confirmed، مدیران
۳۳٬۴۶۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
|- | |- | ||
|زاده | |زاده | ||
|در حدود 260 ق • سمرقند | |در حدود 260 ق • [[سمرقند]] | ||
|- | |- | ||
|درگذشت | |درگذشت | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''محمد بن مسعود بن محمد بن عياشى سمرقندى کوفى''' (متوفای 320ق)، کنيه‌اش '''ابوالنضر''' و معروف به «'''عياشى'''»، [[فقيه]] بزرگوار و عالم وارسته‌اى است که در رشته‌هاى: عیاشی صاحب آثار فراوانی در زمینه [[تفسیر]]، [[فقه]]، ادب و [[حدیث]] بود. [[تفسیر عیاشی]] مشهورترین اثر اوست. | '''محمد بن مسعود بن محمد بن عياشى سمرقندى کوفى''' (متوفای 320ق)، کنيه‌اش '''ابوالنضر''' و معروف به «'''عياشى'''»، [[فقیه|فقيه]] بزرگوار و عالم وارسته‌اى است که در رشته‌هاى: عیاشی صاحب آثار فراوانی در زمینه [[تفسیر]]، [[فقه]]، ادب و [[حدیث]] بود. [[تفسیر عیاشی]] مشهورترین اثر اوست. | ||
وی در ابتدا [[سنی]] مذهب بود اما با تحقیق در آثار شیعی تغییر مذهب داد. او از اعيان علما و از اکابر فقهاى شيعه در عهد مرحوم [[ | وی در ابتدا [[سنی]] مذهب بود اما با تحقیق در آثار شیعی تغییر مذهب داد. او از اعيان علما و از اکابر فقهاى شيعه در عهد مرحوم [[شیخ کلینی |ثقةالاسلام کلينى]] و استادِ کلينى بوده است. | ||
== نیاکان == | == نیاکان == | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
== خاندان عیاشی == | == خاندان عیاشی == | ||
متأسفانه در هیچ یک از منابع تاریخی و رجالی، اسمی از خاندان محمّد بن مسعود عیّاشی در سمرقند و بخارا برده نشده است و فقط پسوند عیّاش و یا عیّاشی در ذیل نام محمّد بن مسعود، پدر و جدّ وی تکرار شده است. | متأسفانه در هیچ یک از منابع تاریخی و رجالی، اسمی از خاندان محمّد بن مسعود عیّاشی در سمرقند و بخارا برده نشده است و فقط پسوند عیّاش و یا عیّاشی در ذیل نام محمّد بن مسعود، پدر و جدّ وی تکرار شده است. | ||
اکنون شهری به نام «عیّاش» در [[ | اکنون شهری به نام «عیّاش» در [[مراکش|کشور مغرب]] قرار دارد که در گذشته، علمایی در آن دیار می‌زیستند<ref>فوائد رضویه، ص 302 و 621؛ ریحانه الادب، ج 4، ص 220.</ref>. | ||
== موقعیت اجتماعی == | == موقعیت اجتماعی == | ||
پدر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیاش از خاندان ثروتمند و سرشناس و خوشنام و خیّر سمرقند بود. | پدر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیاش از خاندان ثروتمند و سرشناس و خوشنام و خیّر سمرقند بود. | ||
بیشتر کتاب‌های رجالی نوشته‌اند که: مسعود بن محمّد بن عیّاش منزل بسیار بزرگی برای فرزندانش به [[ارث]] گذاشت، که ده‌ها محقق کارهای فرهنگی در آن جا انجام می‌دادند. به علاوه بر آن، سیصد هزار دینار پول رایج آن روز از جمله ما ترک وی بود که محمّد همه آنها را در راه نشر علم وادب و ترویج فرهنگ [[اهل‌بیت(علیه السلام)]] به مصرف رساند<ref>فهرست ابن ندیم، ص 361؛ رجال نجاشی، ص 247؛ رجال طوسی، ص 136 و معالم العلما، ص 29.</ref>. | بیشتر کتاب‌های رجالی نوشته‌اند که: مسعود بن محمّد بن عیّاش منزل بسیار بزرگی برای فرزندانش به [[ارث]] گذاشت، که ده‌ها محقق کارهای فرهنگی در آن جا انجام می‌دادند. به علاوه بر آن، سیصد هزار دینار پول رایج آن روز از جمله ما ترک وی بود که محمّد همه آنها را در راه نشر علم وادب و ترویج فرهنگ [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت(علیه السلام)]] به مصرف رساند<ref>فهرست ابن ندیم، ص 361؛ رجال نجاشی، ص 247؛ رجال طوسی، ص 136 و معالم العلما، ص 29.</ref>. | ||
