۸۵٬۹۴۴
ویرایش
جایگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی سادات در جوامع اسلامی ومبانی آن (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۲۶
، ۲۴ دسامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - ' سالها' به ' سالها'
Wikivahdat (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '== پانویس ==↵{{پانویس}}↵<references />↵</div>' به '== پانویس == {{پانویس}}') |
جز (جایگزینی متن - ' سالها' به ' سالها') |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
مذهب عمده مردم ماوراءالنهر به خصوص در قرن ششم هجری قمری، سنی حنفی بود. البته به منزلت اهلبیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز اقرار داشتند. فخر رازی در کتاب انساب خود از حضور گروه عظیمی از سادات علوی در این منطقه را گزارش می‌کند؛ برخی دیگر با استناد به روایت حدیث در فضائل اهلبیت (علیهم السلام) در مجالس نقل حدیث ماوراءالنهر و عزاداری در روز عاشورا، معتقدند که می‌توان به حضور گسترده شیعیان در این منطقه پی برد؛ همانطور که می‌توان به اشعاری که در مدح اهلبیت (علیهم السلام) که در آن دیار توسط شاعران معروفی چون سوزنی سمرقندی و صابونی کشی و... سروده شده و در متون ادبی آن زمان باقی مانده، استناد کرد. | مذهب عمده مردم ماوراءالنهر به خصوص در قرن ششم هجری قمری، سنی حنفی بود. البته به منزلت اهلبیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز اقرار داشتند. فخر رازی در کتاب انساب خود از حضور گروه عظیمی از سادات علوی در این منطقه را گزارش می‌کند؛ برخی دیگر با استناد به روایت حدیث در فضائل اهلبیت (علیهم السلام) در مجالس نقل حدیث ماوراءالنهر و عزاداری در روز عاشورا، معتقدند که می‌توان به حضور گسترده شیعیان در این منطقه پی برد؛ همانطور که می‌توان به اشعاری که در مدح اهلبیت (علیهم السلام) که در آن دیار توسط شاعران معروفی چون سوزنی سمرقندی و صابونی کشی و... سروده شده و در متون ادبی آن زمان باقی مانده، استناد کرد. | ||
یکی از مراکز مهم شیعیان در ماوراءالنهر، شهر سمرقند بود. محمد بن مسعود عیاشی از عالمان برجسته شیعه حوزه علمیه فعالی را در این شهر تأسیس کرد. از دیگر شهرهای شیعه نشین این دیار می‌توان به نیشابور، مشهد، بخارا، قوهستان، رَقه اشاره کرد به طوری که سادات علوی در این سرزمین‌ها مقامی بس ارجمند داشتند. <ref>ابن الندیم، 1417 هـ - 1997 م، ج1، ص240</ref>. | یکی از مراکز مهم شیعیان در ماوراءالنهر، شهر سمرقند بود. محمد بن مسعود عیاشی از عالمان برجسته شیعه حوزه علمیه فعالی را در این شهر تأسیس کرد. از دیگر شهرهای شیعه نشین این دیار می‌توان به نیشابور، مشهد، بخارا، قوهستان، رَقه اشاره کرد به طوری که سادات علوی در این سرزمین‌ها مقامی بس ارجمند داشتند. <ref>ابن الندیم، 1417 هـ - 1997 م، ج1، ص240</ref>. | ||
مسلمانان ماوراءالنهر را در | مسلمانان ماوراءالنهر را در سالهای پایانی قرن اول هجری در دوران خلافت ولید بن عبدالملک اموی تحت فرماندهی قتیبة بن مسلم باهلی تصرف کردند. با گرایش روز افزون مردم به این دین آسمانی، ماوراءالنهر پس از گذشت یک قرن به یک جامعه کاملاً دینی و مسلمان تبدیل شد، و مطالعات دینی در زمینه‌های حدیث و علوم قرآنی و فقه به صورتی جدی و پویا شکل گرفت به طوری که از قرن سوم هجری علمای بزرگی از آن دیار برآمدند، و تألیفات بسیاری که حاصل تلاش‌های علمی آنان بود از خود به یادگار گذاشتند. <ref>ابن خلیفة الشیبانی العصفری، 1397 ق، ج1، ص291ـ 301؛ البَلَاذُری، 1988 م، ج1، ص327</ref>. | ||
