۴٬۹۳۳
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'مهم ترین' به 'مهمترین') |
جز (تمیزکاری) |
||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
از آغاز زندگی او اطلاعات اندکی دردست است. گفتهاند که زادبوم او بغداد بود تا آنکـه پدر وی، ابوعبدالله طاهر بن محمد بن عبدالله بغدادی (د ۳۸۳ق / ۹۹۳م) که مردی فرهیخته و دانش اندوخته بود، هر آنچه ازاهل و عیال و ثروت بسیار داشت به همراه خود برداشت و رو به نیشابور نهاد. <ref>خطیب، ۹ / ۳۵۸؛ ابنعساکر، ۲۵۴</ref> | از آغاز زندگی او اطلاعات اندکی دردست است. گفتهاند که زادبوم او بغداد بود تا آنکـه پدر وی، ابوعبدالله طاهر بن محمد بن عبدالله بغدادی (د ۳۸۳ق / ۹۹۳م) که مردی فرهیخته و دانش اندوخته بود، هر آنچه ازاهل و عیال و ثروت بسیار داشت به همراه خود برداشت و رو به نیشابور نهاد. <ref>خطیب، ۹ / ۳۵۸؛ ابنعساکر، ۲۵۴</ref> | ||
سال ورود خاندان بغدادی به نیشابور روشن نیست، اما میدانیم که عبدالقاهر در ۳۷۰ق / ۹۸۰م در مناظرهای در ناحیه [[خراسان]] و احتمالاً در نیشابور شرکت داشته است.<ref>بغدادی، عبدالقاهر، الفرق...، ۲۲۴</ref> براساس برخی شواهد میتوان حدس زد زمانی که عبدالقاهر از درسهای شیوخ بغداد بهره برده، حدود ۲۰ سال داشته است. <ref>نکـ: همو، اصول ...، ۳۱۴- ۳۱۵، نیز نکـ: ادامۀ مقاله</ref> | سال ورود خاندان بغدادی به نیشابور روشن نیست، اما میدانیم که عبدالقاهر در ۳۷۰ق / ۹۸۰م در مناظرهای در ناحیه [[خراسان]] و احتمالاً در نیشابور شرکت داشته است.<ref>بغدادی، عبدالقاهر، الفرق... ، ۲۲۴</ref> براساس برخی شواهد میتوان حدس زد زمانی که عبدالقاهر از درسهای شیوخ بغداد بهره برده، حدود ۲۰ سال داشته است. <ref>نکـ: همو، اصول ... ، ۳۱۴- ۳۱۵، نیز نکـ: ادامۀ مقاله</ref> | ||
عبدالقاهر در نیشابور نیز به تکمیل تحصیلات خود پرداخت و در حلقه درس ابواسحاق اسفراینی (د ۴۱۸ق / ۱۰۲۷م) حاضر شد و پس از استاد خویش و به خواست وی بر مسند او تکیه زد و سالیانی به تدریس علوم پرداخت. <ref>ابنعساکر، همانجا؛ صریفینی، ۵۴۵</ref> عبدالقاهر از بسیاری استادان دیگر نیز درس آموخته و [[حدیث]] شنیده است که از آن میان میتوان از ابواحمد عبدالله ابنعَدی، ابوبکر محمد بن حسن بن فورَک، ابوعمرو اسماعیل بن نُجَید، ابوعمرو محمد ابن جعفر بن مَطَر و قاضی ابومحمد عبدالله بن عمر مالکی نام برد. <ref>بغدادی، عبدالقاهر، اصول، ۲۵۳، ۳۱۰، ۳۱۴، الفرق، | عبدالقاهر در نیشابور نیز به تکمیل تحصیلات خود پرداخت و در حلقه درس ابواسحاق اسفراینی (د ۴۱۸ق / ۱۰۲۷م) حاضر شد و پس از استاد خویش و به خواست وی بر مسند او تکیه زد و سالیانی به تدریس علوم پرداخت. <ref>ابنعساکر، همانجا؛ صریفینی، ۵۴۵</ref> عبدالقاهر از بسیاری استادان دیگر نیز درس آموخته و [[حدیث]] شنیده است که از آن میان میتوان از ابواحمد عبدالله ابنعَدی، ابوبکر محمد بن حسن بن فورَک، ابوعمرو اسماعیل بن نُجَید، ابوعمرو محمد ابن جعفر بن مَطَر و قاضی ابومحمد عبدالله بن عمر مالکی نام برد. <ref>بغدادی، عبدالقاهر، اصول، ۲۵۳، ۳۱۰، ۳۱۴، الفرق، ۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۳ / ۲۲۳، ۵ / ۱۳۷، ۱۴۱. برای استادان دیگر، نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، اصول، ۱۰۴، ۱۴۶، جمـ، الفرق، ۴-۵؛ واحدی، ۳۴، ۳۰۱؛ ابنجوزی، ۱ / ۱۳۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۳ / ۳۵۵، ۱۰ / ۲۲۵</ref> | ||
