۸۷٬۱۹۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'میتوان' به 'میتوان') |
جز (جایگزینی متن - 'روشها' به 'روشها') |
||
(۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۷: | خط ۷: | ||
== بکتاشیه == | == بکتاشیه == | ||
طریقت بکتاشیه یکی از مهمترین | طریقت بکتاشیه یکی از مهمترین طریقتهای ترکیه به شمارمیرود. بَکتاشیه، طریقتی که خود را منسوب به حاجی بکتاش ولی زاهد خراسانی میدانند. ولی این دقیقاً به معنی ایجاد این مذهب به دست وی نیست. بسیاری پیدایش این مذهب را به دست فردی به نام بالم سلطان میدانند. | ||
این طریقه از آناتولی شروع شد و بر اثر برخورداری از حمایت رسمی دولت عثمانی و در پی کشورگشاییهای آن، به شبه جزیره بالکان و از آنجا به آلبانی راه یافت و بعدها خانقاههای بکتاشیه در آنجا ساخته شد. | این طریقه از آناتولی شروع شد و بر اثر برخورداری از حمایت رسمی دولت عثمانی و در پی کشورگشاییهای آن، به شبه جزیره بالکان و از آنجا به آلبانی راه یافت و بعدها خانقاههای بکتاشیه در آنجا ساخته شد. | ||
راهیابی این فرقه به شبه جزیره بالکان، در اسلام آوردن ساکنان آنجا سهم عمدهای داشت. امروزه بکتاشیه علاوه بر آلبانی و به طور محدود در ترکیه، در میان مردم سوریه، مصر، ترکهای مقیم اروپا و نیز مناطق آلبانیایی نشین و مسلمان مقدونیه و کوزوو رواج دارد. پایه گذار این فرقه سید محمود رضوی معروف به حاجی بکتاش ولی (م.669) است که زندگی وی در منابع مختلف با | راهیابی این فرقه به شبه جزیره بالکان، در اسلام آوردن ساکنان آنجا سهم عمدهای داشت. امروزه بکتاشیه علاوه بر آلبانی و به طور محدود در ترکیه، در میان مردم سوریه، مصر، ترکهای مقیم اروپا و نیز مناطق آلبانیایی نشین و مسلمان مقدونیه و کوزوو رواج دارد. پایه گذار این فرقه سید محمود رضوی معروف به حاجی بکتاش ولی (م.669) است که زندگی وی در منابع مختلف با افسانهها و حکایتهای اغراق میز آمیخته است. اجمالا میتوان گفت که وی از صوفیان ترکمن خراسانی، معروف به بابا، بود که از پیروان احمد یسوی (م.562 ق) بودند.<ref>لاجوردی، فاطمه، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 12/397)</ref>.احتمالا وی در سده 6 ق همراه با موج مهاجران ترکمن از شرق به آسیای صغیر آمده باشد. | ||
منابعی نیز در وجود تاریخی حاج بکتاش تردید کردهاند و پایه گذار واقعی طریقه بکتاشیه را بالیم سلطان یا بالیم بابا معروف به پیر دوم (م.922) دانستهاند (معصومی، دانشنامه ادب فارسی، 6/190؛ انوشه، دائرة المعارف تشیع، 3/388). برخی نیز مصرّند که وی خاستگاهی مسیحی داشته است. البته نظر غالب آن است که حاجی بکتاش پایه گذار بوده ولی بالیم سلطان این شکل خاص را به فرقه بخشیده و به اصول آن صورت ثابت و مشخص داده و آیینهای جدید و سلسله مراتبی در طریقه بکتاشیه بنیان نهاده است. | منابعی نیز در وجود تاریخی حاج بکتاش تردید کردهاند و پایه گذار واقعی طریقه بکتاشیه را بالیم سلطان یا بالیم بابا معروف به پیر دوم (م.922) دانستهاند (معصومی، دانشنامه ادب فارسی، 6/190؛ انوشه، دائرة المعارف تشیع، 3/388). برخی نیز مصرّند که وی خاستگاهی مسیحی داشته است. البته نظر غالب آن است که حاجی بکتاش پایه گذار بوده ولی بالیم سلطان این شکل خاص را به فرقه بخشیده و به اصول آن صورت ثابت و مشخص داده و آیینهای جدید و سلسله مراتبی در طریقه بکتاشیه بنیان نهاده است. | ||
در باب عقاید حاجی بکتاش ولی گفتهاند که مشرب توحید و تجرید بر وی غالب بوده و اغلب اوقات مغلوب حال | در باب عقاید حاجی بکتاش ولی گفتهاند که مشرب توحید و تجرید بر وی غالب بوده و اغلب اوقات مغلوب حال میشده و چون به هوش میآمده به لعن و طعن مخالفان میپرداخته و با وجود کثرت و ازدحام مطلقاً عقیده خودش را استتار نمیکرده است (شیرازی، طرائق الحقائق، 2/347). | ||
با توجه به آن که در کتاب المقالات حاجی بکتاش که در اصل به زبان عربی نگاشته شده، مراسم سرّی و آموزههای بکتاشی مشخصاً ذکر نشده، این نظر تأیید میشود. حاجی بکتاش هم روزگار اورخان دومین فرمانروای عثمانی، بوده و نزد او تقربی نیز داشته است (معصومی، همان جا، 191). | با توجه به آن که در کتاب المقالات حاجی بکتاش که در اصل به زبان عربی نگاشته شده، مراسم سرّی و آموزههای بکتاشی مشخصاً ذکر نشده، این نظر تأیید میشود. حاجی بکتاش هم روزگار اورخان دومین فرمانروای عثمانی، بوده و نزد او تقربی نیز داشته است (معصومی، همان جا، 191). | ||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
