پرش به محتوا

محور مقاومت: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۵ دسامبر ۲۰۲۲
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - '=پانویس=↵{{پانویس رنگی}}' به '== پانویس == {{پانویس}}')
جز (تمیزکاری)
خط ۴: خط ۴:
=مفهوم‌شناسی: در تقابل با محور شرارت=
=مفهوم‌شناسی: در تقابل با محور شرارت=


محور مقاومت یا جبهه مقاومت، به مجموعه‌ای از کشورها و همچنین گروه‌های نظامی [[مسلمان]] و شیعه گفته می‌شود که هدف آنها پایان دادن به تسلط غرب در منطقه خاورمیانه<ref>محمدی‌سیرت، «الگوی نمایش نقش امنیت‌آفرین شهیدان محور مقاومت در رسانه ملی» ص۶۳</ref> مبارزه با اسرائیل و دفاع از آزادی فلسطین است <ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۳ و ۵</ref>.
محور مقاومت یا جبهه مقاومت، به مجموعه‌ای از کشورها و همچنین گروه‌های نظامی [[مسلمان]] و شیعه گفته می‌شود که هدف آنها پایان دادن به تسلط غرب در منطقه خاورمیانه<ref>محمدی‌سیرت، «الگوی نمایش نقش امنیت‌آفرین شهیدان محور مقاومت در رسانه ملی» ص۶۳</ref> مبارزه با اسرائیل و دفاع از آزادی فلسطین است <ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۳ و ۵</ref>.


دولت‌های ایران، سوریه و عراق، حزب‌الله لبنان، گروه‌های مقاومت در فلسطین مانند [[جهاد اسلامی فلسطین|جهاد اسلامی]] و [[حماس]] و همچنین گروه [[انصارالله]] [[یمن]]، محور مقاومت دانسته می‌شوند<ref>محمدی‌سیرت، «الگوی نمایش نقش امنیت‌آفرین شهیدان محور مقاومت در رسانه ملی»، ص۶۳</ref>. شکل‌گیری محور مقاومت با الهام از شعارهای [[انقلاب اسلامی ایران]] مبنی بر مقاومت در برابر قدرت‌های جهانی تحلیل شده است <ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۵-۶</ref>. به باور [[سید حسن نصرالله]]، سید علی خامنه‌ای رهبر محور مقاومت و [[جمهوری اسلامی ایران]]، قلب و پایه اصلی محور مقاومت است <ref>«سید حسن نصرالله: ارتش اسرائیل یک ارتش هالیوودی ناتوان است/ آیت‌الله خامنه‌ای حسین زمان است»، در سایت خبرگزاری ایسنا</ref>.
دولت‌های ایران، سوریه و عراق، حزب‌الله لبنان، گروه‌های مقاومت در فلسطین مانند [[جهاد اسلامی فلسطین|جهاد اسلامی]] و [[حماس]] و همچنین گروه [[انصارالله]] [[یمن]]، محور مقاومت دانسته می‌شوند<ref>محمدی‌سیرت، «الگوی نمایش نقش امنیت‌آفرین شهیدان محور مقاومت در رسانه ملی»، ص۶۳</ref>. شکل‌گیری محور مقاومت با الهام از شعارهای [[انقلاب اسلامی ایران]] مبنی بر مقاومت در برابر قدرت‌های جهانی تحلیل شده است <ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۵-۶</ref>. به باور [[سید حسن نصرالله]]، سید علی خامنه‌ای رهبر محور مقاومت و [[جمهوری اسلامی ایران]]، قلب و پایه اصلی محور مقاومت است <ref>«سید حسن نصرالله: ارتش اسرائیل یک ارتش هالیوودی ناتوان است/ آیت‌الله خامنه‌ای حسین زمان است»، در سایت خبرگزاری ایسنا</ref>.


