۴٬۹۳۳
ویرایش
وصیت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - 'بهره مند' به 'بهره‌مند') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
</div> | </div> | ||
'''وصیت''' سفارش‌نامه‌ای است که شخص قبل از [[مرگ]] می‌نویسد تا وصی | '''وصیت''' سفارش‌نامه‌ای است که شخص قبل از [[مرگ]] می‌نویسد تا وصی بعد از مرگ بر طبق آن عمل کند. این واژه ریشه قرآنی دارد و در [[قرآن]] نیز بر آن تأکید شده است. وصیت در واقع احترامی برای صاحب مال است که بعد از مرگ نیز فرد می‌تواند در یک سوم اموال خودش تصرف داشته باشد. در حدیثی از [[پیامبر(ص)]] در مورد اهمیت وصیت، مرگ انسان بدون وصیت همانند مرگ جاهلی دانسته شده است. نوشتن وصیت، [[مستحب]] مؤکد است و در مواردی مانند وجود دَین مالی و شرعی، [[واجب]] می‌شود. | ||
=معنای لغوی | =معنای لغوی وصیت= | ||
وصیِت از ریشه «وَصِیَ» است که در لغت به معنای گیاهان به‌هم وصل شده و بافته شده آمده و «أرض واصیة» یعنی زمینی که سراسر پوشیده از گیاه به‌هم متصل است. <ref> لسان العرب، ج۱۵، ص۳۹۵</ref> | وصیِت از ریشه «وَصِیَ» است که در لغت به معنای گیاهان به‌هم وصل شده و بافته شده آمده و «أرض واصیة» یعنی زمینی که سراسر پوشیده از گیاه به‌هم متصل است. <ref> لسان العرب، ج۱۵، ص۳۹۵</ref> | ||
=معنای فقهی و اصطلاحی وصیت= | =معنای فقهی و اصطلاحی وصیت= | ||
<big>وصیت</big> در اصطلاح [[علم اخلاق]] با پند و موعظه سفارش کردن بر دیگری، جهت فرمان بردن و عمل نمودن است <ref> مفردات راغب، ج۱، ص۵۲۵</ref> و در اصطلاح [[فقه]] این است که | <big>وصیت</big> در اصطلاح [[علم اخلاق]] با پند و موعظه سفارش کردن بر دیگری، جهت فرمان بردن و عمل نمودن است <ref> مفردات راغب، ج۱، ص۵۲۵</ref> و در اصطلاح [[فقه]] این است که انسان، تملیک و واگذاری عین مال یا منفعت آن را بعد از وفات خودش به شخص دیگر یا عموم مردم سفارش کند؛ به‌طوری‌که تصرف در اموال وی بعد از مرگش برای دیگران مباح باشد. <ref> مجمع البحرین، ج۴، ص۵۱۲</ref> | ||
<big>وصیت</big> عبارت است از برنامه‌های عهد و إیصال(رساندن)، و آن همان چیزی است که به آن وصیت می‌شود؛ و <big>وصیّ</big> | <big>وصیت</big> عبارت است از برنامه‌های عهد و إیصال(رساندن)، و آن همان چیزی است که به آن وصیت می‌شود؛ و <big>وصیّ</big> کسی است که متّصف به تعهّد و إیصال باشد؛ این معنی بر <big>موصی(وصیت کننده)</big> که تعهد می‌کند، نیز صدق کرده، و همچنین بر <big>موصی الیه</big> نیز صدق می‌کند، که قبول إجراء تعهد نموده و تحقّق رساندن وصیت به دست ایشان است. <ref> مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش، ج۱۳، ص۱۲۸</ref> | ||
امّا در اصطلاح، بسیاری از [[فقیهان]] در تعریف آن نوشته‌اند: «هِیَ تَمْلِیکُ عَیْنٍ اَوْ مَنْفَعَةٍ اَوْ تَسْلِیطٍ عَلَی تَصَرُّفٍ بَعْدَ الْوَفَاة». <ref>شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۵، ص۱۱</ref> | امّا در اصطلاح، بسیاری از [[فقیهان]] در تعریف آن نوشته‌اند: «هِیَ تَمْلِیکُ عَیْنٍ اَوْ مَنْفَعَةٍ اَوْ تَسْلِیطٍ عَلَی تَصَرُّفٍ بَعْدَ الْوَفَاة». <ref>شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۵، ص۱۱</ref> | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