به عبارت دیگر، علوی شدن ارثی است و اگر کسی علوی متولّد نشود، نمیتواند، علوی باشد. اما بکتاشی شدن اکتسابی (اختیاری) است و هر کسی که بخواهد، میتواند بکتاشی شود. سیّد بودن «دَده» در میان علویان شرط است، اما در بکتاشیّه برای «بابا» شدن نیازی به سیّد بودن نیست. امروزه در ترکیه واژههای «علوی» و «بکتاشی» با یکدیگر بسیار گره خوردهاند و به صورت «علوی ـ بکتاشی» به کار میروند. | به عبارت دیگر، علوی شدن ارثی است و اگر کسی علوی متولّد نشود، نمیتواند، علوی باشد. اما بکتاشی شدن اکتسابی (اختیاری) است و هر کسی که بخواهد، میتواند بکتاشی شود. سیّد بودن «دَده» در میان علویان شرط است، اما در بکتاشیّه برای «بابا» شدن نیازی به سیّد بودن نیست. امروزه در ترکیه واژههای «علوی» و «بکتاشی» با یکدیگر بسیار گره خوردهاند و به صورت «علوی ـ بکتاشی» به کار میروند. | ||
مبانی عقیدتی این طریقت برگرفته از تصوف و تشیع است. گرچه برخی بکتاشیه را به اشتباه از اسلام سنی میدانند اما با توجه به مبانی فکری که دارند آنها را میتوان به عنوان | مبانی عقیدتی این طریقت برگرفته از تصوف و تشیع است. گرچه برخی بکتاشیه را به اشتباه از اسلام سنی میدانند اما با توجه به مبانی فکری که دارند آنها را میتوان به عنوان فرقهای از شیعیان نگریست. چنان که همانند شیعیان اثنی عشری ایران به دوازده امام قایل اند و امام جعفر صادق را به عنوان مهمترین امام خود میدانند. بکتاشیان به خدای بزرگ ومتعال محمد علی خدیجه فاطمه حسن و حسین باور دارند. آنان ضمن باور به دوازده امام ارتباط خود با طریقت عرفانی را از امام موسی کاظم(علیهالسلام) میدانند. وحاج بکتاش ولی از فرزندان ان امام دانسته شده است. بکتاشیان همانند دیگرشیعیان برای امام حسین(علیهالسلام) وشهدای کربلا ماتم میگیرند. دوره ویژه عزاداری«ماتم» نام دارد. | ||
=== نورسیها(نورچی ها) === | === نورسیها(نورچی ها) === | ||
خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
نورجیها رهبر اصلی خود را رسول اکرم(ص)میدانند ولی درافکار امروزی، پیرو " شیخ سعید نورسی" معروف به " بدیع الزمان نورسی" میباشند که با آتاتورک هم عصر بوده است. مهمترین کتاب نورسی بنام " کلیات رساله نور" است که مبین اصول اساسی این طریقت میباشد. در این رساله آمده است که مهمترین وظیفه مسلمانان معاصر، حفظ ایمان خود در مقابل علم و فلسفه میباشد.. " در این رساله آمده است که مهمترین وظیفه مسلمانان معاصر حفظ ایمان خود در مقابل علم و فلسفه میباشد. | نورجیها رهبر اصلی خود را رسول اکرم(ص)میدانند ولی درافکار امروزی، پیرو " شیخ سعید نورسی" معروف به " بدیع الزمان نورسی" میباشند که با آتاتورک هم عصر بوده است. مهمترین کتاب نورسی بنام " کلیات رساله نور" است که مبین اصول اساسی این طریقت میباشد. در این رساله آمده است که مهمترین وظیفه مسلمانان معاصر، حفظ ایمان خود در مقابل علم و فلسفه میباشد.. " در این رساله آمده است که مهمترین وظیفه مسلمانان معاصر حفظ ایمان خود در مقابل علم و فلسفه میباشد. | ||
پیروان این طریقت به مسائلی همچون سازماندهی و تشکیلات اهمیتی نمیدهند ولی در بین خود دارای درجاتی همچون دوست، برادر، طلبه و... هستند. از نظر گاهایشان " دوست" شخصی است که خود را به طریقت نورجی نزدیک کرده و وظیفه دارد که با مظالم و | پیروان این طریقت به مسائلی همچون سازماندهی و تشکیلات اهمیتی نمیدهند ولی در بین خود دارای درجاتی همچون دوست، برادر، طلبه و... هستند. از نظر گاهایشان " دوست" شخصی است که خود را به طریقت نورجی نزدیک کرده و وظیفه دارد که با مظالم و بدعتگزاری ها بشدت مقابله کند. افرادی که در راه گسترش و تبلیغ رساله نور کمر همت بسته و هفت گناه دوری جسته و نمازهای واجب خود را بجا میآورند نیز تشکیل دهنده طیف برادران میباشند طلبهها نیز رساله نور را همانند مال خود شمرده و مهمترین وظیفه خود را انتشار آن میدانند از اصول اولیه نورچی ها دوری و عدم شرکت مستقیم در حرکات سیاسی و پرهیز از اعمالی است که باعث خدشه دار شدن جامعه میگردد. | ||
در عین حال پیروان این طریقت وظیفه دارند که مانع اجراء این اعمال از جانب دیگران هم بشوند ولی با این وجود خود سعید نورسی در خصوص طریقه زندگی و رابطه با احزاب همواره شیوههای پراگماتیستی (مصلحت گرایی) را بکار گرفت. به نظر او همواره باید از حزبی طرفداری نمود که بتواند مساعدترین شرایط را برای حرکت پیروان طریقت مهیا سازد. | در عین حال پیروان این طریقت وظیفه دارند که مانع اجراء این اعمال از جانب دیگران هم بشوند ولی با این وجود خود سعید نورسی در خصوص طریقه زندگی و رابطه با احزاب همواره شیوههای پراگماتیستی (مصلحت گرایی) را بکار گرفت. به نظر او همواره باید از حزبی طرفداری نمود که بتواند مساعدترین شرایط را برای حرکت پیروان طریقت مهیا سازد. | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
نورچی ها برای مسائل انتشاراتی اهمیت خاصی قائل شده و مجلههایی چون " ذوالفقار"، اخوت" را منتشر نمودهاند اما مهمترین ارگان ایشان روزنامه " ینی آسیا" محسوب میشود. این طریقت همواره طرفدار حاکمیت بوده و خود را به عنوان مبلغ دموکراسی معرفی نموده است. | نورچی ها برای مسائل انتشاراتی اهمیت خاصی قائل شده و مجلههایی چون " ذوالفقار"، اخوت" را منتشر نمودهاند اما مهمترین ارگان ایشان روزنامه " ینی آسیا" محسوب میشود. این طریقت همواره طرفدار حاکمیت بوده و خود را به عنوان مبلغ دموکراسی معرفی نموده است. | ||