=اصطلاح محور مقاومت=
=اصطلاح محور مقاومت=


ترکیب «محور مقاومت» اولین بار پس از آن به کار برده شد که جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا در بهمن ۱۳۸۰ش (۲۹ ژانویه ۲۰۰۲م)، کشورهای ایران، عراق و کره شمالی را «محور شرارت» خواند<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۲</ref>و جان بولتون معاون وزیر خارجه وقت آمریکا، کشورهای سوریه، لیبی و کوبا را نیز جزو این فهرست دانست <ref>«جان بولتون: لیبی، سوریه و کوبا نیز باید در فهرست محور شرارت قرار گیرند»، در خبرگزاری ایسنا</ref>. مجله لیبیایی الزحف الأخضر در پاسخ به این موضع‌گیری، کشورهای مذکور را نه محور شرارت، بلکه محور مقاومت نامید که در برابر ایالات متحده آمریکا قرار گرفته‌اند<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۲</ref>.
ترکیب «محور مقاومت» اولین بار پس از آن به کار برده شد که جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا در بهمن ۱۳۸۰ش (۲۹ ژانویه ۲۰۰۲م)، کشورهای ایران، عراق و کره شمالی را «محور شرارت» خواند<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۲</ref>و جان بولتون معاون وزیر خارجه وقت آمریکا، کشورهای سوریه، لیبی و کوبا را نیز جزو این فهرست دانست <ref>«جان بولتون: لیبی، سوریه و کوبا نیز باید در فهرست محور شرارت قرار گیرند»، در خبرگزاری ایسنا</ref>. مجله لیبیایی الزحف الأخضر در پاسخ به این موضع‌گیری، کشورهای مذکور را نه محور شرارت، بلکه محور مقاومت نامید که در برابر ایالات متحده آمریکا قرار گرفته‌اند<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۲</ref>.


پس از آن نیز سعید سعیم، وزیر کشور فلسطین در گفتگویی با تلویزیون العالم عبارت «محور مقاومت» را برای اشاره به اهداف سیاسی مشترک در مبارزه با آمریکا و اسرائیل به کار برد و تأکید کرد که سوریه، ایران، حزب‌الله لبنان و حماس در فلسطین، محور مقاومت را تشکیل داده‌اند تا علیه آمریکا و اسرائیل مبارزه کنند<ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>.همچنین علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه اسبق ایران، در مرداد ۱۳۸۹، زنجیره مقاومت علیه اسرائیل را شامل ایران، سوریه، حزب‌الله لبنان، دولت جدید عراق و حماس دانست <ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>. به باور وی از آنجا که این زنجیره از سوریه می‌گذرد، کشور مذکور نقش طلایی در زنجیره مقاومت علیه اسرائیل دارد <ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>. در دیدار سعید جلیلی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران با [[بشار اسد]] رئیس جمهور سوریه از محور مقاومت سخن گفته شد<ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>.
پس از آن نیز سعید سعیم، وزیر کشور فلسطین در گفتگویی با تلویزیون العالم عبارت «محور مقاومت» را برای اشاره به اهداف سیاسی مشترک در مبارزه با آمریکا و اسرائیل به کار برد و تأکید کرد که سوریه، ایران، حزب‌الله لبنان و حماس در فلسطین، محور مقاومت را تشکیل داده‌اند تا علیه آمریکا و اسرائیل مبارزه کنند<ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>.همچنین علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه اسبق ایران، در مرداد ۱۳۸۹، زنجیره مقاومت علیه اسرائیل را شامل ایران، سوریه، حزب‌الله لبنان، دولت جدید عراق و حماس دانست <ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>. به باور وی از آنجا که این زنجیره از سوریه می‌گذرد، کشور مذکور نقش طلایی در زنجیره مقاومت علیه اسرائیل دارد <ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>. در دیدار سعید جلیلی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران با [[بشار اسد]] رئیس جمهور سوریه از محور مقاومت سخن گفته شد<ref>خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی</ref>.
خط ۱۸: خط ۱۸:
=تاریخچه: از جنگ ۶ روزه تا مبارزه با داعش=
=تاریخچه: از جنگ ۶ روزه تا مبارزه با داعش=


مفهوم محور مقاومت در بستر رخدادهای تاریخی چند دهه گذشته شکل گرفته است و می‌توان آن را در مواجهه با اسرائیل، داعش (در سوریه و عراق) و حضور ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه دنبال کرد:<ref>خامنه‌ای، «بیانات در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای؛ بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۷ و ۱۱ و ۱۳-۱۴ و ۲۰؛ کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲-۱۳</ref>
مفهوم محور مقاومت در بستر رخدادهای تاریخی چند دهه گذشته شکل گرفته است و می‌توان آن را در مواجهه با اسرائیل، داعش (در سوریه و عراق) و حضور ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه دنبال کرد:<ref>خامنه‌ای، «بیانات در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای؛ بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۷ و ۱۱ و ۱۳-۱۴ و ۲۰؛ کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲-۱۳</ref>


==حماس==
== حماس ==


هویت اشغال‌گرایانه اسرائیل و عدم پایبندی آن به مرزهای تعیین شده در سال ۱۹۴۸م موجب شد فلسطینیان و از جمله جنبش مقاومت اسلامی حماس، همواره نگاهی خصمانه به اسرائیل داشته و موجودیت آن را به مخاطره اندازند<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>.
هویت اشغال‌گرایانه اسرائیل و عدم پایبندی آن به مرزهای تعیین شده در سال ۱۹۴۸م موجب شد فلسطینیان و از جمله جنبش مقاومت اسلامی حماس، همواره نگاهی خصمانه به اسرائیل داشته و موجودیت آن را به مخاطره اندازند<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>.