== زادگاه == | == زادگاه == | ||
از تاریخ تولد، زادگاه و آرامگاه عیاشی چیزی در حافظه تاریخ ثبت نگردیده و فقط از وی به نام سمرقندی، عراقی و کوفی نام برده‌اند. به طور یقین، زادگاه او سمرقند است. به احتمال قوی، او در جوار تربت سردار شهید خراسان، حضرت قثم بن عباس (ره) (پسر عموی [[حضرت محمد(صلی الله علیه)]]) به خاک سپرده شد. رجالیّون بزرگ شیعی و سنی، مانند: ابن ندیم، [[شیخ طوسی]]، نجاشی، [[ابن شهر آشوب]]، [[علامه حلی]]، [[ابن داود]]، [[مامقانی]]، اردبیلی، مدرسی، [[محدث قمی]]، [[علامه آقا بزرگ تهرانی]] و [[سید حسن صدر]] وی را اهل سمرقند می‌دانند<ref> حسین بن عبدالله قمی.</ref>. | از تاریخ تولد، زادگاه و آرامگاه عیاشی چیزی در حافظه تاریخ ثبت نگردیده و فقط از وی به نام سمرقندی، عراقی و کوفی نام برده‌اند. به طور یقین، زادگاه او سمرقند است. به احتمال قوی، او در جوار تربت سردار شهید خراسان، حضرت قثم بن عباس (ره) (پسر عموی [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(صلی الله علیه)]]) به خاک سپرده شد. رجالیّون بزرگ شیعی و سنی، مانند: ابن ندیم، [[شیخ طوسی]]، نجاشی، [[ابن شهر آشوب]]، [[علامه حلی]]، [[ابن داود]]، [[مامقانی]]، اردبیلی، مدرسی، [[محدث قمی]]، [[ آقا بزرگ تهرانی|علامه آقا بزرگ تهرانی]] و [[سید حسن صدر]] وی را اهل سمرقند می‌دانند<ref> حسین بن عبدالله قمی.</ref>. | ||
== لقب‌ها == | == لقب‌ها == | ||
از نظر علم رجال، جایگاه ویژه‌ای دارد. اینک به القاب و اوصاف محمد بن مسعود سمرقندی که از ستارگان پرفروغ [[ | از نظر علم رجال، جایگاه ویژه‌ای دارد. اینک به القاب و اوصاف محمد بن مسعود سمرقندی که از ستارگان پرفروغ مکتب [[امامیه در آن سوی دریای جیحون بوده است به این ترتیب نام می‌بریم و توضیح القاب را به صاحبان اندیشه وا می‌گذاریم: | ||
فقیه؛ جلیل القدر؛ عالم زاهد؛ واسع الاخبار؛ بصیر بالروایه؛ مضطلع؛ ثقه؛ صدوق؛ عین من عیون؛ نبیل؛ ادیب؛ فهیم؛ افضل اهل المشرق علماً؛ اوجد دهره و زمانه فی شقّه؛ غزاره العلم؛ مفسّر؛ محدث؛ اکابر؛ وحید؛ مورّخ؛ منجم؛ شاعر؛ طبیب؛ شیخ؛ اصحاب؛ رجال من کبار الاصحاب<ref> رجوع شود به منابع مذكور در همین رساله كه در عناوین غالباً آمده است.</ref>. | فقیه؛ جلیل القدر؛ عالم زاهد؛ واسع الاخبار؛ بصیر بالروایه؛ مضطلع؛ ثقه؛ صدوق؛ عین من عیون؛ نبیل؛ ادیب؛ فهیم؛ افضل اهل المشرق علماً؛ اوجد دهره و زمانه فی شقّه؛ غزاره العلم؛ مفسّر؛ محدث؛ اکابر؛ وحید؛ مورّخ؛ منجم؛ شاعر؛ طبیب؛ شیخ؛ اصحاب؛ رجال من کبار الاصحاب<ref> رجوع شود به منابع مذكور در همین رساله كه در عناوین غالباً آمده است.</ref>. | ||
== مکان تحصیل == | == مکان تحصیل == | ||
زمان و مکان در تکوین شخصیت و رشد فکری افراد تأثیر فزاینده دارد، تاجایی که فقیهان معاصر [[شیعه]]، از جمله: [[امام خمینی(ره)]]، [[شهید مطهری]] و | زمان و مکان در تکوین شخصیت و رشد فکری افراد تأثیر فزاینده دارد، تاجایی که فقیهان معاصر [[شیعه]]، از جمله: [[امام خمینی(ره)]]، [[شهید مطهری]] و [[سید محمد حسینی بهشتی|شهید دکتر بهشتی(ره)]] بر این باورند که زمان و مکان در استنباط و [[اجتهاد]] [[مجتهد]]، دخالت مستقیم و تفکیک ناپذیری دارد. | ||