واژه <big>وصیت</big> درقرآن کریم در دو معنا به کار رفته: | واژه <big>وصیت</big> درقرآن کریم در دو معنا به کار رفته: | ||
#اخلاقی که به معنی موعظه و نصیحت باشد. | # اخلاقی که به معنی موعظه و نصیحت باشد. | ||
# | # | ||
#فقهی که سفارش فردی به وصیّ خودش، برای رسیدگی به اموال و کارهای باقی مانده بعد ازمرگ او، مطرح شده است. <ref> طیب، سید عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر | # فقهی که سفارش فردی به وصیّ خودش، برای رسیدگی به اموال و کارهای باقی مانده بعد ازمرگ او، مطرح شده است. <ref> طیب، سید عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ش، چاپ دوم، ج۲، ص۳۱۹</ref> | ||
# | # | ||
==سفارش و موعظه== | == سفارش و موعظه == | ||
'''۱. خداوند، برترین موعظه کننده''' | '''۱. خداوند، برترین موعظه کننده''' | ||
پروردگار متعال در قرآن کریم برای تکامل روحی و معنوی | پروردگار متعال در قرآن کریم برای تکامل روحی و معنوی انسان، او را به انجام اموری سفارش نموده که قدم گذاشتن در راه حق اهم آن است: | ||
«وَ أَنَّ هذا صِراطی مُسْتَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لاتَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکمْ عَنْ سَبیلِهِ ذلِکمْ وَصَّاکمْ بِهِ لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ» <ref> انعام/سوره۶، آیه۱۵۳</ref> «این راه مستقیم من است، از آن پیروی کنید! و از راه‌های پراکنده (و انحرافی) پیروی نکنید، که شما را از طریق | «وَ أَنَّ هذا صِراطی مُسْتَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لاتَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکمْ عَنْ سَبیلِهِ ذلِکمْ وَصَّاکمْ بِهِ لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ» <ref> انعام/سوره۶، آیه۱۵۳</ref> «این راه مستقیم من است، از آن پیروی کنید! و از راه‌های پراکنده (و انحرافی) پیروی نکنید، که شما را از طریق حق، دور می‌سازد! این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش می‌کند، شاید پرهیزگاری پیشه کنید!» | ||
همچنین نیکی به والدین از دستورات موکد خداوند متعال به انسان هاست: | همچنین نیکی به والدین از دستورات موکد خداوند متعال به انسان هاست: | ||
«وَ وَصَّینَا الْانسَانَ بِوَالِدَیهِ حُسْنًا وَ إِن جَاهَدَاک لِتُشْرِک بیِ مَا لَیسَ لَک بِهِ عِلْمٌ فَلَاتُطِعْهُمَا...» <ref> عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸</ref> «ما به نسان توصیه کردیم که به پدر و مادر ش نیکی کند، و اگر آن دو (مشرک باشند و) تلاش کنند که برای من همتایی قائل شوی که به آن علم نداری، از آنها پیروی مکن!...» | «وَ وَصَّینَا الْانسَانَ بِوَالِدَیهِ حُسْنًا وَ إِن جَاهَدَاک لِتُشْرِک بیِ مَا لَیسَ لَک بِهِ عِلْمٌ فَلَاتُطِعْهُمَا... » <ref> عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸</ref> «ما به نسان توصیه کردیم که به پدر و مادر ش نیکی کند، و اگر آن دو (مشرک باشند و) تلاش کنند که برای من همتایی قائل شوی که به آن علم نداری، از آنها پیروی مکن!.. .» | ||
عدم تصرف در مال | عدم تصرف در مال یتیم، دقت در حلال و حرام و صبر در برابر مشکلاتی که در راه خدا به سراغ انسان می‌آید، نیز از جمله توصیه‌های خداوند درقرآن مجید است. <ref> انعام/سوره۶، آیه۱۴۴</ref> <ref> انعام/سوره۶، آیات ۱۵۱ و ۱۵۲</ref> <ref> عصر/سوره۱۰۳، آیه۳</ref> <ref> انعام/سوره۱۹، آیه۳۱</ref> | ||
