confirmed، مدیران
۳۷٬۲۱۳
ویرایش
فیض کاشانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
== نسب فیض کاشانی == | == نسب فیض کاشانی == | ||
خاندان فیض از خانواده‌های علمی و مشهور شیعه بوده است | خاندان فیض از خانواده‌های علمی و مشهور شیعه بوده است<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷</ref>. پدرش رضی‌الدین شاه مرتضی (۹۵۰-۱۰۰۹ ق)<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷</ref> و مادرش زهرا خاتون (درگذشته ۱۰۷۱ق)، دختر [[ضیاءالعرفا رازی]] بود<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۷۹</ref>. جدّ فیض، تاج‌الدین شاه محمود فرزند ملا علی کاشانی، در [[کاشان]] مدفون است. | ||
== لقب فیض کاشانی == | == لقب فیض کاشانی == | ||
نام فیض، محمد بود | نام فیض، محمد بود<ref>فیض کاشانی، دیوان، ج۱، مقدمه مصحح، ص۶</ref>. اما به محسن یا محمدمحسن شهرت داشت<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۷۹؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مؤلف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴</ref>. او داماد [[ملاصدرا]] بود و پدرزنش او را فیض و داماد دیگرش لاهیجی را فیاض لقب داد<ref>فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴</ref>. | ||
== ولادت فیض کاشانی == | == ولادت فیض کاشانی == | ||
محمد مشهور به ملا محسن در چهاردهم ماه صفر سال ۱۰۰۷ ق. در یکی از معروف‌ترین خاندان علم، [[عرفان]] و ادب، که سابقه درخشان آنان به حدود چهار قرن می‌رسد در کاشان به دنیا آمد. | محمد مشهور به ملا محسن در چهاردهم ماه صفر سال ۱۰۰۷ ق. در یکی از معروف‌ترین خاندان علم، [[عرفان]] و ادب، که سابقه درخشان آنان به حدود چهار قرن می‌رسد در کاشان به دنیا آمد. | ||
پدرش رضی‌الدین شاه مرتضی (۹۵۰ ـ ۱۰۰۹ ق) فقیه، متکلم، مفسر و ادیب در کاشان حوزه تدریس داشته و از شاگردان ملا فتح الله کاشانی (متوفی ۹۸۸ ق) و ضیاءالدین محمد رازی (متوفی ۱۰۹۱ ق) بوده است. مادر او زهرا خاتون (متوفی ۱۰۷۱ ق) بانویی عالم و شاعر، دختر ضیاءالعرفا رازی (از عالمان بزرگ شهر ری) بوده است. جد فیض تاج‌الدین شاه محمود فرزند ملا علی کاشانی، عالم و عارف، شاعر و از ناموران زمان خویش در کاشان بوده و در آن جا مدفون است | پدرش رضی‌الدین شاه مرتضی (۹۵۰ ـ ۱۰۰۹ ق) فقیه، متکلم، مفسر و ادیب در کاشان حوزه تدریس داشته و از شاگردان ملا فتح الله کاشانی (متوفی ۹۸۸ ق) و ضیاءالدین محمد رازی (متوفی ۱۰۹۱ ق) بوده است. مادر او زهرا خاتون (متوفی ۱۰۷۱ ق) بانویی عالم و شاعر، دختر ضیاءالعرفا رازی (از عالمان بزرگ [[شهر ری]]) بوده است. جد فیض تاج‌الدین شاه محمود فرزند ملا علی کاشانی، عالم و عارف، شاعر و از ناموران زمان خویش در کاشان بوده و در آن جا مدفون است<ref> معادن الحکمه، محمد علم الهدی، ج ۱، ص ۹، ۱۲، انتشارات جامعه مدرسین قم</ref>. | ||
== تحصیلات فیض کاشانی == | == تحصیلات فیض کاشانی == | ||
فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به اصفهان رفت. پس از آن دو سال در شیراز نزد سید ماجد بحرانی شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس شیخ بهایی حاضر شد. وی در سفر [[حج]] از شیخ محمد نوادۀ [[شهید ثانی]] | فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به اصفهان رفت. پس از آن دو سال در شیراز نزد سید ماجد بحرانی شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس شیخ بهایی حاضر شد. وی در سفر [[حج]] از شیخ محمد نوادۀ [[شهید ثانی]] اجازه روایت دریافت کرد. و پس از آن در [[قم]] نزد ملاصدرا شاگردی کرد و در مراجعت ملاصدار به [[شیراز]] او را همراهی نمود و نزدیک به دو سال در آنجا ماند. | ||
