غزوه بدر: تفاوت میان نسخه‌ها

در هفدهم یا نوزدهم ماه مبارک [[رمضان]] سال دوّم [[هجرت]] غزوه بدر اتّفاق افتاد. <ref>ابن‌هشام، السیرة النبویه، ج ۱، ص ۶۲۶؛ مفید، مسارالشیعه، ص ۲۹؛ بهائی، توضیح‌المقاصد، ص ۱۶</ref>

مسلمانان تا پیش از هجرت به شدت توسط کفار [[مکه]] تحت فشار بودند و مورد اذیت و آزار و [[شکنجه]] قرار می‌گرفتند؛ ولی از سوی خداوند اجازه رویارویی و جنگ با مشرکان [[قریش]] را نداشتند و تنها به صبر فرا خوانده می‌شدند. با هجرت مسلمانان به مدینه خداوند ضمن برشمردن ستم‌هایی که بر مسلمانان رفته بود به آنان اجازه مبارزه داد: <ref>دائره المعارف قرآن کریم، مدخل بدر</ref>

«اُذِنَ لِلَّذینَ یقاتَلونَ بِاَنَّهُم ظُلِموا و اِنَّ‌ اللّهَ عَلی نَصرِهِم لَقَدیر * الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ یقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَ بِیعٌ وَ صَلَوَاتٌ وَ مَسَاجِدُ یذْکرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کثِیرًا وَلَینْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ ینْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِی عَزِیزٌ». <ref>سوره حجّ‌، آیات ۳۹ ـ ۴۰</ref> به کسانی که [ستمکارانه‏] مورد جنگ و هجوم قرار می‏‌گیرند، به سبب آنکه به آنان ستم شده اذن جنگ داده شده، مسلماً [[خدا]] بر یاری دادن آنان تواناست * هم‌آنان که به ناحق از خانه ‏هایشان اخراج شدند [و گناه و جرمی نداشتند] جز اینکه می‏‌گفتند: پروردگار ما خدا است و اگر خدا برخی از مردم را به وسیله برخی دیگر دفع نمی‌کرد، همانا صومعه‏‌ها و کلیساها و کنیسه‏‌ها و مسجدهایی که در آنها بسیار نام خدا ذکر می‏‌شود به شدت ویران می‌شدند و قطعاً خدا به کسانی که [دین‏] او را یاری می‏‌دهند یاری می‏‌رساند مسلماً خدا نیرومند و توانای شکست‏ ناپذیر است. <ref>قرآن ترجمه انصاریان</ref>

یکی از راه‌هایی که مسلمانان برای تلافی این ظلم داشتند مصادره کالاهای کاروانهای تجاری اهل مکه بود. چرا که ثروت مسلمانان مهاجر مقیم مدینه، از طرف قریش مصادره شده بود، و بسیار بجا بود که مسلمانان کالاهای تجارتی آنان را ضبط کنند و اگر قریش، بر عناد و لجاجت خود در مصادره اموال مسلمانان مهاجر استقامت ورزند، مسلمانان متقابلا کالاهای تجارتی را میان خود به عنوان [[غنیمت]] جنگی تصرف کنند. <ref>فروغ ابدیت، جعفر سبحانى ،ص۴۷۳</ref>

از جمله کاروانهای تجاری که به دست مسلمانان نیفتاد کاروانی بود که به سرکردگی [[ابوسفیان]] به مقصد غزه می‌رفت. پیامبر(صلی الله علیه) تا ذوالعُشَیره (در ۵ منزلی مدینه) پیش رفت؛ ولی بدان دست نیافت پس پیامبر به مدینه بازگشت. ابوسفیان با هشدارهایی که دریافت کرد می‌دانست که در بازگشت مسلمانان در کمین کاروان او خواهند نشست، ازاین‌رو از سرزمین تبوک ضمضم ‌بن عمرو را برای جلب کمک قریش، به مکه اعزام کرد. از سوی دیگر گزارشگران [[پیامبر اسلام|پیامبر(صلی الله علیه)]] و به روایتی، [[جبرئیل]] نیز خبر بازگشت کاروان را از غزه به سوی مکه به رسول خدا(صلی الله علیه) دادند. <ref>دائره المعارف قرآن کریم، مدخل بدر</ref>