'''۲. توصیه در سیره پیامبران''' | '''۲. توصیه در سیره پیامبران''' | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
پیامبران الهی از جمله [[حضرت ابراهیم(ع)]] و [[حضرت یعقوب(ع)]] رمز موفقیت و سعادت انسان را در تسلیم در برابر حق خلاصه کرده و به فرزندان خود سفارش نموده‌اند. قرآن با بیان این وصیت به انسان‌ها متذکر می‌شود، همان‌گونه که در این دنیا مسئول و نگران معیشت فرزندان خود هستند، از زندگی معنوی آنها نیز نباید غافل باشند. <ref> تفسیر نمونه، ج۱، ص۴۶۲</ref> «وَ وَصَّی بِها إِبْراهیمُ بَنیهِ وَ یعْقُوبُ یابَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفی لَکمُ الدِّینَ فَلاتَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» <ref> بقره/سوره۲، آیه۱۳۲</ref> | پیامبران الهی از جمله [[حضرت ابراهیم(ع)]] و [[حضرت یعقوب(ع)]] رمز موفقیت و سعادت انسان را در تسلیم در برابر حق خلاصه کرده و به فرزندان خود سفارش نموده‌اند. قرآن با بیان این وصیت به انسان‌ها متذکر می‌شود، همان‌گونه که در این دنیا مسئول و نگران معیشت فرزندان خود هستند، از زندگی معنوی آنها نیز نباید غافل باشند. <ref> تفسیر نمونه، ج۱، ص۴۶۲</ref> «وَ وَصَّی بِها إِبْراهیمُ بَنیهِ وَ یعْقُوبُ یابَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفی لَکمُ الدِّینَ فَلاتَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» <ref> بقره/سوره۲، آیه۱۳۲</ref> | ||
«و[[ابراهیم]] و[[یعقوب]] (در واپسین لحظات عمر،) فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:) فرزندان من!خداوند | «و[[ابراهیم]] و[[یعقوب]] (در واپسین لحظات عمر،) فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:) فرزندان من! خداوند این آیین پاک را برای شما برگزیده است و شما، جز به آیین [[اسلام]] تسلیم در برابر فرمان خدا از دنیا نروید.» | ||
==وصیت از نظر فقهی== | == وصیت از نظر فقهی == | ||
چنان‌که در معناشناختی بیان شد، <big>وصیت</big> در اصطلاح فقهی این است که انسان بعد از وفات خود، شخص دیگری را مالک مال خود یا منفعت آن نموده و یا دیگری را برای انجام اموری و تصرف چیزی مأمور نماید. <ref>دادمرزی، سیدمهدی؛ فقه استدلالی (ترجمه تحریرالروضة فی شرح اللمعة)، قم، مؤسسه فرهنگی طه، چاپ چهارم، ۱۳۸۰ش، ص۴۲۸</ref> از جمله امور مربوط به وصیت از نگاه فقهی در [[قرآن مجید]] به قرار ذیل است: | چنان‌که در معناشناختی بیان شد، <big>وصیت</big> در اصطلاح فقهی این است که انسان بعد از وفات خود، شخص دیگری را مالک مال خود یا منفعت آن نموده و یا دیگری را برای انجام اموری و تصرف چیزی مأمور نماید. <ref>دادمرزی، سیدمهدی؛ فقه استدلالی (ترجمه تحریرالروضة فی شرح اللمعة)، قم، مؤسسه فرهنگی طه، چاپ چهارم، ۱۳۸۰ش، ص۴۲۸</ref> از جمله امور مربوط به وصیت از نگاه فقهی در [[قرآن مجید]] به قرار ذیل است: | ||
==انجام وصیت== | == انجام وصیت == | ||