صاحب روضات و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست | صاحب روضات و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست<ref>فیض، دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض</ref>. فیض سرانجام به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم و تالیف پرداخت<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۳؛ فیض، دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض</ref>. درباره دلیل نام‌گذاری [[مدرسه فیضیه]] به سکونت فیض در آن اشاره شده است. | ||
اندیشمندان بسیاری همچون | اندیشمندان بسیاری همچون [[افندی]]، [[حر عاملی]]، [[محدث نوری]]، [[شیخ عباس قمی]]، [[علامه امینی]] و... او را با کلماتی همچون [[فیلسوف]]، [[حکیم]]، متلکم، محدث، فقیه، شاعر، ادیب، عالم، فاضل ستوده‌اند<ref>حر عاملی، ج۲، ص۳۰۵؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰</ref>. | ||
== برخی از تألیفات فیض کاشانی == | == برخی از تألیفات فیض کاشانی == | ||
# [[تحفه الابرار]] در اخلاق که آن را به سال 1100 تألیف کرده است. [[صاحب الذریعه]] می‌نویسد: «من این کتاب را به خط خود علم الهدی در کتابخانۀ مرحوم ملا محمد علی خوانساری دیدم که به خط نسخ بسیار عالی نوشته شده است» <ref>تهرانی، ج 3 ص 407</ref> | # [[تحفه الابرار]] در اخلاق که آن را به سال 1100 تألیف کرده است. [[صاحب الذریعه]] می‌نویسد: «من این کتاب را به خط خود علم الهدی در کتابخانۀ مرحوم ملا محمد علی خوانساری دیدم که به خط نسخ بسیار عالی نوشته شده است»<ref>تهرانی، ج 3 ص 407</ref> | ||
# کتاب [[اصول الدین|اصول‌الدین]]؛ | # کتاب [[اصول الدین|اصول‌الدین]]؛ | ||
# الجامع فی الاصول و الفروع و الاخلاق؛ | # الجامع فی الاصول و الفروع و الاخلاق؛ | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
# نضد الایضاح؛ شرحی است که علم الهدی بر فهرست [[شیخ طوسی]] یعنی فهرست کتب [[شیعه]] نگاشته و به سال 1073 از تألیف آن فراغت یافته است. | # نضد الایضاح؛ شرحی است که علم الهدی بر فهرست [[شیخ طوسی]] یعنی فهرست کتب [[شیعه]] نگاشته و به سال 1073 از تألیف آن فراغت یافته است. | ||
این کتاب با اصل فهرست شیخ در سال 1271 چاپ شده و در کتابخانۀ [[مجلس شورای ملی]] موجود است. وفات علم الهدی آن گونه که صاحب الذریعه استظهار کرده است بین سال‌های 1112 و 1113 هجری قمری بوده است <ref>الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی در مواضع چندی از این کتاب؛ نیز رجوع شود به روضات الجنات، ص 543 و ریحانه الادب، ج 3، ص 122</ref> ولی تاریخ وفات او که در طرف راست آرامگاه پدر محقق فیض در قبرستان فیض کاشان مدفون شده بر روی سنگ قبر او 1115 حکّ شده است. | این کتاب با اصل فهرست شیخ در سال 1271 چاپ شده و در کتابخانۀ [[مجلس شورای ملی]] موجود است. وفات علم الهدی آن گونه که صاحب الذریعه استظهار کرده است بین سال‌های 1112 و 1113 هجری قمری بوده است<ref>الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی در مواضع چندی از این کتاب؛ نیز رجوع شود به روضات الجنات، ص 543 و ریحانه الادب، ج 3، ص 122</ref> ولی تاریخ وفات او که در طرف راست آرامگاه پدر محقق فیض در قبرستان فیض کاشان مدفون شده بر روی سنگ قبر او 1115 حکّ شده است. | ||
صاحب کتاب تاریخ [[ری]] و [[اصفهان]] تاریخ درگذشت او را به سال 1123 ثبت کرده که درست نیست. اغلب [[تذکره نویسان]] علم الهدی و معین‌الدین را از فرزندان ذکور [[ملا محسن فیض]] ذکر کرده و از غیاث الانام نامی به میان نیامده است. | صاحب کتاب تاریخ [[ری]] و [[اصفهان]] تاریخ درگذشت او را به سال 1123 ثبت کرده که درست نیست. اغلب [[تذکره نویسان]] علم الهدی و معین‌الدین را از فرزندان ذکور [[ملا محسن فیض]] ذکر کرده و از غیاث الانام نامی به میان نیامده است. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