این جریان ازآغاز انقلاب اسلامی در ایران روزنامه ینی آسیا با بی علاقگی بهاین موضوع برخورد میکرد که البته با توجه به دید گاههای این طریقت مسئله غیر منتظرهای محسوب نمیگردید. یکی از رهبران این طریقت بنام " صفا مورسل" در این خصوص چنین میگوید: " نمیتوان انقلاب ایران را بعنوان یک انقلاب اسلامی قبول نمود اسلام دین صلح و | این جریان ازآغاز انقلاب اسلامی در ایران روزنامه ینی آسیا با بی علاقگی بهاین موضوع برخورد میکرد که البته با توجه به دید گاههای این طریقت مسئله غیر منتظرهای محسوب نمیگردید. یکی از رهبران این طریقت بنام " صفا مورسل" در این خصوص چنین میگوید: " نمیتوان انقلاب ایران را بعنوان یک انقلاب اسلامی قبول نمود اسلام دین صلح و خوشبینی است ولی در ایران اسلامیت را بعنوان ایدئولوژی کینه و خصومت بکار گرفتهاند بهاین واسطه با نگاه کردن به انقلاب ایران نمیتوان درباره اسلام داوری نمود. دنیای غرب روشهای غلط و خطاهای ایران را در مورد استفاده قرار داده و با توسل به آنها سعی در کاهش علاقه مردم نسبت به اسلام را دارد. | ||
انقلاب ایران، اسلام را به شکل ترسناک و بدی که در شان آن نیست | انقلاب ایران، اسلام را به شکل ترسناک و بدی که در شان آن نیست جلوهگر ساخته است. " مجله " کپرو" در حزیران سال 1987 .م. با تیتر بزرگ بر روی جلد خود مینویسد " خمینی یا اسلام"؟ در ذیل این عنوان آمده است؛ انقلاب ایران " بر پایه اعتقادات شیعه بوده و هیچگونه شانسی برای پیروزی دنیای " تسنن" ندارد. به نظر او امام خمینی قرآن یک کتاب سیاسی است. امام خمینی اسلام را به صورت دینی که مربوط به جهاد و مبارزه میباشد. تعریف میکند و وظیفه اصلی خود را حفاظت از اسلام میداند امام خمینی دکترین خود را پشت کلمات قیام و عصیان پنهان نموده است. | ||
مجله کپرو در جائی دیگر مینویسد در افکار امام خمینی به یک جمله که در خصوص کارهای ایمانی باشد برخورد نمیکنیم این مجله ضمن شرحی در باب افکار و اعتقادات شیعیان، بازتاب ایدئولوژی انقلاب اسلامی در ترکیه را اینگونه شرح میدهد: "در آغاز افرادی که مترجم خمینی بودند، فعالیتهای گستردهایی از خود نشان میدادند ولی اکنون ایشان هم به غلط بودن این افکار معترف بوده و نظرات خود را درباره مسائل تغییر دادهاند". | مجله کپرو در جائی دیگر مینویسد در افکار امام خمینی به یک جمله که در خصوص کارهای ایمانی باشد برخورد نمیکنیم این مجله ضمن شرحی در باب افکار و اعتقادات شیعیان، بازتاب ایدئولوژی انقلاب اسلامی در ترکیه را اینگونه شرح میدهد: "در آغاز افرادی که مترجم خمینی بودند، فعالیتهای گستردهایی از خود نشان میدادند ولی اکنون ایشان هم به غلط بودن این افکار معترف بوده و نظرات خود را درباره مسائل تغییر دادهاند". | ||
خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
== طریقت نقشبندی == | == طریقت نقشبندی == | ||
فرقة نقشبندیه یکی ازین | فرقة نقشبندیه یکی ازین سلسلههای صوفیه است که توسط خواجه بهاءالدین محمد بن محمد بخاری در قرن هشتم هجری قمری تأسیس گردیده است. او در سال 718 [6] یا 728 ق در بخارا متولد گردیده و در سال 791 ق وفات یافته است. | ||
در مورد اسم نقشبند و وجه تسمیه نقشبدیه چند وجه ذکر شده است: | در مورد اسم نقشبند و وجه تسمیه نقشبدیه چند وجه ذکر شده است: | ||
خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
2. بعضیها میگویند که ذکر خداوند متعال در اثر گفتن زیاد در قلب او نقش بسته بود به این دلیل به او نقشبندی گفتهاند. | 2. بعضیها میگویند که ذکر خداوند متعال در اثر گفتن زیاد در قلب او نقش بسته بود به این دلیل به او نقشبندی گفتهاند. | ||
3. برخی گفتهاند که او مانند پدرش بافندة پارچه ای بنام کیمخا (کیمخاف) بوده و بر این پارچه ها | 3. برخی گفتهاند که او مانند پدرش بافندة پارچه ای بنام کیمخا (کیمخاف) بوده و بر این پارچه ها نقشهای گل میزده است بدین سبب به شاه نقشبند معروف گشته و به نقشبندی ملقب گردیده است. | ||
فرقههای صوفیه برای کسب اعتبار فرقه شان به نحوی سلسه اقطاب شان را (برخی از طریق ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ و برخی از غیر این طریق) به پیامبر خدا | فرقههای صوفیه برای کسب اعتبار فرقه شان به نحوی سلسه اقطاب شان را (برخی از طریق ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ و برخی از غیر این طریق) به پیامبر خدا میرسانند. فرقه نقشبدیه نیز از طریق سلمان فارسی و بعد از آن از طریق ابوبکر خلیفه اول، سلسله و شجرهنامه اقطاب شان را به پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ رسانده است. | ||
