جده: تفاوت میان نسخه‌ها

در دوره اسلامی و تقریباً از نخستین دهه ها، جدّه اهمیت یافت و بندر شعیبیه به تدریج از رونق افتاد. در زمان پیامبر اکرم، جدّه بندری کوچک بود. <ref>طبری، تاریخ، ج۲، ص۲۸۷.</ref><ref>عبدالعزیز عمری، الحرف و الصناعات فی الحجاز فی عصر الرسول، ج۱، ص۲۲ـ ۲۳.</ref><ref>حتی، ج۱، ص۲۵۶.</ref> در برخی احادیث نبوی از این شهر نام برده شده است. <ref>محمدبن احمد فاسی، شفاء الغرام بأخبار البلدالحرام، ج۱، ص۸۷.</ref> در سال هشتم و زمان فتح مکه، صفوان بن امیه بن خلف (صفوان جُمَحی)، که در آن زمان از دشمنان پیغمبر بود، به جدّه گریخت، اما پس از امان یافتن به مکه بازگشت و بعدها مسلمان شد. <ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۴۸ ۲۴۹. </ref> جدّه در سال ۲۶ و پس از مشاوره عثمان بن عفان با اهالی مکه، بندرگاه مکه شد و از این زمان شهرت یافت. <ref>ابن مجاور، صفه بلادالیمن و مکه و بعض الحجاز، المسماه تاریخ المستبصر، ج۱، ص۴۲ـ۴۳.</ref><ref>محمدبن احمد فاسی، شفاء الغرام بأخبار البلدالحرام، ج۱، ص۸۷ ـ ۸۸.</ref> در سال ۸۳، عده ای از اهالی مکه برای کمک به مردم جدّه که حبشیها آنان را تهدید کرده بودند به این شهر رفتند. <ref>محمدبن احمد فاسی، شفاء الغرام بأخبار البلدالحرام، ج۱، ص۸۷.</ref>

در منابع اسلامی، جدّه جزو تهامه، یکی از قسمتهای جزیره العرب، ذکر شده است (تهامه). در ۱۵۱، در زمان حکومت منصورعباسی (حک: ۱۳۶ـ ۱۵۸) قوم کُرْک شهر را غارت کردند، اما مدتی بعد، سرکوب شدند <ref>طبری، تاریخ، ج۸، ص۳۳.</ref><ref>طبری، تاریخ، ج۸، ص۴۲.</ref><ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۶۰۹. </ref><ref>حتی، ج۱، ص۲۹۲..</ref> (که سال غارت را ۱۵۳ ذکر کرده‌اند). در اواسط سده سوم، عده ای از قبیله بنوعُقَیْل با بستن راه جدّه ـ مکه، موجب ناامنی منطقه شدند، اما جعفر بشاشات، حاکم مکه، آنها را سرکوب کرد. <ref>طبری، تاریخ، ج۹، ص۳۴۶.</ref><ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۶۵. </ref><ref>ابن قاسم، غایه الامانی فی اخبار القطر الیمانی، ج۱، ص۱۶۰ـ ۱۶۱.</ref> در ۲۶۸، ابومُغِیره مَخْزومی، که عازم حمله به مکه شده بود، جدّه را غارت کرد و خانه های اهالی را به آتش کشید. <ref>طبری، تاریخ، ج۹، ص۶۱۲.</ref> از لحاظ اداری، جدّه در نیمه دوم سده سوم مدتی به تابعیت دولت طولونیان (حک: ح ۲۵۴ـ۲۹۲) در آمد و از اواخر این سده تا اواسط سده ششم، جزو قلمرو فاطمیان مصر (حک: ۲۹۷ـ۵۶۷) بود. <ref>شوقی ابوخلیل، اطلس، ج۱، ص۵۴.</ref><ref>شوقی ابوخلیل، اطلس، ج۱، ص۵۷.</ref>

در ۱۲۱۸ وهابیان، جدّه را محاصره کردند اما به سبب لشکرکشی عثمانیها و تهدید شهر دِرعیّه و قسمتهایی از شرق عربستان که خاستگاه وهابیان بود، این محاصره دوام نیافت و شریف غالب (حاکم مکه) به همراه شریف پاشا (والی جدّه) در منطقه باقی ماندند. <ref>عبدالرحمان جبرتی، عجائب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، ج۳، ص۴۰۹.</ref><ref>عبدالرحمان جبرتی، عجائب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، ج۳، ص۴۱۵.</ref><ref>محسن امین، کشف الارتیاب، ج۱، ص۲۳ـ۲۴.</ref> یک سال بعد، وهابیان دوباره جدّه را محاصره کردند که این محاصره نیز با تلفاتی که در بیرون دیوار شهر متحمل شدند، پایان یافت. <ref>عبدالرحمان جبرتی، عجائب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، ج۳، ص۴۷۱.</ref><ref>محسن امین، کشف الارتیاب، ج۱، ص۲۵ـ۲۶.</ref> در ۱۲۲۰ وهابیان با حمله به شهر، به باروی آن‌جا آسیب رساندند و بسیاری را کشتند، راههای جدّه ـ مکه را بستند و عده ای از حجاج را کشتند. <ref>محسن امین، کشف الارتیاب، ج۱، ص۳۱ـ۳۲.</ref> در پی صلح میان وهابیان و شریف غالب و ادامه حکومت شریف در مکه، وی به جدّه رفت و با سامان دادن به امور شهر، باروی آن را مرمت کرد و برای جلوگیری از تهدید مجدد شهر، خندقی برای مقابله با حمله از خشکی و برجی برای دفاع در برابر حملات دریایی احداث کرد. از درعیّه نیز عده ای از وهابیان، که حامل تکمله صلحنامه بودند، به جدّه رفتند. این نامه در زمان حضور شریف غالب در جدّه، در مسجد عُکاش در میان اهالی خوانده شد. شریف غالب نیز مانند وهابیان بر تدریس رساله‌های محمدبن عبدالوهاب (مؤسس مذهب وهابی) و ادای نماز جماعت تأکید کرد. وی مالیات را لغو نمود و برنامه نقاره خانه جدّه را ــ که یک روز به نام وی و یک روز به نام حاکم جدّه نواخته می‌شد ــ تعطیل کرد. <ref>حافظ وهبه، جزیره العرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۲۲۱.</ref><ref>احمدبن محمد حضراوی، الجواهر المُعَدّه فی فضائل جده، ج۱، ص۳۹.</ref><ref>محسن امین، کشف الارتیاب، ج۱، ص۳۳ـ ۳۴.</ref> در ۱۲۲۱، وهابیان با تسلط یافتن بر منطقه، عثمانیها و اروپاییان را از شهر بیرون راندند. <ref>امین ریحانی، تاریخ نجدالحدیث و ملحقاته، ج۱، ص۷۱.</ref> در ۱۲۲۵ سیل به این شهر آسیب رساند. <ref>عبدالرحمان جبرتی، عجائب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، ج۴، ص۱۸۲.</ref>