سپس تهرانی می‌افزاید: «من این کتاب را در کتابخانۀ بعضی از [[مشایخ]] در [[نجف اشرف]] دیدم، و نیز نسخۀ دیگری از آن کتاب را نزد [[سید محمد رضا تبریزی طباطبائی]] در ضمن مجموعه‌ای از تألیفانت [[محدث کاشانی]] متوفای 1091 از قبیل کتاب اصول الاصیله و سفینه النجاه و فهرست العلوم مشاهده کردم و از مطاوی این کتاب نیز می‌توان به دست آورد که مؤلف این تحقیق فیض است و بر آن نسخه این عبارت نوشته شده است: تملک، 1107». و سپس مؤلف الذریعه ادامه داده است که: «آن چه ما را به شک می‌اندازد این است که فیض نام خود را در آن ذکر نکرده، با آن که شیوۀ او در کتاب‌هایش این بوده که در آغاز هر کتاب نام خود را آورده است، دیگر این که نام این کتاب را در فهرست تألیفاتش که به قلم خود او در اواخر عمرش نگارش یافته، نیاورده است». | سپس تهرانی می‌افزاید: «من این کتاب را در کتابخانۀ بعضی از [[مشایخ]] در [[نجف اشرف]] دیدم، و نیز نسخۀ دیگری از آن کتاب را نزد [[سید محمد رضا تبریزی طباطبائی]] در ضمن مجموعه‌ای از تألیفانت [[محدث کاشانی]] متوفای 1091 از قبیل کتاب اصول الاصیله و سفینه النجاه و فهرست العلوم مشاهده کردم و از مطاوی این کتاب نیز می‌توان به دست آورد که مؤلف این تحقیق فیض است و بر آن نسخه این عبارت نوشته شده است: تملک، 1107». و سپس مؤلف الذریعه ادامه داده است که: «آن چه ما را به شک می‌اندازد این است که فیض نام خود را در آن ذکر نکرده، با آن که شیوۀ او در کتاب‌هایش این بوده که در آغاز هر کتاب نام خود را آورده است، دیگر این که نام این کتاب را در فهرست تألیفاتش که به قلم خود او در اواخر عمرش نگارش یافته، نیاورده است». | ||
آن‌گاه صاحب الذریعه می‌افزاید: «[[ملا محمد حسین کوهرودی]] در [[کتاب عجالیه الراکب]] مطالبی را از کتابی به نام فوائد حکایت کرده و آن کتاب را به ملا احمد فرزند محقق فیض نسبت داده است. شاید فرزند سوم محقق فیض که به غیاث الانام ملقب بوده است همین ملا احمد | آن‌گاه صاحب الذریعه می‌افزاید: «[[ملا محمد حسین کوهرودی]] در [[کتاب عجالیه الراکب]] مطالبی را از کتابی به نام فوائد حکایت کرده و آن کتاب را به ملا احمد فرزند محقق فیض نسبت داده است. شاید فرزند سوم محقق فیض که به غیاث الانام ملقب بوده است همین ملا احمد باشد<ref>شرح احوال و آثار فیض کاشانی | ||
https://hawzah.net › Article › View</ref> | https://hawzah.net › Article › View</ref>». | ||
== شاگردان فیض کاشانی == | == شاگردان فیض کاشانی == | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
# ضیاالدین محمد، فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض (درگذشته ۱۰۴۷ ق) | # ضیاالدین محمد، فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض (درگذشته ۱۰۴۷ ق) | ||
# ملا شاه فضل‌الله، خواهرزاده فیض و فرزند ملامحمد شریف که حدود چهل تألیف در موضوعهای فقه، تفسیر و کلام داشته است. | # ملا شاه فضل‌الله، خواهرزاده فیض و فرزند ملامحمد شریف که حدود چهل تألیف در موضوعهای فقه، تفسیر و کلام داشته است. | ||
# ملا علامی، خواهرزاده فیض و فرزند دیگر ملامحمد شریف <ref>معادن الحکمه فی مکاتیب الائمه، نوشته محمد علم‌الهدی فیض کاشانی، جلد ۱، صفحه‌های ۹ و ۱۶</ref> | # ملا علامی، خواهرزاده فیض و فرزند دیگر ملامحمد شریف<ref>معادن الحکمه فی مکاتیب الائمه، نوشته محمد علم‌الهدی فیض کاشانی، جلد ۱، صفحه‌های ۹ و ۱۶</ref>. | ||
== درگذشت فیض کاشانی == | == درگذشت فیض کاشانی == | ||
فیض کاشانی در ۲۲ ربیع‌الثانی در ۱۰۹۱ق (مصادف با ۱۰۵۸ش) در کاشان درگذشت و در قبرستانی که در زمان حیاتش، زمین آن را وقف نموده بود، به خاک سپرده شد | فیض کاشانی در ۲۲ ربیع‌الثانی در ۱۰۹۱ق (مصادف با ۱۰۵۸ش) در کاشان درگذشت و در قبرستانی که در زمان حیاتش، زمین آن را وقف نموده بود، به خاک سپرده شد<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۲؛ الکنی و الالقاب، ج۳، ص۴۰</ref>. در [[آبان]] ۱۳۸۷ش کنگره‌ای در بزرگداشت او برگزار گردید<ref>کنگره بین‌المللی ملا محسن فیض کاشانی، دانشگاه عالی شهید مطهری</ref>. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||