عثمان: تفاوت میان نسخه‌ها

عثمان ۴۹ روز آخر عمر خود را در محاصره مخالفین و معترضین خود بود که نهایتاً به قتل او انجامید. عثمان همچنین نسخه‌ای رسمی از [[قرآن]] را جمع‌آوری و به ثبت رسانید. پس از قتل عثمان اختلافات گروه‌های مسلمانان و سرزمین‌های متحده اسلامی (مثل [[شام]]<ref>ر.ک:مقاله شام</ref>، [[عراق]]<ref>ر.ک:مقاله عراق</ref>، [[حجاز]] و [[مصر]]) بیشتر شد، این ناسازگاری‌های سیاسی و دینی منجر به درگیری‌هایی موسوم به فتنه اول و دوم گردید.

عثمان بن ابى العاص بن امیه بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصىّ، مادرش اروى دختر کریز بن ربیعة بن حبیب بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصى است و مادر مادرش بیضاء دختر عبدالمطلب‌ بن هاشم بن عبد مناف است که کنیه‌اش ام حکیم است.<ref>طبقات ابن سعد/ترجمه،ج۳ ص </ref>

کنیه عثمان در جاهلیت ابو عمرو بود و چون اسلام آشکار شد از رقیه دختر رسول خدا (ص) داراى پسرى به نام عبدالله شد و کنیه ابو عبدالله را براى خود برگزید.<ref>طبقات ابن سعد/ترجمه،ج۳ ص </ref> تولد عثمان را به اختلاف، سال هفتم<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۳، ۱۰۳۷</ref> یا ششم [[عام الفیل]] نوشته‌اند.

گفته‌اند که عثمان به دعوت ابوبکر<ref>ذهبی، اسدالغابه، ۳، ۴۸۱</ref> در مکه اسلام آورد. البته برخی اسلام او را در پی اسلام [[طلحه]] و [[زبیر]] دانسته‌اند.<ref>طبقات ابن سعد/ترجمه،ج۳ ص ۴۶</ref>

==در زمان رسول خدا (ص)==

وی از جمله [[مهاجرین]] به [[حبشه]] به همراه همسرش خویش بوده است.<ref>طبقات ابن سعد/ترجمه،ج۳ ص ۴۶</ref> و در هنگام هجرت به مدینه به خانه اوس بن ثابت (برادر حسان بن ثابت) در محله بنى نجار وارد شد.

نوشته اند که به دلیل بیماری همسرش در [[جنگ بدر]] حضور نیافته است.<ref> واقدی، المغازی، ۱، ۱۰۱</ref> اما پیامبر (ص) سهم عثمان را در غنایم بدر منظور فرمود.<ref>طبقات ابن سعد/ترجمه،ج۳ ص ۴۶</ref> وی همراه مسلمانان در [[غزوه احد]] شرکت کرد، اما از جمله مسلمانانی بود که در حین جنگ و پس از سخت شدن اوضاع، فرار کرد. مورخین نوشته اند که وی سه روز فراری بوده است.<ref>المغازى، ج ۱، ص ۲۳۷، ترجمه ارشاد، ص ۷۳(طبری، ۳۱۰ق)، ج ۴، ص ۱۴۵، ناشر: دار الفکر/تاریخ الطبری، ج ۲، ص ۶۹، ناشر: دار الکتب العلمیة/أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج ۴، ص ۶۳، تحقیق عادل أحمد الرفاعی، ناشر: دار إحیاء التراث العربی/ السیرة النبویة، ج ۳، ص ۵۵ ؛/ المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج ۱۷، ص ۳۴۷، تحقیق: د. سعد بن ناصر بن عبدالعزیز الشتری، ناشر: دار العاصمة/ دار الغیث/ الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج ۳، ص ۱۰۷۴، تحقیق علی محمد البجاوی، ناشر: دار الجیل/ الوافی بالوفیات، ج ۲۰، ص ۶۱، تحقیق: أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفى، ناشر: دار إحیاء التراث/ البدایة والنهایة، ج ۴، ص ۲۸ ۲۹،، ناشر: مکتبة المعارف)</ref> و هنگامی که بازشگت رسول خدا (ص) به او فرمود: _{خیلى راه رفتی!}

==عثمان در زمان ابوبکر و عمر==

در زمان [[ابوبکر]]<ref>ر.ک:مقاله ابوبکر</ref> وی از افراد نزدیک به خلیفه بوده و کاتب وی به شمار می‌آمد. عثمان که در تمام دوره بیمارى ابوبکر ملازم او بود، از طرف وى مکلف به نوشتن عهدنامه جانشینى [[عمر]]<ref>ر.ک:مقاله عمر</ref> شد. با نوشتن آغاز عهد، ابوبکر به حالت اغماء رفت و عثمان که تکلیف خود را مى‌دانست تا به آخر عهد را نوشته و نام عمر را در آن درج کرد. ابوبکر پس از به هوش آمدن از وى خواست تا آنچه را نوشته بخواند و او چنین کرد و ابوبکر نوشته او را تایید نمود. <ref>تاریخ الطبرى، ج ۳، ص ۴۲۹، شرح نهج البلاغة، ج ۱، صص ۱۶۳- ۱۶۵، نثر الدار، ج ۲، صص ۱۵، ۲۳، الکامل فى التاریخ، ج ۲، ص ۴۲۵، حیاة الصحابه، ج ۲، ص ۲۶، طبقات الکبرى، ج ۳، ص ۲۰۰</ref>