جامعیت علمی عبدالقاهر که گفته میشود ۱۷نوع از علوم را تدریس میکرده است، <ref>مثلاً نکـ: ابن عساکر، همانجا</ref> حلقه درس وی را به یکی از مهمترین حلقههای درسی منطقه خراسان و محل توجه دانشجویان آن زمان بدل ساخته بود. <ref>نکـ: صریفینی، همانجا؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۶</ref> از شمار شاگردان او، ابوبکر احمدبن حسین بیهقی، ابوالقاسم قشیری و امامالحرمین جوینی پرآوازهترند. <ref>ابنعساکر، همانجا؛ نووی، تهذیب ...، ۱(۲) / ۲۶۸؛ ذهبی، ۱۷ / ۵۷۲؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۷؛ برای دیگر نامها، نکـ: سلفی، ۵۱؛ ابنجوزی، همانجا؛ صفدی، ۱۹ / ۴۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۴ / ۲۸، ۵ / ۱۴۱-۱۴۳، جمـ، ۱۰ / ۲۲۵</ref> | جامعیت علمی عبدالقاهر که گفته میشود ۱۷نوع از علوم را تدریس میکرده است، <ref>مثلاً نکـ: ابن عساکر، همانجا</ref> حلقه درس وی را به یکی از مهمترین حلقههای درسی منطقه خراسان و محل توجه دانشجویان آن زمان بدل ساخته بود. <ref>نکـ: صریفینی، همانجا؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۶</ref> از شمار شاگردان او، ابوبکر احمدبن حسین بیهقی، ابوالقاسم قشیری و امامالحرمین جوینی پرآوازهترند. <ref>ابنعساکر، همانجا؛ نووی، تهذیب ... ، ۱(۲) / ۲۶۸؛ ذهبی، ۱۷ / ۵۷۲؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۷؛ برای دیگر نامها، نکـ: سلفی، ۵۱؛ ابنجوزی، همانجا؛ صفدی، ۱۹ / ۴۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۴ / ۲۸، ۵ / ۱۴۱-۱۴۳، جمـ، ۱۰ / ۲۲۵</ref> | ||
در سرگذشتنامهها از نیک طبعی و گشادهدستی عبدالقاهر سخن به میان آمده است، چنانکـه گفتهاند: دارایی فراوان خود را در راه کسب دانش و دستگیری از دانشآموزان صرف کرد و چیزی برای خود باقی نگذارد؛ <ref>مثلاً نکـ: صریفینی، همانجا؛ یافعی، ۳ / ۵۲؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۸</ref> اما افزون بر این گزارش مستقل دیگری درباره ویژگیهای شخصی و زندگی فردی عبدالقاهر، جز اینکـه دخترش را به عقد ابوالمظفر شاهفور (شهفور) بن طاهر اسفراینی (د ۴۷۱ق / ۱۰۷۸م) درآورد<ref>نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۱، ۶۴</ref> در دست نیست و در نتیجه باید هر گونه ارزیابی دیگر را بر پایه قراین موجود بنا کرد. | در سرگذشتنامهها از نیک طبعی و گشادهدستی عبدالقاهر سخن به میان آمده است، چنانکـه گفتهاند: دارایی فراوان خود را در راه کسب دانش و دستگیری از دانشآموزان صرف کرد و چیزی برای خود باقی نگذارد؛ <ref>مثلاً نکـ: صریفینی، همانجا؛ یافعی، ۳ / ۵۲؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۸</ref> اما افزون بر این گزارش مستقل دیگری درباره ویژگیهای شخصی و زندگی فردی عبدالقاهر، جز اینکـه دخترش را به عقد ابوالمظفر شاهفور (شهفور) بن طاهر اسفراینی (د ۴۷۱ق / ۱۰۷۸م) درآورد<ref>نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۱، ۶۴</ref> در دست نیست و در نتیجه باید هر گونه ارزیابی دیگر را بر پایه قراین موجود بنا کرد. | ||
