممنوع بودن برخی چیزها در آن، حرم گفته شده است.<ref>معجم مقاییس، ج2، ص45؛ مفردات، ص230، «حرم».</ref> فرد منسوب به حرم مکی را نیز، «حرمی» نامیده‌اند.<ref>العین، ج3، ص221؛ تاج العروس، ج16، ص141؛ لسان العرب، ج12، ص120، «حرم».</ref>


==پیشینه==
== پیشینه ==
در مورد زمان حرم شدن مکه، در روایات، به سه دوره تاریخی اشاره شده است؛ هنگام آفرینش آسمان‌ها و زمین،<ref>صحیح البخاری، ج2، ص214؛ الکافی، ج4، ص225؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص245-246.</ref> پس از هبوط [[حضرت آدم(ع)]]<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص192؛ الکافی، ج4، ص195؛ وسائل الشیعه، ج13، ص221؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص37-38؛ الزهور المقتطفه، ص33؛ شفاء الغرام، ج1، ص105.</ref> و دوران [[حضرت ابراهیم(ع)]].<ref>صحیح البخاری، ج3، ص22، 225؛ صحیح مسلم، ج4، ص112، 118.</ref>
در مورد زمان حرم شدن مکه، در روایات، به سه دوره تاریخی اشاره شده است؛ هنگام آفرینش آسمان‌ها و زمین،<ref>صحیح البخاری، ج2، ص214؛ الکافی، ج4، ص225؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص245-246.</ref> پس از هبوط [[حضرت آدم(ع)]]<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص192؛ الکافی، ج4، ص195؛ وسائل الشیعه، ج13، ص221؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص37-38؛ الزهور المقتطفه، ص33؛ شفاء الغرام، ج1، ص105.</ref> و دوران [[حضرت ابراهیم(ع)]].<ref>صحیح البخاری، ج3، ص22، 225؛ صحیح مسلم، ج4، ص112، 118.</ref>


آیه: رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ [ابرهیم گفت:] پروردگارا من [یکی از] فرزندانم را در دره‌ای بی کشت نزد خانه محترم تو سکونت دادم. سوره ابراهیم (14)، آیه 37؛ ترجمه فولادوند، ص۲۶۰. گویای آن است که مکه، پیش از حضرت ابراهیم(ع) نیز، حرمت داشته است.<ref>التفسیر الکبیر، ج19، ص104.</ref> برخی نقل کرده‌اند حرم بودن مکه تا زمان ابراهیم(ع) پنهان بود و او آن را آشکار کرد.<ref>وفاء الوفاء، ج4، ص189.</ref>
آیه: رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ [ابرهیم گفت:] پروردگارا من [یکی از] فرزندانم را در دره‌ای بی کشت نزد خانه محترم تو سکونت دادم. سوره ابراهیم (14)، آیه 37؛ ترجمه فولادوند، ص۲۶۰. گویای آن است که مکه، پیش از حضرت ابراهیم(ع) نیز، حرمت داشته است.<ref>التفسیر الکبیر، ج19، ص104.</ref> برخی نقل کرده‌اند حرم بودن مکه تا زمان ابراهیم(ع) پنهان بود و او آن را آشکار کرد.<ref>وفاء الوفاء، ج4، ص189.</ref>