در دوره عمر نیز از نفوذ قابل توجهی برخوردار بود و در آن شرایط، نماینده بنی امیه به شمار می‌آمد.<ref>تاریخ سیاسی اسلام ، تاریخ خلفا ، رسولخ جعفریان ، ص ۱۴۷</ref>

==شورای خلافت==

عبدالرحمن‌ بن عوف پس از ۳ روز رایزنی با مردم، به‌ویژه اشراف و امرا، ابتدا از علی (ع) خواست تا متعهد شود که در صورت نیل به مقام خلافت، به کتاب خدا، [[سیره پیامبر]] (ص) و ابوبکر و عمر عمل کند. علی (ع) در جواب گفت: امید آن دارم که در محدوده دانش، توانایی و [[اجتهاد]]<ref>ر.ک:مقاله اجتهاد</ref> خود به کتاب خدا و سنت رسول خدا(ص) عمل کنم. سپس عبدالرحمن شرط خود را با عثمان در میان گذاشت و او بلافاصله پذیرفت. به همین جهت، ابن‌ عوف با عثمان بیعت کرد.  

عثمان در برخی موارد احکام اسلام را تغییر دارد. او در منا نماز را بر خلاف سنت رسول خدا(ص) تمام خواند و وقتی با اعتراض صحابه از جمله [[عبدالرحمان بن عوف]] روبرو شد و نتوانست به آنان جوابی بدهد، گفت: _{هذا رَأىٌ رَأَیْتُهُ}. این رأیی است که خود بر آن شدم! <ref>تاریخ اسلام، ج4 ص268</ref> به گفته متقی هندی تغییر در وضو و اختلاف در وضوی شیعه و اهل سنت نیز از زمان خلافت او آغاز شد. <ref>کنزالعمال ج9 ص443 ح 26890</ref> او با آنکه در جایی خود می گوید پیامبر(ص) پس از شستن صورت و دستها و مسح سر، پاها را نیز مسح کرد <ref>المصنف فی الأحادیث والآثار ج1 ص16</ref> اما در جای دیگر وضوی پیامبر(ع) با شستن پاها می داند.<ref> مسند الدارمی ج1 ص544 </ref>

مردم مدینه از دفن عثمان در [[قبرستان بقیع]] جلوگیری کردند. در نتیجه او را در بیشه‌ای که معروف به _{حَشِّ کوکب} بود و در خارج از بقیع یا به عبارتی پشت بقیع قرار داشت، دفن کردند. پس از روی کار آمدن معاویه و حاکمیت مروان بن حکم بر شهر مدینه، مروان اطراف قبر عثمان را خرید و همچنین حکم داد تا مسلمانان مردگان خویش را در بقیع از آن سوی که عثمان مدفون بود به خاک سپردند تا مدفن او به بقیع متصل شود. <ref>ترجمه مروج الذهب مسعودی؛ ج۱ص۷۰۳/ ترجمه الطبقات الکبری؛ الغدیر، ج ۱۸،ص۳۷ و ۴۰؛ اخبار مدینة الرسول،ص۱۵۶ به نقل از آثار اسلامی مکّه و مدینه، ص۳۵۰-۳۵۱، رسول جعفریان</ref>

==موضع امام علی(ع)در قتل عثمان==

بنابر منابع تاریخ اسلام، امام علی(ع) با قتل عثمان مخالف بود و برای جلوگیری از قتل او، دو فرزندش حسن و حسین(ع) و چند تن دیگر را به نگهبانی خانه او گماشت. <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب،ج‏3،ص:1046</ref> به نقل برخی منابع، او پس از اطلاع از قتل عثمان گریست و نگهبانان خانه او را توبیخ کرد و گفت که هیچ توجیهی برای قتل عثمان وجود ندارد. <ref>دینوری، امامت و سیاست(ترجمه فارسی)، ص۶۹</ref>

==پیامدهای قتل عثمان==

معاویه در پاسخ به کسانی که از او می‌خواستند از خلافت مشروع علی بن ابی‌طالب پیروی کند، می‌گفت علی در کشته شدن عثمان بی‌تقصیر نیست و اگر تقصیر ندارد، قاتلان او را به ما تحویل دهد تا آن گاه به موضوع بعدی که خلافت مسلمانان است، بپردازیم و درباره آن بیندیشیم. <ref>ابن مزاحم، وقعة صفین/ترجمه،ص:271</ref> از آن طرف، همسر عثمان پیراهن خونالود و مقداری از ریش کنده شده او را همراه نامه‌ای برای معاویه فرستاد و طلب خونخواهی کرد.  

معاویه از این نامه و _{پیراهن عثمان} برای بیعت گرفتن از مردم به نفع خود استفاده کرد و امام علی(ع) را مقصر کشته شدن عثمان معرفی نمود. علاوه بر این، او با [[پیراهن عثمان]]، مردم شام را به جنگ علیه امام علی(ع) تشویق کرد. بدین ترتیب، لباس خونین و خونخواهی عثمان تبدیل به بهانه‌ای شد برای ناحق نشان دادن خلافت علی(ع) و حقانیت خلافت معاویه. شامیان نیز با او موافقت کردند و به معاویه گفتند: عثمان پسر عموی توست و تو ولی دم او هستی، ما نیز همراه تو هستیم. <ref>دینوری، امامت وسیاست/ترجمه،ص:۱۱۰</ref>