آنان در میان سلسله شان امام صادق ـ علیه السّلام ـ را به عنوان قطب پنجم قرار داده و معتقدند، بعد از آن حضرت، خرقه درویشی به بایزید بسطامی منتقل شده و از او به | آنان در میان سلسله شان امام صادق ـ علیه السّلام ـ را به عنوان قطب پنجم قرار داده و معتقدند، بعد از آن حضرت، خرقه درویشی به بایزید بسطامی منتقل شده و از او به قطبهای بعدی انتقال پیدا کرده است. عجیب این است که اسم خود بهاءالدین نقشبند با اینکه شاگرد خواجه عبدالخاق عجدوانی قطب دهم این فرقه بوده است، در میان سلسله اقطاب دیده نمیشود. | ||
این فرقه در مناطق مختلف مانند ایالت هانسوی چین، ترکیه، آسیای میانه، هند، افغانستان و ایران دارای پیرو میباشد که معمولاً پیروان آن منسوب به اهل سنت هستند و در میان شیعیان پیرون اندک دارد. | این فرقه در مناطق مختلف مانند ایالت هانسوی چین، ترکیه، آسیای میانه، هند، افغانستان و ایران دارای پیرو میباشد که معمولاً پیروان آن منسوب به اهل سنت هستند و در میان شیعیان پیرون اندک دارد. | ||
این فرقه افزون بر عقاید و آراء مشترک با سایر فرقههای صوفیه مثل وحدت وجود، حلول، سیر و سلوک خانقاهی و امثال اینها عقاید اختصاصی دارد. که این فرقه را از فرقههای دیگر متمایز | این فرقه افزون بر عقاید و آراء مشترک با سایر فرقههای صوفیه مثل وحدت وجود، حلول، سیر و سلوک خانقاهی و امثال اینها عقاید اختصاصی دارد. که این فرقه را از فرقههای دیگر متمایز میسازد که به برخی از آنها اشاره میشود. | ||
1. طریقت نقشبندیه بر مبنای زندگی دسته جمعی در خانقاه ها گذارده شده و گوشه گیری و زهد را منکر است و ذکر خفی را معمول میدارد. | 1. طریقت نقشبندیه بر مبنای زندگی دسته جمعی در خانقاه ها گذارده شده و گوشه گیری و زهد را منکر است و ذکر خفی را معمول میدارد. | ||
2. خرقه درویشی این فرقه به رنگ زرد و خاکستری میباشد که از امتیاز ظاهری درویشان این سلسله به شمار میآید. | 2. خرقه درویشی این فرقه به رنگ زرد و خاکستری میباشد که از امتیاز ظاهری درویشان این سلسله به شمار میآید. | ||
خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
ب: مقام ملاحظة دقت. | ب: مقام ملاحظة دقت. | ||
ج: مقام ملاحظة دل. | ج: مقام ملاحظة دل. | ||
بنابراین فرقه نقشبندیه هیچ تفاتی با فرقهها و | بنابراین فرقه نقشبندیه هیچ تفاتی با فرقهها و سلسلههای دیگر صوفیه مثل قادریه، گنابادیه، ذهبیه، و ... در ارکان و عقاید و ... ندارد و همگی به سهم خودشان مایه اختلاف در انحراف خصوصاً در میان جوانان مسلمان شده و دشمنان دین از آن به نفع خود بهرهبرداری نمودهاند. چنانچه در عصر حاضر اغلب مراکز اصلی و اقطاب این طریقت ها در کشورهای غربی مثل آمریکا، انگلستان و برخی از کشورهای اروپایی میباشند.<ref>https://www.andisheqom.com/fa/question/view/867</ref> | ||
پس از سال 1970م طریقت نقشبندی در میان اهل سنت ترکیه گسترش بسیار یافته است. اینان امروزه اگرچه نه به اندازة طریقت نور، اما به نوبه خود فعالاند. مثبتترین کاری که نقشبندیها؛ به ویژه یک گروه آنان به نام «اشیکلار» انجام دادهاند، خنثا کردن تبلیغات و نفوذ وهابیت در کشور است. مریدهای این طریقت، خانه به خانه گشتند و کتابی به نام سعادت ابدیه را در میان مردم پخش کردند که محتوای آن نقدهایی بر عقاید وهابیت بود. امروزه کمپانی اخلاص و شبکه تلویزیونی TGRT در دست آنان است19 که میتوان گفت این رسانة تلویزیونی بزرگترین دشمن افکار شیعه اثناعشری است. | پس از سال 1970م طریقت نقشبندی در میان اهل سنت ترکیه گسترش بسیار یافته است. اینان امروزه اگرچه نه به اندازة طریقت نور، اما به نوبه خود فعالاند. مثبتترین کاری که نقشبندیها؛ به ویژه یک گروه آنان به نام «اشیکلار» انجام دادهاند، خنثا کردن تبلیغات و نفوذ وهابیت در کشور است. مریدهای این طریقت، خانه به خانه گشتند و کتابی به نام سعادت ابدیه را در میان مردم پخش کردند که محتوای آن نقدهایی بر عقاید وهابیت بود. امروزه کمپانی اخلاص و شبکه تلویزیونی TGRT در دست آنان است19 که میتوان گفت این رسانة تلویزیونی بزرگترین دشمن افکار شیعه اثناعشری است. | ||
خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
بنای طریقت نقشبندی بر یازده عبارت است. این یازده عبارت فارسی که به همین هیأت و صورت در متون عربی و ترکی نیز به کار رفته است، عبارت است از: | بنای طریقت نقشبندی بر یازده عبارت است. این یازده عبارت فارسی که به همین هیأت و صورت در متون عربی و ترکی نیز به کار رفته است، عبارت است از: | ||
هوش در دم، نظر بر قدم، سفر در وطن، خلوت در انجمن، یاد کرد، بازگشت، نگاهداشت، یادداشت، وقوف عددی، وقوف زمانی و وقوف قلبی. و اینک با استفاده از آثار نقشبندیه و اقوال مشایخ این طریقه مختصرا به شرح آن کلمات | هوش در دم، نظر بر قدم، سفر در وطن، خلوت در انجمن، یاد کرد، بازگشت، نگاهداشت، یادداشت، وقوف عددی، وقوف زمانی و وقوف قلبی. و اینک با استفاده از آثار نقشبندیه و اقوال مشایخ این طریقه مختصرا به شرح آن کلمات میپردازیم: | ||