==حزب‌الله لبنان==
== حزب‌الله لبنان ==


جنگ ۲۲ روزه غزه که در دی‌ماه ۱۳۸۷ش رخ داد، یکی از نمونه‌های تهدید امنیت ملی اسرائیل توسط نیروهای مقاومت اسلامی است<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>. علاوه بر آن، سازمان سیاسی-نظامی حزب‌الله لبنان که یک گروه شیعه است، در خرداد ۱۳۷۹ موفق شد به تسلط نظامی ۱۸ ساله اسرائیل بر مناطقی از جنوب لبنان پایان دهد<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>. تقابل میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل در جنگ ۳۳ روزه نیز ادامه پیدا کرد که از اواخر تیر ۱۳۸۵ تا اواخر مرداد همان سال در جریان بود<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>.
جنگ ۲۲ روزه غزه که در دی‌ماه ۱۳۸۷ش رخ داد، یکی از نمونه‌های تهدید امنیت ملی اسرائیل توسط نیروهای مقاومت اسلامی است<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>. علاوه بر آن، سازمان سیاسی-نظامی حزب‌الله لبنان که یک گروه شیعه است، در خرداد ۱۳۷۹ موفق شد به تسلط نظامی ۱۸ ساله اسرائیل بر مناطقی از جنوب لبنان پایان دهد<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>. تقابل میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل در جنگ ۳۳ روزه نیز ادامه پیدا کرد که از اواخر تیر ۱۳۸۵ تا اواخر مرداد همان سال در جریان بود<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>.


==سوریه==
== سوریه ==


میان سوریه و اسرائیل نیز روابط خصمانه‌ای برقرار بوده و از جنگ شش روزه در دی‌ ۱۳۴۵ش آغاز شده است که طی آن اسرائیل بخش بزرگی از سوریه موسوم به بلندی‌های جولان را اشغال کرد<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>. روابط سوریه و اسرائیل پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به‌ویژه با ریاست جمهوری بشار اسد در سوریه، خصمانه‌تر شد و به شکل‌گیری اتحادی نزدیک‌تر میان ایران، سوریه، نیروهای جهادی فلسطین و همچنین حزب‌الله لبنان انجامید<ref>کریمی، «نقش ج.ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>.
میان سوریه و اسرائیل نیز روابط خصمانه‌ای برقرار بوده و از جنگ شش روزه در دی‌ ۱۳۴۵ش آغاز شده است که طی آن اسرائیل بخش بزرگی از سوریه موسوم به بلندی‌های جولان را اشغال کرد<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>. روابط سوریه و اسرائیل پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به‌ویژه با ریاست جمهوری بشار اسد در سوریه، خصمانه‌تر شد و به شکل‌گیری اتحادی نزدیک‌تر میان ایران، سوریه، نیروهای جهادی فلسطین و همچنین حزب‌الله لبنان انجامید<ref>کریمی، «نقش ج. ا.ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲</ref>.


==سوریه و عراق==
== سوریه و عراق ==


تصرف بخش‌های قابل توجهی از کشورهای سوریه و عراق توسط گروه اسلامگرای [[سلفی]] داعش موجب شد محور مقاومت بار دیگر به اتحادی برای مبارزه با تهدیدات نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورهای مرتبط تبدیل شود<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. از همین رو دولت جمهوری اسلامی ایران با حضور نظامی و مستشاری در عراق و سوریه، تلاش خود برای جلوگیری از پیشروی داعش را آغاز کرد<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>حفاظت از اماکن مقدس در عراق و سوریه از جمله حرم [[حضرت زینب]] (س)، از دیگر اهداف حضور ایران دانسته شده است <ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. به علاوه رایزنی با کشورهای [[روسیه]] و [[چین]] در حمایت از حکومت سوریه و عراق در مقابل [[داعش]] بخش دیگری از تلاش‌های محور مقاومت بوده است<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>.
تصرف بخش‌های قابل توجهی از کشورهای سوریه و عراق توسط گروه اسلامگرای [[سلفی]] داعش موجب شد محور مقاومت بار دیگر به اتحادی برای مبارزه با تهدیدات نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورهای مرتبط تبدیل شود<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. از همین رو دولت جمهوری اسلامی ایران با حضور نظامی و مستشاری در عراق و سوریه، تلاش خود برای جلوگیری از پیشروی داعش را آغاز کرد<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>حفاظت از اماکن مقدس در عراق و سوریه از جمله حرم [[حضرت زینب]] (س)، از دیگر اهداف حضور ایران دانسته شده است <ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. به علاوه رایزنی با کشورهای [[روسیه]] و [[چین]] در حمایت از حکومت سوریه و عراق در مقابل [[داعش]] بخش دیگری از تلاش‌های محور مقاومت بوده است<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>.