==چرایی حرم شدن==
== چرایی حرم شدن ==
بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)|امام صادق(ع)]]، حرمت حرم مکی به خاطر [[مسجدالحرام]] است.<ref>علل الشرائع، ج2، ص415؛ المحاسن، ج2، ص330؛ بحارالانوار، ج96، ص43-44.</ref> از روایات دیگری نیز استفاده می‌شود که حرمت حرم در اصل به خاطر [[کعبه]] است؛<ref>علل الشرائع، ج2، ص415؛ المحاسن، ج2، ص330؛ بحارالانوار، ج96، ص43-44.</ref> زیرا بر پایه [[قرآن]] آیه: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًی لِلْعَالَمِینَ؛ در حقیقت نخستین خانه‌ای که برای [عبادت] مردم نهاده شده، همان است که در مکه است و مبارک، و برای جهانیان [مایه] هدایت است.سوره آل عمران، آیه ۹۶؛ ترجمه فولادوند، ص۶۲. نخستین خانه‌ای که برای منافع عموم مردم بنا شد، کعبه است.  
بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)|امام صادق(ع)]]، حرمت حرم مکی به خاطر [[مسجدالحرام]] است.<ref>علل الشرائع، ج2، ص415؛ المحاسن، ج2، ص330؛ بحارالانوار، ج96، ص43-44.</ref> از روایات دیگری نیز استفاده می‌شود که حرمت حرم در اصل به خاطر [[کعبه]] است؛<ref>علل الشرائع، ج2، ص415؛ المحاسن، ج2، ص330؛ بحارالانوار، ج96، ص43-44.</ref> زیرا بر پایه [[قرآن]] آیه: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًی لِلْعَالَمِینَ؛ در حقیقت نخستین خانه‌ای که برای [عبادت] مردم نهاده شده، همان است که در مکه است و مبارک، و برای جهانیان [مایه] هدایت است. سوره آل عمران، آیه ۹۶؛ ترجمه فولادوند، ص۶۲. نخستین خانه‌ای که برای منافع عموم مردم بنا شد، کعبه است.  


باورهای دیگری نیز درباره چرایی حرم شدن مکه گفته شده است.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص105.</ref>
باورهای دیگری نیز درباره چرایی حرم شدن مکه گفته شده است.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص105.</ref>


==احترام==
== احترام ==
پیامبران و ملت‌های پیش از اسلام، برخورد احترام‌آمیزی با حرم مکی داشته‌اند.<ref>الام، ج2، ص154؛ معرفة السنن، ج4، ص167.</ref> بر پایه روایتی، [[حضرت ابراهیم(ع)]] و [[حضرت اسماعیل(ع)|اسماعیل(ع)]] به امر خداوند پیش از ورود به حرم مکی، پیاده شده و غسل کردند.<ref>الکافی، ج4، ص202-203.</ref>
پیامبران و ملت‌های پیش از اسلام، برخورد احترام‌آمیزی با حرم مکی داشته‌اند.<ref>الام، ج2، ص154؛ معرفة السنن، ج4، ص167.</ref> بر پایه روایتی، [[حضرت ابراهیم(ع)]] و [[حضرت اسماعیل(ع)|اسماعیل(ع)]] به امر خداوند پیش از ورود به حرم مکی، پیاده شده و غسل کردند.<ref>الکافی، ج4، ص202-203.</ref>


خط ۲۴: خط ۲۴:
با این همه، برخی حاکمان بلاد اسلامی، حرمت حرم مکی را شکستند. برای نمونه، سپاهیان [[یزید بن معاویه]] در سال ۶۴ق.<ref>تاریخ الطبری، ج4، ص383.</ref> و [[حجاج بن یوسف|حجاج]] از طرف عبدالملک [[مروانیان|مروان]] در سال ۷۳ق.<ref>تاریخ الطبری، ج5، ص29.</ref> به حرم مکی یورش بردند.
با این همه، برخی حاکمان بلاد اسلامی، حرمت حرم مکی را شکستند. برای نمونه، سپاهیان [[یزید بن معاویه]] در سال ۶۴ق.<ref>تاریخ الطبری، ج4، ص383.</ref> و [[حجاج بن یوسف|حجاج]] از طرف عبدالملک [[مروانیان|مروان]] در سال ۷۳ق.<ref>تاریخ الطبری، ج5، ص29.</ref> به حرم مکی یورش بردند.


==امنیت==
== امنیت ==
در [[جاهلیت]] هر کسی به حرم پناهنده می‌شد در امان بود. در دوران اسلام نیز پناهنده به حرم، گرچه مجرم باشد، تا زمانی که در حرم باشد در امان است؛ جز اینکه در حرم مرتکب جرمی شده باشد.<ref>التبیان، ج2، ص537؛ کنز الدقائق، ج3، ص171.</ref> امنیت حرم مکی در آیه‌های پرشماری مانند آیه: وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِنا / هر کس وارد حرم شود، در امان است. سوره آل عمران (۳)، آیه ۹۷. مورد توجه قرار گرفته است.
در [[جاهلیت]] هر کسی به حرم پناهنده می‌شد در امان بود. در دوران اسلام نیز پناهنده به حرم، گرچه مجرم باشد، تا زمانی که در حرم باشد در امان است؛ جز اینکه در حرم مرتکب جرمی شده باشد.<ref>التبیان، ج2، ص537؛ کنز الدقائق، ج3، ص171.</ref> امنیت حرم مکی در آیه‌های پرشماری مانند آیه: وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِنا / هر کس وارد حرم شود، در امان است. سوره آل عمران (۳)، آیه ۹۷. مورد توجه قرار گرفته است.