1ـ هوش در دم: | 1ـ هوش در دم: | ||
خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
هوش دردم آن است که (هر نفسی که از درون برآید باید که از سر حضور و آگاهی باشد و غفلت به آن راه نیابد). | هوش دردم آن است که (هر نفسی که از درون برآید باید که از سر حضور و آگاهی باشد و غفلت به آن راه نیابد). | ||
حضرت خواجه بهاءالدین فرمودهاند که :(بنای کار سالک را بر ساعت کردهاند تا دریابنده ی نفس شود که به حضور میگذرد یا به بر رفت). ونیز (بنای کار در این راه بر نفس | حضرت خواجه بهاءالدین فرمودهاند که :(بنای کار سالک را بر ساعت کردهاند تا دریابنده ی نفس شود که به حضور میگذرد یا به بر رفت). ونیز (بنای کار در این راه بر نفس میباید کرد. چنانکه اشتغال به وظیفه اهم زمان حال از تذکر ماضی و تفکر در مستقبل مشغول گرداند و نفس را نگذارد که ضایع گردد و در خرق و دخول نفس و حفظ مابین النفسین سعی نماید که به غفلت فرو نرود و برنیاید). | ||
مولانا سعدالدین کاشغری گفته است:(هوش در دم یعنی انتقال از نفسی به نفسی | مولانا سعدالدین کاشغری گفته است:(هوش در دم یعنی انتقال از نفسی به نفسی مییابد که از سر غفلت نباشد و از سر حضور باشد. وهر نفسی که میزند از حق سبحانه خالی و غافل نبود). | ||
علاءالدین آبیزی (متوفی 892) ـ از اصحاب سعدالدین کاشغری و مولانا عبدالرحمان جامی ـ گوید: (در طریقه ی خواجگان قدس الله تعالی ارواحهم، هوش در دماصل اعظم است اگر دمی به غفلت گذرد آن را گناه بزرگ دانند تا حدی که بعضی کفر شمرند شعر شیخ عطار قدس سره تأیید این قول میکند که میفرماید: | علاءالدین آبیزی (متوفی 892) ـ از اصحاب سعدالدین کاشغری و مولانا عبدالرحمان جامی ـ گوید: (در طریقه ی خواجگان قدس الله تعالی ارواحهم، هوش در دماصل اعظم است اگر دمی به غفلت گذرد آن را گناه بزرگ دانند تا حدی که بعضی کفر شمرند شعر شیخ عطار قدس سره تأیید این قول میکند که میفرماید: | ||
خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
2ـ نظر بر قدم: | 2ـ نظر بر قدم: | ||
نظر بر قدم آن است که (سالک را در رفتن و آمدن درشهر و صحرا و همه جا نظر او بر پشت پای او باشد تا نظر او پراکنده نشود و به جایی که | نظر بر قدم آن است که (سالک را در رفتن و آمدن درشهر و صحرا و همه جا نظر او بر پشت پای او باشد تا نظر او پراکنده نشود و به جایی که نمیباید نیفتد). زیرا که مبتدی چون نظرش به نقوش و الوان اطراف خود افتد حالش از خود میگردد و تباه میشود و از رسیدن به مقصود باز میماند. چه سالک مبتدی توانایی حفظ قلب را ندارد و چون نظرش بر مبصرات افتد دلش از جمعیت بیرون میشود و خاطرش را پراکندگی میرباید. | ||
و به گفته ی فخرالدین کاشفی: (می شاید که نظر بر قدم اشارت به سرعت سیر سالک بود در قطع مسافات هستی و طی عقبات خود پرستی؛ یعنی نظرش به هر جا که منتهی شود فی الحال قدم بر آن نهد و آن که ابومحمد رویم قدس سره گفته است که: (ادب المسافران لا یجاوز همة قدمه) اشارت به این معنی است). | و به گفته ی فخرالدین کاشفی: (می شاید که نظر بر قدم اشارت به سرعت سیر سالک بود در قطع مسافات هستی و طی عقبات خود پرستی؛ یعنی نظرش به هر جا که منتهی شود فی الحال قدم بر آن نهد و آن که ابومحمد رویم قدس سره گفته است که: (ادب المسافران لا یجاوز همة قدمه) اشارت به این معنی است). | ||
خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
(سفر در وطن آن است که سالک در طبیعت بشری سفر کند. یعنی از صفات بشری به صفات ملکی و از صفات ذمیمه به صفات حمیده انتقال فرماید). | (سفر در وطن آن است که سالک در طبیعت بشری سفر کند. یعنی از صفات بشری به صفات ملکی و از صفات ذمیمه به صفات حمیده انتقال فرماید). | ||
شیخ احمد سرهندی گوید: این کلمه مبارکه (سفر در وطن) عبارت است از سیر انفسی و منشأ حصول اندراج نهایت در ابدیت است که از خصایص طریقه ی علیه ی نقشبندیه است و این سیر | شیخ احمد سرهندی گوید: این کلمه مبارکه (سفر در وطن) عبارت است از سیر انفسی و منشأ حصول اندراج نهایت در ابدیت است که از خصایص طریقه ی علیه ی نقشبندیه است و این سیر اگرچه در دیگر طرق نیز هست، ولیکن آنان را جز در نهایت و بعد از سیر آفاقی حاصل نشود و اما سالک این راه آغازش از این سیر است و در ضمن آن سیر آفاقی را نیز طی کند. | ||
