جنگ نهروان: تفاوت میان نسخه‌ها

|شهادت کمتر از ده نفر از سپاه [[امام علی(علیه السلام)]] • فرار چهار صد نفر و کشته شدن اکثر خوارج حاضر در صحنه نبرد

'''جنگ نهروان''' در سال 38 هجری اتفاق افتاد. طرف جنگ یاران دیرینه [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه السلام)]] بودند که از شدّت [[عبادت]] پیشانی‏‌های‌شان پینه بسته بود و آهنگ [[تلاوت قرآن]] آنان در همه جا می ‏پیچید، جنگ با این گروه دشوارتر از آن دو دسته بود، ولی امام علی(علیه السلام) پس از ماه‏ ها صبر و شکیبایی و ایراد سخنرانی و اعزام شخصیّت‏ های مؤثر، از اصلاح آنان مأیوس شد و چون آنان قیام مسلّحانه کردند به نبرد با آنان پرداخت و به تعبیر خود چشم فتنه را از کاسه درآورد. همین گروه بودند که مسئله [[حکمیت|حکمیت]] را مطرح کردند و در نهایت، [[بیعت]] خود را شکسته و دشمنی خویش را با [[علی بن ابی طالب|حضرت علی(علیه السلام)]] آشکار نمودند و در صحرای حروراء جنگی را بر علیه او برپا کردند و چون محل جنگ حروراء نام داشت این گروه بنام <big>حروریَّة</big> معروف شدند. رئیس این جمعیت [[حرقوص بن زهیر السّعدی]] ملقب به _{ذی الثدیّة} است. حضرت امیر(علیه السلام) ابتدا به سوی آنها رفت و آنها را موعظه نمود و از آنها خواست که به بیعت خود بازگردند ولی آنها جواب حضرت را با تیر دادند و آن حضرت نیز به جنگ با ایشان برخاست.

[[مارقین]] یا خوارج در جنگ صفین، گروهی ابتدا امام(علیه السلام) را به ترک جنگ و پذیرش حکمیت وادار کردند، سپس خود از این کار پشیمان شدند و به مخالفت با حضرت علی پرداختند. حضرت علی(علیه السلام) این گروه را «مارقین» نامید و در سه مرحله با آنان مخالفت ورزید.

# انتخاب ابوموسی به عنوان حَکَم. امام با او مخالف بود و به حیله‌ی اشعث و خوارج بر علی(علیه السلام) تحمیل شد.

حرقوص بعد از ماجرای حکمیت نزد حضرت امام علی(علیه السلام) آمد و در گفت وگویی که با حضرت داشت، او را تهدید به جنگ کرد.

در نهایت به «عبداللّه بن وهب» پیشنهاد کردند او پذیرفت و چنین گفت: «آگاه باشید، به خدا [[سوگند]] که به خاطر دنیا (ریاست) آن را نپذیرفتم و از ترس مرگ نیز آن را رها نمی‌کنم». سپس جمعیت با او بیعت کردند. او نامه‌ای به خوارج بصره نوشت و تقاضا کرد که به ایشان ملحق شوند. آنان نیز پاسخ مثبت دادند. عبداللّه بن وهب در جنگ نهروان به دست حضرت علی(علیه السلام) کشته شد. <ref>ـ الکامل، ج 2، ص 398</ref> ذوالثدیه بعضی اعتقاد دارند که «ذوالثدیه» همان «حرقوص بن زهیر» می‌باشد، ولی اینان دو نفر بودند که داستانی شبیه به یکدیگر داشته‌اند؛ زیرا ذوالثدیه نیز به پیامبر اعتراض کرد و گفت: «ای محمد! عدالت کن» شباهت این دو جریان بعضی را به اشتباه انداخته است که این دو در حقیقت یک شخص بوده‌اند. به هر حال ذوالثدیه در جنگ نهروان به قتل رسید. او را «ذوالثدیه» می نامیدند. چون یک تکه گوشت زاید که قابلیت ارتجاعی داشت در بالای یکی از دستانش موجود بود.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) قبل از ظهور خوارج بارها به [[اصحاب]] فرموده بود که گروهی این چنین قیام خواهند کرد و یکی از ایشان فردی است که در دستش یک زایده وجود دارد بعد از تمام شدن جنگ می‌گفتند که چنین فردی دیده نشده است. امام فرمود: «من دروغ نمی‌گویم و به من هم [[دروغ]] گفته نشده است». تا این که خبر رسید ذوالثدیه را پیدا کرده و در بدن او همان علامت را یافته‌اند. زمانی که امیرالمؤمنین(علیه السلام) از کنار کشته شدگان نهروان گذر می‌کرد، فرمود:

برج بن مسهر طایی، عمران بن حطاء و عبدالله بن کوّاء از دیگر نقش آفرینان جریان خوارج به شمار می‌روند. [[ابن ملجم |عبدالرحمان بن ملجم مرادی]] و [[شهادت]] [[علی بن ابی طالب|علی بن ابی‌طالب(علیه السلام)]] بعد از جنگ نهروان، تعداد اندکی از خوارج باقی ماندند و توانستند خود را از مهلکه برهانند. اینان بعدها در ملاقات هایی که با یکدیگر داشتند به این نتیجه رسیدند که عامل نابسامانی و آشوب ها در بین [[امت اسلامی]]، [[معاویه بن ابی سفیان]]، [[عمروبن عاص]] و علی بن ابی‌طالب هستند و راه حل آن را در ترور و قتل این سه نفر دانستند. «عبدالرحمان بن ملجم مرادی» مأمور شد که حضرت علی(علیه السلام) را به قتل برساند و برای اجرای همین مأموریت وارد کوفه شد.

در یک دسته‌بندی، عوامل شهادت حضرت علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) به دست خوارج را می‌توان این گونه بیان کرد:

عبدالرحمان به منزل ا[[شعث بن قیس]] وارد شد. اشعث که از منافقان زمان حضرت علی (علیه السلام) بود، یک ماه از عبدالرحمان میزبانی کرد و با آگاهی از انگیزه عبدالرحمان، او را بر این امر تشویق نمود. شاهد بر این امر، گفت و گوی ایشان در شب نوزدهم است که حجر بن عدی آن را شنیده بود و قصد داشت امیرالمؤمنین را از جریان مطلع سازد، ولی از قضای روزگار حجر از راهی می‌رفت و علی (علیه السلام) از راه دیگری آمد. حجر زمانی به [[مسجد]] رسید که دیگر کار از کار گذشته بود.

عاقبت در سحرگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان سال چهلم هجری، امام علی بن ابیطالب(علیه السلام) در [[محراب]] عبادت با شمشیر عبدالرحمان بن مجلم مرادی مضروب شد. از قضا ضربت او در همان جایی فرود آمد که [[عمروبن عبدود]] در [[جنگ خندق]] بر فرق حضرت وارد کرده بود و سر امیرالمؤمنین(علیه السلام) تا پیشانی شکافت. ایشان در شامگاه بیست و یکم رمضان عالم خاک را وداع گفت و به جوار حضرت رب العالمین شتافت.

نزدیک به یک سال از [[جنگ صفین]] می‌گذشت و هنوز شعله های آن جنگ خونین یکسره خاموش نشده بود که آتش جنگ خانگی و این بار از درون سپاه امام علی(علیه السلام) و به سردستگی [[مسلمانان]] افراطی شعله‌ور گشت و بدین سان امام علی (علیه السلام) از آغازِ به دست گیری زمام قدرت سیاسی هر سال با یک جنگ داخلی رویارو شد.

به نظر می رسد که رأی نخست به صحّت نزدیک‌تر باشد. بسیاری از سیره نگاران یا چنان که طبری گفته: بیشینه ایشان بر همین قول اند. از این گذشته جُستار دقیق در سیر وقایع دوران حکومت امام علی(علیه السلام) نیز این رأی را تأیید می‌کند.

و امّا ماهِ وقوع نبرد نهروان بیشینه تاریخنگاران از آن یاد ننموده‌اند؛ لیکن برخی از ایشان اشاره کرده‌اند که این نبرد در [[ماه صفر]] سال ۳۸ [[هجری]] رخ داد و بعضی تاریخ وقوع آن را [[ماه شعبان]] همان سال دانسته‌اند. به نظر می رسد قول نخست درست است یعنی ماه صفر سال ۳۸ هجری؛ زیرا زمان داوری به [[ماه رمضان]] نهاده شده بود و از آن پس امام علی(علیه السلام) سپاهی را تجهیز کرده به جانب [[شام]] روانه ساخته بود که در این میان با سرکشی [[خوارج]] رویارو گشت. این نبرد بسیار کم پایید و چیزی نگذشت که آتشِ آن خاموش شد.

سپاه امام علی (علیه السلام) بیش از ۶۸ هزار تن را شامل می شد و این از آن روی بود که امام(علیه السلام) برای جنگ با شامیان آماده شده بود نه برای نبردِ با خوارج.