==گروه‌ها و کشورها==
== گروه‌ها و کشورها ==


کشورهای ایران و سوریه و همچنین گروه نظامی حزب‌الله لبنان، به عنوان ارکان محور مقاومت شناخته می‌شوند و جمهوری اسلامی ایران، رهبر آن دانسته می‌شود<ref>جعفری‌پور، «تأثیرات منطقه‌ای دخالت حزب‌الله و اسرائیل در بحران سوریه»، ص۷۸</ref>. اوج همکاری محور مقاومت، پس از ریاست جمهوری بشار اسد در سال ۲۰۰۰ میلادی و سپس حمله اسرائیل به جنوب لبنان در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵ش) و حمله به [[غزه]] در سال ۲۰۰۸ صورت گرفت و در کنار عدم واکنش جدی کشورهای خاورمیانه به حملات اسرائیل به لبنان و غزه، به محبوبیت محور مقاومت در میان مسلمانان انجامید<ref>جعفری‌فر، «تأثیرات منطقه‌ای دخالت حزب‌الله و اسرائیل در بحران سوریه»، ص۷۸</ref>.
کشورهای ایران و سوریه و همچنین گروه نظامی حزب‌الله لبنان، به عنوان ارکان محور مقاومت شناخته می‌شوند و جمهوری اسلامی ایران، رهبر آن دانسته می‌شود<ref>جعفری‌پور، «تأثیرات منطقه‌ای دخالت حزب‌الله و اسرائیل در بحران سوریه»، ص۷۸</ref>. اوج همکاری محور مقاومت، پس از ریاست جمهوری بشار اسد در سال ۲۰۰۰ میلادی و سپس حمله اسرائیل به جنوب لبنان در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵ش) و حمله به [[غزه]] در سال ۲۰۰۸ صورت گرفت و در کنار عدم واکنش جدی کشورهای خاورمیانه به حملات اسرائیل به لبنان و غزه، به محبوبیت محور مقاومت در میان مسلمانان انجامید<ref>جعفری‌فر، «تأثیرات منطقه‌ای دخالت حزب‌الله و اسرائیل در بحران سوریه»، ص۷۸</ref>.


گروه مقاومت اسلامی حماس در فلسطین و همچنین کشور عراق نیز به دلیل عناصر مشترک تاریخی و فرهنگی و همچنین تهدیدات مشترکی که علیه آنها وجود دارد، جزو محور مقاومت دانسته شده‌اند<ref>مرادی، «بحران سوریه و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، ص۱۲۹-۱۳۰</ref>.
گروه مقاومت اسلامی حماس در فلسطین و همچنین کشور عراق نیز به دلیل عناصر مشترک تاریخی و فرهنگی و همچنین تهدیدات مشترکی که علیه آنها وجود دارد، جزو محور مقاومت دانسته شده‌اند<ref>مرادی، «بحران سوریه و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، ص۱۲۹-۱۳۰</ref>.
در یک کلام گروه‌های عضو جبهه مقاومت شامل: حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن، تیپ فاطمیون افغانستان،تیپ حسینیون آذربایجان لشکر زینبیون پاکستان، جبهه مقاومت جهانی، حشدالشعبی عراق، نیروهای دفاع ملی سوریه، حماس و فلسطین و سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران... می‌باشند<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA گروه های مقاومت]</ref>.
در یک کلام گروه‌های عضو جبهه مقاومت شامل: حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن، تیپ فاطمیون افغانستان، تیپ حسینیون آذربایجان لشکر زینبیون پاکستان، جبهه مقاومت جهانی، حشدالشعبی عراق، نیروهای دفاع ملی سوریه، حماس و فلسطین و سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران... می‌باشند<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA گروه های مقاومت]</ref>.


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
[[رده: جریان‌شناسی]]
[[رده:جریان‌شناسی]]
[[رده:ایران ]]
[[رده:ایران]]
[[رده: لبنان ]]
[[رده:لبنان]]
[[رده: سوریه]]
[[رده:سوریه]]
[[رده:عراق]]
[[رده:عراق]]
[[رده:یمن]]
[[رده:یمن]]
{{پانویس|1}}
{{پانویس|1}}


[[رده: جنبش ها]]
[[رده:جنبش ها]]
۴٬۹۳۳

ویرایش