درباره اینکه امنیت حرم مکی، امری تکوینی و ذاتی است یا تنها تشریعی است اختلاف نظر است.<ref>رک: التبیان، ج8، ص165؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص357-360؛ تسنیم، ج6، ص597؛ جرعه‌ای از صهبای حج، ص72-73.</ref>
درباره اینکه امنیت حرم مکی، امری تکوینی و ذاتی است یا تنها تشریعی است اختلاف نظر است.<ref>رک: التبیان، ج8، ص165؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص357-360؛ تسنیم، ج6، ص597؛ جرعه‌ای از صهبای حج، ص72-73.</ref>


==حدود==
== حدود ==
درباره حدود حرم مکی، نظرات مختلفی گفته شده است.<ref>الاحکام السلطانیه، ج2، ص164-165؛ النهایه، ص234.</ref> عالم [[مذهب مالکی|مالکی]] و تاریخ‌نگار، تقی‌الدین فاسی (۷۷۵–۸۳۲ق)، گزارش جامعی از نظرات مختلف آورده است.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص108-127.</ref>
درباره حدود حرم مکی، نظرات مختلفی گفته شده است.<ref>الاحکام السلطانیه، ج2، ص164-165؛ النهایه، ص234.</ref> عالم [[مذهب مالکی|مالکی]] و تاریخ‌نگار، تقی‌الدین فاسی (۷۷۵–۸۳۲ق)، گزارش جامعی از نظرات مختلف آورده است.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص108-127.</ref>


خط ۳۶: خط ۳۶:
بر پایه پژوهش‌های میدانیِ برخی محققان معاصر، فاصله حد حرم با واحد متر از راه طائف 18,333 متر، از سوی عراق ۱,۳۳۵/۵ متر، از طریق تنعیم (راه مدینه) 6,148 متر و از سمت یمن ۱۲,۰۰۹/۷۵ متر است.<ref>الحرم المکی الشریف، ص157-158.</ref>
بر پایه پژوهش‌های میدانیِ برخی محققان معاصر، فاصله حد حرم با واحد متر از راه طائف 18,333 متر، از سوی عراق ۱,۳۳۵/۵ متر، از طریق تنعیم (راه مدینه) 6,148 متر و از سمت یمن ۱۲,۰۰۹/۷۵ متر است.<ref>الحرم المکی الشریف، ص157-158.</ref>


==آداب==
== آداب ==
حرم مکی آداب ویژه‌ای دارد.<ref>المجموع، ج7، ص467-469؛ ج8، ص5؛ نک: لب اللباب، ص294-295.</ref> برای نمونه، با طهارت و غسل وارد شدن،<ref>التهذیب، ج5، ص97؛ المقنعه، ص399.</ref> دعای مخصوص خواندن<ref>وسائل الشیعه، ج13، ص195؛ المجموع، ج8، ص5.</ref> و [[احرام]] بستن.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص311-312؛ الشرح الکبیر، ج3، ص206.</ref>
حرم مکی آداب ویژه‌ای دارد.<ref>المجموع، ج7، ص467-469؛ ج8، ص5؛ نک: لب اللباب، ص294-295.</ref> برای نمونه، با طهارت و غسل وارد شدن،<ref>التهذیب، ج5، ص97؛ المقنعه، ص399.</ref> دعای مخصوص خواندن<ref>وسائل الشیعه، ج13، ص195؛ المجموع، ج8، ص5.</ref> و [[احرام]] بستن.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص311-312؛ الشرح الکبیر، ج3، ص206.</ref>