اندک شواهد موجود از سفرهای عبدالقاهر به برخی شهرها مانند بلخ و [[ری]] حکـایت دارد. به نظر میرسد که اشتغال عمده او در این سفرها، املای حدیث به خواهندگان آن و یا ارشاد و ایراد مناظرات کلامی بوده باشد. <ref>نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، الفرق، ۲۱۰، الملل...، ۱۴۴؛ سبکی، عبدالوهاب، ۷ / ۲۴۹، حاشیه</ref> | اندک شواهد موجود از سفرهای عبدالقاهر به برخی شهرها مانند بلخ و [[ری]] حکـایت دارد. به نظر میرسد که اشتغال عمده او در این سفرها، املای حدیث به خواهندگان آن و یا ارشاد و ایراد مناظرات کلامی بوده باشد. <ref>نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، الفرق، ۲۱۰، الملل... ، ۱۴۴؛ سبکی، عبدالوهاب، ۷ / ۲۴۹، حاشیه</ref> | ||
سرانجام عبدالقاهر بر اثر واقعهای که از آن باعنوان «فتنه ترکمانان» یاد کردهاند نیشابور را به قصد اسفراین ترک کرد؛ اما چندی نگذشت که درهمانجا درگذشت و در کنار آرامگاه استادش ابواسحاق اسفراینی به خاک سپرده شد.<ref>ابنعساکر، ۲۵۳-۲۵۴؛ صریفینی، ۵۴۵ - ۵۴۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۷-۱۳۹؛ نیز نکـ: ابنخلکان، ۶ / ۳۹۴</ref> | سرانجام عبدالقاهر بر اثر واقعهای که از آن باعنوان «فتنه ترکمانان» یاد کردهاند نیشابور را به قصد اسفراین ترک کرد؛ اما چندی نگذشت که درهمانجا درگذشت و در کنار آرامگاه استادش ابواسحاق اسفراینی به خاک سپرده شد.<ref>ابنعساکر، ۲۵۳-۲۵۴؛ صریفینی، ۵۴۵ - ۵۴۶؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵ / ۱۳۷-۱۳۹؛ نیز نکـ: ابنخلکان، ۶ / ۳۹۴</ref> | ||
خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
از عبدالقاهر اشعاری باقی مانده است که بیشتر شیوه نظمهای تعلیمی را دارد و به ندرت میتوان در آنها ذوقی یا حلاوتی جست. او برخی از اشعار خویش را در نقض و احتجاج بر اهل دیگر فرق کلامی سروده است. مجموعهای مشتمل بر حدود ۵۵ بیت را میتوان از لابهلای نگاشتههای خود وی و آثار دیگر نویسندگان، سراغ گرفت <ref>نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، الفرق، ۴۲، ۴۳، جمـ، الملل، ۵۲، ۸۶؛ ثعالبی، ۴ / ۴۱۴؛ ابنعساکر، ۲۵۴؛ ابنشاکر، ۱ / ۶۱۴ - ۶۱۵</ref> آثار دیگری که از عبدالقاهر برجای مانده، اندکی است از آنچه او نگاشته است: | از عبدالقاهر اشعاری باقی مانده است که بیشتر شیوه نظمهای تعلیمی را دارد و به ندرت میتوان در آنها ذوقی یا حلاوتی جست. او برخی از اشعار خویش را در نقض و احتجاج بر اهل دیگر فرق کلامی سروده است. مجموعهای مشتمل بر حدود ۵۵ بیت را میتوان از لابهلای نگاشتههای خود وی و آثار دیگر نویسندگان، سراغ گرفت <ref>نکـ: بغدادی، عبدالقاهر، الفرق، ۴۲، ۴۳، جمـ، الملل، ۵۲، ۸۶؛ ثعالبی، ۴ / ۴۱۴؛ ابنعساکر، ۲۵۴؛ ابنشاکر، ۱ / ۶۱۴ - ۶۱۵</ref> آثار دیگری که از عبدالقاهر برجای مانده، اندکی است از آنچه او نگاشته است: | ||
==چاپی== | == چاپی== | ||
۱. اصول الدین که با نام التبصرة البغدادیة نیز شناخته میشده است. <ref>نکـ: دنبالۀ مقاله</ref>این کتاب نخستینبار به کوشش هلموت ریتر در [[استانبول]] (۱۳۴۶ق/۱۹۲۸م) به چاپ رسیده است. | ۱. اصول الدین که با نام التبصرة البغدادیة نیز شناخته میشده است. <ref>نکـ: دنبالۀ مقاله</ref>این کتاب نخستینبار به کوشش هلموت ریتر در [[استانبول]] (۱۳۴۶ق/۱۹۲۸م) به چاپ رسیده است. | ||
خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
۱. تأویل المتشابهات فی الاخبار و الایات؛ <ref>نکـ: GAL, S,I/۶۶۷</ref> | ۱. تأویل المتشابهات فی الاخبار و الایات؛ <ref>نکـ: GAL, S,I/۶۶۷</ref> | ||