تاریخ فرهنگ و تمدن این دیار بعد از سقوط سامانیان به علت بی توجهی مورخان و محققان در‌هاله ای از ابهام مانده و کسی در‌این‌باره تحقیق یا تألیفی مستقل انجام نداده است. این بی توجهی، چنان جدی است که در یک نگاه سطحی تصور می‌شود پس از سقوط سامانیان بر این سرزمین، بدویت حاکم شده و چرخ تمدن، فرهنگ، علم و دانش از حرکت باز ایستاده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که جریان فرهنگ و تمدن در ماوراءالنهر پس از سقوط سامانیان تا آمدن مغولان تا حدودی ضعیف‌تر و کندتر از روزگار سامانیان ادامه داشته، و حیات فرهنگی و اجتماعی در آنجا بر اساس تعلیمات دینی و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی غالب ادامه داشته است. | تاریخ فرهنگ و تمدن این دیار بعد از سقوط سامانیان به علت بی توجهی مورخان و محققان در‌هاله ای از ابهام مانده و کسی در‌این‌باره تحقیق یا تألیفی مستقل انجام نداده است. این بی توجهی، چنان جدی است که در یک نگاه سطحی تصور می‌شود پس از سقوط سامانیان بر این سرزمین، بدویت حاکم شده و چرخ تمدن، فرهنگ، علم و دانش از حرکت باز ایستاده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که جریان فرهنگ و تمدن در ماوراءالنهر پس از سقوط سامانیان تا آمدن مغولان تا حدودی ضعیف‌تر و کندتر از روزگار سامانیان ادامه داشته، و حیات فرهنگی و اجتماعی در آنجا بر اساس تعلیمات دینی و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی غالب ادامه داشته است. | ||
در این دوران تلاش‌های پایانی برای گسترش اسلام و فرهنگ اسلامی در دورترین نقاط ماوراءالنهر و ترکستان در قرن‌های پنجم و ششم هجری انجام گرفت و فرهنگ اسلامی در همین سده‌ها در ماوراءالنهر به زبان ترکی تدوین و بازنویسی شد. گروه‌های زیادی از سادات علوی و شیعیان اسماعیلی، به سبب وجود شرائط خاص سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در ماوراءالنهر حضور یافته و مسکن گزیده‌اند. در نتیجه مغولان در ماوراءالنهر تحت تأثیر فرهنگ و تمدن اسلامی دسته دسته مسلمان شدند. از اولین فرمانروایان جغتایی که مسلمان شد، براق خان بود. با مسلمان شدن مغولان در ماوراءالنهر، خوی وحشیگری آنان پایان یافت، و دایره نفوذ تمدن اسلامی به مرزهای چین نیز رسید. ماوراءالنهر از نظر فرهنگی بعد از سلطه مغول و در سده‌های هفتم، هشتم و نهم هجری وضع قابل توجهی داشت و دوباره در دوره تیموریان به یکی از مهمترین مراکز تمدنی عالم اسلام تبدیل شده بود. <ref>رحمتی، 1393ش، شماره 21</ref>. | در این دوران تلاش‌های پایانی برای گسترش اسلام و فرهنگ اسلامی در دورترین نقاط ماوراءالنهر و ترکستان در قرن‌های پنجم و ششم هجری انجام گرفت و فرهنگ اسلامی در همین سده‌ها در ماوراءالنهر به زبان ترکی تدوین و بازنویسی شد. گروه‌های زیادی از سادات علوی و شیعیان اسماعیلی، به سبب وجود شرائط خاص سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در ماوراءالنهر حضور یافته و مسکن گزیده‌اند. در نتیجه مغولان در ماوراءالنهر تحت تأثیر فرهنگ و تمدن اسلامی دسته دسته مسلمان شدند. از اولین فرمانروایان جغتایی که مسلمان شد، براق خان بود. با مسلمان شدن مغولان در ماوراءالنهر، خوی وحشیگری آنان پایان یافت، و دایره نفوذ تمدن اسلامی به مرزهای چین نیز رسید. ماوراءالنهر از نظر فرهنگی بعد از سلطه مغول و در سده‌های هفتم، هشتم و نهم هجری وضع قابل توجهی داشت و دوباره در دوره تیموریان به یکی از مهمترین مراکز تمدنی عالم اسلام تبدیل شده بود. <ref>رحمتی، 1393ش، شماره 21</ref>. | ||