۸۵٬۹۶۸
ویرایش
مسائل عرفانی حج (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' آنها ' به ' آنها '
جز (جایگزینی متن - 'رده:مجله ها' به 'رده:مجله‌ها') |
جز (جایگزینی متن - ' آنها ' به ' آنها ') |
||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
در اسلام تمام اعمال عبادى افزون بر صورت ظاهرى داراى اسرار و رازهاى شگفت انگیز عرفانى است و حج که یکى از احکام مهم عبادى، سیاسى اسلام شمرده مى‌شود، از این قاعده مستثنا نیست و این فریضه الاهى خصوصیاتى منحصر به فرد دارد که آن را از سایر احکام اسلامى برترى داده است. <br> | در اسلام تمام اعمال عبادى افزون بر صورت ظاهرى داراى اسرار و رازهاى شگفت انگیز عرفانى است و حج که یکى از احکام مهم عبادى، سیاسى اسلام شمرده مى‌شود، از این قاعده مستثنا نیست و این فریضه الاهى خصوصیاتى منحصر به فرد دارد که آن را از سایر احکام اسلامى برترى داده است. <br> | ||
مسلمانان جهان با ملیت‌ها، رنگ‌ها، زبان‌ها و نژادهاى گوناگون از سراسر کره خاکى در یک مکان اجتماع کرده و همگى یک شعار سر داده، یک هدف را دنبال مى‌کنند؛ بنابراین مى‌توان حج را رستاخیز کوچک نامید. <br> | مسلمانان جهان با ملیت‌ها، رنگ‌ها، زبان‌ها و نژادهاى گوناگون از سراسر کره خاکى در یک مکان اجتماع کرده و همگى یک شعار سر داده، یک هدف را دنبال مى‌کنند؛ بنابراین مى‌توان حج را رستاخیز کوچک نامید. <br> | ||
همان گونه که اعمال حج، توحید و نبوت و معاد و امامت را در بردارد، نماز، روزه، جهاد، تولى و تبرى و سایر امور مانند خلوت، جلوت و ذکر و تفکر، سکوت، فریاد و عزلت و اجتماع را نیز شامل مى‌شود. حج تجلى و تکرار همه صحنه‌هاى عشق آفرین انسان و جامعه متکامل است. حج عرصه نمایش و آیینه سنجش استعداد و توان مادى و معنوى همه مسلمانان جهان است. حج به سان قرآن است که هر کسى به میزان استعداد و فهم خویش از آن بهره مى‌گیرد. دراهمیت حج همین روایت کافى است که از رسول اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) پرسیده شد: آیا در اسلام براى زن جهاد وجود دارد؟ پیامبر فرمود: بلى، حج و عمره به منزله جهاد براى زن‌ها است.<ref>هندى، 5/142.</ref> حج با توجه به گستردگى ابعاد و ویژگى خاصش اسرار عرفانى فراوانى دارد که در این مقاله به بخشى از | همان گونه که اعمال حج، توحید و نبوت و معاد و امامت را در بردارد، نماز، روزه، جهاد، تولى و تبرى و سایر امور مانند خلوت، جلوت و ذکر و تفکر، سکوت، فریاد و عزلت و اجتماع را نیز شامل مى‌شود. حج تجلى و تکرار همه صحنه‌هاى عشق آفرین انسان و جامعه متکامل است. حج عرصه نمایش و آیینه سنجش استعداد و توان مادى و معنوى همه مسلمانان جهان است. حج به سان قرآن است که هر کسى به میزان استعداد و فهم خویش از آن بهره مى‌گیرد. دراهمیت حج همین روایت کافى است که از رسول اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) پرسیده شد: آیا در اسلام براى زن جهاد وجود دارد؟ پیامبر فرمود: بلى، حج و عمره به منزله جهاد براى زن‌ها است.<ref>هندى، 5/142.</ref> حج با توجه به گستردگى ابعاد و ویژگى خاصش اسرار عرفانى فراوانى دارد که در این مقاله به بخشى از آنها اشاره مى‌کنیم. <br> | ||
=مسائل عرفانى حج= | =مسائل عرفانى حج= | ||
حج یک صورت ظاهرى، و یک سیرت باطنى دارد که این سیرت باطنى بر مقام‌ها و مراتبى مشتمل است که پاره‌اى از | حج یک صورت ظاهرى، و یک سیرت باطنى دارد که این سیرت باطنى بر مقام‌ها و مراتبى مشتمل است که پاره‌اى از آنها جز براى خصصین و اهل معرفت میسر و حاصل نمى‌شود. <br> | ||
==منازل حج== | ==منازل حج== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
توجه به این‌که در این سفر روحانى در محضر خداوند، پیامبر اکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام)حضور دارد. <br> | توجه به این‌که در این سفر روحانى در محضر خداوند، پیامبر اکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام)حضور دارد. <br> | ||
«وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیرَى اللّهُ عَمَلَکمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ» <ref>توبه(9): 105.</ref> <br> | «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیرَى اللّهُ عَمَلَکمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ» <ref>توبه(9): 105.</ref> <br> | ||