۲. تفسیر اسماء اللهالحسنی، <ref>نکـ: همانجا</ref>، یا تفسیرالاسماء والصفات فی الکلام و العلم الالهی؛ <ref>ششن، ۲/۲۰۲- ۲۰۳</ref> | ۲. تفسیر اسماء اللهالحسنی، <ref>نکـ: همانجا</ref>، یا تفسیرالاسماء والصفات فی الکلام و العلم الالهی؛ <ref>ششن، ۲/۲۰۲- ۲۰۳</ref> | ||
۳. التکملة فیالحساب؛ <ref>دفتر...،۲۱۱؛ نیز نکـ: GAS, V/۳۵۷-</ref> | ۳. التکملة فیالحساب؛ <ref>دفتر... ،۲۱۱؛ نیز نکـ: GAS, V/۳۵۷-</ref> | ||
۴. سرالصناعة. <ref>منصور، ۷۰</ref> | ۴. سرالصناعة. <ref>منصور، ۷۰</ref> | ||
==یافت نشده== | == یافت نشده == | ||
۱. ابطال القول بالتولد؛ | ۱. ابطال القول بالتولد؛ | ||
خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
۱۰. شرح حدیث افترقت ... که به نظر میرسد با آنچه در باب نخست کتاب الفرق آمده، همانند است؛ <ref>نکـ: حاجیخلیفه، ۲/۱۰۳۹</ref> | ۱۰. شرح حدیث افترقت ... که به نظر میرسد با آنچه در باب نخست کتاب الفرق آمده، همانند است؛ <ref>نکـ: حاجیخلیفه، ۲/۱۰۳۹</ref> | ||
۱۱. شرح المفتاح، در فروع فقه شافعی، از آنِ احمدبن ابی احمد، معروف به ابن قاص طبری؛ <ref>نووی، المجموع، ۱/۲۰۸؛ حاجی خلیفه، ۲/۱۷۶۹</ref> | ۱۱. شرح المفتاح، در فروع فقه شافعی، از آنِ احمدبن ابی احمد، معروف به ابن قاص طبری؛ <ref>نووی، المجموع، ۱/۲۰۸؛ حاجی خلیفه، ۲/۱۷۶۹</ref> | ||
۱۲. کتاب الصفات یا الاسماء و الصفات <ref>نکـ: سبکی، علی، السیف...، ۳۲؛ قس: حاجی خلیفه، ۲/۱۴۳۲</ref> | ۱۲. کتاب الصفات یا الاسماء و الصفات <ref>نکـ: سبکی، علی، السیف... ، ۳۲؛ قس: حاجی خلیفه، ۲/۱۴۳۲</ref> | ||
۱۳. العماد فی مواریث العباد؛ | ۱۳. العماد فی مواریث العباد؛ | ||
۱۴. الفاخر فی الاوائل و الاواخر؛ | ۱۴. الفاخر فی الاوائل و الاواخر؛ | ||
خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
۲۶. الموازنة بین الانبیاء؛ <ref>بغدادی، عبدالقاهر، همان، ۱۸۰</ref> | ۲۶. الموازنة بین الانبیاء؛ <ref>بغدادی، عبدالقاهر، همان، ۱۸۰</ref> | ||
۲۷. نفی خلق القرآن؛ | ۲۷. نفی خلق القرآن؛ | ||
۲۸. نقض ما عمله ابوعبدالله الجرجانی فیترجیحمذهب ابیحنیفة. <ref>برای بخشهایی از این کتاب، نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۵-۱۴۹، حاشیه؛ نیز نکـ: حاجیخلیفه، ۱/۳۹۸، ۲/۱۲۴۵</ref> این اثر بهسبب جانبداری از [[شافعی]]، در مقابل [[جرجانی]] که هواخواه [[ابوحنیفه]] بود، مناقب الامام الشافعی نیز خوانده شده است. <ref>همو، ۲/۱۸۳۹؛ افزون بر منابع پیشین، نکـ: ابنشاکر، ۱/۶۱۵؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۰؛ صفدی، ۱۹/۴۷</ref> | ۲۸. نقض ما عمله ابوعبدالله الجرجانی فیترجیحمذهب ابیحنیفة. <ref>برای بخشهایی از این کتاب، نکـ: سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۵-۱۴۹، حاشیه؛ نیز نکـ: حاجیخلیفه، ۱/۳۹۸، ۲/۱۲۴۵</ref> این اثر بهسبب جانبداری از [[شافعی]]، در مقابل [[جرجانی]] که هواخواه [[ابوحنیفه]] بود، مناقب الامام الشافعی نیز خوانده شده است. <ref>همو، ۲/۱۸۳۹؛ افزون بر منابع پیشین، نکـ: ابنشاکر، ۱/۶۱۵؛ سبکی، عبدالوهاب، ۵/۱۴۰؛ صفدی، ۱۹/۴۷</ref> | ||
=عقاید کلامی بغدادی= | =عقاید کلامی بغدادی= | ||
خط ۱۶۲: | خط ۱۶۲: | ||
[[رده:اشاعره]] | [[رده:اشاعره]] | ||
[[رده:علمای اهل سنت]] | [[رده:علمای اهل سنت]] | ||
[[رده: فقهای شافعی]] | [[رده:فقهای شافعی]] |