سعدالدین کاشغری درباره ی سفر در وطن گوید: (شخص خبیث به هر جای که انتقال کند خباثت از وی زایل نمیشود تا انتقال نکند از صفات خبیثه و پوشیده نباشد که احوال مشایخ طریقت (قدس) در اختیار سفر و اقامت مختلف افتاده است. بعضی از ایشان در بدایت سفر نند و در نهایت مقیم شوند و بعضی در بدایت و نهایت سفر کنند و بعضی در بدایت مقیم شوند و در نهایت سفر کنند و بعضی در بدایت و نهایت مقیم باشند و سفر نکنند و هر طایفه را از این چهار فرقه در سفر و اقامت نیتی صادق و غرضی صحیح است... اما در طریقه خواجگان (قدس) در سفر و اقامت آن است که در بدایت حال چندان سفر کنند که خود را به ملازمت عزیزی رسانند پس در خدمت وی مقیم شوند و اگر هم در دیار خود کسی از این طایفه یابند ترک سفر کرده به ملازمت وی شتابند و سعی جمیل در تحصیل ملکه آگاهی به تقدیم رسانند). | سعدالدین کاشغری درباره ی سفر در وطن گوید: (شخص خبیث به هر جای که انتقال کند خباثت از وی زایل نمیشود تا انتقال نکند از صفات خبیثه و پوشیده نباشد که احوال مشایخ طریقت (قدس) در اختیار سفر و اقامت مختلف افتاده است. بعضی از ایشان در بدایت سفر نند و در نهایت مقیم شوند و بعضی در بدایت و نهایت سفر کنند و بعضی در بدایت مقیم شوند و در نهایت سفر کنند و بعضی در بدایت و نهایت مقیم باشند و سفر نکنند و هر طایفه را از این چهار فرقه در سفر و اقامت نیتی صادق و غرضی صحیح است... اما در طریقه خواجگان (قدس) در سفر و اقامت آن است که در بدایت حال چندان سفر کنند که خود را به ملازمت عزیزی رسانند پس در خدمت وی مقیم شوند و اگر هم در دیار خود کسی از این طایفه یابند ترک سفر کرده به ملازمت وی شتابند و سعی جمیل در تحصیل ملکه آگاهی به تقدیم رسانند). | ||
ناصرالدین عبیدالله احرار گفته است: (در سفر مبتدی را جز پریشانی دل هیچ حاصل نیست ... سفر وقتی مبارک است که صفت تمکین حاصل شده باشد ... مبتدی را سفر مناسب نیست. وی را در گوشه ای | ناصرالدین عبیدالله احرار گفته است: (در سفر مبتدی را جز پریشانی دل هیچ حاصل نیست ... سفر وقتی مبارک است که صفت تمکین حاصل شده باشد ... مبتدی را سفر مناسب نیست. وی را در گوشه ای میباید نشست و صفت تمکین حاصل کرد. کسی را که بدین بدین طریقه مشغول است هم در شهر و ولایت خود بودن اولی است زیرا که تشنیع و ملامت خویشان و آشنایان و ناموس از مردمان وی را مانع آید از آنکه خلاف شریعت کاری کند و مرتکب نامرضی شود. و برخی مشایخ بر خلاف این رفتهاند و گفتهاند که مبتدی سفر میباید کرد تا به سبب مهاجرت و مفارقت اخوان از بعضی عادات رسمی و مألوفات طبیعی خلاص شود و به واسطه ریاضات و مجاهدات که از لوازم سفر است وی را فیالجمله تصفیه و تزکیه حاصل گردد...) | ||
۴- خلوت در انجمن | ۴- خلوت در انجمن | ||
خلوت بر دو نوع است: یکی خلوت ظاهری که سالک دور از مردم در زاویه ای خلوت به تنها | خلوت بر دو نوع است: یکی خلوت ظاهری که سالک دور از مردم در زاویه ای خلوت به تنها مینشیند تا او را اطلاع بر عالم ملکوت حاصل شود. زیرا حواس ظاهره از کار بازداشته شود و حواس باطنه به مطالعه ی آیات ملکوت میپردازد. نوع دوم خلوت باطنی است. یعنی آنکه باطن سالک در مشاهده ی اسرار حق باشد و خود به ظاهر با خلق باشد. و خلوت در انجمن با خلوت در جلوت، همین نوع دوم از خلوت است. | ||
خواجه اولیا کبیر _از خلفای عبدالخالق غجدوانی_ در شرح خلوت در انجمن گفته است: خلوت در انجمن آن است که اشتغال و استغراق و ذکر به مرتبه ای رسد که اگر به بازار در آید، هیچ سخن و آواز نشنوند به سبب استیلاء ذکر بر حقیقت دل. | خواجه اولیا کبیر _از خلفای عبدالخالق غجدوانی_ در شرح خلوت در انجمن گفته است: خلوت در انجمن آن است که اشتغال و استغراق و ذکر به مرتبه ای رسد که اگر به بازار در آید، هیچ سخن و آواز نشنوند به سبب استیلاء ذکر بر حقیقت دل. | ||
خط ۱۹۴: | خط ۱۹۴: | ||
بهاءالدین نقشبند در شرح این کلمه گفته است: (وقوف زمانی که کارگزارنده رونده ی راه است آن است که بنده واقف احوال خود باشد که هر زمانی صفت و حال او چیست موجب شکر است یا موجب عذر ؟». ونیز گفته است: «بنای کار سالک را در وقوف زمانی بر ساعت نهادهاند که دریابنده ی نفس شود که بر حضور میگذرد یا به بر رفت). | بهاءالدین نقشبند در شرح این کلمه گفته است: (وقوف زمانی که کارگزارنده رونده ی راه است آن است که بنده واقف احوال خود باشد که هر زمانی صفت و حال او چیست موجب شکر است یا موجب عذر ؟». ونیز گفته است: «بنای کار سالک را در وقوف زمانی بر ساعت نهادهاند که دریابنده ی نفس شود که بر حضور میگذرد یا به بر رفت). | ||
مولانا یعقوب چرخی گوید: (حضرت خواجه ی بزرگ (خواجه بهاءالدین) قدس الله تعالی سره مرا در حال قبض به استغفار امر فرمودند و در حال بسط به شکر .وفرمودند که رعایت | مولانا یعقوب چرخی گوید: (حضرت خواجه ی بزرگ (خواجه بهاءالدین) قدس الله تعالی سره مرا در حال قبض به استغفار امر فرمودند و در حال بسط به شکر .وفرمودند که رعایت ایندو حال وقوف زمانی است). | ||
وقوف زمانی در طریقه ی نقشبندیه معادل است با محاسبه نزد صوفیان دیگر. | وقوف زمانی در طریقه ی نقشبندیه معادل است با محاسبه نزد صوفیان دیگر. | ||
خط ۲۱۴: | خط ۲۱۴: | ||