'''مرتبه سوم، تخلیه:''' پس از مقام توبه و یقظه، باید به مقام تخلیه صعود کرد. مقام تخلیه آن است که دل را یکسره از صفات زشت و ناپسند و رذایل اخلاقى خالى کند و ریشه هرز صفات رذیله نظیرحسد، بخل، کبر، ریا، تملق، دروغ، تزویر، نفاق، جاه‌طلبى و غیره را که مایه تیره بختى و سیه روزى آدمى است، بسوزاند و به جاى | '''مرتبه سوم، تخلیه:''' پس از مقام توبه و یقظه، باید به مقام تخلیه صعود کرد. مقام تخلیه آن است که دل را یکسره از صفات زشت و ناپسند و رذایل اخلاقى خالى کند و ریشه هرز صفات رذیله نظیرحسد، بخل، کبر، ریا، تملق، دروغ، تزویر، نفاق، جاه‌طلبى و غیره را که مایه تیره بختى و سیه روزى آدمى است، بسوزاند و به جاى آنها درون خویش را به خصایص بالاى اخلاقى و فضایل عالى انسانى نظیر خیرخواهى، سخاوت، تواضع، اخلاص، صداقت، رأفت، زهد و غیره بیاراید. در این صورت حج او حج ابراهیمى خواهد بود: «إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِی لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الأَْرْضَ حَنِیفاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ» <ref>انعام(6): 79.</ref><br> | ||
حاجى باید در این سفر روحانى و سیر الى الله، نیت خویش را خالص کند و از هرگونه اغراض پست مادى و دنیایى بپرهیزد و جز رضاى خدا چیزى را در نظر نیاورد: «إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الأَْعْلى» <ref>لیل، 20</ref> و به تمام اعمال و رفتار و گفتارهاى خویش رنگ و صبغه الاهى بدهد که هیچ رنگ و صبغه‌اى از آن برتر نیست: «صِبْغَةَ اللّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً» <ref>بقره(2): 128.</ref> | حاجى باید در این سفر روحانى و سیر الى الله، نیت خویش را خالص کند و از هرگونه اغراض پست مادى و دنیایى بپرهیزد و جز رضاى خدا چیزى را در نظر نیاورد: «إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الأَْعْلى» <ref>لیل، 20</ref> و به تمام اعمال و رفتار و گفتارهاى خویش رنگ و صبغه الاهى بدهد که هیچ رنگ و صبغه‌اى از آن برتر نیست: «صِبْغَةَ اللّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً» <ref>بقره(2): 128.</ref> | ||
'''مرتبه چهارم، تجلیه:''' این مقام و مرتبه نصیب خصصین و اولیاى الاهى خواهد شد. حاجى در این مقام به نور خدا منور مى‌شود: «وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً یمْشِی بِهِ فِی النّاسِ» <ref>انعام(6):122.</ref>، و به لطف خدا به مقام عبودیت و بندگى مى‌رسد و بدین ترتیب ارزش‌ها را از ضد ارزش‌ها و ارزشمندان را از دون قیمتان و پاکان را از ناپاکان تمیز مى‌دهد: «إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یجْعَلْ لَکمْ فُرْقاناً»<ref>انفال(8):29.</ref>؛ البته برخى عارفان مرتبه تحلیه را بعد از مرتبه تخلیه افزوده‌اند که ما آن دو را با هم ذکر کردیم و به ذکر جداگانه آن نیازى نبود. <br> | '''مرتبه چهارم، تجلیه:''' این مقام و مرتبه نصیب خصصین و اولیاى الاهى خواهد شد. حاجى در این مقام به نور خدا منور مى‌شود: «وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً یمْشِی بِهِ فِی النّاسِ» <ref>انعام(6):122.</ref>، و به لطف خدا به مقام عبودیت و بندگى مى‌رسد و بدین ترتیب ارزش‌ها را از ضد ارزش‌ها و ارزشمندان را از دون قیمتان و پاکان را از ناپاکان تمیز مى‌دهد: «إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یجْعَلْ لَکمْ فُرْقاناً»<ref>انفال(8):29.</ref>؛ البته برخى عارفان مرتبه تحلیه را بعد از مرتبه تخلیه افزوده‌اند که ما آن دو را با هم ذکر کردیم و به ذکر جداگانه آن نیازى نبود. <br> | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
=== منزل سوم: سیر من الحق الى الخلق === | === منزل سوم: سیر من الحق الى الخلق === | ||
