بهاءالدین محمد نقشبند: تفاوت میان نسخه‌ها

== معرفی اجمالی ==

'''محمدبن محمد بخاری''' عارف قرن هشتم و بنیانگذار طریقت [[نقشبندیه]] که به خواجۀ نقشبند و شاه نقشبند نیز معروف است. برخی به غلط وی را علوی دانسته و نسب او را با سیزده واسطه به علی اکبر، فرزند [[امام حسن عسکری(ع)|امام حسن عسکری(علیه‌السلام)]]، رسانده‌اند <ref>غلام سرورلاهوری، ج ۱، ص ۵۴۹</ref> در حالی که امام فرزندی به این نام نداشته است.

''بهاءالدین نقشبند'' در [[ماه محرم الحرام|محرم]] سال ۷۱۸ق در قصر عارفان بخارا به دنیا آمد و سه روز بعد از تولد وی، جد او که از ارادتمندان طریقه خواجگان بود وی را نزد خواجه ''محمد باباسماسی'' برد و باباسماسی، بهاءالدین را به فرزندی خود پذیرفت <ref>نفحات الانس؛ ص ۳۹۰.</ref> خواجه بهاءالدین نزد وی تربیت یافت و آداب طریقت را از ''سید امیر کلال'' آموخت و بعد از طی مراحل سلوک از سوی امیر کلال اجازه یافت تا در مصاحبت مشایخ دیگر به تکمیل مراحل مجاهدت بپردازد. البته خواجه افراد دیگر از مشایخ مانند ''زید الدین ابوبکر تایبادی'' را نیز ملاقات کرد<ref>رشحات؛ ۱. ص ۹۷.</ref>.

== منابعی در شرح احوال، اقوال و مقامات او ==

* [[انیس الطالبینِ]] نوشته [[صلاح بن مبارک بخاری]] که [[عبدالرحمان جامی]] منتخبی از آن را فراهم آورده و [[سلیمان عزتی]] (متوفی ۱۱۶۸) به [[زبان ترکی]] ترجمه کرده است؛

* کتاب دیگری به همین نام منسوب به [[حسام الدین یوسف بخارایی]] در سخنان واحوال بهاءالدین تالیف شده است؛

دو کتاب انیس‌الطالبین و مقامات خواجه نقشبند از جملۀ قدیمی‌ترین و مهم‌ترین منابع دربارۀ بهاءالدین نقشبند (718 - 791) و اصول طریقت اوست. اطلاعات بیشتر منابع دربارۀ بهاء الدین نقشبند اغلب از کتاب انیس‌الطالبین گرفته شده و بسیاری از مضامین موجود در مقامات وی با کتاب انیس‌الطالبین مشترک است. مقایسه تطبیقی دو کتاب نشان داد که بخش‌های زیادی از مقامات نقشبند با انیس‌الطالبین مشترک است و این امر نشان‌دهنده این است که احتمالا انیس‌الطالبین یکی از جمله منابع عمده مؤلف مقامات نقشبند بوده است. همچنین در انیس‌الطالبین درصد کرامات معنوی و در مقامات نقشبند، کرامات مادی بیشتر است. در هر دو کتاب آگاهی از آنچه برای دیگران رخ داده در میان کرامات معنوی و از هوش بردن و باز به هوش آوردن افراد در میان کرامات مادی، بیش از سایر کرامت‌ها است.

== طریقه نقشبند ==

بدان جهت که خانواده بهاءالدین محمد به طریقه خواجگان متمایل بودند از همان کودکی به آداب و تعالیم آنان توجه نشان داد و به حلقه آنها پیوست و بعد از مدتی در میان پیروان این طریقه مرتبه‌ای بلند یافت و در شمار مشایخ بزرگ خواجگان درآمد و به ترویج تعالیم عرفانی آنان پرداخت. طریقه خواجگان از این پس تحول یافت و با تعالیم بهاءالدین محمد نقشبند به طریقه تازه‌ای تبدیل شد. این طریقه تازه نقشبندیه نام گرفت. تعالیم نقشبند بر پیروی از [[سنت]]، حفظ [[شریعت]] و توجه به حق استوار بود. ذکر جهر، خلوت و سماع در این مشرب عرفانی پذیرفته نیست.

== درگذشت ==

خواجه بهاءالدین در شب دوشنبه سوم ربیع‌الاول سال ۷۹۱ در سن ۷۳ یا ۷۴ سالگی درگذشت و در قصر عارفان دفن‌ شد. هرچند پس از درگذشت بهاءالدین شاگرد و داماد او [[علاءالدین‌ عطار بخاری‌]] خلافت‌ او را بر عهده‌ گرفت‌، اما دیگر شاگردان‌ و خلفای‌ او نیز در تثبیت‌ و گسترش‌ طریقۀ نقشبندیه‌ بسیار کوشیدند. از میان‌ آنان‌ به‌ ویژه‌ خواجه‌ محمد پارسا با تألیف‌ آثار متعدد، و خواجه [[یعقوب چرخی]] با تربیت‌ عبیدالله‌ احرار ـ که این طریقه‌ را در آسیای‌ صغیر منتشر ساخت‌ ـ نقشی‌ برجسته‌ داشتند. آرامگاه بهاءالدین اکنون در بخش بهاءالدین در دوازده کیلومتری شهر بخارا واقع است که این بخش با تلفظ محاوره‌ای در بخارا به صورت «باودّین» خوانده می‌شود. مقبره بهاءالدین دارای خانقاه، مدرسه، مسافرخانه و مسجد است.

==  منابع  ==

* نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او از دکتر مهیندخت معتمدی، تهران، نشر پاژنگ، ۱۳۶۹.

* نفحات‌الانس عبدالرحمان جامی.

* رساله بهائیه، تألیف ابوالقاسم بن محمد بخاری.

[[رده:صوفیه]]

[[رده:تصوف]]