معنی دیگر آن است که ذاکر از دل خود واقف باشد. یعنی (دراثنای ذکر متوجه به این قطعه لحم صنوبری الشکل شود که او را به مجاز دل میگویند ...و او را مشغول و گویا به ذکر گرداند و مگذارد که از ذکر و مفهوم ذکر غافل و ذاهل گردد. | معنی دیگر آن است که ذاکر از دل خود واقف باشد. یعنی (دراثنای ذکر متوجه به این قطعه لحم صنوبری الشکل شود که او را به مجاز دل میگویند ...و او را مشغول و گویا به ذکر گرداند و مگذارد که از ذکر و مفهوم ذکر غافل و ذاهل گردد. | ||
خواجه بهاءالدین نشبند در ذکر بازداشتن نفس (حبس نفس) را لازم | خواجه بهاءالدین نشبند در ذکر بازداشتن نفس (حبس نفس) را لازم نمیشمردند ،اگر چه آن را مفید میدانستند. ولی وقوف قلبی را (به هر دو معنی که گفته شد) لازم میدانستهاند. (رعایت وقوف قلبی را مهمتر میداشتند و لازم میشمردند .زیرا که خلاصه ی آنچه مقصود است از ذکر وقوف قلبی است). | ||
((منبع: انیس الطالبین و عده السالکین به تصحیح و مقدمه دکتر خلیل ابراهیم ضاری اوغلی برگرفته از وبلاگ نقشبندیه کمالیه))<ref>http://081390.blogfa.com/post/203</ref> | ((منبع: انیس الطالبین و عده السالکین به تصحیح و مقدمه دکتر خلیل ابراهیم ضاری اوغلی برگرفته از وبلاگ نقشبندیه کمالیه))<ref>http://081390.blogfa.com/post/203</ref> | ||
خط ۲۲۶: | خط ۲۲۶: | ||
=== حقیقت چی لرHAKIKATCILAR=== | === حقیقت چی لرHAKIKATCILAR=== | ||
رهبری ابن جماعت برعهده شیخ عمراونگوت میباشد. این گروه کتابهایی باهدف انتقاد از | رهبری ابن جماعت برعهده شیخ عمراونگوت میباشد. این گروه کتابهایی باهدف انتقاد از جمالالدین کاپلان، موسس " اتحادیه جمعیتها و جماعتهای اسلامی " و " دولت اسلامی فدرال آناطولی " که فوت کرد و همچنین از فتح الله گولن رهبریکی از شاخههای نور جی، پروفسور نجم الدین اربکان، گروه سلیمانجی ها، گروه مسجد اسماعیل آقا وسازمان امور دیانت منتشرکرده است. این گروه در دوزجه، بورسا وآنکارا فعال میباشد. طریقت حقیقت چی لر براصل اطاعت مطلق از شیخ سازماندهی شده است. | ||
=== طریقت نقشبندی منزل === | === طریقت نقشبندی منزل === | ||
خط ۲۳۵: | خط ۲۳۵: | ||
=== طریقت نقشبندی سلیمان جی لر === | === طریقت نقشبندی سلیمان جی لر === | ||
موسس این طریقت سلیمان حلمی توناخان HILMI TUNAHAN میباشد. او از نوادگان شیخ | موسس این طریقت سلیمان حلمی توناخان HILMI TUNAHAN میباشد. او از نوادگان شیخ صلاحالدین ابن سراجالدین شیخ طریقت نقشبندی بود. سلیمان حلمی توناخان کلاسهای قرآن را تاسیس نمود. | ||
طریقت سلیمانجی لر، درترکیه وکشورهای اروپایی بخصوص در آلمان فعال هستند. درهمه | طریقت سلیمانجی لر، درترکیه وکشورهای اروپایی بخصوص در آلمان فعال هستند. درهمه استانهای ترکیه کلاسهای قرآن وابسته به این طریقت فعال هستند. رهبران فعلی این طریقت را دوبرادر بنام احمد دنیزاولگون و بایزید دنیزاولگون برعهده دارند. هزار و پانصد کلاس قرآن و خوابگاه دانش آموزی و دانشجویی دراختیار دارند. | ||
=== طریقت ارن کوی === | === طریقت ارن کوی === | ||
خط ۲۴۴: | خط ۲۴۴: | ||
شیخ محمود سامی رمضان اوغلو مرید شیخ محمود اسد اربیلی گروه جماعت ارن کوی ERENKOY راسازماندهی نمود و در سال 1979به عربستان سعودی هجرت کرده ودرسال 1984درعربستان فوت نمود. موسی توپیاش جانشین او شد. بعدازفوت توپباس TOPBASHرهبری ابن جماعت نقشبندی را اسماعیل لطفی چاکان GAKAN و طاهر بیوک کوروکچو واعظ مشهور درقونیه ونماینده سابق مجلس از حزب سلامت ملی به رهبری نجم الدین اربکان و احمد تاش گتیون روزنامه نگار برعهده دارند. | شیخ محمود سامی رمضان اوغلو مرید شیخ محمود اسد اربیلی گروه جماعت ارن کوی ERENKOY راسازماندهی نمود و در سال 1979به عربستان سعودی هجرت کرده ودرسال 1984درعربستان فوت نمود. موسی توپیاش جانشین او شد. بعدازفوت توپباس TOPBASHرهبری ابن جماعت نقشبندی را اسماعیل لطفی چاکان GAKAN و طاهر بیوک کوروکچو واعظ مشهور درقونیه ونماینده سابق مجلس از حزب سلامت ملی به رهبری نجم الدین اربکان و احمد تاش گتیون روزنامه نگار برعهده دارند. | ||
مجله ALTINOLUK آلتین اولوک مجله شبنم وابسته به این گروه است وقف فرهنگ و آموزش مرادیه نیز | مجله ALTINOLUK آلتین اولوک مجله شبنم وابسته به این گروه است وقف فرهنگ و آموزش مرادیه نیز دراستانهای مختلف ترکیه مدارس ودانشگاه تاسیس کرده است. شیخ طریقت عثمان نوری توپباش پسرموسی تو پباش میباشد. | ||
عثمان نوری توپباش چند عنوان کتاب منتشرکرده است: | عثمان نوری توپباش چند عنوان کتاب منتشرکرده است: | ||
1- عثمانی با | 1- عثمانی با شخصیتهای اسوه | ||
2- | 2- قطرههای سعادت از گلستان دل | ||
3- خدمت وآداب آن | 3- خدمت وآداب آن | ||
4- اسلام، ایمان وعبادت | 4- اسلام، ایمان وعبادت | ||
خط ۲۶۹: | خط ۲۶۹: | ||
=== گولنیست ها(گروه خدمت) === | === گولنیست ها(گروه خدمت) === | ||
