هبوط: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابن فارس]] می‌گوید: «هبوط کلمه‌ای است که دلالت بر فرود آمدن می‌کند.» <ref>ابن فارس، معجم مقائیس اللغة، ج۶، ص۳۰</ref>  

<big>هبوط</big> در لغت به معنای سقوط از بلندی به محل پایین و پست‌تر و نقیض صعود است. <ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 7، 421، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏1، ص 196، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش</ref>

«وقلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو و لکم فی الارض مستقر و متاع الی حین»؛ <ref>بقره، 36، ترجمه، مکارم شیرازی</ref> و در این هنگام به آنها گفتیم: همگی به زمین فرود آیید، در حالی‌که بعضی دشمن بعض دیگر خواهید بود.

«قال اهبطوا بعضکم لبعض عدو و لکم فی الارض مستقر و متاع الی حین»؛ <ref>اعراف، 24</ref> از مقام خویش فرود آیید، در حالی‌که بعضی از شما نسبت به بعض دیگر دشمن خواهید بود (شیطان دشمن شما است و شما دشمن او) و برای شما در زمین قرارگاه و وسیله‌ی بهره‌گیری تا زمان معینی خواهد بود.

هم‌چنین در قرآن مجید هبوط به معنای [[حلول]] و استقرار یافتن در محل (شهر) نیز استعمال شده است. در قصه‌ی [[حضرت موسی (علیه السلام)]] و [[بنی‌‌اسرائیل]] قرآن می‌فرماید: «... قال أتستبدلون الذی هو ادنی بالذی هو خیر اهبطوا مصراً فان لکم ما سألتم...»؛ <ref>بقره، 61</ref> [[موسی]] گفت: آیا غذایی پست‌تر را به جای غذای بهتر انتخاب می‌کنید؟ (اکنون که چنین است بکوشید از این بیابان) در شهری فرود آیید؛ زیرا هر چه خواستید در آن‌جا برای شما وجود دارد.

بحث از هبوط آدم(علیه السلام) و معنای این هبوط در مرحله‌ی نخست به این نکته بستگی دارد که بهشتی را که [[حضرت آدم]] در آن سکونت داشت چگونه معنا کنیم، آیا این یک بهشت دنیایی بود(زمینی یا [[برزخی]])، یا آخرتی؟ آنچه مسلم است این است که [[بهشت خلد]] نبوده است، بر این اساس هبوط، هبوط مقامی است.

[[طبرسی]] در [[تفسیر مجمع البیان]] می‌فرماید: هبوط و [[نزول]] و وقوع مثل هم هستند (به یک معنا هستند) که عبارت است از: حرکت از بلندی به سوی پایین... و گاهی هبوط به معنای(حلول در مکان) استعمال می‌شود مثل آیه‌ی شریفه که می‌فرماید: «اهبطوا مصراً»؛ یعنی وارد شهر شوید. <ref>البته اخراج آدم و حوا از بهشت و هبوطشان(نزولشان) در زمین جنبه‌ی عقوبت نداشت؛ زیرا دلیل داریم که انبیای الهی در هیچ حالی مرتکب عمل قبیح نمی‌شوند و کسی که عقوبت را بر پیامبران جایز بداند، در حق آنها جفا کرده و بزرگ‌ترین [[تهمت]] ناروا را به خداوند متعال وارد ساخته است... همانا خداوند آدم را از بهشت خارج کرد به دلیل این‌که با تناول از میوه‌ی شجره‌ی ممنوعه، مصلحت تغییر کرد و حکمت و تدبیر االهی اقتضا نمود که او را به زمین بیاورد و به تکالیف و سختی‌های دنیا مبتلا سازد. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 197</ref>

وی می‌گوید: بهشت آدم در آسمان بود، هر چند که بهشت [[آخرت]] و [[جنت خلد]] - که هر کس داخلش شد دیگر بیرون نمی‌شود- نبوده باشد.

بله در این‌جا این سؤال باقى می‌ماند: که معناى آسمان چیست؟ و بهشت آسمانى چه معنا دارد؟ <ref>طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 135، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 1، ص 208، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش</ref>

علامه طباطبائی در جایی دیگر در این زمینه می‌گوید: بهشت آدم از بهشت‌‏هاى دنیا بود، مراد این است که از بهشت‌‏هاى برزخى بود که در مقابل بهشت جاودان است. <ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، ج 1، ص 213</ref>

ایشان در تبیین هبوط و خروج شیطان از جمع [[ملائکه]] بعد از [[سجده]] نکردن که در آیه‌ی «قال فاهبط منها فما یکون لک ان تتکبر فیها فاخرج انک من الصاغرین»، <ref> طه، 117</ref> آمده است می‌نویسد:

بنابر این، معناى آیه چنین می‌شود که خداى تعالى فرمود: به جرم این‌که هنگامى که ترا امر کردم [[سجده]] نکردى باید از مقامت فرود آیى؛ چون مقام تو مقام خضوع و فرمانبرى بود و تو نمی‌بایستى در چنین مقامى تکبر کنى، پس برون شو که تو از خوارشدگانى. <ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، ج 8، ص 35</ref>

در جایی دیگر ایشان به نکته‌ی مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید: «امر به هبوط یک [[امر تکوینی]](تکلیف تکوینی) است که بعد از سکونت در بهشت و ارتکاب اشتباه اتفاق افتاده است. پس در همین مخالفت با نهی الهی و نزدیک شدن به درخت، هیچ دین و تکلیف الاهی در کار نبود؛ بنابراین، گناهی عبودیتی و معصیت مولوی تحقق پیدا نکرد». <ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، ج 8، ص137 </ref>

[[آیت جوادی آملی]] با پذیرش بهشت برزخی به عنوان مسکن آدم و حوا، می‌گوید: حضرت آدم از نشئه‌ی فرا طبیعت به محدوده‌ی طبیعت منتقل شد و چنین انتقالی همان تنزل وجودی و مکانتی است. - مانند تنزل قرآن از نزد خدای سبحان برای هدایت مردم- نه تنزل بدنی و مکانی. علاوه بر این این هبوط چون همراه با [[توبه]] و اجتباء حضرت آدم بود، از آن به هبوط ولایت و خلافت یاد می‌شود. <ref> جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج 3، ص 383، قم، مرکز نشر اسراء</ref>

هبوط [[ابلیس]] سقوط از منزلت بود، ولی هبوط آدم با حفظ کرامت در زمین بود؛ یعنی استقرار در زمین مشترک بین آدم و ابلیس بود، اما ابلیس با فقد درجه‌ی پیشین وارد زمین شد و آدم با حفظ مرتبت قبلی در زمین مستقر شد. <ref> جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج 3،ص 374 و408 و466، قم، مرکز نشر اسراء</ref>

# هبوطی از جایگاه و منزلت فرشتگان که پس از استکبار از سجده ی برای آدم حاصل شد و لازمه ی آن هبوط از بهشت به عنوان منزلت و شان رفیع بود و آیه ی «قال فاهبط منها فما یکون لک ان تتکبر فیها فاخرج انک من الصاغرین». به اشاره دارد. <ref>طه، 117</ref>

# هبوطی از بهشت به عنوان یک مسکن موقت که برای اغوای آدم و حوا به آن راه پیدا کرده بود و این هبوط پس از اغوای آدم و حوا و به همراه آن دو بزگوار تحقق یافت. <ref> تفسیر تسنیم، ج3، ص371-375</ref>