==احکام==
== احکام ==
برای کسانی که وارد حرم مکی می‌شوند احکام ویژه‌ای است. برخی از آن احکام چنین است:
برای کسانی که وارد حرم مکی می‌شوند احکام ویژه‌ای است. برخی از آن احکام چنین است:


*به باور فقیهان [[شیعه]]، اگر کسی وارد حرم شود و پیش از انجام [[مناسک حج]] بمیرد، از [[حجة الاسلام]] او کفایت می‌کند.<ref>جواهر الکلام، ج17، ص295-296؛ تحریر الوسیله، ج1، ص382-383؛ العروة الوثقی، ج4، ص391.</ref>
* به باور فقیهان [[شیعه]]، اگر کسی وارد حرم شود و پیش از انجام [[مناسک حج]] بمیرد، از [[حجة الاسلام]] او کفایت می‌کند.<ref>جواهر الکلام، ج17، ص295-296؛ تحریر الوسیله، ج1، ص382-383؛ العروة الوثقی، ج4، ص391.</ref>
*بر پایه روایات<ref>الکافی، ج4، ص14.</ref> و نیز دیدگاه فقیهان شیعه،<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج7، ص116-117؛ المختصر النافع، ج2، ص302.</ref> اگر کسی در حرم کسی را کشت، دیه آن یک‌سوم بیشتر می‌شود.
* بر پایه روایات<ref>الکافی، ج4، ص14.</ref> و نیز دیدگاه فقیهان شیعه،<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج7، ص116-117؛ المختصر النافع، ج2، ص302.</ref> اگر کسی در حرم کسی را کشت، دیه آن یک‌سوم بیشتر می‌شود.
*بر پایه روایات شیعه<ref>الکافی، ج4 ص230-231؛ التهذیب، ج5، ص379-380.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>سنن النسایی، ج5، ص211.</ref> و نیز به باور فقیهان اسلامی،<ref>جواهر الکلام، ج18، ص413؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص103؛ تذکرة الفقها، ج7، ص372.</ref> کندن، بریدن و اتلاف درختان و گیاهان حرم جایز نیست. برخی درختان میوه<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص255.</ref> و برخی گیاهان<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص365؛ السنن الکبری، ج5، ص201؛ نک: الشرح الکبیر، ج3، ص367.</ref> استثنا شده‌اند.
* بر پایه روایات شیعه<ref>الکافی، ج4 ص230-231؛ التهذیب، ج5، ص379-380.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>سنن النسایی، ج5، ص211.</ref> و نیز به باور فقیهان اسلامی،<ref>جواهر الکلام، ج18، ص413؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص103؛ تذکرة الفقها، ج7، ص372.</ref> کندن، بریدن و اتلاف درختان و گیاهان حرم جایز نیست. برخی درختان میوه<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص255.</ref> و برخی گیاهان<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص365؛ السنن الکبری، ج5، ص201؛ نک: الشرح الکبیر، ج3، ص367.</ref> استثنا شده‌اند.
*بر پایه دیدگاه فقیهان شیعه<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، ص47؛ کنز العرفان، ج1، ص46.</ref> و سنی<ref>الام، ج1، ص71؛ ج4 ص187؛ المحلی، ج4، ص243.</ref> ورود مشرک و کافر به حرم جایز نیست.
* بر پایه دیدگاه فقیهان شیعه<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، ص47؛ کنز العرفان، ج1، ص46.</ref> و سنی<ref>الام، ج1، ص71؛ ج4 ص187؛ المحلی، ج4، ص243.</ref> ورود مشرک و کافر به حرم جایز نیست.


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
== منابع ==
* '''الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه'''، علی بن محمد الماوردی (م. ۴۵۸ق)، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۶ق.
* '''الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه'''، علی بن محمد الماوردی (م. ۴۵۸ق)، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۶ق.
* '''اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه'''، محمد بن اسحق الفاکهی (م. ۲۷۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دارخضر، ۱۴۱۴ق.
* '''اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه'''، محمد بن اسحق الفاکهی (م. ۲۷۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دارخضر، ۱۴۱۴ق.
۴٬۹۳۳

ویرایش