این منزل با بازگشت ازمکه و مدینه به وطن آغاز مى‌شود و در این منزل مسؤولیت از منزل اول و دوم مشکل‌تر است؛ چون در منزل اول و دوم خود سازى بود؛ ولى در این منزل دیگر سازى است و دیگر سازى آن قدر مشکل است که پیامبراکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله)فرمود: «شیبتنى سورة هود لمکان قوله: فاستقم کما امرت و من معک <ref>سیوطى، ج3، ص320</ref>؛ سوره هود مرا پیر کرده‌است؛ چون که خدا در این سوره فرموده تو و یارانت باید استقامت کنید»، و حاجى پس از این‌که به وطن بازگشت، باید وظیفه انبیا را به عهده گیرد: «الَّذِینَ یبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللّهِ» <ref>احزاب(33):39</ref>، و این دیگر سازى بسیار مشکل است و آنچه محاسن پیامبر را سفید کرد، دیگرسازى (و من معک) است. <br> | این منزل با بازگشت ازمکه و مدینه به وطن آغاز مى‌شود و در این منزل مسؤولیت از منزل اول و دوم مشکل‌تر است؛ چون در منزل اول و دوم خود سازى بود؛ ولى در این منزل دیگر سازى است و دیگر سازى آن قدر مشکل است که پیامبراکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله)فرمود: «شیبتنى سورة هود لمکان قوله: فاستقم کما امرت و من معک <ref>سیوطى، ج3، ص320</ref>؛ سوره هود مرا پیر کرده‌است؛ چون که خدا در این سوره فرموده تو و یارانت باید استقامت کنید»، و حاجى پس از این‌که به وطن بازگشت، باید وظیفه انبیا را به عهده گیرد: «الَّذِینَ یبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللّهِ» <ref>احزاب(33):39</ref>، و این دیگر سازى بسیار مشکل است و آنچه محاسن پیامبر را سفید کرد، دیگرسازى (و من معک) است. <br> | ||
حاجى پس از بازگشت به وطن، باید آنچه را که از حج آموخت و برداشت کرد، به دیگران تزریق کند و با رفتار و کردار و گفتار خویش، بهترین الگو براى مردم باشد و از این طریق بهترین ارمغان را از سفر عرفانى خویش به مردم مى‌دهد و پاداش آن نیز به همان اندازه بزرگ است: «مَنْ أَحْیاها فَکأَنَّما أَحْیا النّاسَ جَمِیعاً» <ref>مائده(5): 5.</ref> و از آن طرف اگر حاجى خداى ناکرده به وسیله عمل ناروایش ابهت حج را بى رنگ یا کم‌رنگ جلوه دهد، گناه او به اندازه‌اى بزرگ است که معلوم نیست به توبه موفق شود و قرآن درباره این حاجى مى‌فرماید: او نظیر کسى است که همه مردم جهان را کشته باشد: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیرِ نَفْس أَوْ فَساد فِی الأَْرْضِ فَکأَنَّما قَتَلَ النّاسَ جَمِیعاً» <ref>مائده، 32.</ref>؛ به همین سبب است که حضرت على(علیه‌السلام) «حج را آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و روشنگر و پاکسازى رسا و خالص کننده» (نهج البلاغه، خطبه قاصعه) مى‌شمارد «واستقم على شروط حجک و وفاء عهدک الذى عاهدت به مع ربک و اوجبته الى یوم القیامه» <ref>مصباح الشریعه، باب 22.</ref>؛ پس از اعمال حج بر اسرار و مراتب و منازل آن که در سفر عرفانى با خداى خود برقرار کرده‌اى، استقامت پیشه کن و تا روز قیامت بر | حاجى پس از بازگشت به وطن، باید آنچه را که از حج آموخت و برداشت کرد، به دیگران تزریق کند و با رفتار و کردار و گفتار خویش، بهترین الگو براى مردم باشد و از این طریق بهترین ارمغان را از سفر عرفانى خویش به مردم مى‌دهد و پاداش آن نیز به همان اندازه بزرگ است: «مَنْ أَحْیاها فَکأَنَّما أَحْیا النّاسَ جَمِیعاً» <ref>مائده(5): 5.</ref> و از آن طرف اگر حاجى خداى ناکرده به وسیله عمل ناروایش ابهت حج را بى رنگ یا کم‌رنگ جلوه دهد، گناه او به اندازه‌اى بزرگ است که معلوم نیست به توبه موفق شود و قرآن درباره این حاجى مى‌فرماید: او نظیر کسى است که همه مردم جهان را کشته باشد: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیرِ نَفْس أَوْ فَساد فِی الأَْرْضِ فَکأَنَّما قَتَلَ النّاسَ جَمِیعاً» <ref>مائده، 32.</ref>؛ به همین سبب است که حضرت على(علیه‌السلام) «حج را آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و روشنگر و پاکسازى رسا و خالص کننده» (نهج البلاغه، خطبه قاصعه) مى‌شمارد «واستقم على شروط حجک و وفاء عهدک الذى عاهدت به مع ربک و اوجبته الى یوم القیامه» <ref>مصباح الشریعه، باب 22.</ref>؛ پس از اعمال حج بر اسرار و مراتب و منازل آن که در سفر عرفانى با خداى خود برقرار کرده‌اى، استقامت پیشه کن و تا روز قیامت بر آنها پایدار باش. <br> | ||
به امید درک بیشتر معارف حج و احساس همدلى و یک‌پارچگى براى همه مؤمنان و مسلمانان موحد. <br> | به امید درک بیشتر معارف حج و احساس همدلى و یک‌پارچگى براى همه مؤمنان و مسلمانان موحد. <br> | ||