رسول خدا(صلی الله علیه) مسلمانان را به حرکت فرمان داد. مردم حرکت کردند برخی مشتاقانه فرمان پیامبر(صلی الله علیه) را پذیرفتند و شماری از خوف انتقام قریش با کراهت و سنگینی دستور او را استقبال کردند. گروه زیادی از اصحاب هم چون با خروج پیامبر (صلی الله علیه) موافق نبودند همراه او بیرون نرفتند و در این مورد سخن‌ و گفتگو بسیار شد. <ref> ترجمه المغازى، متن، ص:۱۶</ref>

خداوند متعال در [[قرآن]] واکنش مسلمانان را چنین بازگو فرموده است: کما أَخْرَجَک رَبُّک مِنْ بَیتِک بِالْحَقِّ وَ إِنَّ فَرِیقاً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ لَکارِهُونَ، یجادِلُونَک فِی الْحَقِّ بَعْدَ ما تَبَینَ کأَنَّما یساقُونَ إِلَی الْمَوْتِ وَ هُمْ ینْظُرُونَ. [۹] همان‌گونه که پروردگارت تو را از خانه ‌ات به حقّ بیرون آورد و حال آن که دسته‌ای از مؤمنان سخت کراهت داشتند؛ با تو درباره حقّ -بعد از آن که روشن گردید- مجادله می‌کنند. گویی که آنان را به سوی [[مرگ]] می‌رانند و ایشان (بدان) می‌نگرند.  

«اللّهُمَّ هذِهِ قُرَیشُ قَدْ أَقْبَلَتْ بِخُیلائِها وَ فَخْرِها تُحادُکَ وَ تُکَذِّبُ رَسُولَکَ اللّهُمَّ فَنَصْرَکَ الَّذی وَعَدْتَنی اللّهُمَّ أَحْسِنْهُمُ الْغَداةَ؛ خدایا این قبیله قریش اند که با همه تکبر و تفاخرشان با تو به مبارزه برخاسته، پیامبرت را تکذیب می‌نمایند. خدایا نصرت و پیروزی را که به من وعده فرموده‌ای برسان، خدایا صبحگاهان، به آنها نیکی خویش را ارزانی دار». <ref>ابن‌هشام، السیرة‌النبویه، ج ۱، ص ۶۲۱؛ واقدی، المغازی، ج ۱، ص ۵۹؛ طبری، تاریخ، ج ۲، ص ۴۴۱</ref>

و در حدیث دیگر است که وقتی آن حضرت، کثرتِ مشرکان و قلّت مسلمانان را دید، روی به قبله نموده، عرض کرد: «أَللّهُمَّ أَنْجِزْلی ما وَعَدْتَنی أَللّهُمَّ إِنْ تُهْلَکُ هذِهِ الْعِصابَةُ لاتُعْبَدُ فِی الْاَرْضِ؛ خدایا آنچه را که به من وعده فرمودی به انجام رسان، که اگر این گروه هلاک شوند، دیگر در روی زمین پرستش نخواهی شد». <ref>ابن ابی‌شیبه کوفی، المصنف، ج ۷، ص ۹۵؛ ج ۸، ص ۴۷۴؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ج ۴، ص ۴۳۷ ; مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۹، ص ۲۲۱</ref>

پرچم‌دار و علم دارِ رسول خدا (صلی الله علیه) در جنگ بدر [[علی بن ابی طالب|علی(علیه السلام)]] بود. <ref>ابن‌هشام، السیرة‌النبویه، ج ۱، ص ۶۱۲ ـ ۶۱۳؛ هیثمی، مجمع‌ الزوائد، ج ۶، ص ۹۲ ـ ۹۳</ref>

[[ابن سعد]] در [[الطبقات الکبری]] از [[قتاده]] روایت می‌کند که: صاحب لِواء رسول خدا (صلی الله علیه) در روز بدر و در هر جنگ دیگر علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) بود. <ref>ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری، ج ‌۳، ص ۱۶</ref>