این جنبش یک جنبش فراملی است که تحت تأثیر اندیشههای فتح الله گولن، نویسنده و مدرس علوم اخلاقی و الهیات اهل ترکیه ساکن آمریکا شکل گرفته است ودر حال حاضر طرفداران زیادی در ترکیه، آسیای مرکزی و سایر نقاط جهان دارد. این جنبش، | این جنبش یک جنبش فراملی است که تحت تأثیر اندیشههای فتح الله گولن، نویسنده و مدرس علوم اخلاقی و الهیات اهل ترکیه ساکن آمریکا شکل گرفته است ودر حال حاضر طرفداران زیادی در ترکیه، آسیای مرکزی و سایر نقاط جهان دارد. این جنبش، بزرگترین جنبش مردمی ترکیه ایت که از تقدم اخلاق بر سیاست دفاع میکند و بر نقش آموزش در تربیت نسلی طلایی که متصف به صفات پیامبر باشد تأکید دارد.<ref>محس مرادیان، برآورد استراتژیک ترکیه، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقهای بینالمللی، ابرار معاصر ایران، 1385، ص574و 592</ref> | ||
حامیان این گروه اکثراً از بین تجار، روزنامه گاران واساتید و دانشجویان هستند. | حامیان این گروه اکثراً از بین تجار، روزنامه گاران واساتید و دانشجویان هستند. | ||
خط ۲۷۵: | خط ۲۷۵: | ||
این جماعت در ترکیه در حوزه آموزشی 3500 سالن آموزشی، 3هزار و 864آموزشکدهوبیش از 65 هزار معلم و استاد در اختیار دارد. همچنین در بیش از 140 کشور جهان در قالب مدارس، کلاسهای تقویتی پیش کنکوری و دانشگاه دارد که در کانون توجه محصلین نخبه و فرزندان سران قرار گرفته است. (فلاح،1395:ص135). علاوه بر ترکیه، بیش از 2600 مدرسه و دانشگاه در جهان دارد. | این جماعت در ترکیه در حوزه آموزشی 3500 سالن آموزشی، 3هزار و 864آموزشکدهوبیش از 65 هزار معلم و استاد در اختیار دارد. همچنین در بیش از 140 کشور جهان در قالب مدارس، کلاسهای تقویتی پیش کنکوری و دانشگاه دارد که در کانون توجه محصلین نخبه و فرزندان سران قرار گرفته است. (فلاح،1395:ص135). علاوه بر ترکیه، بیش از 2600 مدرسه و دانشگاه در جهان دارد. | ||
این گروه، دارای یک شبکه رسانهای بینالمللی، روزنامه زمان، کانال ماهواره ایجهانی(STV) ویک مجله بینالمللی(Kurt،2007:1449) است. جماعت خدمت و گولن، | این گروه، دارای یک شبکه رسانهای بینالمللی، روزنامه زمان، کانال ماهواره ایجهانی(STV) ویک مجله بینالمللی(Kurt،2007:1449) است. جماعت خدمت و گولن، فعالیتهای آموزشی و فرهنگی خود را سه هدف مهم و عمده میداند:1- گسترش خودآگاهی مسلمانان 2- بررسی دوباره یا بازبینی رابطه علم و مذهب با انتقاد و رد گفتمانهای رایجی چون ماتریالیسم وپوزتیویسم3- بازسازی حافظه جمعی با تأکید بر روی عنصر مشترک جامعه که اسلام است. (Yavuz$Esposito،2003:p57). | ||
== طریقت اسماعیل آغا == | == طریقت اسماعیل آغا == | ||
خط ۳۱۵: | خط ۳۱۵: | ||
== جماعت اجمال == | == جماعت اجمال == | ||
مجله اجمال ICMAL " - حزب ترکیه مستقل BTP " - برهبری پروفسور دکتر حیدر باش میباشد. فارغالتحصیل دانشکده الهیات دانشگاه ارجیس بود و پایاننامه دکترای خود را " اصول حقوق بشر در خطبه وداع (حجه الوداع) را به دانشگاه باکو ارائه داده و مدرک دکترا اخذ کرد. تز فوق دکترای خود تحت عنوان اسلام، مولانا و تصوف، | مجله اجمال ICMAL " - حزب ترکیه مستقل BTP " - برهبری پروفسور دکتر حیدر باش میباشد. فارغالتحصیل دانشکده الهیات دانشگاه ارجیس بود و پایاننامه دکترای خود را " اصول حقوق بشر در خطبه وداع (حجه الوداع) را به دانشگاه باکو ارائه داده و مدرک دکترا اخذ کرد. تز فوق دکترای خود تحت عنوان اسلام، مولانا و تصوف، جامعهشناسی دین، روانشناسی دین " را به دانشگاه باکو ارائه کرده و عنوان " پروفسور " را دریافت نمود. | ||
بیش از سی جلد کتاب درباره اسلام، حقوق زن در اسلام، توحید در اسلام، پاسخ قرآن به مخالفین دین، انسان کامل، مولانا و اسلام، مسیحیت و یهودیت " " خطبه و داع (پیغمبر ص) و بیان نامه بینالمللی "، مدل اقتصاد ملی، امام علی، حضرت فاطمه، امام حسن، امام حسین تالیف و منتشر کرده است. | بیش از سی جلد کتاب درباره اسلام، حقوق زن در اسلام، توحید در اسلام، پاسخ قرآن به مخالفین دین، انسان کامل، مولانا و اسلام، مسیحیت و یهودیت " " خطبه و داع (پیغمبر ص) و بیان نامه بینالمللی "، مدل اقتصاد ملی، امام علی، حضرت فاطمه، امام حسن، امام حسین تالیف و منتشر کرده است. | ||
خط ۳۵۰: | خط ۳۵۰: | ||
== طریقت خلوتی عشاقی لر == | == طریقت خلوتی عشاقی لر == | ||
مرکز طریقت در منطقه قاسم پاشا استانبول است. مرکز فعالیت آن مسجد پیرحسام الدین میباشد. شیخ طریقت ابراهیم ایپک بود که در سال 2000میلادی فوت کرد. شیخ فعلی این طریقت فاتح نورا...کشتی گیرسابق تیم ملی ترکیه میباشد. طریقت خلوتی عشاقی لردراستانبول، بولو و چوروم نیز مراسم ذکر برگزار | مرکز طریقت در منطقه قاسم پاشا استانبول است. مرکز فعالیت آن مسجد پیرحسام الدین میباشد. شیخ طریقت ابراهیم ایپک بود که در سال 2000میلادی فوت کرد. شیخ فعلی این طریقت فاتح نورا...کشتی گیرسابق تیم ملی ترکیه میباشد. طریقت خلوتی عشاقی لردراستانبول، بولو و چوروم نیز مراسم ذکر برگزار میکند.<ref>//www.iranbalkan.net/view-3730.html</ref> | ||
[[رده:ترکیه]] | [[رده:ترکیه]] | ||
[[رده:تصوف]] | [[رده:تصوف]] |