محمّد بن مسعود بیشتر تحصیلات خویش را در حوزه‌های کهن آن روز [[جهان اسلام]]، چون: [[كوفه|کوفه]]، [[بغداد]] و [[قم]] گذرانید. مراکز فرهنگی جهان اسلام در آن روزها، به این حوزه‌ها و چند حوزه کوچک دیگر خلاصه می‌شد و سمرقند نیز مرکز حوزه‌های علمیه [[اهل‌سنت]] بود<ref>بهجه الآمال، ج 6، ص 630؛ ریحانه الادب، ج 4، ص 221 و رجال نجاشی، ص 247.</ref>. | محمّد بن مسعود بیشتر تحصیلات خویش را در حوزه‌های کهن آن روز [[جهان اسلام]]، چون: [[كوفه|کوفه]]، [[بغداد]] و [[قم]] گذرانید. مراکز فرهنگی جهان اسلام در آن روزها، به این حوزه‌ها و چند حوزه کوچک دیگر خلاصه می‌شد و سمرقند نیز مرکز حوزه‌های علمیه [[اهل‌سنت]] بود<ref>بهجه الآمال، ج 6، ص 630؛ ریحانه الادب، ج 4، ص 221 و رجال نجاشی، ص 247.</ref>. | ||
او با ثقه الاسلام کلینی و [[محمد بن بابویه]] معاصر بود. | او با ثقه الاسلام کلینی و [[شیخ صدوق|محمد بن بابویه]] معاصر بود. | ||
== استادان == | == استادان == | ||
محمّد بن مسعود عیّاشی سمرقندی(ره) از محضر نام آورترین ستارگان عصر خود در حوزه‌های دین پژوهی کوفه، بغداد، قم و سمرقند، کسب دانش نمود. اینک نام‌های استادان وی را بر می‌شمریم: | محمّد بن مسعود عیّاشی سمرقندی(ره) از محضر نام آورترین ستارگان عصر خود در حوزه‌های دین پژوهی کوفه، بغداد، قم و سمرقند، کسب دانش نمود. اینک نام‌های استادان وی را بر می‌شمریم: | ||
# اسحاق بن محمد بصری، از شاگردان [[امام | # اسحاق بن محمد بصری، از شاگردان [[امام حسن عسکری|امام عسکری(علیه السلام)]]. | ||
# ابراهیم بن محمد بن فارس، از شاگردان امام عسکری(علیه السلام). | # ابراهیم بن محمد بن فارس، از شاگردان امام عسکری(علیه السلام). | ||
# حمد بن منصور خزاعی. | # حمد بن منصور خزاعی. | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
# محمّد بن ابراهیم بن محمد بن فارس. | # محمّد بن ابراهیم بن محمد بن فارس. | ||
# نصر بن صباح ابوالقاسم بلخی. | # نصر بن صباح ابوالقاسم بلخی. | ||
# یوسف بن سخت بصری، از | # یوسف بن سخت بصری، از یارانامام حسن عسکری(علیه السلام)<ref>رجال نجاشی، ص 247؛ جامع الرجال، ص 58؛ فوائد رضویه، ص 692؛ رجال كشی، ص 318.</ref>. | ||
== کرسی تدریس == | == کرسی تدریس == | ||
عیاشی چون خورشید، شعاعش بر سرزمین بی‌جان و یخ زده جامعه آن روز [[ماوراءالنهر]] تابیدن گرفت و حوزه‌های بسته و عقیم آن سامان را متحوّل ساخت. او توانست [[فقه]] پویا و سیّال [[اهل‌بیت(علیه السلام)]] را بازگو نماید و ستارگانی را حول محور خویش گرد آورد. او از نخستین دانشورانی است که فرهنگ علوی را در آن نواحی به عنوان یک مذهب و تفکر عمیق علمی مطرح نمود. شیخ طوسی(ره) می‌نویسد: | عیاشی چون خورشید، شعاعش بر سرزمین بی‌جان و یخ زده جامعه آن روز [[ماوراءالنهر|ماوراءالنهر]] تابیدن گرفت و حوزه‌های بسته و عقیم آن سامان را متحوّل ساخت. او توانست [[فقه]] پویا و سیّال [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت(علیه السلام)]] را بازگو نماید و ستارگانی را حول محور خویش گرد آورد. او از نخستین دانشورانی است که فرهنگ علوی را در آن نواحی به عنوان یک مذهب و تفکر عمیق علمی مطرح نمود. شیخ طوسی(ره) می‌نویسد: | ||
«محمّد بن مسعود بن عیاشی مجلسی برای خواص (اهل فضل) و محفلی درسی برای عامّه (مردم) برقرار کرده بود<ref> فهرست شیخ، ص 136.</ref>.» | «محمّد بن مسعود بن عیاشی مجلسی برای خواص (اهل فضل) و محفلی درسی برای عامّه (مردم) برقرار کرده بود<ref> فهرست شیخ، ص 136.</ref>.» | ||