[[طبری]] در تاریخِ خود نقل کرده است که، صاحبِ لواء رسول الله (صلی الله علیه)، علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) و صاحب رایتِ (پرچم) اَنصار، [[سَعْدِ بْنِ عُباده]] بود. <ref>طبری، تاریخ، ج ۲، ص ۱۳۸</ref>

قهرمان و یگانه مجاهد و فداکارِ این غزوه و غزواتِ دیگر، امیرالمؤمنین(علیه السلام) بود. با اینکه هنوز سنّ آن حضرت به بیست نرسیده و پیش از این غزوه در جنگ و نبرد دیگری شرکت نکرده بود مردانگی‌ها و شجاعت‌هایی که از او ظاهر شد از افراد باسابقه و رزمندگان و مردان سالخورده ظاهر نگشت. سهم آن حضرت در این میدانِ جهاد، از لحاظ عددِ کسانی که مجاهدان اسلام، از مشرکین کشتند تقریباً برابر با سهام دیگران شد. طبق روایتِ الإرشاد، سی و شش نفر از نامداران مشرکین، به اتّفاق اَقوال، به دست امیرالمؤمنین (علیه السلام) کشته شدند؛ به جز گروهی دیگر که در قاتلان آنها اختلاف شده، و غیر از کسانی که آن حضرت با دیگران در قتلشان شرکت داشت. <ref>مفید، الارشاد، ج ۱، ص ۷۰ ـ ۷۲</ref>

آیه: «هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فی رَبِّهِمْ؛ <ref>آیه 19 سوره حج</ref> این دو [گروه] دشمنان یکدیگرند که درباره پروردگارشان باهم ستیزه می‌کنند»، در مورد مبارزه حضرت علی (علیه السلام) با [[وَلید بن عُتْبه]] و [[حمزه با عُتْبه]] و [[عبیدة بن حارث بن عبدالمطلب]] در این غزوه نازل شد. <ref>بخاری، صحیح، ج ۵، ص ۶ ـ ۷؛ مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۸، ص ۲۴۶؛ فرات کوفی، تفسیر، ص ۲۷۱ ـ ۲۷۲؛ طبری، جامع‌ البیان، ج ۱۷، ص ۱۷۲ـ ۱۷۳؛ واحدی، اسباب‌ النزول، ص ۲۳۱؛ طبرسی، مجمع‌ البیان ج ۷، ص ۱۳۹</ref>

[[معاویه]] گفت: «علی را در این غزوه دیدم مانند شیر هیچ کس در نبرد با او ایستادگی نمی‌کرد، مگر آنکه او را می‌کشت؛ و بر چیزی نمی‌زد مگر آن که آن را پاره می‌ساخت. <ref>ابونعیم اصفهانی، حلیة‌ الأولیاء، ج ۹، ص ۱۴۵؛ فیروزآبادی، فضائل‌ الخمسه، ج ۲، ص ۳۱۶ – ۳۱۷</ref>

در این غزوه بود که صدای آسمانی شنیده شد: «لا سَیفَ إِلّا ذوالْفَقارِ وَلافَتی إِلّا عَلِی» <ref>۱۰- طبری، تاریخ، ج ۲، ص ۱۹۷</ref>

در غزوه بدر بود که جبرئیل، [[میکائیل]] و [[اسرافیل]]، هریک با گروه خود از فرشتگان، هنگامی که علی (علیه السلام) برای آوردن آب برای پیغمبر (صلی الله علیه) و اصحاب رفته بود، ادای احترام کرده و سلام کردند. <ref>ابن‌ عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج ۴۲، ص ۳۳۷؛ طبری، ذخائر العقبی، ص ۶۸؛ ابن‌ دمشقی، جواهر المطالب، ج ۱، ص ۹۱؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۰، ص ۴۲۱</ref>

او آن کسی است که در یک شب بر او میکائیل و جبرئیل درود فرستادند؛ میکائیل همراه با هزار ملک و جبرئیل هم با هزار ملک که اسرافیل به دنباله آنها آمد». <ref>طوسی، الامالی، ص ۱۹۷ ـ ۱۹۸؛ طبری، بشارة المصطفی، ص ۹۴ ـ ۹۵؛ اربلی، کشف‌ الغمه، ج ۲، ص ‌۱۸ ـ ۱۹</ref>