[[خداوند]] در [[قرآن کریم]] به عنوان امرمستحب و مؤکد به پرهیزکاران امر می‌کند که قبل از این‌که مرگ آنها فرا برسد و اموال آنان به عنوان | [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] به عنوان امرمستحب و مؤکد به پرهیزکاران امر می‌کند که قبل از این‌که مرگ آنها فرا برسد و اموال آنان به عنوان ارث، میان وارثان تقسیم شود، به‌طور عادلانه و به دلخواه خود، برای نزدیکان خود وصیت کنند. <ref> مقدس اردبیلی، احمد بن محمد؛ زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ اول، بی‌تا، ص۴۶۸</ref> | ||
«کتِبَ عَلَیکمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَکمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَک خَیراً الْوَصِیةُ لِلْوالِدَینِ وَالأقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَی المُتّقینَ» <ref> بقره/سوره۲، آیه۱۸۰</ref> | «کتِبَ عَلَیکمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَکمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَک خَیراً الْوَصِیةُ لِلْوالِدَینِ وَالأقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَی المُتّقینَ» <ref> بقره/سوره۲، آیه۱۸۰</ref> | ||
«بر شما نوشته شده: هنگامی که یکی از شما رامرگ فرا رسد، اگر چیز خوبی (مالی ) از خود به جای گذارده، برای پدر و مادر و نزدیکان، بطور شایسته وصیت کند! این حقّی است بر پرهیزکاران!» | «بر شما نوشته شده: هنگامی که یکی از شما رامرگ فرا رسد، اگر چیز خوبی (مالی ) از خود به جای گذارده، برای پدر و مادر و نزدیکان، بطور شایسته وصیت کند! این حقّی است بر پرهیزکاران!» | ||
همچنین در آیه ای دیگر با تأکید در رعایت حقوق همسر بعد از وفات | همچنین در آیه ای دیگر با تأکید در رعایت حقوق همسر بعد از وفات شوهر، بیان گردیده است: | ||
«وَ الَّذِینَ یتَوَفَّوْنَ مِنکمْ وَ یذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِیةً لّأَِزْوَاجِهِم مَّتَاعًا إِلیَ الْحَوْلِ غَیرَْ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلَاجُنَاحَ عَلَیکمْ فیِ مَا فَعَلْنَ فیِ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ... | «وَ الَّذِینَ یتَوَفَّوْنَ مِنکمْ وَ یذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِیةً لّأَِزْوَاجِهِم مَّتَاعًا إِلیَ الْحَوْلِ غَیرَْ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلَاجُنَاحَ عَلَیکمْ فیِ مَا فَعَلْنَ فیِ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ...» <ref> بقره/سوره۲، آیه۲۴۰</ref> | ||
«و کسانی که از شما در آستانهمرگ قرار می‌گیرند و همسرانی از خود به‌جا می‌گذارند، باید برای همسران خود وصیت کنند که تا یک سال، آنها را (با پرداختن هزینه زندگی) بهره‌مند سازند، به شرط این‌که آنها (از خانه شوهر) بیرون نروند (و اقدام به ازدواج مجدد نکنند)؛ و اگر بیرون روند، (حقی در هزینه ندارند ولی) گناهی بر شما نیست، نسبت به آن‌چه درباره خود، به‌طور شایسته انجام می‌دهند...» | «و کسانی که از شما در آستانهمرگ قرار می‌گیرند و همسرانی از خود به‌جا می‌گذارند، باید برای همسران خود وصیت کنند که تا یک سال، آنها را (با پرداختن هزینه زندگی) بهره‌مند سازند، به شرط این‌که آنها (از خانه شوهر) بیرون نروند (و اقدام به ازدواج مجدد نکنند)؛ و اگر بیرون روند، (حقی در هزینه ندارند ولی) گناهی بر شما نیست، نسبت به آن‌چه درباره خود، به‌طور شایسته انجام می‌دهند...» | ||